ICT&O Onderwijscentrum VU

Projecttitel: Verbreding en Verdieping van de implementatie van digitale didactiek in de ULO

Faculteit: Onderwijscentrum VU, lerarenopleiding

Projectperiode: september 2007 – augustus 2008

Opdrachtgever: Hans Zloch hoofd afdeling voortgezet onderwijs

Opgesteld door: Petra Fischer, Els Scheringa

Datum: 3-11-2008

Contactadres:

Onderwijscentrum VU

Afd. ICT en Onderwijs

De Boelelaan 1105, kamer 1G 30

1081 HV Amsterdam

www.onderwijscentrum.vu.nl/ICT_en_O

tel. 020 59 85485

“Verbreding en Verdieping van de

implementatie van digitale didactiek in de

ULO” Eindrapportage EMP project ULO 2007-2008

ICT&O Onderwijscentrum VU

Inhoudsopgave

Samenvatting ............................................................................................................................................................... 1 1 Inleiding, projectdoelstellingen en werkwijze .................................................................................................. 3 1.1 Achtergronden ............................................................................................................................................. 3 1.2 Projectdoelen ............................................................................................................................................... 3 1.3 Projectstructuur en deelnemers ................................................................................................................ 4

2 Uitgevoerde activiteiten en resultaten - Opbrengsten.................................................................................... 5 2.1 DiViDossier en Digitaal Portfolio (Blackboard) – begeleiding en beoordeling met behulp van een geïntegreerde aanpak............................................................................................................................................. 5 2.2 De overige drie projectdoelstellingen ....................................................................................................... 5 2.3 Etalage Good Practices .............................................................................................................................. 6

3 Projectevaluatie ................................................................................................................................................... 7 3.1 Evaluatie projectuitvoering ICTO .............................................................................................................. 7 3.2 Evaluatie werkwijze project ........................................................................................................................ 7

4 Disseminatie......................................................................................................................................................... 8 4.1 Presentaties en verslag DiViDU en DiViDossier (NAP bijdrage OC-VU)............................................ 8 4.2 Drie bijeenkomsten in het kader van project Kennisnet ........................................................................ 8 4.3 Presentatie I & I conferentie 2007............................................................................................................. 8 4.4 Presentatie Online Educa Berlijn .............................................................................................................. 9 4.5 In voorbereiding: presentaties op Online Educa te Berlijn en op I&I conferentie 2008..................... 9 4.6 Bijeenkomsten projectgroep .................................................................................................................... 10 4.7 Eindrapportage aan de opleiders ............................................................................................................ 10

5 Hoe nu verder en Lessons Learned ............................................................................................................... 11 5.1 Hoe nu verder ............................................................................................................................................ 11 5.2 Lessons Learned ....................................................................................................................................... 11 Bijlage 1: Aanvraagformulier; Verbreding en Verdieping van de implementatie van digitale didactiek in de ULO 13 Bijlage 2 Activiteitenplanning/ Plan van Aanpak EMP project 2007 2008............................................................. 24 Bijlage 3 rapportage project 2007-2008, Kennisnet ICT op school “ICT in de lerarenopleiding-OC-VU............... 31 Bijlage 4: DiViDossier in de Lerarenopleiding....................................................................................................... 54 Bijlage 5: abstract Online Educa Berlijn 2007..................................................................................................... 70 Bijlage 6: abstract Online Educa Berlijn 2008...................................................................................................... 72 Bijlage 7 bijdrage I & I conferentie november 2008 .............................................................................................75

ULO 2007-2008

1

Samenvatting

Binnen het eerdere project “Verbreding en verdieping ICT-gebruik in de lerarenopleiding”, dat is uitgevoerd bij de universitaire lerarenopleiding (ULO) van het Onderwijscentrum VU (sept. 2005 –sept. 2006), werd een ICT-werkplan opgesteld voor drie jaar. Van september 2006 tot september 2007 is de ULO in het kader van het EMP-project “Implementatie ICT-werkplan in de lerarenopleiding” gestart met het implementeren van dit ICT-werkplan in de opleiding. In het afgelopen jaar (sept. 2007 tot sept. 2008) heeft de lerarenopleiding in het kader van het EMP-project “Verbreding en verdieping van de implementatie van de digitale didactiek in de ULO” het uitvoeren van genoemde ICT-werkplan voortgezet. In dit rapport staan de resultaten weergegeven van het EMP-project 2007/2008. In het studiejaar 2006/2007 hebben een aantal dio’s in het kader van het NAP-project “DiViDossier’ in het kader van een pilot ervoor gekozen, om hun vorderingen bij de rol van uitvoerder samen te stellen en in beeld te brengen in een Videodossier, in plaats van in het Blackboard Portfolio. Hiervoor heeft de ULO in samenwerking met ICT&O een nieuwe assessment-module in DiViDU ontwikkeld. De in DiViDU geïntegreerde videodossiers van de dio’s zijn ingezet bij het begeleiden en beoordelen van de studenten. Dit gold met name voor de rol van uitvoerder. Na afloop van het NAP-project “DiViDossier” in het najaar van 2007 is het werken met “DiViDossiers” structureel opgenomen in de opleiding van de ULO. In het studiejaar 2007/2008 zijn dan ook nieuwe assessment modules ingericht in DiViDU. De mogelijkheid om de competentiegroei deels met behulp van videomateriaal in beeld te brengen in plaats dan in het Blackboard Portfolio, is meteen al in de startweek aan de dio’s voorgelegd. Ook in het studiejaar 2007/2008 heeft een aantal studenten hier dankbaar gebruik van gemaakt. Bij het werken met DiviDossier bleven reflectie en peerfeedback een belangrijke rol spelen, net als de begeleiding en beoordeling door de (opleidings-)school. Een effectieve inhoudelijke koppeling van het beoordelen van de dio met behulp van een DiviDossier in combinatie met het Digitale Portfolio in Blackboard bleek geen problemen op te leveren. Wel verdient in de toekomst het ontwikkelen van een verbeterde aanpak wat betreft de begeleiding van de dio’s bij het in beeld brengen van hun vorderingen op de verschillende competenties door middel van een Digitaal Portfolio in Blackboard en DiViDossier bijzondere aandacht. Voor extra ondersteuning van deze plannen participeert de ULO in de aanvraag tot een vervolgproject van DiViDossier in de NAP3-ronde. In het studiejaar 2007/2008 heeft de integratie van ICT-didactische activiteiten in het curriculum van de ULO net als in het jaar daarvoor extra impulsen gekregen door het project “Project voor lerarenopleidingen 2007- 2008” van Kennisnet. In het projectjaar 2007/2008 zijn de ervaringen, conclusies en aanbevelingen uit het vorige projectjaar verwerkt in nieuwe activiteiten en projecten op ICT-didactisch gebied. De digitale en tijdens studiebijeenkomsten geëtaleerde Good Practices van het vorige jaar fungeerden hierbij als motivatie en als voorbeeld voor nieuwe ICT-projecten van docenten in opleiding (dio’s) en als scholingsmateriaal voor opleiders en schoolpracticum docenten (spd’s). Dit heeft geresulteerd in een inhoudelijke verdieping en een verbreding van het ICT-didactisch onderwijs van de lerarenopleiding, en in een verbreding naar de doelgroepen van opleiders en spd’s. Dit jaar is een belangrijke start gemaakt met het professionaliseren van de lerarenopleiders. Aan de door vier opleiders georganiseerde ICT studiedag hebben in totaal 24 medewerkers van de lerarenopleiding deelgenomen. De studiedag, waarbij opleiders in parallelsessies aan verschillende ICT-workshops konden deelnemen, is door alle deelnemers zeer positief ontvangen en resulteerde in wensen wat betreft vervolgactiviteiten op ICT-didactisch gebied. Deze wensen zijn deels gehonoreerd in het studiejaar 2007/2008 en deels vertaald naar plannen voor de vervolgprojecten van EMP en Kennisnet in het studiejaar 2008/2009. Voor de spd’s is een eerste professionaliseringsaanbod op ICT-didactisch gebied gerealiseerd in de vorm van een studiemiddag. Ook door deze doegroep is de wens geuit om dit volgend jaar (2008/2009) uit breiden.

ULO 2007-2008

2

De in het studiejaar 2006/2007 ontwikkelde ICT - verdiepingsmodule is geactualiseerd en uitgebreid met drie nieuwe deelmodules over de didactische inzet van podcasting, een ELO zoals Moodle en over de inzet van videomateriaal via Teleblik. Opvallend was de diepgang en creativiteit van de uitgevoerde ICT-projecten. Mede doordat het aanbod aan ICT-didactische scholing binnen de opleiding eerder dan vorig jaar en ook herhaaldelijk door middel van workshop’s, Announcements in de ELO Blackboard en door ICT- lunches onder de aandacht is gebracht bij de dio’s, hebben in het voorjaar 2008 – in tegenstelling tot eerderde ‘verdiepingen’, alle dio’s hun projecten reeds voor de eindpresentatie uitgevoerd in de klas. Daardoor konden de dio’s mooie eindproducten van leerlingen laten zien, zoals met behulp van de websitemaker gemaakte websites met daarop zelf opgenomen en gemonteerde video’s. Ook konden dio’s de ontvangen (grotendeels positieve) feedback van leerlingen met elkaar delen. Naast de ICT verdieping zijn er dit jaar talrijke andere ICT-activiteiteiten georganiseerd, zoals een ICT-workshop in de startweek, een video-workshop voor het alfa cluster en een bèta clusterdag over het maken van educatieve wandelingen met pda en gps.

1

Daarnaast is aantal studenten individueel begeleid bij ICT-projecten. Voorbeeld is een studente biologie die haar meesterproef (grote lessenserie voor de bovenbouw) en de ICT-verdieping gecombineerd heeft in een complex ICT-project over het observeren van dierengedrag. Waardevol is het begeleiden van alumni bij ICT-projecten gebleken, die hun ervaringen terugkoppelen naar de dio’s van de opleiding. Hiermee is ook een eerste aanzet tot een Community of Learners gerealiseerd, waarin dio’s, alumni en opleiders met en van elkaar leren bij het ontwikkelen van digitaal lesmateriaal. Het lijkt nuttig volgend jaar ook leerlingen en spd’s bij deze Community te betrekken. Het dit jaar met name door dio’s en alumni ontwikkelde ICT-rijke lesmateriaal kan in het studiejaar 2008/2009 wederom als voorbeeldmateriaal dienen voor dio’s, opleiders en spd’s. De tips en ervaringen van dio’s en alumni zullen ook volgend jaar weer als input dienen voor het verder ontwikkelen en implementeren van rijk ICT-didactisch onderwijs in de lerarenopleiding. Het ICT projectteam heeft ook dit jaar weer samengewerkt in een teamsite binnen Surfgroepen (Sharepoint). Ook het hoofd en de clustercoördinatoren VO werken sinds februari 2008 samen in een teamsite van Surfgroepen. Daarnaast zijn er dit jaar eerste experimenten uitgevoed met de social networking site Ning. De eerste ervaringen zijn positief. In het vervolgproject zijn er plannen om zowel de dio’s als ook de lerarenopleiders te laten werken in een Ning-omgeving. .

