Au

toC

AD

3D

Can

dL

Naam: Kurt IJzermans Bedrijf: van Vonderen Cleanrooms Opleiding: ACE 3D Designer Begeleider: ir. R. Boeklage Datum: 25 april 2008

AutoCAD 3D CandL

2

Inhoud 2

1. Voorwoord 3

2. Inleiding over mij 4

3. Van Vonderen Cleanrooms 5

4.1 Huidige manier van werken 6

4.2 De nieuwe manier of hoe het anders kan 6

4.3 De toekomst 7

5.1 Verlichting in een 3D-ontwerp 8

5.2 Werkplekverlichting NEN-EN 12464-1 (nl) 8

6.1 AutoCAD 3D Uitgelicht 9

6.2 Camera’s instellen in de oefenruimte 9

6.3 Materialen aan een ontwerp toekennen 11

7.1 Belichting in een 3D-model 12

7.2 Armaturen in 3D 12

7.3 Armatuur als Block 14

8 Keuze voor een render-programma 16

9.1 Renderen met VIZ en MAX 17

9.2 mental ray 18

10. Conclusie 21

11. Raadgepleegde Bronnen 22

Het 3D Navigate dashboard/toegelicht Bijlage 1

Het Visual Styles dashboard/toegelicht Bijlage 2

Het Lights dashboard/toegelicht Bijlage 3

Het Materials dashboard/toegelicht Bijlage 4

Het Render dashboard/toegelicht Bijlage 5

Werktekening Wastafelunit Bijlage 6

Werktekening Onderprofiel Bijlage 7

AutoCAD 3D CandL

3

1. Voorwoord

Voor het tekenen in 2D of 3D maak ik gebruik van AutoCAD 2008. AutoCAD is in

eerste instantie gemaakt om te tekenen en ontwerpen. Sinds AutoCAD 2007 is het

3D ontwerp- en tekenmodule flink uitgebreid. Alhoewel het geen renderpakket is kun

je er een redelijk goede visualisatie van een 3D-ontwerp mee maken. De

zogenaamde ‘verticals’ als Autodesk 3ds MAX of Autodesk VIZ zijn daarvoor meer

geschikt. In deze programma’s zijn de mogelijkheden ook veel uitgebreider.

Om een goede rendering te maken is het nodig om in AutoCAD heel veel instellingen

te wijzigen en aanpassingen te maken. Ook zullen er door het hele proces, van

tekenen tot het eindresultaat, veel proef-renderingen gemaakt moeten worden om

daarna weer een of andere instelling te veranderen.

Als gekozen wordt voor een realistische visualisatie, wordt ook eigenlijk het definitief

ontwerp vastgelegd. Met een conceptuele visualisatie wordt het uiteindelijk resultaat

nog opengelaten en wordt de nadruk meer op de vorm gelegd.

Ik ben van mening dat veel instellingen die in de verschillende 3D-pakketten of

visualisatie programma’s te maken zijn, afhangen van de persoonlijke smaak van de

ontwerper/tekenaar.

Naast belichting besteed ik ook wat aandacht aan camera-instellingen en

materiaalkeuzes die ook van belang zijn in een ontwerp.

Toelichting op de uitvouwpagina’s

Voor diverse dashboards, behalve voor het 3D Make dashboard, het teken

dashboard, zijn er uitvouwpagina’s gemaakt die langs de tekst gehouden kunnen

worden. In de tekst wordt verwezen naar zo een pagina bijvoorbeeld 3D Navigate.

Op de linkerzijde van zo een pagina staan nog enkele toelichtingen op onderdelen

van het desbetreffende dasboard.

AutoCAD 3D CandL

4

2. Inleiding over mij

Ik ben Kurt IJzermans, 40 jaar, getrouwd met Ellen en ben vader van vier kinderen.

