Hoe beleggen in lage rente-omgeving?

Mei 2013 Koen De Leus,

KBC Economic Research

AGENDA

Monetaire politiek

Economisch overzicht

Investeringsklimaat Aandelen Obligaties Vastgoed

27 mei 2013 2

Met zerorentebeleid: einde conventionele monetaire tools.

Allen overgegaan tot niet-conventionele maatregelen zoals opkopen van obligaties

Monetaire politiek Centrale bankbalansen: van beetje zwanger naar

volrond

0

50

100

150

200

250

300

350

400

1/01/2008 1/01/2009 1/01/2010 1/01/2011 1/01/2012 1/01/2013

Bankbalansen worden opgeblazen (January 2008=100)

Fed ECB BoJ

QE1

QE3

QE2 LTROs

4-2’s

SMP

OMT

0

50

100

150

200

250

300

350

400

1/01/2008 1/01/2009 1/01/2010 1/01/2011 1/01/2012 1/01/2013

Bankbalansen worden opgeblazen (January 2008=100)

Fed ECB BoJ

QE1

QE3

QE2

LTROs

QQE

Met zerorentebeleid: einde conventionele monetaire tools.

Allen overgegaan tot niet-conventionele maatregelen zoals opkopen van obligaties

Monetaire politiek Centrale bankbalansen: van beetje zwanger naar

volrond

Politiek EMU Herstellen fouten EMU

Gekochte tijd ECB laat politici toe te werken aan heropbouw / renovatie EMU-project: Uitbouw fiscaal, economische

& politieke Unie

Herstel competitiviteit GIPS

Bankenunie

AGENDA

Monetaire politiek

Economisch overzicht

Investeringsklimaat Aandelen Obligaties Vastgoed

27 mei 2013 6

-4

-3

-2

-1

0

1

2

US

EMU

China

-4

-3

-2

-1

0

1

2

Bron: Thomson Financial Datastream Bron: Thomson Financial Datastream 5/27/2013 7

Globale PMI… (Standaard deviatie LT-gemiddelde)

… blijft zwak (Standaardafwijking LT-gemiddelde)

Wereldeconomie Verzwakking

Wereldeconomie Tweedeling tussen ontwikkelde en groeilanden

27 mei 2013 8

Industriële productie (Jan 2000 = 100)

80 100 120 140 160 180 200 220 240 260 280 300 Advanced

economies Emerging economies

World

Handel (export volume, Jan = 100)

80 100 120 140 160 180 200 220 240 260 280 300

Advanced economies Emerging economies World

61

62

63

64

65

66

67

0

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

Unemployment rate in % (left, in %) Fed threshhold (left, in %) Participation rate (right, in %)

… arbeidsmarkt

Job creatie…

-1000

-800

-600

-400

-200

0

200

400

600

Total economy

Private sector

Scenario target

Bron: Thomson Financial Datastream Bron: Thomson Financial Datastream 5/27/2013 9

VS Arbeidsmarkt cruciaal

-8

-6

-4

-2

0

2

4

Q3 2011 Q4 2011

Q1 2012 Q2 2012

Q3 2012 Q4 2012

Reële bbp-groei (kwartaalwijziging op jaarbasis, in % )

Eurozone Recessie dendert voort

Bron: Thomson Financial Datastream 5/27/2013 10

AGENDA

Monetaire politiek

Economisch overzicht

Investeringsklimaat Aandelen Obligaties Vastgoed

27 mei 2013 11

Wisselmarkt Eurocrisis was nooit een muntcrisis

EUR volatiel tegenover USD … … maar stabiel sinds start crisis

13

-3

-2

-1

0

1

2

3

4

5

6

Yield on Euro Corporate Bonds vs Dividend Yield on MSCI EMU

Financiële markten Aandelen blijven relatief goedkoop

5

10

15

20

25

30

Jan-

88

Jan-

90

Jan-

92

Jan-

94

Jan-

96

Jan-

98

Jan-

00

Jan-

02

Jan-

04

Jan-

06

Jan-

08

Jan-

10

Jan-

12

MSCI/IBES 12m fwd P/E

Europe PE Europe AVG US PE US AVG

0

2

4

6

8

10

12

14

16

18

Dividendrendement

Rendement bedrijfsobligaties

Aandelen … zijn goedkoop!

EuroStoxx 50® index Dividend Rendement : 4,2%

Marktkapitalisatiegewogen rendement van bedrijfsobligaties indexnamen : 2,1%

Aandelen … volgen de economie

300

600

900

1200

1500

1800

2100

jun-92 jun-94 jun-96 jun-98 jun-00 jun-02 jun-04 jun-06 jun-08 jun-10 jun-12

Beurs en winst

S&P-500 Winst (per aandeel)

Aandelen … maar niet altijd

8

10

12

14

16

18

20

22

24

Wereldaandelenindex : Koers/Winst verhouding

Koersen stijgen sneller dan de winsten !!!