1 In samenwerking met Liesbeth van de Grint en Karin van de Wilt; Onderwijsvernieuwingsproject 2006 Biocaching zie www.biocaching.nl;

ULO 2007-2008

3

1 Inleiding, projectdoelstellingen en werkwijze

In dit rapport worden de resultaten weergegeven van het EMP project “Verbreding en verdieping van de implementatie van de digitale didactiek in de ULO”, dat is uitgevoerd bij de universitaire lerarenopleiding (ULO) van het Onderwijscentrum VU. Het projectvoorstel van dit project (zie bijlage 1) is goedgekeurd door de Adviesgroep ICT&O (EMP projectenronde 2007-2008) en van start gegaan in september 2007 met een looptijd van 1 jaar. In dit hoofdstuk worden de doelstellingen en structuur van het project beschreven. In hoofdstuk 2 volgt een overzicht van de uitgevoerde projectactiviteiten en behaalde resultaten en in hoofdstuk 3 een evaluatie van de projectuitvoering. Hoofdstuk 4 vat de belangrijkste vervolgplannen en “Lessons Learned” samen.

1.1 Achtergronden

Doel van dit EMP-project is de invoering van het eerder opgestelde ICT-werkplan. De achtergrond hiervan is uitgebreid beschreven in het eerste projectplan (bijlage 1). Samenvattend gaat het hierbij om de ondersteunende rol die de inzet van ICT(-didactiek) kan spelen bij:

• het meer op maat maken van de opleiding voor diverse groepen studenten die instromen;

• het verder realiseren van een vernieuwd curriculum, waar de ULO m.i.v. februari 2006 mee van start is gegaan (met onder andere meer keuzevrijheid voor studenten bij het inrichten van hun opleiding);

• toerusten van de dio’s voor een Voortgezet Onderwijs, waar ICT een steeds grotere rol in speelt. Daarnaast kan vastgesteld worden dat de onderwijsvernieuwingen in de VO-praktijk in rap tempo doorgaan, zeker ook op ICT-didactisch gebied. De ULO moet in kunnen (blijven) spelen op deze nieuwe ontwikkelingen. ICT is de leefwereld van de leerlingen. Om betekenisvol onderwijs te kunnen verzorgen hebben zowel de leraren van de toekomst als ook de lerarenopleiders een rugzak aan kennis en vaardigheden op ICT-didactisch gebied nodig.

1.2 Projectdoelen

1. Begeleiding en beoordeling met behulp van een geïntegreerde aanpak: verder onderzoeken

en realiseren van een effectieve inhoudelijke koppeling van het Blackboard Portfolio (inclusief het digitale dossier in het Content System) en DiViDossier. Het zinvol inzetten van digitaal video materiaal in het ULO curriculum, zodat samenwerkend leren en begeleiding van dio’s aan de hand van dit materiaal een duidelijke plaats krijgt, waarin peer-feedback en feedback van opleiders en begeleiders een belangrijke rol speelt.

2. Community of Learners: voortbouwend op ervaringen en resultaten van de ICT-projecten die

dio’s in het studiejaar 2006-2007 hebben uitgevoerd in het kader van het Kennisnet project "Lerarenopleidingen en VO-scholen.", worden de mogelijkheden onderzocht, om de door dio”s geadviseerde ICT- didactiek / activiteiten structureel te stimuleren en te integreren in het curriculum van de ULO. (aanpak van Community of Leraners: dio’s inventariseren de ICT-didactische vragen van hun stageschool en voeren op basis daarvan een ICT-project uit op de school, samen met de leerlingen en de docenten van die school; op grond van de hierbij opgedane ervaringen en resultaten brengt de student een advies uit omtrent een zinvolle integratie van ICT- didactische activiteiten binnen de ULO)

3. Podcasting: onderzoeken van de didactische mogelijkheden en meerwaarde van podcasting in

verschillende vakken. Trainen en begeleiden van dio’s die podcasting op hun school in willen zetten in projecten met leerlingen. Inzetten van podcasting binnen de ULO en binnen het lesgeven op school.

ULO 2007-2008

4

Hier is in elk geval sprake van het optimaliseren, verbreden en verdiepen van didactisch ICT -gebruik (teach what you preach).

4. Uitgaande van de ervaringen en resultaten van pilots en ICT-projecten van dio’s in het opleidingsjaar 2006-07, aansluitend bij de VU- onderwijsvisie van de Community of Learners: integratie van verworven nieuwe inzichten en methodes op het gebied van ICT-didactiek in het curriculum van de ULO. Verzorgen van de hiervoor nodige training en begeleiding van opleiders en dio”s. Stimuleren van dio’s om nieuwe ICT-projecten op hun stageschool uit te

voeren (vraag gestuurd: uitgaande van de vraag van leerlingen en docenten).

1.3 Projectstructuur en deelnemers

- Vanuit het team ICT&O heeft Petra Fischer onderwijskundige expertise geleverd (0,2 fte) en Sytze Boschma de onderwijskundig-technische expertise (0,05 fte).

- Het projectleiderschap lag bij de faculteit in de persoon van Els Scheringa (coördinator bètacluster en ICT coördinator ULO)

- De opleidingscommissie heeft de functie van begeleidingscommissie op zich genomen. De opleidingscommissie bestond cursusjaar 2007-2008 uit:

- Hans Zloch (hoofd afdeling voortgezet onderwijs) - Yke Meindersma (coördinator alfacluster) - Hans Goudsmit (coördinator gammacluster) - Els Scheringa (coördinator bètacluster) - Remko van der Vos (Beleidsmedewerker en stagecoördinator lerarenopleiding)

Dio’s in november ‘07

• Sandra Spijkers (Duits, sept. 07)

• Amanda van der Geer (Wiskunde sept.07)

• Dick Stegers (Aardrijkskunde sept. 07)

• Pascal Ponjee (Biologie febr. 07)

• Erica Marsman (wiskunde, sept.07)

• Wim van der Kamp (M&O, sept. 07) Op 12 november 2007 (zie bijlage 2) en 16 juni 2008 is het Activiteitenplan ICT aan de begeleidingscommissie voorgelegd en is dit plan besproken. Dit eindrapport zal ook in najaar 2008 voorgelegd worden aan de begeleidingscommissie. In dit project hebben we gewerkt met verschillende deelprojecten. In hoofdstuk 2 wordt elk deelproject kort toegelicht. Als basis bij het uitvoeren van de projecten fungeerde de ICT-werkgroep bestaande uit Willem Hoekstra, Petra Fischer, Gerrit Kuik en Els Scheringa. In de projectgroep zaten daarnaast ook Sytze Boschma, Hans Goudsmit en Hans van Megen. Op deze manier zijn vertegenwoordigers uit alle clusters bij het project betrokken.

ULO 2007-2008

5

2 Uitgevoerde activiteiten en resultaten - Opbrengsten

2.1 DiViDossier en Digitaal Portfolio (Blackboard) – begeleiding en beoordeling met behulp van een geïntegreerde aanpak

Na afloop van het NAP-project “DiViDossier” in het najaar van 2007 is het werken met “DiViDossiers” structureel opgenomen in de opleiding van de ULO. In het studiejaar 2007/2008 zijn dan ook nieuwe assessment modules ingericht in DiVidu. De mogelijkheid om de competentiegroei deels met behulp van videomateriaal in beeld te brengen in plaats dan in het Blackboard Portfolio, is meteen al in de startweek aan de dio’s voorgelegd. Ook in het studiejaar 2007/2008 heeft een aantal studenten hier dankbaar gebruik van gemaakt. Bij het werken met Dividossier bleven reflectie en peerfeedback een belangrijke rol spelen, net als de begeleiding en beoordeling door de (opleidings-)school. Een effectieve inhoudelijke koppeling van het beoordelen van de dio met behulp van een Dividossier in combinatieen met het Digitale Portfolio in Blackboard bleek geen problemen op te leveren. Wel verdient in de toekomst het ontwikkelen van een verbeterde aanpak wat betreft de begeleiding van de dio’s bij het in beeld brengen van hun vorderingen op de verschillende competenties door middel van een Digitaal Portfolio in Blackboard en DiViDossier bijzondere aandacht. Voor extra ondersteuning van deze plannen participeerd de ULO in de aanvraag tot een vervolgproject van DiViDossier in de NAP3-ronde. Tenslotte zijn er in het studiejaar 2007-2008 voor het eerst DiViDU reflectiemodules ingezet in de peergroepen van het bèta cluster. ( Video analyse peergroep bèta sep '07 Gerrit & Willem en Video analyse peergroep bèta Monique 07)

2.2 De overige drie projectdoelstellingen

In studiejaar 2007/2008 heeft de integratie van ICT-didactische activiteiten in het curriculum van de ULO wederom extra impulsen gekregen door het project “Project voor lerarenopleidingen 2007-2008” van Kennisnet (bijlage 3 uitgebreide rapportage van dit project). In het kader van dit project zijn er verschillende bijeenkomsten georganiseerd om de studenten van de ULO kennis te laten maken met de diverse mogelijkheden van ICT in het onderwijs. Doel hiervan was om de studenten te inspireren en te motiveren om ICT-didactische projecten op hun (stage)-VO-scholen uit te voeren, die aansluiten bij de vraag van de school. Daarnaast is er dit projectjaar ook bijzondere aandacht geschonken aan de ICT-didactische competenties van de lerarenopleiders en van de begeleiders op de stagescholen (schoolpracticum docenten = spd’s). Aangezien de uitgevoerde activiteiten en de opbrengsten van het EMP- project en het Kennisnetproject sterk overlappen, verwijzen wij voor de ICT didactische opbrengsten in het studiejaar 2007/2008 graag naar het uitgebreide Kennisnet projectverslag (bijlage 3) Hieronder alvast een korte samenvatting van de belangrijkste projectresultaten, zoals geformuleerd in de Kennisnet rapportage: “Naast het ontwikkelen en uitvoeren van nieuwe deel-modules bij verdiepingsmodule “ICT didactiek in je lessen” (ELO/ Moodle, Podcasting en Teleblik), zijn in het kader van dit project:

• Nieuwe ICT-middelen aangeschaft (zoals pda’s/gps apparatuur, videocamera’s, Digitale

Whiteboard)

• Is er een ICT-studiedag voor opleiders georganiseerd en zijn hiervoor diverse ICT-workshops

ontwikkeld en gegeven (zoals over Podcasting, Wiki en Weblog, Gaming, Digitale Whiteboard, Webquest);

• Is er een Videoworkshop ontwikkelend en gegeven (voor het alfa cluster) over het maken en

monteren van video’s en het didactisch gebruik ervan in het onderwijs;