Mijn hobby’s zijn onder andere koken, muziek verzamelen en luisteren, mijn veertig

jaar oude VW Kever en lezen. Ik woon en werk in Bergeijk, bij van Vonderen

Cleanrooms. Vijf jaar geleden zijn we in dit heerlijk rustige Brabantse dorp komen

wonen. In 1998 heb ik AutoCAD R14 geleerd van mijn vader. Daarna heb ik met de

meeste daaropvolgende versies gewerkt. Voordat ik bij van Vonderen Cleanrooms

kwam werken heb ik bij een Australisch adviesbureau op het gebied van micro-

elektronica naast het reguliere tekenwerk onder andere 3D presentaties gemaakt. Ik

heb me destijds het tekenen in 3D en het visualiseren zelf aangeleerd. Bij van

Vonderen werd met een AutoCAD LT versie gewerkt. LT mist de 3D module. Ik heb

er op aangedrongen een full-version aan te schaffen vanwege de uitgebreide

mogelijkheden die je in een LT-versie mist. In 2006 heb ik bij TEC CAD College het

HBO-traject ACE System Manager gevolgd en met succes afgerond. Mijn

afstudeeropdracht was projectgegevens in de Sheet Set Manager invoeren. Het

programma wordt PSSM wat hiervoor ontworpen heb wordt door de tekenaars van

van Vonderen Cleanrooms gebruikt. Ik wil voor van Vonderen meer tekeningen en

presentaties in 3D gaan maken. Een 3D zegt zoveel meer dan een platte tekening.

AutoCAD 3D CandL

5

3. Van Vonderen

Sinds oktober 2002 ben ik werkzaam bij van Vonderen Cleanrooms. In eerste instantie als calculator, toen de vacature voor tekenaar vrij kwam heb ik die plek opgevuld. Cleanrooms is een van de vier werkmaatschappijen binnen de van Vonderen Holding. van Vonderen bestaat uit vier werkmaatschappijen namelijk van Vonderen Schildersbedrijf, van Vonderen Interior Contractors, van Vonderen BTA en van Vonderen Cleanrooms. Na in 1905 als schildersbedrijf gestart te zijn is de van Vonderen groep van bedrijven uitgegroeid tot een landelijk erkende aannemer op het gebied van afbouw en afwerking. van Vonderen Cleanrooms heeft zich gespecialiseerd in de nieuwbouw en renovatie van schone ruimtes (stof en/of kiemarm), door de wanden volledig "flush" en "naadloos" af te werken. Deze ruimtes komen voor in zeer diverse omstandigheden, zoals laboratoria, apotheken, ziekenhuizen, farmaceutische industrie, voedingsmiddelen- en halfgeleiderindustrie. van Vonderen Cleanrooms verzorgt het design, de engineering, het tekenwerk en de totale bouw van de schone ruimtes.

AutoCAD 3D CandL

6

4.1 De huidige manier van werken

Over het algemeen worden bij van Vonderen Cleanrooms 2D tekeningen gemaakt.

Onder andere plattegronden, plafondtekeningen, kozijntekeningen, wandaanzichten,

meubilair- en detailtekeningen. Voor de laatste twee wordt in het engineeringtraject

meestal snel een perspectiefschetsje gemaakt om de tekenaars duidelijk te maken

wat en hoe iets getekend dient te worden. De tekenaar maakt daar weer een 2D

tekening van en dient die bij de klant of opdrachtgever in ter goedkeuring. Deze

moeten dan voor zichzelf een voorstelling proberen te maken hoe het uiteindelijk uit

komt te zien. Hiermee wil ik meteen het probleem aangeven, vaak kan men zich niet

meteen een voorstelling maken van een bepaalde tekening en moeten er andere

voorbeelden van gemaakte werken bij gehaald worden. Dit kan op een eenvoudige

manier opgelost worden. Het traject van engineering en uittekenen wil ik ook

aanpakken door de volgorde van tekenen te veranderen.

