1

AZ Sint – Blasius

Draaiboek 2018

Palliatieve eenheid

“DE HAVEN”

Philippe Devreese en Anja De Wever: begeleiders@azsintblasius.be 052/25 25 99

2

Dingen zijn buigzaam geworden, of vervangbaar.

Niét zo mensen, fluister ik stil.

Wij mensen blijven oneindig bedreigd

Niet met twee handen te behoeden.

Nu ben je er, nu was je er.

Ik zei tot morgen, ik zei vaarwel

Dit bestaan van kristal.

Niet opnieuw te beginnen en niet te vervangen.

3

Inhoud

1. Voorstelling.............................................................3

2. Algemene informatie...............................................4

2.1 Doelstellingen.....................................................................................4

2.2 Infrastructuur......................................................................................4

2.3 Werkorganistie....................................................................................4

2.4 Palliatieve zorg: meer dan pijnbestrijding bij terminale patiënten.....5

3. Dagindeling..............................................................8

4. Procedures...............................................................9

5. Specifieke aandachtspunten....................................9

5.1 Uurregeling –shiften...........................................................................9

5.2 Activiteiten vroeg-,laat-, nachtdienst................................................10

Vroegdienst……………………………………………………………………………….10

Laatdienst………………………………………………………………………………….11

Nachtdienst……………………………………………………………………………….12

4

1. Voorstelling

Ligging: AZ Sint-Blasius

Kroonveldlaan 50

9200 DENDERMONDE

052/ 25 22 42

Het multidisciplinair team:

Verpleegkundige structuur:

Hoofdverpleegkundige / verantwoordelijke vrijwilligers: Jeannine Van de Vreken

Verpleegkundigen: Evy Aeyels, Kristin Van Tulder, Dirk Vermeiren, Sonja Buggenhout, Hilde Vennekens, Lu De Beule, Martine Vanwambeke, Bianca Castille, Ilse Sonck, Hilde Colman, Anja De Wever, Vicky Baetens, Veerle Vandenbroeck, Greet De Coninck

Meters: Kristin Van Tulder, Dirk Vermeiren

Medische structuur

Arts diensthoofd: Dr. Sabine Serry

Andere artsen: Dr. Vinciane Guyssens, Dr. Katrijn Van Mulders, Dr. Ate Mertens, Dr. Inneke Bambust

Andere medewerkers

Palliatief support team: An Willems

Psycholoog: Trudy Cuypers, Karlien De Schryver

Sociaal verpleegkundige: Sofie De Kegel

Pastoraal medewerker: Frieda Boeykens

Vrijwilligers: Mimi Bijnens, Marleen De Leenheer, Frankie Van Damme, José Daman, Lut Verberckmoens, Krista Van Gaeveren, Marijke Van Daele, Mechtildis Lelie, Simone Vandenbroeck, Monique Kegels, Wilfried De Ridder, Kathleen Van Hemelrijck, Els De Roeck, Dany de donder

5

2. Algemene informatie

2.1 Doelstellingen

Opvang en begeleiding van ongeneeslijk zieke patiënten waarbij geen medische therapie meer helpt en met een levensverwachting van drie weken tot drie maand.

We bieden comfortzorg in al zijn aspecten, fysisch, psychisch, sociaal en spiritueel en dit in samenwerking met het multidisciplinair team. Extra aandacht wordt besteed aan pijn- en symptoomcontrole.

We trachten rust te creëren in een huiselijke sfeer.

We gaan mee op weg met de naasten om de zorg voor hun familielid te dragen tot aan het einde.

2.2 Infrastructuur

Onze eenheid " De Haven" bestaat uit 6 éénpersoons-kamers. Elke kamer is voorzien van een elektrisch hoog-laagbed, nachtkastje, kleerkast, tafel, 2 stoelen, relaxzetel, zetel-bed, TV, radio-cd en dvd speler en een kleine ijskast.

Toilet met lavabo.