• Is er een workshop over het ontwikkelen van “Educatieve wandelingen met gps en pda”

ontwikkeld en gegeven;

ULO 2007-2008

6

• Is er een ICT-workshop voor spd’s ontwikkeld en gegeven (o.a. over de didactische

mogelijkheden van webquests, Digitale Whiteboard, digitale toetsing en educatieve wandelingen met gps/pda)

• Was er extra ruimte voor begeleiding van dio’s, van alumni en van opleiders;

• Zijn er meer studenten en alumni aan de slag gegaan met het ontwikkelen en uitvoeren van ICT-didactische activiteiten in de klas en konden ze hierbij meer de diepte ingaan en met elkaar waardevolle ervaringen en tips uitwisselen;

• Zijn meer opleiders aan de slag gegaan met het ontwikkelen en uitvoeren van ICT-didactische activiteiten in de opleiding;

• Is een eerste aanzet tot een Community of Learners gerealiseerd, waarin dio’s, alumni en opleiders met en van elkaar leren en digitaal lesmateriaal ontwikkelen en is gebleken dat het in de toekomst nuttig is om ook leerlingen en spd’s bij deze Community te betrekken;

• Is er voor dio’s en alumni een platform gecreëerd om ICT expertise te delen met ervaren

docenten en ICT coördinatoren van scholen (I&I conferentie)

Al tijdens het afgelopen project is er een levendiger beeld ontstaan wat betreft de vraag en behoefte van VO-scholen op het gebied van ICT- didactiek en de bijbehorende competenties die een (startbekwame) docent zou moeten bezitten om aan deze vraag te kunnen voldoen. Dit beeld is verder uitgebreid en geactualiseerd, waarbij de dio’s dit jaar de resultaten en inzichten van de dio’s van het afgelopen jaar en de recente ervaringen van alumni als basis konden gebruiken en hierop voort konden boorduren. Verder groeide in het afgelopen project de behoefte om de lerarenopleiders te scholen en te trainen op ICT-didactisch gebied. Hiermee is dit jaar een goed begin gemaakt. Dit jaar is het besef gegroeid dat het zinvol is naast de opleiders ook spd’s en leerlingen bij een aantal ICT- activiteiten van de lerarenopleiding te betrekken.”

2.3 Etalage Good Practices

Het oorspronkelijke idee was, om al in het studiejaar 2006/2007 good practices van studenten (zoals ontwikkelde webquests) te presenteren via een digitale etalage. Dit met het doel om de dio’s van volgende studiejaren goede voorbeelden te kunnen laten zien, waardoor ze geïnspireerd kunnen raken bij het zelf ontwerpen van digitaal lesmateriaal. In plaats van het opzetten van een etalage is er toen binnen dit EMP-project voor gekozen om de studenten te inspireren door de verschillende presentaties en bijeenkomsten in het kader van het reeds genoemde project van Kennisnet. In de laatste fase van het EMP-project 2006/2007 bleek het opzetten van een etalage wel weer van belang. De projectresultaten van de studenten die dit studiejaar deelgenomen hebben aan het project van Kennisnet, zijn gepresenteerd op een project-website van Kennisnet. Dit studiejaar (2007/2008) is de etalage van Kennisnet aangevuld met nieuwe good practices van ULO studenten. Daarnaast heeft de ULO in het studiejaar 2007/2008 de projectresultaten van haar dio’s gepresenteerd via eigen etalages in de digitale leeromgeving Moodle en op de social networking site Ning.

ULO 2007-2008

7

3 Projectevaluatie

3.1 Evaluatie projectuitvoering ICTO

De positieve ontwikkeling van het vorige jaar, om steeds meer opleiders bij de uitvoering van de projectactiviteiten te betrekken is dit jaar voortgezet. Door alle deelprojecten te bespreken in en goed te laten keuren door de coördinatoren, is er binnen de ULO een groot draagvlak aanwezig voor de doorgevoerde ICT-didactische vernieuwingen. Dit draagvlak is extra vergroot door het organiseren van een ICT studiedag in november 2007, waaraan 24 medewerkers en het hoofd afdeling voortgezet onderwijs hebben genomen. De reacties op deze dag waren zeer enthousiast en door de opleiders zijn er dan ook diverse wensen voor vervolgactiviteiten geuit. De ICT deelprojecten zijn met name door de leden van de ICT-werkgroep gerealiseerd. De samenwerking binnen deze groep, bestaande uit Willem Hoekstra, Gerrit Kuik, Els Scheringa en Petra Fischer, verliep soepel en effectief. Er is veel in duo’s gewerkt aan deelprojecten. Daarnaast heeft regelmatig werkoverleg met de gehele werkgroep plaatsgevonden. De ‘fysieke’ bijeenkomsten zijn hierbij op een nuttige manier aangevuld door digitaal samen te werken in een teamsite van Surfgroepen en de social networking site Ning. In de ICT-projectgroep waren naast de leden van de werkgroep met Hans van Megen en Hans Goudsmit ook opleiders uit het alfa- en gammacluster vertegenwoordigd. Op deze manier zijn opleiders van alle drie clusters van de ULO bij het project betrokken.

Veranderingen in uitvoering ten opzichte van het plan van aanpak: Dit project kende geen grotere wijzigingen in de plan van aanpak, behalve de toevoeging van een aantal extra activiteiten. Zo is er een studiedag “Educatieve wandelingen met gps en pda” voor de studenten van het bèta cluster georganiseerd.

3.2 Evaluatie werkwijze project

In dit project is gewerkt met de huidige praktijksituatie op VO-scholen als uitgangspunt voor de verschillende deelprojecten. Zoals in de vorige paragraaf beschreven, zijn opleiders van alle drie clusters betrokken bij de uitvoering van de projectactiviteiten.

ULO 2007-2008

8

4 Disseminatie.

4.1 Presentaties en verslag DiViDU en DiViDossier (NAP bijdrage OC-VU)

In december 2007 is een verslag opgeleverd van het OC-VU deelproject: “Toepassen van videodossier in het vernieuwde curriculum van de opleiding tot docent”. In dit deelproject zijn DiViDU modules ingezet in verschillende onderdelen van het vernieuwde curriculum van de universitaire lerarenopleiding (ULO) (zie bijlage 4) in eindpresentatie in december 2008,

4.2 Drie bijeenkomsten in het kader van project Kennisnet

In het kader van het project Kennisnet zijn drie bijeenkomsten georganiseerd. Dio’s en opleiders zijn via aankondigingen op Blackboard uitgenodigd tot deelname aan de bijeenkomsten. Een groot aantal disseminatie-activiteiten valt samen met de disseminatie in het kader van het Kennisnet project. Uit de Kennisnet rapportage 2007/2008: -inrichten van een etalage van materialen, presentaties en ‘Good Practices’ van studenten in de elektronische leeromgeving Moodle. Deze etalage is al diverse keren ingezet als voorbeeld en ter illustratie van de uitgebreide mogelijkheden van ICT-ondersteund onderwijs -daarnaast is een ‘Social Network Site’, Ning, als presentatieplatform ingericht, bijvoorbeeld om de resultaten van videoworkshops van dio’s te presenteren. -op de etalage van Kennisnet (http://lero.kennisnet.nl/voorbeeldprojecten) zijn een aantal “Good Practices’ van dio’s en van een alumni op een creatieve manier in beeld gebracht. -Verder is het vorig en dit jaar ontwikkelde digitaal lesmateriaal deels tijdens andere workshops en studiedagen of in de klas ingezet: Tijdens de ICT-workshop voor spd’s, hebben een aantal docenten de educatieve wandelingen met gps/ pda gelopen, die een aantal weken eerder door dio’s zijn ontwikkeld tijdens de bètaclusterdag. Ook hebben een aantal deelnemers van die middag de eerder ontwikkelde webquests getest. De opdracht voor het ontwikkelen van de educatieve wandelingen met gps/pda is inmiddels gebruikt in een workshop voor de Noordelijke Hogeschool Leeuwaarden. -Tenslotte zijn materialen en resultaten van het Kennisnetproject gepresenteerd in diverse artikelen (zoals in het relatieblad van de VU Amsterdam voor schooldecanen ‘Wisselwerk’ en in het blad van Kennisnet ‘in Druk’ ) en op verschillende conferenties, zoals de I&I conferentie te Lunteren en de Online Educa Berlin 2007, en uiteraard op de eindpresentaties van de twee ICT-verdiepingsmodule’s in het najaar 2007 en voorjaar 2008.

4.3 Presentatie I & I conferentie 2007

Op de jaarlijkse I&I conferentie te Lunteren in november 2007 hebben twee opleiders samen met een dio Nederlands (Maartje Kunnen, inmiddels alumni) de projectresultaten van het Kennisnetproject 2006/2007 gepresenteerd. Terwijl de opleiders vooral de algemene doestellingen en projectresultaten presenteerden, greep Maartje haar kans om haar eigen project te presenteren. De conferentie biedt een uitstekend platform voor dio’s en startende docenten en het blijkt heel verfrissend voor ervaren docenten om starters ‘aan het werk’ te zien. Het conferentiebestuur en de bij de presentatie aanwezige conferentiedeelnemers waardeerden deze gezamenlijke presentatie zeer. Het bestuur van de I&I conferentie heeft laten weten, tijdens de volgende conferentie in het najaar van 2008 graag meer studenten en alumni van de lerarenopleiding uit te willen nodigen om hun ICT-didactische projecten te komen presenteren. Inmiddels zijn de voorbereidingen voor de conferentie in november 2008 in volle gang.

ULO 2007-2008

9

4.4 Presentatie Online Educa Berlijn

Twee opleiders hebben doel, resultaten (good practices van dio’s) en Lessons Learned van het Kennisnetproject 2006/2007 in november 2007 op deze jaarlijks georganiseerde internationale conferentie gepresenteerd. De internationale belangstelling voor de presentatiesessie, waar deze presentatie van de VU deel van uitmaakte, was groot: de luisteraars die geen plek vonden in de zaal, volgden de presentatie op de gang via de open deur. De reacties waren enthousiast. Door de ‘session leader’ is na afloop een deelname aan de volgende Online Educa conferentie in december 2008 gestimuleerd. Inmiddels is het ‘proposal’ gehonoreerd en zal de lerarenopleiding in het najaar van 2008 wederom de een presentatie verzorgen, deze keer met als titel: “Generation Y Tools in Teacher Training and Education “ In de presentatie zal expliciet aandacht zijn voor de uitbreiding van de community of learners met alumni. Daarnaast zal ook het ICT project van een dio biologie (Joyce Wouters) met podcasts van leerlingen gepresenteerd worden. (Bijlage 5: abstract 2007, bijlage 6:abstract 2008).