4.2 De nieuwe manier of hoe het anders kan

Onlangs ben ik gestart de perspectiefschetsen in 3 dimensionaal uit te werken. Van

de 3D tekening kunnen eenvoudig 2D aanzichten, vooraanzicht, zijaanzicht en een

bovenaanzicht, en een perspectiefaanzicht gemaakt worden. Deze 2D-aanzichten

kunnen eenvoudig als blok weggeschreven worden. Het eenvoudigste is de blokken

in dezelfde tekening te laten staan en de verschillende aanzichten te positioneren

volgens de Amerikaanse of Europese Projectiemethode. Vervolgens kunnen de

blokken in Paperspace in een kader worden gezet en de werktekening is klaar.

Vanzelfsprekend met het perspectiefaanzicht erbij (zie bijlage 6 en 7). Ik heb van

verschillende producenten en opdrachtgevers goede reacties gekregen op deze

manier van tekenen.

Het tekenen in 3D heeft nog een voordeel, er kan van een 3D-model doorsneden in

alle richtingen worden gemaakt. Dit is even eenvoudig als het maken van de

aanzichten. In 2D is het veel omslachtiger om een doorsnede te maken. Er moeten

verschillende aanzichten op de juiste positie bij elkaar gezet worden. Met hulplijnen

moet dan aangegeven worden wat waar komt, en wat zichtbaar is en wat niet.

Naderhand dienen de hulplijnen te worden weggehaald. Met de functie ‘Section

Plane’ kan in de 3D-modus met een paar klikken een doorsnede van een model

worden gemaakt.

AutoCAD 3D CandL

7

4.3 De toekomst

Van Vonderen Cleanrooms wil in de toekomst naast het huidige werk, het bouwen

van Cleanrooms, een meer adviserende rol gaan spelen. Het zou mooi zijn een klant

met een advies over Cleanrooms te kunnen overtuigen gepaard met een mooie

impressie hoe het eindresultaat uit zou kunnen zien. Of het idee wekken dat de kijker

zich door een gebouw beweegt. Dit laatste kan in AutoCAD door een camera door

een ruimte te laten bewegen.

In de Full-version AutoCAD 2007 heeft Autodesk de 3D-module aanzienlijk

verbeterd. Er zijn een aantal zeer nuttige functies bijgekomen. Ook zijn er in het

programma veel functies van andere pakketten, zogenaamde ‘Verticals’, zoals Studio

VIZ, opgenomen.

Wat in oudere versies heel omslachtig of bijna niet te realiseren was, was dat na het

Renderen, het creëren van een afbeelding van het 3D-model, de verlichting als bron

niet te zien was (fig. 1 Ruimte zonder zichtbare lichtbronnen). Het getekende

armatuur en de lichtval en de

schaduwen op een object waren

zichtbaar, maar de bron van het licht,

de brandende TL buizen niet.

Van een ruimte verlicht met armaturen

wil ik de TL buizen, brandend,

zichtbaar maken, wat in de realiteit ook

het geval is. Daarnaast wil ik van de

armaturen, met de meest gangbare

afmetingen, blokken maken en die in

een bibliotheek zetten. Het gewenste

blok kan met een eenvoudige

handeling opgehaald en geplaatst

worden. En het licht brandt meteen.

Het is dan ook mogelijk als er

bijvoorbeeld een monitor op een

werkplek getekend is het beeld zo te

maken dat de monitor aanstaat (fig. 2

monitor op een werkplek). Zelfs het

groene LED-je bij de aan/uitknop

brandt.

fig. 1 Ruimte zonder zichtbare lichtbronnen

fig. 2 monitor op een werkplek

AutoCAD 3D CandL

8

5.1 Verlichting in een 3D ontwerp

In een interieurontwerp is het noodzakelijk een goede belichting te hebben zodat een

goede impressie van de ruimte gegeven kan worden. Interieurbelichting is lastiger in

te stellen dan de belichting van een exterieur. Bij een exterieur kan gebruik gemaakt

worden ven de zon als lichtbron en die is in de verschillende pakketten goed in te

stellen met zelfs een zonlichtsysteem met datum, tijd en locatie.

Bij een interieurbelichting moet rekening gehouden worden met en gebruik gemaakt

worden van het zonlicht dat door de ramen naar binnen schijnt.