Een leefruimte met TV, speelhoek voor de kinderen, kleine keuken met kookplaat en grote ijskast/diepvriezer, tafel en sofa staan ter beschikking van patiënten en hun bezoek

2.3 Werkorganisatie

De werkorganisatie en het leeftempo worden afgestemd op het ritme van de patiënt en zijn naasten en niet op het werktempo van het personeel. In het stervensproces, dat een crisissituatie is voor zowel de patiënt als zijn familie, willen we vooral rust bieden. Onze sleutelwoorden zijn "openheid in overleg en beschikbaar zijn voor patiënt en zijn naasten". De zorgverlening gebeurt in samenspraak met hen. Zo kan er een klimaat ontstaan waar tijd en ruimte is om samen te zijn, tijd voor een gesprek, tijd om te waken , tijd voor ondersteuning en opvang van familie, partners, tijd om samen iets te vieren, tijd om te luisteren, tijd om te troosten, TIJD ...

6

2.4 Palliatieve zorg: meer dan pijnbestrijding bij terminale patiënten.

De palliatieve eenheid “DE HAVEN” is een verpleegafdeling die behoort tot het Algemeen Ziekenhuis Sint-Blasius Dendermonde én toch zo anders is.

Mensen die te horen krijgen dat ze ongeneeslijk ziek zijn, bevinden zich in een crisis, waarin ze moeten afscheid nemen van de mensen van wie ze houden, van wat ze hebben, van het LEVEN zelf. Dit kan een pijnlijke , soms lange lijdensweg creëren, waarin emoties en zingevingsvragen scherper dan ooit op de voorgrond komen te staan.

Doorheen de beleving van hulpeloosheid, ontkenning, angst, twijfel, verzet, agressie... proberen we als team met de patiënt en zijn naasten op weg te gaan naar een menswaardig afscheid. Mensen sterven te vaak in het ziekenhuis, waar niet altijd voldoende tijd en ruimte is om bij stervenden aanwezig te zijn. Deze aanwezigheid beogen we wel op de palliatieve zorgeenheid. We nemen afscheid van het klassiek medisch model en maken ruimte voor een nieuw en meer geïndividualiseerd model waarin de betrokkenheid op de totale mens en zijn omgeving centraal komt te staan, met veel aandacht voor alle aspecten van de zorg. Dit is een proces voor de patiënt, naasten en hulpverleners. Er wordt expliciet rekening gehouden met prioriteiten en wensen van de patiënten met een beperkte levensverwachting. Het palliatief proces betekent confrontatie met zware emoties bij jezelf en anderen. Een lach en een traan, al is het op hetzelfde moment, mag best. Het is goed dit voor ogen te houden.

Essentieel in de palliatieve zorg is, dat wij de mens in zijn totaliteit benaderen. Een palliatieve patiënt van wie de fysische pijn onder controle is gebracht, ervaart ook andere vormen van pijn: verlies van gezin, van vriendenkring, van zingeving, van autonomie, aantasting van eigenwaarde, aftakeling van het lichaam... Verschillende vormen van pijn die elk een specifieke aanpak vragen. We werken dan ook vanuit een holistisch mensbeeld, de mens wordt beschouwd als een eenheid met verschillende dimensies: een lichamelijke, een psychische, een sociale en een spirituele.

* Lichamelijke pijn: omvat pijn- en symptoomcontrole

Arts en verpleegkundigen beogen maximale efficiëntie en dit met een minimum aan medicatie om symptomen als pijn, constipatie, nausea, jeuk... onder controle te krijgen. Pijn vormt in 90% van de gevallen het belangrijkste aspect binnen de symptoomcontrole. EEN MAXIMALE PIJNBESTRIJDING IS DAN OOK VAN ESSENTIEEL BELANG OM ERVOOR TE ZORGEN DAT DE LEVENSOMSTANDIGHEDEN VAN DE PATIENT ZO KWALITATIEF MOGELIJK ZIJN.

* Emotionele, psychische pijn:

Dit is de pijn die de patiënt ervaart omwille van het verlies van het leven, verlies van zelfstandigheid, aantasting van eigenwaarde, aftakeling van het lichaam gepaard gaande met immens verdriet, depressie,... Vaak wordt hier ook beroep gedaan op een psychologe

7

* Sociale pijn:

Een mens staat in relatie tot andere mensen; familie, vrienden... Dit is de pijn die patiënten ervaren omwille van relationele, financiële, praktische en familiale zorgen. De patiënt kan niet meer actief deelnemen aan het leven van elke dag zoals werken, hobby’s beoefenen, op vakantie gaan, kinderen en kleinkinderen zien opgroeien...De sociale dienst kan hier ondersteuning bieden.