Enorm vertrouwen in de economische groei

Koersen blijven achter op de winsten !!!

Groot wantrouwen in de economische groei

Te veel aandacht voor de risico’s ? Te weinig voor de opportuniteiten ?

Wereldaandelenindex: Koers-winstverhouding

Aandelen … maar niet altijd

-6

-4

-2

0

2

4

6

35

40

45

50

55

60 Ja

n-05

Ap

r-05

Ju

l-05

Oct

-05

Jan-

06

Apr-

06

Jul-0

6 O

ct-0

6 Ja

n-07

Ap

r-07

Ju

l-07

Oct

-07

Jan-

08

Apr-

08

Jul-0

8 O

ct-0

8 Ja

n-09

Ap

r-09

Ju

l-09

Oct

-09

Jan-

10

Apr-

10

Jul-1

0 O

ct-1

0 Ja

n-11

Ap

r-11

Ju

l-11

Oct

-11

Jan-

12

Apr-

12

Jul-1

2 O

ct-1

2 Ja

n-13

Risk appetite & Global PMI

PMI World (Left) Risk Appetite CS

Regionaal VS + Groeilanden

Sectoraal Defensieve groei

• Gezondheidszorg, medische technologie

Defensief • Hoog dividend + mature

bedrijven • Fondsen met

¬ Bodem / kapitaalbescherming

¬ Minimale volatiliteit

27 mei 2013 18

Aandelen …maar behoedzaam

-15%

-10%

-5%

0%

5%

10%

15%

20%

25%

30%

Beh

aald

e ja

arre

turn

, in

%

Belgische overheidsobligaties 10 jaar (1954-2012)

Flop 1999: -6.7% 1994: -5.4% 1979: -1.3%

Top 1985: +24.0% 2012: +23.1% 1986: +21.7%

Bron: KBC Asset Management

100 euro belegd in 2000 wordt: 214 € (Belgische staatsobligaties) 200 € (bedrijfsobligaties in euro) 111 € (aandelen globaal)

Obligaties Grand Cru jaar voor (Belgische) obligaties

Continue rentedaling voorbije 20Y, sneller dan inflatie.

Geen forse rentestijging verwacht Inflatie onder controle Verdere monetaire

versoepeling waarschijnlijk … mr verdere rentedaling

(meerwaarden) onwaarschijnlijk …. en lopende rendementen

zijn extreem laag

-2%

0%

2%

4%

6%

8%

10%

Duitsland : Obligatierente en inflatie

Inflatie 10 jaars rente

Obligaties Dilemma obligatiebelegger

0

100

200

300

400

500

600

700

800

900

1000

-10%

-5%

0%

5%

10%

15%

20%

25%

1980

1981

1982

1983

1984

1985

1986

1987

1988

1989

1990

1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

Duitsland - Rente en opbrengst obligaties

Jaarlijks rendement Rentestand Cumulatieve opbrengst (RS)

‘Normalisering‘ naar 4,5%

Verlies >20%

Obligaties Stevige risico’s

Bron: KBC Asset Management

0

2

4

6

8

10

12

14

16

18

1930

19

33

1936

19

39

1942

19

45

1948

19

51

1954

19

57

1960

19

63

1966

19

69

1972

19

75

1978

19

81

1984

19

87

1990

19

93

1996

19

99

2002

20

05

2008

20

11

15,84% (sep ‘81)

1,55% (nov ’45)

Obligaties Historische rente-evolutie van de 10Y US

Treasuries

0

50

100

150

200

250

1945

19

48

1951

19

54

1957

19

60

1962

19

65

1968

19

71

1974

19

77

1979

Nominale opbrengst

0

50

100

150

200

250

1945

19

48

1951

19

53

1956

19

58

1961

19

64

1966

19

69

1971

19

74

1976

19

79

Reële opbrengst (=na correctie voor inflatie)

Op eerste zicht… Maar…

Obligaties Waarde-evolutie belegging UST 10Y sinds

dieptepunt rente

27 mei 2013 24

Alternatief: Groeilanden

Relatief hoge rentevoeten Betere financiële papieren

Groeilanden Alternatief

*EM: Czech Republic, Hungary, Poland, South Africa, India, Thailand, Korea, Indonesia, China, Malaysia, Mexico, Brazil, Colombia, Peru, Russia, Turkey, Philippines

-3 -2 -1 0 1 2 3 4 5 6

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

Reële rente groeilanden versus reële rente in VS & Duitsland (lokale munt, %)