5.2 Werkplekverlichting volgens de Nederlandse norm NEN-EN

12464-1 (nl)

Voor een werkplekverlichting is een hele regelgeving opgesteld. Welke lichtsterkte op

een plek moet zijn om wat te zien. Op een rangeerstation is een geringere

waarneming van detaillering nodig dan in een werkplek waar gevoelige instrumenten

gemaakt worden. Er is door het Nederlandse Normalisatie-instituut (NEN), later door

de Europese Commissie voor Normalisatie (CEN), een Europese Norm (EN)

opgesteld waar een werkplekverlichting aan moet voldoen. Deze informatie ten

behoeve van werkplekverlichting heb ik uit het voorwoord en de inleiding van de

Europese norm. De EN vervangt de Nederlandse norm (NEN). Om een boekje met

de eigenlijke regelgeving NEN-EN 12464-1 (nl) in handen te krijgen moet betaald

worden.

Verder heb ik enkele lichttechnische adviseurs geraadpleegd. Degene die ik

benaderd heb gebruiken de NEN norm. Ze mogen hun norm niet uitlenen, kopiëren

of dergelijke in verband met auteursrechten, maar wilden mijn vragen wel enigszins

beantwoorden. In kantoren is een verlichtingsniveau van 500 lux in het taakgebied

vereist. Een taakgebied is de plaats in de ruimte waar gewerkt wordt, dit kan een

bureau zijn maar ook de volledige ruimte. Voor Cleanrooms geldt ook een lichtniveau

van 500 lux bij normale werktaken. In een omkleedruimte, een materiaal- of

personensluis voldoet een verlichtingsniveau van 300 lux.

Een vuistregel die gehanteerd wordt om vlug het aantal armaturen per ruimte te

berekenen is dat als er bij een verlichtingsniveau van 500 lux, 4 armaturen per 25m2

nodig zijn. Dat is per armatuur, met tl-buizen (aantal x wattage), van 4x18W

(afmeting armatuur 600x600mm) of 2x36W (afmeting armatuur 300x1200mm).

AutoCAD 3D CandL

9

6.1 AutoCAD 3D Uitgelicht

Als eerste wordt een driedimensionaal model samengesteld. Om de instellingen voor

belichting in AutoCAD te onderzoeken is eerst een ruimte getekend. Een ruimte, met

de binnenafmetingen 5400x5400x3200mm, opgebouwd uit vier wanden een vloer en

een plafond elk met een dikte van 100mm. Als eerste wordt een box getekend met

de eerder genoemde afmetingen. Daarna wordt met het commando Shell, in het

menu Modify>Solids Editing>Shell, als het ware uitgehold met een op te geven dikte,

hier 100mm.

Als tweede voorbeeld heb ik de tekenkamer van van Vonderen Cleanrooms

getekend.

6.2 Camera’s instellen in de oefenruimte

In de ruimte wordt een camera in het midden van een wand geplaatst. 3D Navigate

De hoogte van de camera wordt op 1700mm (de gemiddelde ooghoogte) ingesteld.

De camera wordt gericht op de tegenoverliggende wand. De standaard naam is

Camera1, tijdens het instellen kan hieraan een andere naam gegeven worden. Een

tweede camera krijgt als standaard naam Camera2, enzovoorts. De instellingen van

de camera kunnen eventueel nog in de Properties worden aangepast. De standaard

brandpuntsafstand (Lenslenght) is in AutoCAD ingesteld op 50mm, met een

beeldhoek (field of view fov) van 40°. De brandpuntsafstand is gekoppeld aan de

beeldhoek. Hoe korter de brandpuntsafstand, hoe groter de beeldhoek (fig. 3

Camera symbool met beeldhoek en brandpuntsafstand).

Om een beeld te krijgen dat

overeenkomt met de

waarneming van het oog is de

beeldhoek ingesteld op 100°.