* Geestelijke of spirituele pijn:

Pijn die wordt ervaren door de nood aan zingeving van het geleefde leven, het lijden en de dood. Vragen als: “is er nog leven hierna...”, “ waarom ik?”, wat is het nut van mijn ziek zijn?” treden dan vaak op de voorgrond. Dikwijls doen mensen hierbij beroep op een spiritueel medewerker, een priester.

GEEN DAGEN AAN HET LEVEN MAAR LEVEN AAN DE DAGEN!

Het is belangrijk voor ogen te houden dat deze verschillende vormen van pijn nooit afzonderlijk plaatsgrijpen, maar continu met elkaar verweven zijn.

Alle dimensies werken op elkaar in en dit kan een versterkend effect hebben. Wanneer een palliatieve patiënt overmand wordt door immens verdriet en depressie kan dit tot gevolg hebben dat de fysieke pijn erger wordt. Daarom is het van belang rekening te houden met alle mogelijke vormen van pijn. Zo kunnen wij op een respectvolle manier, van mens tot mens, de patiënt in zijn totaliteit nabij zijn.

In heel dit proces mogen we de naasten niet uit het oog verliezen. Om maximaal tijd te kunnen doorbrengen met hen, moeten ook zij zich op de eenheid thuis voelen. Daarom zijn er geen vaste bezoekuren, naasten zijn vrij om te komen wanneer ze dit willen. Er is mogelijkheid om te overnachten op de kamer bij de patiënt door middel van een comfortabel zetel-bed. Zij kunnen vrij gebruik maken van de woonkamer, keuken en indien zij dit wensen kunnen ze een maaltijd bestellen. Het aanbod aan naasten tot hulp in de zorg voor hun geliefde, is belangrijk , net zoals de laatste zorgtoediening na overlijden. Dit vormt vaak al een eerste stap in het soms lange, moeizame proces van afscheid nemen. Naasten hebben nood aan informatie aangaande medicatie, verzorging,...Het is onze taak om op multidisciplinair niveau families te ondersteunen en te begeleiden in dit rouwproces.

8

3. Dagindeling

Wat onze afdeling zo uniek maakt is dat er geen vaste dagindeling is! Alles wordt afgestemd op het ritme en de wensen van de patiënt. Elke patiënt wordt benaderd met respect voor zijn eigenheid en individuele noden en behoeften. Er wordt rekening gehouden met heel wat verschillende factoren zoals:

- Hoe voelt de patiënt zich?

- De patiënt mag uitslapen of hij mag te kennen geven dat hij/zij rond een bepaald tijdstip wenst gewekt te worden

- Wil de patiënt al dan niet verzorgd worden aan de lavabo, in bed, in de douche? Welke hulp wilt hij dat er geboden wordt?

- Wil de patiënt eerst ontbijten, eerst verzorgd worden? Wat wenst de patiënt als ontbijt, als middag-, avondeten, als tussendoortje, brengen de naasten iets mee of maken ze op wens van de patiënt iets klaar in ons keukentje? Waar wil de patiënt eten : op de kamer, in de living ?

- Wil de patiënt dat we wachten tot er iemand van de familie is om verzorging samen te doen?

- Wat is voor de patiënt een zinvolle tijdsbesteding en waar kunnen wij hierin ondersteuning bieden.

- Wat brengt rust bij de patiënt. Massage, muziek, TV, babbel, sigaret roken, glaasje drinken, manicure, pedicure, bezoekje aan thuis, uitstap naar zee, huisdier op bezoek...

Enkele vaste ANKERPUNTEN qua dagindeling: 06.45u: overdracht nachtdienst naar vroegdienst 08.30u: overdracht naar hoofdverpleegkundige, dagdienst en vrijwilliger ochtendshift 14.00u: overdracht naar avonddienst en vrijwilliger avondshift 21.45u: overdracht naar nachtdienst Vanaf 07.00u is er ontbijt beschikbaar Vanaf 11.00u is er middagmaal beschikbaar Vanaf 17.00u is er avondmaal beschikbaar Koffie, thee, water zijn continue beschikbaar en dit ook voor naasten en bezoek. Voor patiënten is er tevens frisdrank aanwezig.