Zoals aan het einde van het afgelopen jaar gepland, is er in het studiejaar 2007/2008 een begin gemaakt met het inrichten van een etalage van materialen, presentaties en ‘Good Practices’ van studenten in de elektronische leeromgeving Moodle. Deze etalage is al diverse keren ingezet als voorbeeld en ter illustratie van de uitgebreide mogelijkheden van ICT-ondersteund onderwijs (bijv. tijdens ICT-lunch ter voorbereiding op de ICT-verdieping). Daarnaast is een ‘Social Network Site’, Ning, als presentatieplatform ingericht, bijvoorbeeld om de resultaten van videoworkshops van dio’s te presenteren. Ook op de etalage van Kennisnet (http://lero.kennisnet.nl/voorbeeldprojecten) zijn een aantal “Good Practices’ van dio’s en van een alumni op een creatieve manier in beeld gebracht. Steeds meer materiaal wordt door de studenten digitaal ontwikkeld met de webquestmaker en leerlingen maken in het kader van webquests steeds vaker websites met de websitemaker. Dit materiaal is in principe via Internet toegankelijk voor het brede onderwijspubliek. Verder is het vorig en dit jaar ontwikkelde digitaal lesmateriaal deels tijdens andere workshops en studiedagen of in de klas ingezet:

• Zo heeft een alumni Nederlands de webquest van Maartje Kunnen (dio Nederlands) over “Keuzeverhaal: Nonlineaire Narrativiteit)” uitgevoerd op haar school. Ter voorbereiding heeft er uitwisseling plaatsgevonden over de ervaringen die Maartje eerder bij het uitvoeren van de webquest heeft gemaakt.

• Tijdens de ICT-studiemiddag voor spd’s, hebben een aantal docenten de educatieve wandelingen met gps/ pda gelopen, die een aantal weken eerder door dio’s zijn ontwikkeld tijdens de bètaclusterdag. Ook hebben een aantal deelnemers van die middag de eerder ontwikkelde webquests getest.

• De opdracht voor het ontwikkelen van de educatieve wandelingen met gps/pda is inmiddels gebruikt in een workshop voor de Noordelijke Hogeschool Leeuwaarden.

Tenslotte zijn materialen en resultaten van het Kennisnetproject gepresenteerd in diverse artikelen (zoals in het relatieblad van de VU Amsterdam voor schooldecanen ‘Wisselwerk’ en in het blad van Kennisnet ‘in Druk’ ) en op verschillende conferenties, zoals de I&I conferentie te Lunteren en de Online Educa Berlin 2007, en uiteraard op de eindpresentaties van de twee ICT-verdiepingsmodule’s in het najaar 2007 en voorjaar 2008.”

Uiteraard zullen wij onze projectresultaten ook weer presenteren op de jaarlijkse EMP presentatiedag in november 2008.

4.5 In voorbereiding: presentaties op Online Educa te Berlijn en op I&I conferentie 2008

Net als vorig jaar zijn wij (opleiders en een aantal dio’s) ook dit jaar weer uitgenodigd om op de jaarlijkse I&I conferentie te Lunteren in november 2008 de projectresultaten van het Kennisnetproject / EMP-project 2007/2008 te presenteren. (zie bijlage 7)

ULO 2007-2008

10

4.6 Bijeenkomsten projectgroep

Regelmatig werden projectmedewerkers uitgenodigd voor overleg. De projectleider nodigde uit voor de bijeenkomsten en stelde hiervoor de agenda op. Over het algemeen stonden op de agenda: presentaties van werkzaamheden en van tussenresultaten, gegeven door de projectleden van de verschillende deelprojecten. De presentaties werden vaak gevolgd door een “hands-on” sessie. Tijdens deze sessies is ervaring opgedaan, bijvoorbeeld op het gebied van DiViDossier en van het Blackboard Portfolio.

4.7 Eindrapportage aan de opleiders

Door Petra Fischer en Els Scheringa is het eindrapport opgesteld. Dit wordt aangeboden aan het hoofd van de opleiding en in overleg met hem voorgelegd aan de opleiders van de ULO. Tevens gaat dit eindverslag naar de stuurgroep en naar de adviescommissie EMP en zal het gepubliceerd worden op de website van het Onderwijscentrum VU.

ULO 2007-2008

11

5 Hoe nu verder en Lessons Learned

5.1 Hoe nu verder

De lerarenopleiding ziet vele mogelijkheden voor een verdere ontwikkeling van ICT-didactische activiteiten in de lerarenopleiding en in de klas. Doel is om de ICT-activiteiten die de afgelopen twee jaar opgestart zijn te continueren, te verdiepen en een structurele plek in het curriculum van de opleiding te geven. Dit is deels al gelukt, vooral in het bètacluster. Uitbreiding naar de clusters gamma en alfa verdient in 2008/2009 bijzondere aandacht. Doel is om de in het bètacluster steeds beproefde inzet van gps en pda bij educatieve wandelingen ook te realiseren bij studiedagen voor het alfa- en gammacluster. Ook in samenwerking met de stagescholen streeft de lerarenopleiding naar een continuering en een meer structureel karakter van de ICT-projecten. Doel is om komend studiejaar te zoeken naar aansluiting bij eerdere door dio’s uitgevoerde ICT-projecten of bij al op de school lopende ICT-projecten of bij een concrete -door een school geuite- ICT-vraag. Daarnaast streeft de ULO naar het stimuleren van ICT-activiteiten zoals werken met Google Earth, Teleblik, Krant in de klas, podcasting of gaming. Hierbij zal de ULO zich zeker laten inspireren door de vraag vanuit de VO-scholen. De dio’s en de alumni zijn hierbij een belangrijke schakel tussen de opleiding en de VO-praktijk. Daarnaast is het plan om komend studiejaar ook de leerlingen van stagescholen te betrekken bij ontwerpsessies. Verder blijft het professionaliseren van de ULO-opleiders op ICT-didactisch gebied een belangrijk aandachtspunt voor het volgende studiejaar. Doel is om dit een meer structurele plek te geven. Daarnaast staat komend studiejaar ook weer een ICT studiedag voor opleiders gepland. Voor het realiseren van deze plannen kan de ULO ook in het studiejaar 2008/2009 weer rekenen op extra ondersteuning vanuit de vervolgprojecten van EMP en Kennisnet. Zoals opgemerkt verdient in de toekomst het ontwikkelen van een verbeterde aanpak wat betreft de begeleiding van de dio’s bij het in beeld brengen van hun vorderingen op de verschillende competenties door middel van een Digitaal Portfolio in Blackboard en DiViDossier bijzondere aandacht. Voor extra ondersteuning van deze plannen participeert de ULO in de aanvraag tot een vervolgproject van DiViDossier in de NAP3-ronde. Voor een gedetailleerd overzicht van de door de ULO geplande ICT didactische activiteiten in het studiejaar 2008/2009 zie ook bijlage 3 Kennisnet rapportage, hfdst. 8

5.2 Lessons Learned

• Betrek leerlingen en hun ervaringen op ICT gebied bij het ontwerpen van van e-learning lesmaterialen

• Gebruik Good Practices ter motivatie en inspiratie van dio’s en opleiders

• Betrek alumni in the Community of Learners

• Organiseer regelmatig ICT- workshops voor opleiders en dio’s

• Versterk de ICT didactische competenties van opleiders en coaches op de werkplek

ULO 2007-2008

12

Overzicht bijlagen: Bijlage 1: Aanvraagformulier; Verbreding en Verdieping van de implementatie van digitale didactiek in de ULO Bijlage 2: Activiteitenplanning/ Plan van Aanpak EMP project 2007 2008 versie 25 okt.2007 Bijlage 3: Rapportage project 2007-2008, Kennisnet ICT op school “ICT in de lerarenopleiding OC-VU Bijlage 4: DiViDossier in de Lerarenopleiding OC-VU Bijlage 5: abstract Online Educa Berlijn 2007 Bijlage 6: abstract Online Educa Berlijn 2008 Bijlage 7: Bijdrage I & I conferentie november 2008

ULO 2007-2008

13

Bijlage 1: Aanvraagformulier; Verbreding en Verdieping van de implementatie van digitale didactiek in de

ULO

Projecten Educatieve Middelen Pool 2007 – 2008

Aanvraagformulier ondersteuning Onderwijscentrum VU

Verbreding en Verdieping van de implementatie van digitale didactiek in de ULO (zoals digitale video toepassingen)

Els Scheringa, Petra Fischer Onderwijscentrum VU Lerarenopleiding

Hans Zloch, hoofd lerarenopleiding 3-11-2008

Onderwijscentrum VU De Boelelaan 1105

1081 HV Amsterdam

www.onderwijscentrum.vu.nl

Contactpersonen: Procedure en overige vragen: mevr. C.M.J. Peters (E: c.peters@ond.vu.nl T: 020 –598 9221) ICT&Onderwijs: dhr. drs. G.J. Los (E: g.los@ond.vu.nl T:020 – 598 5493) Digitaal Portfolio: mw. drs J. Poortinga (E: j.poortinga@ond.vu.nl T: 020 - 598 5481) Kwaliteitszorg: dhr. dr. W. van Os (E: w.vanos@ond.vu.nl T: 020- 598 5480) Onderwijsvisie: dhr. drs. G.J. Los (E: g.los@ond.vu.nl T:020 – 598 5493)

ULO 2007-2008

14

• Inhoud aanvraag:

Inhoud aanvraag:................................................................................................................................................... 14

1. Projectbeschrijving............................................................................................................................................ 15

1.1 Samenvatting................................................................................................................................................... 15

• 1.2 Doelstellingen ................................................................................................................................... 16

• 1.3 Afbakening ....................................................................................................................................... 17

• 1.4 Resultaten ......................................................................................................................................... 17

• 1.5 Facultair commitment ....................................................................................................................... 17

• 1.6 Onderwijskundig kader..................................................................................................................... 18

• 1.7 Kwaliteit ........................................................................................................................................... 18

• 1.8 Disseminatie ..................................................................................................................................... 18

2. Gewenste ondersteuning Onderwijscentrum VU.............................................................................................. 19

3. Projectstructuur (zie criteria projectstructuur) .................................................................................................. 19

• 3.1 Projectleider en medewerkers ........................................................................................................... 19

• 3. 2 Begeleidingscommissie ................................................................................................................... 20

4. Planning ............................................................................................................................................................ 20

• 4.1 Projectplanning ................................................................................................................................. 20

• 4.2 Activiteitenplanning.......................................................................................................................... 20

5. Begroting........................................................................................................................................................... 23

•

ULO 2007-2008

15

• 1. Projectbeschrijving

• 1.1 Samenvatting

Een korte samenvatting van de hoofdkenmerken van het project, de doelen en de beoogde resultaten en welk probleem er opgelost moet worden?

Op dit moment wordt bij de universitaire lerarenopleiding (ULO) van het Onderwijscentrum VU gewerkt aan de

uitvoering van het EMP project "Implementatie ICT-werkplan in de lerarenopleiding". In het kader van dit project

worden delen van het ICT-werkplan in de lerarenopleiding geïmplementeerd.