De brandpuntsafstand wordt

dan door het programma

omgerekend en ingesteld op

15mm. De beeldhoek van een

mens, het gebied dat bekeken

kan worden zonder hoofd of

ogen te bewegen, is ruwweg

een ovaal gebied. Het bevindt

zich recht voor ons en is groter

in de breedte dan in de hoogte.

Het menselijke beeldhoek met

horizontaal en 80° verticaal.

Verhouding 1,75:1. Als in fig. 3 Camera symbool met beeldhoek en brandpuntsafstand

AutoCAD 3D CandL

10

AutoCAD het beeldhoek groter dan 100° wordt ingesteld wordt het beeld vertekend.

In het controle paneel 3D Navigate wordt gekozen voor Perspective Projection om

een natuurlijk beeld te krijgen.

In het Dashboard kan in het controle paneel 3D Navigate gekozen worden voor

Camera1. Alsof door de camera gekeken wordt, wordt de ruimte zichtbaar en dit

beeld kan gerenderd worden. Door in het controle paneel Render op het

theekannetje te klikken wordt in een nieuw venster een nieuwe afbeelding van het

beeld gemaakt. Het uiteindelijke beeld van camera1.

Omdat er nog geen materiaal toegekend en verlichting ingesteld is, is het beeld nog

aardig grijs.

AutoCAD 3D CandL

11

6.3 Materialen aan een ontwerp toekennen

Een klant of een opdrachtgever wil naar alle

waarschijnlijkheid wel een indruk krijgen hoe het

eindresultaat gaat worden. Om een zo

(foto)realistisch mogelijk resultaat te krijgen dienen

materialen aan het 3D-model toegekend te worden.

Een materiaal is op talloze manieren in te stellen.

Deze instellingen, in de palette Materials

Dashboard, bepalen hoe van een materiaal de

oppervlakte en structuur er uit ziet (fig. 6 Material

Palette). Er kunnen bestaande materialen uit de

materialenbibliotheek gebruikt worden. Deze kan

tijdens de installatie van AutoCAD op het systeem,

geheel of gedeeltelijk, geïnstalleerd worden. Ook al

heeft AutoCAD een standaardbibliotheek met meer

dan 300 materialen, het is goed mogelijk dat niet

het gewenste materiaal te vinden is. Daarvoor biedt

AutoCAD de mogelijk zelf de materialen te maken

(fig. 4 Create New Material).

Er kan gekozen worden met niets te beginnen en

zo een geheel nieuw materiaal te maken of wat

eenvoudiger is, is een bestaand materiaal, wat het

meest op het te maken materiaal lijkt, te nemen en

dat aan te passen. Met 'Bump map' aangevinkt

krijgt het materiaal reliëf. Een zwart-wit afbeelding

wordt aan het materiaal toegevoegd. Als een object

met een 'Bump map' gerenderd wordt, lijken de

lichtere delen omhoog te komen en de donkere

delen dieper te zijn. Hierdoor duurt het renderen

wel langer, maar het resultaat is veel realistischer.

Er kan meteen een omschrijving van het nieuwe

materiaal toegevoegd worden. Met fig. 5 Apply

Material to Object kan een materiaal aan een 3D-

model toegekend worden.

fig. 4 Create New Material

fig. 5 Apply Material to Object

fig. 6 Material Palette

AutoCAD 3D CandL

12

7.1 Belichting in een 3D-Model

In het eigenschappenvenster van een lamp kan de dialoogbox achter het invoerveld

‘Lamp Intensity’ gekozen worden. Hiermee kan met de functie illuminance de

lampintensiteit berekend worden, door in de invoervelden het aantal lux en de

afstand tussen de lamp en het object op te geven. In dit geval is dat de waarde 500

lux. De afstand is 3000mm. Als tijdens of na het renderen blijkt dat de intensiteit van

de lamp te sterk is dient de afstand teruggebracht te worden. Het kost veel moeite

een lamp in te stellen. Als een lamp goed is ingesteld is het raadzaam deze op een

Toolpalette te plaatsen om een volgende keer weer te gebruiken.