9

4. Procedures

Informeer gerust naar aanwezige literatuur en informatie.

Artikels uit tijdschriften kunnen geraadpleegd worden in het tijdschriftenbestand op de PC van de afdeling.

E-Learning, via het intranet van het ziekenhuis, is voor de nieuwe én voor de meer ervaren medewerkers een belangrijk hulpmiddel in het verder bekwamen van vaardigheden.

Een oefenlokaal om de uitvoering van technieken op te frissen, staat ter beschikking van elk personeelslid van het ziekenhuis.

Bevraag procedures aangaande:

* verpleegkundige handelingen zoals pijnpompen, fentanylpleisters, wondzorg...

* afdelingsgebonden procedures zoals opnames, checklisten, zorgpaden...

* rond KWS

* afspraken rond herinneringsmomenten

* procedures rond vallen, veiligheid, SBAR, privacy, in nood....

* stappenplan euthanasie, palliatieve sedatie....

* verbeterborden ea.

De peter/meter die wordt toegewezen bij de start van nieuwe medewerkers op de eenheid, is de informatiebron bij uitstek, hierbij geholpen door de rest van de collega’s die steeds bereid zijn te helpen de start en het verdere leerproces van nieuwe medewerkers zo succesvol mogelijk te maken.

5. Specifieke aandachtspunten

5.1 Uurregeling – Shiften

02: van 06.30u tot 14.36u 30: van 08.15u tot 16.31u 67: van 11.54u tot 20.00u 80: van 13.54u tot 22.00u 84: van 17.12u tot 21.00u 91: van 21.45u tot 06.45u

10

5.2 Mogelijke aktiviteiten

Taken vroegdienst

Overdracht nachtdienst naar vroege ploeg 06u30 tot 06u45

* observatie patiënt en nagaan of alles in orde is, laten slapen(rust is belangrijk)

* verzorging : vragen als ze eerst willen ontbijten of liever eerst gewassen worden (bad en douche kan ook)

* med.8u ronddelen, pijnpompen controleren en aanpassen

* bij acute symptomen van pijn en angst, braken of onrust : nodige handelingen stellen en ZN medicatie geven

* KWS invullen ( tijdens MVG ontbijt voor 10u en middagmaal voor 14u30 ingeven)

* 10u : pauze

* op woensdag toeren met dokter

* na verzorging : linnenkarren in orde brengen, verzorgingskarren reinigen, witte zakken wegbrengen, blauwe vuilzak wegbrengen, spoelruimte proper achterlaten. Alles op de juiste plaats

* soep en middagmaal ronddelen, etensresten tijdig verwijderen

* temperatuur controle van vlees en pudding + noteren in computer

* KWS 12u invullen

* medicatie 12u geven

* keuken opruimen en vaatwasser opzetten

* overdrachtsblad aanvullen + afprinten

* de hele VM tijd maken voor spirituele zaken: gesprekken met patiënt en familie, info en educatie geven, beloproepen beantwoorden

* naar apotheek om verdoving en medicatie te halen

Zo nodig

* KI laten invullen * reinigingstaken * medicatie bestellen * mails checken * telefoons en administratie verder afwerken vb HA en thuiszorg verwittigen * bij acute of telefonische aanvraag : verwijzen naar aanvraagformulier * bij overlijden : lijktooi, familie opvangen +administratie * bij opname : anamnese + administratie

11

Taken laatdienst Overdracht vroege ploeg naar late ploeg van 14u tot 14u40

* patiënten observeren en bevragen naar pijn + familie opvangen, educatie geven…

* Koffie delen ( evt vrijwilliger)

* taken die nog verder moeten afgewerkt worden.

* Medicatie ( verdoving) halen in apotheek.

* KWS 16u invullen

* Check mails zo nodig

* toeren met de arts : toerblad invullen en laten ondertekenen, medicatie blad laten ondertekenen, voorschriften laten tekenen, bij opname : assessment en DNR code laten ondertekenen

* avondmaal opdienen

* medicatie 18 ronddelen.