Binnen het huidige EMP project is de prioriteit in de eerste maanden komen te liggen op de keuze voor en

implementatie van een nieuw Digitaal Portfolio. De reden hiervoor was de in het najaar van 2006 binnen de ULO

genomen beslissing, om vanaf begin 2007 over te stappen van het tot nu gebruikte portfoliosysteem "Ontwerpatelier"

naar het Digitale Portfolio van Blackboard.

Op dit moment worden inmiddels alle ruim dertig dio’s (docenten in opleiding) van de februari-start 2007 begeleid

in de pilot, waarin de dio’s vanaf de eerste week van hun opleiding werken met het Content System en het Portfolio

in Blackboard. Er is een aanpaste handleiding geschreven en er zijn trainingen ontwikkeld en gegeven aan de dio”s.

De eerste ervaringen zijn positief. Binnen het huidige EMP-project zal deze pilot geëvalueerd worden. Op grond van

de evaluatiegegevens verwacht de ULO in september 2007 ULO-breed over te kunnen stappen op het Blackboard

Portfolio.

Een goede ULO- brede implementatie van het Blackboard Portfolio vergt extra training en begeleiding van zowel

dio’s als ook van de opleiders. Naast het schrijven van nieuwe handleidingen en het ontwikkelen en geven van

cursussen moet hierbij ook gedacht worden aan onderwijskundige ondersteuning van de opleiders bij het begeleiden

en beoordelen van dio”s met behulp van het Blackboard Portfolio, aangevuld met het een videodossier, het

DiViDossier.

In het kader van het nieuwe curriculum van de ULO moeten dio”s meer en meer ook aan de hand van digitaal

videomateriaal hun groei en ontwikkeling van de verschillende competenties aantonen.

Dit jaar zijn een aantal dio”s in pilots bezig met het samenstellen van een videodossier. Dit dossier wordt ingezet bij

het begeleiden en beoordelen van een van de in het curriculum vastgestelde competenties (rollen). Reflectie en

peerfeedback blijven hierin een belangrijke rol spelen, net als de begeleiding en beoordeling door de opleider en de

begeleider vanuit de (opleidings-)school. Binnen deze pilots wordt tevens onderzocht in hoeverre het Videodossier

een deel van het Blackboard Portfolio aan kan vullen of vervangen.

Voortbouwend op de ervaringen, die de ULO dit jaar opdoet met het Blackboard Portfolio en met het DiVidossier, is

een van de belangrijkste doelen van het nieuwe project, om te onderzoeken hoe:

� het werken met digitaal beeldmateriaal bij het begeleiden en beoordelen van (de ontwikkeling van)

competenties van dio”s op een effectieve manier inhoudelijk te koppelen is met het digitale portfolio;

� digitaal beeldmateriaal breder ingezet kan worden in het onderwijs binnen de ULO en op school.

Het beoogde resultaat van het EMP-project 2007-08 is een goede inbedding van het digitale videomateriaal binnen

het DiVidossier en het Blackboard Portfolio en een structurele integratie van beide systemen en aanpakken in het

curriculum van de ULO.

Een ander doel van het vervolgproject is het trainen van de opleiders van de ULO op het gebied van het structureel

inzetten van digitaal videomateriaal in de lerarenopleiding en het kunnen geven van instructies aan de leraren in

opleiding om digitaal videomateriaal in te zetten in de klas.

Naast het werken met het DiVidossier en Blackboard Portfolio wordt er binnen het huidige project uitvoering

gegeven aan andere ICT- didactische projecten.

Deze projecten krijgen dit jaar een extra stimulering door het Kennisnet-project "Lerarenopleidingen en VO-

scholen.", waar de ULO in participeert. Hierbij voeren ULO- dio”s, gestimuleerd door de vraag van de school

(docenten en leerlingen), ICT -projecten en -onderzoeken uit op hun stageschool en geven ze vervolgens advies aan

de ULO over de noodzakelijke aanvullingen van het ULO-curriculum op het gebied van ICT- didactiek.

Voorbeelden van projecten/thema's die door dio”s uitgevoerd worden op scholen zijn:

ULO 2007-2008

16

• het didactisch zinvol inzetten van een digitaal whiteboard in het wiskunde onderwijs;

• didactisch gebruik van gps/ pda bij het veldwerk van biologie (mobile learning);

• maken van digitale toetsvragen en toetsen (inclusief het formuleren van didactisch zinvolle feedback) met

wintoets of Hot Potatoes;

• hoe kun je podcasting op een didactisch zinvolle manier inzetten in je vak?

• inzetten van weblogs bij stagebegeleiding en opdrachten voor leerlingen

Uitgaande van de resultaten van deze ICT- projecten, die de dio”s dit jaar (2006-07) uitvoeren, zal er in het

volgende EMP-project onderzocht en gewerkt worden aan een integratie van deze ICT-thema's en ICT-didactiek in

het curriculum van de ULO.

Het trainen en begeleiden van dio”s en opleiders speelt hierbij een belangrijke rol. Met de in het afgelopen

opleidingsjaar verworven nieuwe inzichten op het gebied van ICT-didactiek en het ontwikkelde materiaal (zoals

handleidingen), kunnen vervolgens ULO-dio”s binnen het vervolgproject EMP wederom nieuwe projecten uitvoeren

op de scholen. Hierbij gestimuleerd door de actuele vraag vanuit de scholen op dit moment.

Dit sluit aan bij de VU- onderwijsvisie van de Community of learners: bestaande uit lerarenopleiders, dio”s,

leerlingen en docenten op de scholen.

In deze Community of learners kunnen de ervaringen van de leerlingen -die vaak al veel ervaring hebben met nieuwe

technologieën (zoals podcasting)- benut worden door dit op een creatieve manier in te zetten in onderwijsprojecten;

dio”s leren van hun leerlingen, maar voegen hun expertise, bijvoorbeeld op vakdidactisch gebied toe aan het project

in kwestie.

Binnen het huidige EMP-project werkt het ICT- projectteam van de ULO in een pilot samen met behulp van de

social software "Google Doc's". Doel is in het EMP-vervolgproject de dit jaar opgedane ervaringen te gebruiken om

Google Doc's breder in te zetten:

� om opleiders samen te laten werken;

� om dio”s samen te laten werken in een peergroep en met hun mentor of vakdidacticus;

� op aanvraag dio”s te kunnen begeleiden als ze hun leerlingen digitaal samen willen laten werken in Google

Doc's

• 1.2 Doelstellingen

Hier wordt aangegeven welk facultair belang gediend wordt met de projectresultaten en hoe dit past binnen de facultairs onderwijsvisie op de langere termijn of binnen de onderwijsvisie van de VU.

1. Begeleiding en beoordeling met behulp van een geïntegreerde aanpak: verder onderzoeken en realiseren

van een effectieve inhoudelijke koppeling van het Blackboard Portfolio (inclusief het digitale dossier in het

Content System) en DiVidossier. Het zinvol inzetten van digitaal video materiaal in het ULO curriculum,

zodat samenwerkend leren en begeleiding van dio”s aan de hand van dit materiaal een duidelijke plaats

krijgt, waarin peer-feedback en feedback van opleiders en begeleiders een belangrijke rol speelt.

2. Community of Learners: voortbouwend op ervaringen en resultaten van de ICT-projecten die dio”s in het

studiejaar 2006-2007 hebben uitgevoerd in het kader van het Kennisnet project "Lerarenopleidingen en

VO-scholen.", worden de mogelijkheden onderzocht, om de door dio”s geadviseerde ICT-didactiek/

activiteiten structureel te stimuleren en te integreren in het curriculum van de ULO. (aanpak van

Community of Leraners: dio”s inventariseren de ICT-didactische vragen van hun stageschool en voeren op

basis daarvan een ICT-project uit op de school, samen met de leerlingen en de docenten van die school; op

grond van de hierbij opgedane ervaringen en resultaten brengt de student een advies uit omtrent een

zinvolle integratie van ICT- didactische activiteiten binnen de ULO)

3. Podcasting: onderzoeken van de didactische mogelijkheden en meerwaarde van podcasting in

verschillende vakken. Trainen en begeleiden van dio”s die podcasting op hun school in willen zetten in

projecten met leerlingen.

Inzetten van podcasting binnen de ULO en binnen het lesgeven op school

ULO 2007-2008

17

Hier is in elk geval sprak van het optimaliseren, verbreden en verdiepen van didactisch ICT-gebruik (teach

what you preach).

4. Uitgaande van de ervaringen en resultaten van pilots en ICT-projecten van dio”s in het opleidingsjaar

2006-07, aansluitend bij de VU- onderwijsvisie van de Community of Learners: integratie van verworven

nieuwe inzichten en methodes op het gebied van ICT-didactiek in het curriculum van de ULO. Verzorgen

van de hiervoor nodige training en begeleiding van opleiders en dio”s. Stimuleren van dio”s om nieuwe

ICT-projecten op hun stageschool uit te voeren (vraag gestuurd: uitgaande van de vraag van leerlingen en

docenten).

• 1.3 Afbakening

Afbakening waar het project zich op richt en waar het zich nadrukkelijk niet op richt (bijvoorbeeld dat het gaat om het selecteren van geschikte tools en niet om het ontwikkelen van nieuwe applicaties). Primair is het project gericht op het uitvoeren en begeleiden van activiteiten die voortvloeien uit de implementatie

van het ICT-werkplan en het Kennisnet project in 2006-2007. Training en begeleiding van opleiders en dio”s maakt

hier deel van uit. De didactisch zinvolle inbedding van nieuwe applicaties, zoals podcasting, zal ondersteund en

begeleid moeten worden. Er zullen geen nieuwe applicaties worden ontwikkeld, wel zal er wellicht software- nodig

is voor nieuwe applicaties- aangeschaft (moeten) worden.

• 1.4 Resultaten

Zie criteria: voldoende geoperationaliseerd, realistisch en haalbaar. (SMART). Wat zijn de regels/afspraken over de projectresultaten, wie is eigenaar. Indien van toepassing: Denk om afspraken (tussen faculteit en Onderwijscentrum) over het (her)gebruik van de ontwikkelde materialen.

• Kennisdisseminatie in de vorm van een studiedag ( 27 november 2007) voor opleiders

• Training (inclusief handleidingen) is (zijn)ontwikkeld en gegeven: met als doel om opleiders gericht op te

leiden in de technische en onderwijskundige vaardigheden zodat zij de nieuw ontwikkelde

onderwijsvormen (ICT- didactiek) kunnen uitvoeren en de dio”s hierbij adequaat kunnen begeleiden

• Dio”s kunnen digitaal videomateriaal optimaal inzetten voor het zichtbaar maken en aantonen van hun groei

en ontwikkeling in de vereiste competenties. De gerealiseerde combinatie tussen digitaal blackboard

portfolio en DiViDosier is een meerwaarde voor zichtbaar maken verworven competenties.