Real interest rate differential Average EM real interest rate Average US & Germ real interest rate

0,0

50,0

100,0

150,0

200,0

250,0

-10,0 -8,0 -6,0 -4,0 -2,0 0,0 2,0

Ove

rhei

dssc

huld

(% b

bp)

Begrotingstekort /-overschot (% bbp)

Groeilanden EMEA Groeilanden

Latijns Amerika

Groeilanden Azië

VS

Japan

Eurozone

Groeilanden Schulden- en begrotingsratio’s 2012

Relatief hoge rentevoeten Betere financiële papieren Verbeterende kredietkwaliteit

Groeilanden Alternatief

*EM: Czech Republic, Hungary, Poland, South Africa, India, Thailand, Korea, Indonesia, China, Malaysia, Mexico, Brazil, Colombia, Peru, Russia, Turkey, Philippines

-3 -2 -1 0 1 2 3 4 5 6

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

Reële rente groeilanden versus reële rente in VS & Duitsland (lokale munt, %)

Real interest rate differential Average EM real interest rate Average US & Germ real interest rate

10

12

14

16

18

20

22

2000 2002 2004 2006 2008 2010 2012

Kredietwaardigheidsrating ontwikkelde versus groeilanden

Latam Asia Eurozone

AA

AAA

A+

A-

BBB

BB+

BB-

Groeilanden Evolutie kredietwaardigheidsrating

Relatief hoge rentevoeten Betere financiële papieren Verbeterende kredietkwaliteit Meeste munten nog ver verwijderd

van niveaus van vóór financiële crisis

Politieke risico’s blijven er groter; goede diversificatie tussen verschillende regio’s is daarom belangrijk

Groeilanden Alternatief

-20%

-10%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

Afwijking wisselkoers ten opzichte van lange termijn "faire waardering"

Duurgewaardeerd

Goedkoop gewaardeerd

Gediversifieerde portefeuille met

Bedrijfsobligaties

Hoogrentende obligaties

/ groeilanden

Obligaties Selectie

31

62,0

39,8

9,5 7,9

% overwaardering Q3 2012

Verhouding huizenprijs/huurprijs Verhouding huizenprijs/inkomen Rentegecorrigeerde betaalbaarheid Econometrisch verklaringsmodel

Bron: Eigen berekeningen

Meest omvattende en betrouwbare

maatstaven

Overwaardering

Onderwaardering

Vastgoedmarkt Overwaardering geschat op 10%

Waarderingsmaatstaven Belgische woningmarkt (langetermijnevenwicht = 100)

60

80

100

120

140

160

Verhouding huizenprijs/inkomen (betaalbaarheid) Verhouding huizenprijs/huurprijs Rentegecorrigeerde betaalbaarheidsmaatstaf Econometrisch verklaringsmodel

Vastgoedmarkt Nog geen indicatie van prijscorrectie

Recente ontwikkeling woningprijzen België (2011Q1 = 100)

95

96

97

98

99

100

101

102

103

104

105

106

107

België (ECB-index) België (FOD-index) België (Eurostat-index) EMU (Eurostat-index)

50

100

150

200

250

300

350

400

450

500 België Duitsland Frankrijk Nederland Oostenrijk Ierland Italië Spanje Portugal

Woningprijzen in de EMU (1995Q1 = 100)

Vastgoedmarkt Iets om ons zorgen over te maken?

3%

4%

5%

6%

7%

8%

9%

10%

11%

12% Belgium France Germany Ireland Netherlands Spain EMU

Geen bouwzeepbel (aandeel bouwsector in totale toegevoegde

waarde, in %)

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

1995 1997 1999 2001 2003 2005 2007 2009 2011

Total debt - EMU Total debt - Belgium Mortgage debt - Belgium

Geen schuldzeepbel (schulden huishoudens, in % bbp)

Source: Eurostat, European Mortgage Federation

1,5%

1,6%

1,7%

1,8%

1,9%

2,0%

Wanbetalingsgraad hypotheekleningen (achterstallige contracten in % uitstaande contracten)

Hypotheekmarkt Kredietkwaliteit verslechtert, maar niet

dramatisch

Bron: Eurostat, CKP

-10%

-5%

0%

5%

10%

15%

20%

25%

30%

35%

5

5,5

6

6,5

7

7,5

Werkloosheidsgraad >25j (in %)

Achterstallige hypotheekbedragen (jaarwijz. in%, rechts)

Achterstallen en werkloosheid

AGENDA

Monetaire politiek

Economisch overzicht

Investeringsklimaat Aandelen Obligaties Vastgoed / Cash

27 mei 2013 35

Hoe beleggen in lage rente-omgeving?

April 2013 Koen De Leus,

KBC Economic Research