7.2 De armaturen in 3D

Het formaat van de armaturen die in cleanrooms gebruikt worden zijn 600x600mm

(4x18W) en 1200x300mm (2x36W), gebaseerd op de stramienmaten van een

systeemplafond. De meeste systeemplafons zijn in een stramien van 600x600mm of

1200x600mm. De armaturen worden ook toegepast in een vast plafond. De

behuizing is een gelakt metaal. De voorkant afgesloten met een glaspaneel dat aan

de randen afgekit wordt om luchtlekken te voorkomen. In een cleanroom is een

luchtdruk verschil en dat mag niet veranderen doordat er lucht naar binnen of naar

buiten stroomt via de lampen. Voor de 3D-modellen heb ik een armatuur van

600x600mm getekend bestaande uit 4 onderdelen: de behuizing, de reflectoren, de

tl-buizen en het glaspaneel. Voor de behuizing heb ik een glanzende witte lak als

materiaal gekozen. Voor de reflectoren een hoogglanzend metaal als chroom. De tl-

buizen zijn het belangrijkste van de 3D-ontwerp, ik wil uiteindelijk laten zien dat deze

de lichtbronnen zijn in de scene. Het materiaal is wit en lichtuitstralend. Dit is in de

‘Material Editor’ eenvoudig te maken en toe te kennen aan de buizen, maar het zal

geen lichtbundel en schaduw genereren. Bij een ‘pointlight’ of een ‘spotlight’ is juist

de lichtbron niet te zien. Mijn idee is geweest de twee te combineren (zie fig. 7

Armatuur met zichtbaar brandende lampen op bladzijde 13).

AutoCAD 3D CandL

13

AutoCAD heeft de mogelijkheid ‘Global Illumination’ in te stellen. Deze kunstgreep

wordt in het hoofdstuk ‘mental ray’ uitvoeriger beschreven. Samen met de

instellingen sunlight en sky geeft dit een realistisch beeld van de armatuur.

In AutoCAD kunnen zogenaamde ‘Photometric Lights’ gebruikt worden. Deze lampen

zijn zo ingesteld zoals licht zich in de werkelijkheid gedraagt. De kracht van een

lichtbundel neemt kwadratisch in af in verhouding tot de afstand van de lichtbron. Ik

heb gekozen voor het lichttype ‘Fluorescent Lights 32W 4ft Lamp’. De lengte van de

buis staat standaard op 1200mm (4ft) ingesteld en heb ik aangepast naar 570mm.

Daarnaast kunnen nog Web lights en IES Lights worden ingesteld.

fig. 7 Armatuur met zichtbaar brandende lampen.

AutoCAD 3D CandL

14

7.3 Armatuur als Block

Na het tekenen en controleren of alle gewenste

instellingen goed zijn heb ik van de armatuur met de

lichtbronnen en materialen een block gemaakt. Met de

systeem variabele ‘LIGHTSINBLOCK’ kan in

AutoCAD aangegeven worden of lichtbronnen wel of

niet aan worden gerenderd. Standaard staat deze

variabele op ‘1’, dat wil zeggen dat de lichten aan zijn.

Dit block wordt naar het tabblad ‘VVC Armaturen’ van

het Tool Palette gesleept. Vanaf dit palette is het block

van de armatuur in elke tekening in te voegen met de

vooraf gemaakte instellingen (fig. 8 Tool Palette

Armaturen).

fig. 8 Tool Palette Armaturen

AutoCAD 3D CandL

15

Oefenruimte gerenderd in AutoCAD, met zichtbare verlichting

AutoCAD 3D CandL

16

8. Keuze voor een render-programma

Met de onderstaande tabel wil ik mijn keuze voor het visualisatie programma

ondersteunen.