• Opleiders kunnen in het curriculum gebruik maken van podcasting (er zijn handleidingen beschikbaar); er is

een training ontwikkeld voor dio’s en opleiders)

• dio”s kunnen nieuwe ICT-tools op een didactisch zinvolle manier inzetten in hun lespraktijk (bijvoorbeeld

gebruik maken van podcasting, sociale software, digitaal whiteboard)

• 1.5 Facultair commitment

Betrokkenheid van facultaire medewerkers en van de leiding van een faculteit is een cruciale succesfactor voor het welslagen van een project. Hier wordt aangegeven hoe het draagvlak is voor het project (De urgentie van het project, de vrijgemaakte uren van projectleider en andere projectmedewerkers en de communicatie naar andere betrokken facultaire medewerkers; inschatting van de implementatie-activiteiten van de projectresultaten, met bijzondere aandacht voor de nog te realiseren infrastructuur en scholing). De faculteit is verantwoordelijk voor de vakinhoudelijke inbreng in project In dit deel wordt vermeldt welke afspraken er zijn gemaakt met betrokken docenten en/of andere facultaire medewerkers en of de medewerkers hiervan al op de hoogte zijn gesteld. Tevens wordt hier beschreven hoe de faculteit de projectresultaten denkt te gaan implementeren in het onderwijs en hoe een adequate infrastructuur wordt gerealiseerd voor het gebruik van het projectresultaat.

ULO 2007-2008

18

Dit cursus jaar is de betrokkenheid bij, en de communicatie over ICT- activiteiten binnen de ULO sterk toegenomen.

De uitvoering van het ICT-werkplan, de deelname van dio”s aan DiVidossier heeft op de agenda gestaan van de

bijeenkomsten van de opleidingscommissie (dio”s en opleiders) en de curriculum commissie.

Er is een ICT werkgroep binnen de ULO opgericht in deze werkgroep zijn uitvoerders van ICT curriculum

onderdelen vertegenwoordigd en minimaal 1 opleider uit elk cluster.

De tussentijdse evaluatie van het EMP project heeft geleid tot het uitvoeren van een “ICT workshop” in de startweek

van de ULO.

Binnen de opleiding bestaat er vanuit de opleidingscommissie en de curriculumgroep de wens de ICT activiteiten

meer en meer op elkaar en de overige curriculumonderdelen af te stemmen.

Binnen de opleiding is inmiddels een start gemaakt met het DiViDossier. Het commitment van de betrokken

opleiders is voldoende om een eerste start te maken. Commitment blijft voor de ICT werkgroep een belangrijk

aandachtspunt. Het is de bedoeling een studiedag voor opleiders op 27 november 2007 te organiseren waarop de

ICT activiteiten ULO breed in beeld worden gebracht en waarin “hands-on- workshops uitgevoerd zullen worden.

• 1.6 Onderwijskundig kader

Hier wordt beschreven hoe het project aansluit bij het onderwijsconcept van faculteit en universiteit (Onderwijsvisie VU) of hoe het project bijdraagt aan een betere kwaliteit van het onderwijs of de begeleiding van dio”s.

Dit project sluit goed aan bij de Onderwijsvisie van de VU, zoals de Community of Learners: in het onderwijs van de

ULO leren dio”s veel van en met elkaar. Daarnaast leren dio”s van hun opleider, maar ook van hun leerlingen en

docenten op school (zie beschrijving van het Kennisnet-project bij de samenvatting en doelstellingen). Voor de met

dit project nagestreefde doelen en de professionalisering van de opleiders en de opleiding wordt gebruik gemaakt van

diverse ICT toepassingen waaronder DiVidossier (zichtbaar maken competenties, feedback en peerreview)

Blackboard als leeromgeving en digitaal portfolio (begeleiding en beoordeling), digitaal whiteboard, mobile learning

(postcasting; gps/ pda) en social software, zoals Google Doc's en Spreadsheets als digitale samenwerkingstool

bijvoorbeeld bij ICT werkgroep, binnen een peergroup van dio”s, bij een project dat ULO-dio”s uitvoeren met hun

leerlingen of in samenwerkingsverbanden tussen ICT werkgroep en Kennisnet.

• 1.7 Kwaliteit

Beschrijving t.a.v.: Een gebruikersevaluatie maakt onderdeel uit van het project. De resultaten hiervan worden teruggekoppeld naar de projectdoelstellingen, en maken deel uit van de eindrapportage.

Kwaliteitsbewaking heeft in dit project het karakter van monitoring door de projectgroep van de uitvoering van de

digitale video activiteiten van de opleiders en de dio”s. De start en uitvoering van het project zal voorgelegd worden

aan de begeleidingscommissie en de curriculumcommissie. Er zal evenals bij eerdere projecten op twee tijdstippen

een evaluatie van het project plaatsvinden; tussentijds en aan het eind van het project.

Beide evaluaties zullen worden besproken in de begeleidingscommissie

• 1.8 Disseminatie

Geef aan hoe de resultaten van het project binnen de eigen faculteit bekend worden gemaakt en daarbuiten. De kennis die in het project wordt opgedaan, wordt beschikbaar gesteld aan anderen binnen de VU. Het Onderwijscentrum VU houdt de projectvoortgang bij die via een website te raadplegen is. Verder zorgt het Onderwijscentrum voor een gedegen documentatie van de ontwikkelde toepassingen en werkwijzen en onderwijsvormen.

Het is een opleidingsbreed project, waardoor disseminatie binnen de opleiding een integraal onderdeel uitmakt van

het project. Er zal een studiedag ICT voor ULO opleiders georganiseerd worden.

ULO 2007-2008

19

Met betrekking tot disseminatie binnen het werkveld van de lerarenopleidingen en het vo onderwijs, is de intentie om

volgend Velon congres en/of volgende i & i conferentie in het najaar van 2007 een bijdrage te leveren met

betrekking tot ICT in het nieuwe curriculum en in de lespraktijk.

Een landelijke disseminatie zal tevens plaatsvinden op regionale en landelijke dagen van Kennisnet. In het kader van

het reeds beschreven Kennisnet-project worden dio”s van de ULO en Alumni gevraagd om hun ervaringen en

projectresultaten te presenteren op dergelijke bijeenkomsten.

• 2. Gewenste ondersteuning Onderwijscentrum VU

Bij alle EMP-projecten gaat het om een samenwerkingsproject tussen medewerkers van een faculteit en van het onderwijscentrum. Tijdens het project vervult ieder een rol om tot het gezamenlijke eindproduct te komen. M.a.w. het Onderwijscentrum voert het project niet uit in opdracht van een faculteit. Het gaat om een gezamenlijke inspanning, waarbij ieder de eigen expertise inbrengt. In dit deel wordt beschreven welke ondersteuning van het Onderwijscentrum wordt verwacht: bijvoorbeeld bij voorlichting over portfolio’s, inhoudelijke en technische voorbereiding implementatie portfolio’s, trainingen en workshops voor docenten en/of dio”s m.b.t. begeleiden en beoordelen van portfolio(opdrachten), evaluatie). De gevraagde ondersteuning betreft aanvullende expertise bij het ontwikkelen van curricula of leerlijnen, didactische expertise zoals bijvoorbeeld bij het gebruik van streaming-video of bij academische vorming, technische expertise m.b.t ICT&O tools. Als richtlijn voor de hoeveelheid ondersteuning vanuit het onderwijscentrum kunt u aanhouden: tussen de 0,1 fte en de 0,3 fte per project.

De gevraagde ondersteuning betreft aanvullende onderwijskundige expertise bij het maken van de inhoudelijke

koppeling tussen het digitale video materiaal in DiVidossier en het Blackboard Portfolio, didactische expertise

betreffende digitale didactiek, onderwijskundige en technische expertise omtrent ICT&O tools en het trainen van

opleiders en dio”s in het effectief in het onderwijs inzetten van deze tools, met name podcasting.

De gevraagde technische expertise:

technische ondersteuning bij de koppeling Blackboard Portfolio en DiVidossier en technische ondersteuning bij

inzetten podcasting

• 3. Projectstructuur (zie criteria projectstructuur)

Wie is de officiële opdrachtgever van het project? Hans Zloch hoofd universitaire lerarenopleiding, tevens lid curriculum commissie

• 3.1 Projectleider en medewerkers

Naam

Functie Afdeling

Projectrol

Uren p/w Telefoon Email

Els Scheringa

vakdidacticus

Biologie /ICT

lerarenopleiding

projectleider

6

020 598909

e.scheringa@ond.vu.nl

ULO 2007-2008

20

Gerrit Kuik

vakdidacticus

Natuurkunde

projectmedewerker

4

020 598902

g.kuik@ond.vu.nl

Willem Hoekstra

vakdidacticus

Wiskunde

projectmedewerker

4

020 598909

w.hoekstra@ond.vu.nl

Opleiders van de

ulo,

afhankelijk van

vakgebied

Projectmedewerker

(naam bewust nog

niet ingevuld is

afhankelijk van

keuze van de

activiteiten in ulo)

2 .. ..

• 3. 2 Begeleidingscommissie

Namen, rol/verantwoordelijkheden/taken, titel, functie, afdeling

Docentleden:

Hans Zloch, hoofd universitaire lerarenopleiding

Hans Goudsmit, vakdidacticus Economie, clustervoorzitter van het gamma cluster

Yke Meindersma, vakdidacticus Nederlands,clustervoorzitter van het alfacluster

Els Scheringa, vakdidacticus Biologie, cluster voorzitter van het bètacluster

Remko van de Vos, Beleidsmedewerker en stagecoördinator lerarenopleiding

Studentleden van de huidige begeleidingscommissie:

deze worden wellicht sept 07 vervangen door dio”s van de nieuwe lichting

Madeleine de Vetten (alfa feb. 06)

Angelique Breedveld (bèta feb. 06)

Koert Eggink (gamma feb. 06)

Nienke Hamaker (alfa sep.06)

Inge van Laarhoven (gamma sep. 06)

Yolet Wefers Bettink (gamma sep. 06)

• 4. Planning

• 4.1 Projectplanning

N.B. Het project mag maximaal 1 jaar duren en start in principe niet voor september 2007. Beoogde startdatum project: 1 sept 07 Beoogde einddatum project: 1 sept 08

• 4.2 Activiteitenplanning

ULO 2007-2008

21

Maand

Hoofdactiviteit Omschrijving Medewer

ker(s)

Rol medewerker(s) # FAC

en

OND

inFTE’

s

Voor

September

-evaluatie

-ontwikkelen studiematerialen

-werkplan project

-planning activiteiten

Schrijven evaluatieverslag eerste pilots

Blackboard Portfolio en DiVidossier

-aanpassen handleidingen blackboard en

DiViDossier

-onderdelen project vaststellen

-vaststellen begeleidingscie

-werkplan voorleggen aan begeleidingscie

BC

ES

WH

GK

ULO-D

MO

Gezamenlijke

ontwikkeling

Planning en

organisatie

0,4

0,2

OND

September

-start activiteiten in kader van

het project

-Blackboard Training in

startweek

-ICT workshop in startweek

-Start DiViDossier

-projectteamoverleg

koppelingsmogelijkheid zoeken DiViDossier

en Blackboard Portfolio

-geven van training aan studenten;

begeleiding van studenten

-Voorbereiden en geven workshop

-vakinhoudelijke) ontwikkeling module

DiViDossier

-begeleiden van opleiders

ES

WH

GK

ULO-D

MO

Ontwikkeling;

Uitvoering

begeleiding

0,4

0,2

OND

Oktober

-Implementatie DiVidossier;

-Dividossier en

Blackboardportfolio

-verdieping

module ICT voor dio”s

voorbereiden

incl podcasting

Studiedag ULO opleiders

voorbereiden

-pilot opschalen en studiedag ULO

voorbereiden (incl. maken/ aanpassen

handleidingen;

-begeleiden van studenten;

-trainen van opleiders (om studenten te

kunnen begeleiden en beoordelen met behulp

van Blackbaord Portfolio en Dividossier)

-vaststellen onderwerpen (podcasting staat

reeds vast als onderwerp) en ontwikkelen

module en studiematerialen

-vaststellen onderwerpen, ontwikkelen

materiaal, regelen van sprekers en ruimte

ES

WH

GK

ULO-D

MO

Ontwikkeling;

Uitvoering

begeleiding

0,4.