* 19u : avondverzorging

* Linnenkar klaarzetten en aanvullen verzorgingskar.

* 20 u : avond medicatie delen en bevragen naar ongemakken, familie opvangen, educatie ….

* KWS 20u invullen

* Overdrachtblad aanvullen en afprinten voor de nacht

* Keuken opruimen, vaatwas aanzetten, vuilniszakken/etensresten en vuillinnen zakken controleren en indien nodig vervangen.

* Overdracht naar de nacht.

Zo nodig

* KI laten invullen * reinigingstaken * medicatie bestellen * mails checken * telefoons en administratie verder afwerken vb HA en thuiszorg verwittigen * bij acute of telefonische aanvraag : verwijzen naar aanvraagformulier * bij overlijden : lijktooi, familie opvangen +administratie * bij opname : anamnese + administratie

12

Taken van de Nachtdienst

Overdracht van 21u45 tot 22u00

* Nazicht keuken • Soep wegdoen en potjes in de vaatwas steken. • Bordjes met middagmaal weg doen en in vaatwas steken. • Eventueel aanvullen : suiker, melkjes, servietten, theebuiltjes, koekjes op tafel, … • Vaatwas controleren. Indien te vol om de vroegdienst mee door te komen, vaatwas

starten en legen zodat de vroeges kunnen starten met een voldoende lege vaatwas. • Vaatwas legen. • Temperatuur van de grote, witte frigo noteren op blad dat op de frigo hangt.

* Karren klaarzetten

• Linnenkar aanvullen. • 2 verzorgingskarretjes aanvullen en klaar zetten. • Controle lijk kar eventueel aanvullen.

* Verdovingskast

Elke nacht dien je de verdoving na te tellen. Het aantal in kas moet overeen komen met het aantal genoteerd in de rode map. Je noteert de controle per dag op een blad in het roze mapje (liggen in de verdovingskas).

* Bestellen verdoving Deze voorschriften kan je wel voorbereiden doch NOOIT zelf schrijven.

Elke product moet op een ander voorschrift worden voorgeschreven door de Arts. • In beide mappen vermeld je de datum van het voorschrift achter het te bestellen

product. • Bij overlijden : voorschrift voorbereiden voor dokters om voor te schrijven • Wanneer de verdoving toekomt : nakijken en aftekenen in de grijze map (=map per

patiënt).

* Medicatie klaarzetten • Per dossier medicatie klaarzetten voor de volgende dag. • Check altijd of er voldoende eigen medicatie is tot de volgende maandag. Dit moet

je bekijken in functie van de toestand van de patiënt. Als je verwacht dat de medicatie per os toch zal worden stop gezet, moet je niet meer bestellen.

• Bestel indien nodig de medicatie per patiënt. * Medicatie bestellen

• Als je ziet dat er medicatie tekort zal zijn voor een patiënt, bestel je deze met een klein voorschriftbriefje.

• Als je twijfelt of het een medicament betreft dat in de kast zit, kan je dit controleren op de medicatielijst van de apotheek.

• Scheur het groene gedeelte af en bewaar dit in het plastic mapje, • Wanneer er te weinig medicatie in voorraad is in onze kas, kan je een voorlevering

vragen. Dit moet je zeker altijd checken wanneer er een verhoogd verbruik is van een bepaald product. Bekijk dit tijdig zodat er nog tijdig kan geleverd worden door

13

de apotheek zodat we zeker toekomen voor het weekend. Je vraagt een voorlevering door bovenaan op een voorschriftje ‘VOORLEVERING PZE’ te schrijven met in de gepaste vakjes het te leveren product. Zelfde werkwijze als voor gewone voorschriftjes : wit en geel exemplaar in gele envelop voor apotheek, groen exemplaar gaat in het plastic mapje.

* Hulp nodig ’ s nachts.

Wanneer je tijdens de nacht hulp nodig hebt, bel je naar de 2736. De lopende waak komt dan zelf of stuurt iemand – idem dito bij een overlijden ’s nachts.