* AutoCAD is van origine een tekenprogramma. Alle tekeningen die gemaakt

worden zijn gebaseerd op millimeters. Ook in het 3D ontwerpen wordt dit

toegepast. Je kunt dan zeer gedetailleerde tekeningen maken. Daardoor heb

ik de keuze gemaakt de tekeningen met AutoCAD te maken

** Met de ‘mental ray’ module kunnen zeer natuurgetrouwe lichteffecten gemaakt

worden. Ook heeft deze applicatie eigen materialen, met veel lichteffecten.

Zowel VIZ 2008 als 3ds MAX 2008 zijn uitgerust met deze module. Onder

andere daardoor heb ik de gekozen voor de visualisatieprogramma’s om

renderingen te maken.

*** De onderzochte programma’s zijn op heel veel punten in te stellen. Een kleine

verandering kan weer een negatief effect op de rendering hebben. Het is niet

altijd mogelijk met de ‘undo’-knop een instelling ongedaan te maken. Als er

meerdere instellingen gemaakt zijn is het nog moeilijker een aantal stappen

terug te gaan. Want welke was nu de instelling die het verkeerde effect had?

AutoCAD VIZ MAX

3D Tekenen ++* + +

Camera

instellingen

+ ++ ++

Lichtinstellingen + ++** ++**

Materialen +/++ ++** ++**

Instellingen +/-*** +/-*** +/-***

Renderen + ++** ++**

Film +/- + ++

AutoCAD 3D CandL

17

9.1 Renderen met VIZ en MAX

Ik heb mijn keuze op de twee visualisatieprogramma’s van Autodesk laten vallen

omdat in de eerste plaats de renderingen er een stuk beter uitzien dan een rendering

gemaakt in AutoCAD. AutoCAD blijft een tekenprogramma dat de mogelijkheid biedt

een goede rendering van een 3D-ontwerp te maken. Een tweede argument is dat de

twee programma’s volledig compatibel zijn met tekeningen gemaakt in AutoCAD. Alle

instellingen, gebruikte lagen, materialen en dergelijke blijven intact, ze worden

volledig in de programma’s overgenomen. Een later gemaakte aanpassing kan in de

bestaande opstelling ingevoegd worden.

Autodesk heeft voor het visualisatiegedeelte van de 3D-module in AutoCAD is

gekeken naar de ‘verticals’. De manier van belichten en de materiaal-editor werken

op dezelfde manier als in de twee visualisatieprogramma’s, die ik bekeken heb. De

manier van werken omschreven in het AutoCAD gedeelte kan ook gebruikt worden

voor deze programma’s. Alleen zijn in deze twee programma’s de mogelijkheden nog

uitgebreider, waaruit blijkt dat ze juist voor visualiseren bedoeld zijn.

Het verschil tussen VIZ en 3ds MAX is dat VIZ een visualisatieprogramma is voor

voornamelijk stilstaande exterieur- en interieurontwerpen, met de mogelijkheid om

een filmpje te maken en MAX een programma is om 3D films mee te maken. 3ds

MAX wordt veel gebruikt in de film- en gamingindustrie.

AutoCAD 3D CandL

18

fig. 9 Render Scene dialoogbox

9.2 mental ray

‘mental ray’ is een render-module,

ontwikkeld door het Duitse bedrijf mental

images. Standaard gebeurt het renderen in

VIZ en MAX met een zogenaamde

‘scanline renderer’. Het eerste verschil is

dat een ‘scanline renderer’ regel voor regel

van boven naar beneden renderd en

‘mental ray’ rendert met zogenaamde

‘buckets’ in een in te stellen patroon de

scene. De ‘buckets’ geven meteen het

aantal processoren van de computer weer.