0,2

OND

November

-Studiedag ULO opleiders

uitvoeren;

Dividossier en

Blackboardportfolio

-verdiepingsmodule ICT voor

dio”s uitvoeren

-Presentaties, workshops met speciale voor

“podcasten met opleiders”

-trainen van opleiders (om studenten te

kunnen begeleiden en beoordelen met behulp

van Blackbaord Portfolio en Dividossier)

-Begeleiden van studenten bij het uitvoeren

van webdidactische projecten (ICT in de

ES

WH

GK

ULO-D

MO

Uitvoering

begeleiding

0,5

0,3

OND

ULO 2007-2008

22

klas); incl podcasten

December

-verdiepingmodule ICT in ULO

vervolg

-evaluatie eerste halfjaar

-Evaluatie Dividossier

-Idem november (inclusief evaluatie/

resultaten verdiepingsmodule)

-In kaart brengen tussentijdse resultaten en zo

nodig bijstellen van vervolgactiviteiten

-Schrijven verslag op grond van mondelinge

en schriftelijke evaluaties (bij studenten en

opleiders)

ES

WH

GK

ULO-D

MO

BC

Uitvoering

Begeleiding

Onderzoek (evaluatie);

Gezamenlijke

ontwikkeling;

0,5

0,3

OND

Januari

-Blackboard-portfolio en

DiVidossier voor de dio’s

februari start

-ontwikkelen en aanpassen studiematerialen

-verdere(vakinhoudelijke) ontwikkeling en

aanpassing module DiViDossier (zodat een

goede aanvulling biedt met Blackboard

Portfolio)

-begeleiden van opleiders

ES

WH

GK

ULO-D

MO

Ontwikkeling;

Uitvoering

begeleiding

0,4

0,2

OND

Februari

-Februari start ulo

Instructie bb,

workshop ICT in startweek

instructie DiViDossier

-Opgrond van de evaluatie van het eerste

halfjaar en …: bijstellen handleidingen en

trainingen;

-Geven van trainingen en begeleiden van

dio’s

ES

WH

GK

ULO-D

MO

Ontwikkeling;

Uitvoering

begeleiding

0,4

0,2

OND

Maart

- Dividossier en

Blackboardportfolio

-begeleiden van studenten;

-begeleiden van opleiders

ES

WH

GK

ULO-D

MO

begeleiding 03

0,1

OND

April

-Dividossier en

Blackboardportfolio

-Idem maart ES

WH

GK

ULO-D

MO

begeleiding 0,4

0,2

OND

Mei

-verdiepingsmodule ICT voor

dio’s voorbereiden

-Dividossier en

Blackboardportfolio

-vaststellen onderwerpen (podcasting staat

reeds vast als onderwerp) en ontwikkelen

module en studiematerialen

-idem maart

ES

WH

GK

ULO-D

MO

Ontwikkeling;

begeleiding

0,4

0,2

OND

Juni

-verdiepingsmodule ICT voor

dio’s uitvoeren

-Dividossier en

Blackboardportfolio

-Begeleiden van studenten bij het uitvoeren

van webdidactische projecten (ICT in de

klas); incl podcasten

-idem maart

ES

WH

GK

ULO-D

MO

Uitvoering

begeleiding

0,5

Juli

-evaluatie EMP project -Afnemen interviews en schrijven verslag op

grond van mondelinge en schriftelijke?

evaluaties (interviews met studenten en

ES

WH

GK

Evaluatie

Begin eindrapportage

O,4

ULO 2007-2008

23

opleiders; in kaart brengen uitgevoerde

webdidactische projecten etc.);

ULO-D

MO

Augustus

-project verslag -Schrijven van eindrapportage

-Presenteren van eindrapportage aan

begeleidingscommissie

ES

WH

GK

ULO-D

MO

BC

Schrijven

eindrapportage;

presenteren

0,2

0,1

OND

WH=Willem Hoekstra

GK=Gerrit Kuik

ES=Els Scheringa

BC=begeleidingscie

ULO-D=opleider van de ulo, op dit moment nog niet bekend afhankelijk van vakgebied

MO=medewerker onderwijsontwikkeling onderwijscentrum (EMP)

• 5. Begroting

Geef in een tabel volgens onderstaand schema aan welk deel van de kosten ten laste komt van de betrokken faculteit(en), voor welk deel een beroep wordt gedaan op personele ondersteuning door het Onderwijscentrum VU en wat de totale kosten zijn.

Fac. in fte # mnd Fac. in K€ OND in fte # mnd

PERSONEEL

projectleiding

0,1 12

onderwijskundige expertise 0,15

12

0,2

12

technische expertise

0,05 12

vakinhoudelijke expertise

0,15

12 n.v.t. n.v.t.

secretariële ondersteuning n.v.t. n.v.t.

MATERIEEL

hardware/ infrastructuur n.v.t. n.v.t.

software n.v.t. n.v.t.

TOTAAL

6. Ondertekening en datum (ondertekend door Hans Zloch)

ULO 2007-2008

24

Bijlage 2 Activiteitenplanning/ Plan van Aanpak EMP project 2007 2008

Versie 25 okt 2007.

Maand

Hoofdactiviteit Omschrijving (eigenaar) Producten/ resultaten (status)

Evaluatie Schrijven evaluatieverslag eerste pilots Blackboard Portfolio en DiVidossier (Els, Petra)

Casusbeschrijving DiVidossier;studentenevaluatie BB-Portfolio verwerkt in eindrapportage

Ontwikkelen studiematerialen aanpassen handleidingen Blackboard en DiViDossier (Willem, Petra, Els)

geactualiseerde handleidingen Videobewerki

Voor September

Werkplan project; planning activiteiten

- onderdelen project vaststellen -vaststellen begeleidingscie -werkplan voorleggen aan begeleidingscommissie (hele projectteam)

Voorgelegd aan en goedgekeurd door de opleidingscommissie (= begeleidingscommissie)

Start activiteiten in kader van het project

-projectteamoverleg (hele projectteam)

Overleg heeft plaatsgevonden

Blackboard Training in startweek geven van training aan studenten; begeleiding van studenten (Els, Petra en Willem)

Handleiding en ppt-presentatie aangepast; workshops gegeven en inloopspreekuren verzorgd

September

Start DiViDossier -vakinhoudelijke) ontwikkeling module DiViDossier -begeleiden van opleiders; koppelingsmogelijkheid zoeken DiViDossier en Blackboard Portfolio (Els en Petra)

handleiding aangepast en instructie gegeven aan studenten;Mondelinge toelichting gegeven aan studenten en mentoren

ULO 2007-2008

25

Implementatie DiVidossier; Dividossier en Blackboardportfolio

Instructie en begeleiden van studenten; trainen van opleiders (om studenten te kunnen begeleiden en beoordelen met behulp van Blackboard Portfolio en Dividossier)

Twee nieuw ingerichte assessment modules in DiVidu;aangepaste handleidingen Op afroep begeleiding aan studenten die in sept met DiViDossier zijn begonnen

Voorbereiding Verdieping module ICT voor dio”s voorbereiden incl. podcasting

vaststellen onderwerpen (podcasting staat reeds vast als onderwerp) en ontwikkelen module en studiematerialen Inrichten tijdelijke server voor Moodle (als voorbeeld voor een elo op school) (Els Petra Gerrit en Willem, Eduard)

Vernieuwde beschrijving ICT verdiepingTijdelijke inrichting van Moodle

Oktober

ICT Studiedag ULO opleiders

voorbereiden vaststellen onderwerpen, ontwikkelen materiaal, regelen van externe en interne sprekers en ruimte; uitwerken workshops (hele projectteam en enkele ulo opleiders Els Petra, Gerrit, Willem en Kokkie van Oeveren

Programma studiedag met 6 workshops;1. digitaal schoolbord, 2. podcasting, 3. wiki en weblog, 4. WinToets en Hot Potatoes 5. Webquest en websites ontwikkelen 6. Gaming

3 trainers van ICTO voor workshop wiki en weblog:1. Judith Kaandorp 2. Michel jansen, 3. Sytze Boschma

3 externe sprekers/ trainers 1. Pierre Gorissen 2. Lucas Raggers-3. Margreet van den Berg

ICT ruimtes geregeld bij media experience en dienst it

Nieuw: Clusterdag Alfa Workshop Video in het onderwijs

Workshop video in het onderwijs voor alfa studenten als keuze op de clusterdag (Els en Petra)

Handleiding; gegeven workshop; videofilmpjes ontwikkeldstudenten plm 10 studenten

Studiedag ULO opleiders uitvoeren Presentaties, workshops met speciale voor “podcasten met opleiders” (hele projectteam)

nodige programmatuur aangeschaft en geïnstalleerd; workshops ontwikkeld; succesvolle studiedag uitgeopleiders voor vervolgactiviteiten

Dividossier en Blackboardportfolio Idem oktober Idem oktober

November

verdiepingsmodule ICT voor dio’s uitvoeren

Begeleiden van studenten bij het uitvoeren van webdidactische projecten (ICT in de klas);

Uitbreiding module ICT-verdieping; ingerichte tijdelijke Moodleomgeving; startbijeenkomst

Disseminatie ULO

ICT activiteiten 2 presentaties van de resultaten van het ULO Kennisnet project: 1) IenI conferentie te Lunteren (Maartje Kunnen, Els en Petra) 2) Online Educa te Berlijn (Petra en Willem)

1) presentatie gegeven en uitgenodigd voor presentatie komend jaar 2 Presentaties en publicatie in het Book of Abstracs van de Online Educa te Berlijn 2007