* Een arts nodig ’s nachts. Als je een dokter nodig hebt ’s nachts, eerst kijken op de lijst van de assistenten wie er van wacht is of via intranet. Als er geen assistent van wacht is, is de kans groot dat er wel een dokter stagiaire van wacht is. Twijfel je, bel dan naar de waak 2736 en vraag daar wie er kan gebeld worden. Voor ons is het meestal de assistent van inwendige. Je vindt het telefoonnummer via intranet op pc onder telefoonnummers assistenten/inwendige. Let op: een dokter stagiare mag geen overlijdens akten tekenen.

* Overdrachtformulier Aanpassen en uitprinten (aantal naargelang aanwezigen).

* Bij nieuwe opnames Het assessment in KWS aanklikken.

* Glucometer ijken Wanneer er een patiënt met diabetes ligt die dagelijks moet geprikt worden.

* Nacht van ZONDAG op maandag en de nacht van WOENSDAG op donderdag : Bestelling steriel materiaal: doorgeven aan Sonja of Dirk die deze bestelling plaatsen via SAP.

* ZONDAGNACHT moeten de medicatiefiches worden overgeschreven.

• Per fiche : medicatie die wij in kas hebben moet worden geteld en het verbruikte aantal schrijf je in de laatste kolom. Als je niet weet of de medicatie uit de kas komt, check de lijst van de apotheek.

• Medicatie die uit het persoonlijk vakje komen van de patiënt, is meestal medicatie die wij NIET in kas hebben. Achter deze medicatie schrijf je AV (Ander Voorschrift). Dat betekent dat wij die medicatie steeds op voorschrift moeten bestellen.

• Verdoving is sowieso altijd AV. • Wanneer iemand een nieuwe fles neemt uit de kas (bv. Haldol, Primperan …) dan

vult hij/zij in de laatste kolom NF in (Nieuwe Fles). Zo weet de apotheek dat er een nieuwe moet geleverd worden op maandag.

• Het eerste blad (groen) moet naar de apotheek. • Het tweede exemplaar (ook groen) mag je bij het papier gooien. • Het blauwe exemplaar blijft in het dossier zitten.

14

• Ook altijd de wondzorgfiches waar er producten op aangeduid zijn, nakijken of ze getekend zijn door een arts en ze vervolgens meegeven met de medicatiefiches.

• Alle afgesloten medicatiefiches steek je in een envelop voor de binnenpost, adresseer aan apotheek, vermeld de datum.

* Tijdens de nacht van ZONDAG op maandag gaat er een handje zwaaien op het koffiemachine. Dit betekent dat je de koffiemachine moet reinigen. Ga als volgt te werk : • Druk samen de “STOP”-knop en de knop “heet water” 3 à 4 seconden in. • Plaats twee soeppotten onder de kraantjes van koffie en heet water • Knop opzij van het machine indrukken • Koffie uithalen • Binnenkant reinigen met een doekje • Koffie terug insteken • Deur toe doen • Op de knop “heet water” onderaan drukken. • Er loopt nu heet water in beide soeppotten • Het is klaar!!! * MAANDAGNACHT: team voorbereiden in KWS. Op dinsdag staat er “verslag” bij interdisciplinair overleg. Klik re muisknop – vervolgens klikken op “WIJZIG PLANNING” – vul aan wie er aanwezig zal zijn op teamvergadering. Vervolgens BEWAREN. In de KWS mag het woord “verslag” NIET vet gedrukt staan na uw aanpassing. * MAANDAGNACHT: alle PC’s afsluiten en terug opstarten. Klik met li muisknop op START – klik op het pijltje juist na AFMELDEN – vervolgens klikken op AFSLUITEN. Dit afsluiten duurt eventjes. Eens afgesloten mogen de pc’s weer opgestart worden. * DONDERDAGNACHT: de batterij van de stalen verpleegster wisselen van de oplader naar stalen verpleegster. De batterij in de stalen verpleegster terug in oplader aanbrengen. * EASYSHOP: op zondagnacht/dinsdagnacht/woensdagnacht/donderdagnacht (zie schema waaier) Je vindt easyshop op het intranet/organisatie-ondersteunend/easyshop/connect. Kijk eerst na wat er besteld dient te worden – aanklikken – valideren.

15

* Etiketten nakijken Eventueel bestellen of afdrukken. Grote etiketten/Polsbandje via intranet Kleine etiketten via KWS