Door in ‘Assign Renderer’ in het Render

Scene menu de ‘mental ray Renderer’ in te

stellen en op te slaan als de standaard

renderer, wordt gekozen voor een

applicatie die, zoals omschreven wordt bij

de twee visualisatieprogramma’s, voor

fysiek correcte simulaties van lichteffecten,

zoals reflecties, lichtbrekingen, zorgt (zie

fig. 9 Render Scene dialoogbox). De

‘Render Scene’ dialoogbox, op te roepen

via het Render-menu of op de toolbar,

bestaat uit verschillende tabbladen. Als

verandert wordt van renderer, veranderen

ook enkele tabbladen. Als ‘mental ray Renderer’ is ingesteld verschijnt ook het

tabblad ‘Indirect Illumination’. Op dit tabblad kunnen zogenaamde ‘caustics’ en

‘global illumination’ ingesteld worden. ‘Caustics’ zijn lichtvlekken die op een

oppervlak verschijnen als een licht door een doorzichtig materiaal schijnt, en ‘global

illumination’, is een nagebootst natuurlijk licht wat weerkaatst wordt door de

oppervlakken die belicht worden door bijvoorbeeld zonlicht. ‘Final Gathering’ is een

optionele factor die aan- of uitgezet kan worden. Deze rekenfactor vermindert de

misvormingen, zoals donkere hoeken en kleine variaties in verlichting, veroorzaakt

door de kunstmatige ingreep van ‘Global Illumination’.

Met ‘Final Gathering’ ingeschakeld zal de render-tijd aanzienlijk langer worden. Goed

te gebruiken in diffuus licht, minder in sterk verlichtte close-ups (zie fig. 10 Render

Scene Final Gather en Global Illumination op bladzijde 18).

De weerkaatsingen van het licht in global illumination wil ik ook gebruiken in mijn

scènes. Met dit trucje is het mogelijk een realistisch resultaat te krijgen door natuurlijk

licht na te bootsen en hiervoor hoeven niet talloze lichtbronnen een scene te

belichten.

Natuurlijk zijn er ook met mental ray talloze instellingen te maken.

AutoCAD 3D CandL

19

fig. 10 Render Scene: Final Gather en Global Illumination

AutoCAD 3D CandL

20

de tekenkamer van van Vonderen Cleanrooms gerenderd in Autodesk 3ds MAX

AutoCAD 3D CandL

21

10. Conclusie

Belichting van een object of een scene is zeer belangrijk. Het geeft een plaatje net

dat extra wat men met het driedimensionaal tekenen voor ogen had. Met belichting

in een 3D-model heb ik een van de moeilijkste onderwerpen van het 3D ontwerpen

gekozen. Mede door de talloze instellingen die mogelijk zijn. Over dit onderwerp zou

een aparte cursus gemaakt kunnen worden. Ik zou me direct aanmelden. Een goede

belichting is een zeer belangrijk onderdeel van een ontwerp. Aan de andere kant

blijft het toch de ontwerper/tekenaar die bepaalt hoe het uiteindelijke plaatje getoond

wordt.

Er zijn nog talloze manieren om licht in te stellen die ik nog niet heb kunnen

onderzoeken. Zelfs de instellingen die ik gemaakt heb zijn nog op veel manieren aan

te passen met telkens een ander resultaat. Het grootste deel van het ontwerpproces

gaat in de instellingen zitten die tijdens het visualiseren gemaakt worden.

Het gaat meestal om het eindresultaat, om de klant een gelikt plaatje te laten zien.

Daarin hoeft niet het precieze aantal lux weer gegeven te worden, wel moet er voor

worden gezorgd dat werkruimtes zoals een kantoor of een cleanroom niet te donker

is en verblijfruimtes zoals een wachtruimte of een restaurant sfeervol verlicht is.

AutoCAD 3D CandL

22

11. Geraadpleegde Bronnen

NEN-EN 12464-1 (nl) Nederlandse norm Licht en verlichting -

werkplekverlichting

AutoCAD 2008 ir. R. Boeklagen

Dhr. ir. R. Boeklagen TEC CAD-College

Dhr. JP. van Gastel 3ds MAX cursus

Dhr. M. Blommers Utilicht Projectverlichting

Autodesk Autodesk 3ds MAX 9 Autodesk Official Training

Courseware

Mental Ray Functional Overview van mental images, Berlijn

Gebruikte programma’s

AutoCAD 2008

Autodesk VIZ 2008

Autodesk 3ds MAX

AutoCAD 3D CandL

23