ULO 2007-2008

26

Verdiepingmodule ICT in ULO vervolg

Idem november (inclusief evaluatie/ resultaten verdiepingsmodule) (hele projectteam)

door dio’s: presentaties en digitaal lesmateriaal;(podcasten kwam nog niet aan de orde, wel Moodle als nieuw onderwerp)

evaluatie eerste halfjaar In kaart brengen tussentijdse resultaten en zo nodig bijstellen van vervolgactiviteiten

(verzet naar februari)

Evaluatie Dividossier Schrijven verslag op grond van mondelinge en schriftelijke evaluaties (bij studenten en opleiders) (Janneke van der Hulst, Els en Petra)

eindrapportage DiVidossier afgerond

Nieuw - vervolgproject Kennisnet

uitwerken concept voor extra pilots en activiteiten en inzet extra middelen (Els, Petra en Willem)

Digital Whiteboard aangeschaft;Concept vervolgproject uitgew

December

Schrijven vervolgaanvraag EMP eerste concept vervolgaanvraag EMP schrijven (Gerrit, Petra en Els)

Projectdocument (concept)

Januari Nieuw: - pilots op scholen (Kennisnet-

vervolgproject) - schrijven van conceptaanvraag NAP2 (onderwerp ULO:begeleiding samenstelling portfolio)

opstarten 2 tot 3 pilotprojecten op scholen in het kader van Kennisnetproject: werven van studenten en pilotscholen (Els, Gerrit en Petra) gesprekken met projectpartners (lerarenopleidingen) en eerste opzet van plan met als doe verminderen uitval dio’s en versnellen doorstroom (Gerrit, Petra en Els)

1 pilotproject opgestart; 2 tot 3 andere pilotplannen in de planning Conceptaanvraag

ULO 2007-2008

27

Februari start: Instructie Blackboad Portfolio en Workshop ICT in startweek

- Opgrond van de evaluatie van het eerste halfjaar: bijstellen handleidingen en sets kaarten; -Geven van trainingen en begeleiden van dio’s - Geven instructie en workshop (Els en Willem)

Aangepaste en uitgebreide handleiding en sets kaarten; instructie en workshop gegeven Trainingen, workshop en instructies gegeven; studenten begeleidt

Indienen vervolgaanvraag EMP (concept)

Verder uitwerken en indienen EMP vervolgaanvraag (Gerrit, Petra en Els)

Project-aanvraag EMP 2008/ 2009

Ontwikkeling en aanpassing module DiViDossier (zodat een goede aanvulling biedt met Blackboard Portfolio) -begeleiden van opleiders

Aagepaste assessment module

Voorbereiden ICT verdieping mei-juni

Beschrijving module, begeleiding, nieuwe onderwerpen: Moodle op aparte server voor gebruik dio’s en good practices

Nieuwe beschrijving, omschrijving produkten Moodle op aparte server klaar voor inrichten met good practices

evaluatie eerste halfjaar In kaart brengen tussentijdse resultaten en zo nodig bijstellen van vervolgactiviteiten (hele projectteam)

Kort evaluatieverslag en aangepaste activiteitenplanning

Februari

6 Nieuw

- ICT-activiteiten voor opleiders als vervolg op ICT-studiedag

- Nap2 projectaanvraag - Informatiebijeenkomst Kennisnetproject

vervolgactiviteiten plannen op het gebied van podcasting, website mvt, digitaal toetsen en weblog. schrijven projectaanvraag deelproject ULO over aanpakken van problemen die studenten hebben met het aantonen van hun ontwikkeling in een (digitaal) portfolio voor studenten (o.a. voorbereiding verdieping; welke ICT-activiteiten kunnen dio’s tijdens opleiding uitvoeren)

Workshopbijeenkomsten; opzet website Projectaanvraag Informatiebijeenkomst

Werken met surfgroepen door opleiders

7

Surfgroep aanvragen voor clustercoördinatoren (Petra, Els)

Surfgroep gestart op 6 februariDeelnemers: hans Zloch, Hans Goudsmit, Yke Meindersma en Els Scheringa

Nieuw Videoworkshop voor studenten (3 maart)

Instructie voor studenten over opnemen, bewerken en uploaden videomateriaal, b.v. op Surfnet Videoportal en werken met virtuele snijdmachine. (Gerrit en Petra)

Handleiding en ontwikkelde en gegeven workshop

Workshop Dividossier (10 maart) begeleiden van studenten; -begeleiden van opleiders videomateriaal selecteren en in DiVidu zetten; oefening in het feedback geven aan elkaar; (Els en Petra)

Aangepaste handleiding; workshop; dossiers van studenten

Installeren en inrichten etalage in Moodle (laten zien voorbeelden good practices)

Good Practices van dio’s van afgelopen jaar in Moodle zetten (Gerrit)

Functionele en deels gevulde ULO Good Practice Etalage in Moodle

Maart

Nieuw bijeenkomst DiVidossier voor opleiders.

Professionaliseren in het begeleiden van studenten die hun ontwikkeling met DiViDossier in beeld brengen

ULO 2007-2008

28

Plan van Aanpak en tussentijdse rapportage

geactualiseerde versie van werkplan/ plan van aanpak en tussentijdse rapportage worden ter goedkeuring voorgelegd aan begeleidingscommissie (opleidingscommissie) (hele projectteam)

Goedgekeurd geactualiseerd werkplan/ tuss

Nieuw

Begeleiding pilots Kennisnetproject begeleiden van studenten; gesprekken op de scholen (Gerrit, Els en Petra)

Digitaal lesmateriaal; Good Practices voor de Etalage in MoodleDigitaal lesmateriaal en Good Practices van projecten (vooetalage Moodle en Kennisnet) en advies voor verbeteren integratie iCT-didactiek in curriculum ULO

Nieuw

ICT-activiteiten voor opleiders als vervolg op ICT-studiedag

Plannen en deels uitvoeren van deze ICT-activiteiten (b.v. podcasting) (hele projectteam)

Individuele begeleiding opleiders

Nieuw

Voorbereiden clusterdag bèta Voorbereiden clusterdag biocaching (vakdidactiek biocaching) (hele projectteam) (ook onderzoeken aansluiting met Edugis voor geschiedenis en aardrijkskunde) (Els)

Handleiding; workshop

ULO 2007-2008

29

Dividossier en Blackboardportfolio Idem maart Idem maart

Begeleiding pilots Kennisnetproject Idem maart Idem maart

ICT-activiteiten voor opleiders als vervolg op ICT-studiedag

Idem maart Idem maart

April

Nieuw:

- disseminatie - Workshop DiVidossier en Digital Whiteboard - clusterdag bèta biocaching (14 april)

schrijven en indienen abstract voor de Online Educa 2008 in Berlijn (december) over resultaten tweede Kennisnetproject en evt. DiVidossier/ Digitaal Portfolio. (Els en Petra) voor studenten en opleiders (Els en Willem) zie ook maart

Abstract Handleiding en workshop Zie ook maart

-verdiepingsmodule ICT voor dio’s voorbereiden en begeleiden

-vaststellen onderwerpen (podcasting staat reeds vast als onderwerp) en ontwikkelen module en studiematerialen (hele projectteam)

Bijgewerkt en vernieuwd studiemateriaal (verdiepings

Dividossier en Blackboardportfolio idem maart idem maart

Mei

Begeleiding pilots Kennisnetproject idem maart idem maart

ULO 2007-2008

30

Verdiepingsmodule ICT voor dio’s uitvoeren en presentatie verdieping

Begeleiden van studenten bij het uitvoeren van webdidactische projecten (ICT in de klas); incl podcasten; organiseren en uitvoeren presentatiebijeenkomst. (hele projectteam)

opnames van presentaties en nieuwe Good Practices op Moodle en Etalage en Kennisnetsite

Dividossier en Blackboardportfolio Idem maart Idem maart

Professionalisering opleiders deelname docentendag Teleblik (Kokkie) Geprofessionaliseerde lerarenopleider

Juni

Afronding, evaluatie en presentatie pilots Kennisnet

afsluitende gesprekken met dio’s en scholen; organiseren presentatiebijeenkomst; in kaart brengen van door dio’s uitgebrachte adviezen (hele projectteam)

Good Practices voor Moodle etalage en voor Kennisnetsite;adviezen voor verbeterde integratie ICTcurriculum;

Juli

-evaluatie EMP project (ICT in ULO) Afnemen interviews en schrijven verslag op grond van mondelinge en schriftelijke? evaluaties (interviews met studenten en opleiders; in kaart brengen uitgevoerde webdidactische projecten etc.); (Gerrit, Petra en Els)

Evaluatie Begin eindrapportage

Augustus

-project verslag ICT EMP -Schrijven van eindrapportage

-Presenteren van eindrapportage aan begeleidingscommissie (hele projectteam)

Schrijven eindrapportage; Presenteren (verzet naar september/ oktober)

ULO 2007-2008

31

Bijlage 3 rapportage project 2007-2008, Kennisnet ICT op school “ICT in de lerarenopleiding-OC-VU

Verslag zonder bijlagen!

Faculteit: Onderwijscentrum VU, Afdeling Voortgezet Onderwijs

Projectperiode: september 2007 – augustus 2008

Projectleiders: Drs. Petra Fischer, Ir. Els Scheringa

Hoofd Afdeling VO: Drs. Hans Zloch

3-11-2008

Onderwijscentrum VU Afdeling Voortgezet Onderwijs; Lerarenopleiding

bezoekadres:

Prof. E.M. Meijerslaan 2

1183 AV Amstelveen

postadres:

De Boelelaan 1105

1081 HV Amsterdam

www.onderwijscentrum.vu.nl/Lerarenopleiding/

ULO 2007-2008

32

tel. 020 5989209

ULO 2007-2008

33

Inhoudsopgave

Inhoudsopgave..................................................................................................................................33

Samenvatting..................................................................................................................................34

1. Activiteiten en deelnemers; studenten en opleiders ........................................................................35

1.1 ICT - Studiedag voor opleiders lerarenopleiding 20 november 2007 .......................35

1.2 ICT workshop in startweek van de nieuwe studenten van de ULO ..........................36

1.3 Verdieping in de lerarenopleiding en meesterproef....................................................36

1.4 Individuele begeleiding studenten................................................................................39

1.5 Videoworkshop alfa-cluster ..........................................................................................40

1.6 Bèta clusterdag ‘educatieve wandelingen met gps en pda’.......................................40

1.7 ICT workshop tijdens de studiemiddag voor SPD’s ...................................................41

1.8 Presentaties ICT in de ULO..........................................................................................42

1.8.1 I&I conferentie ............................................................................................................42

1.8.2 Online Educa Berlijn...................................................................................................42

2 ICT onderwerpen studenten.......................................................................................................43

3 Resultaten voor de Lerarenopleiding .........................................................................................46

4 Verspreiding materiaal ..............................................................................................................47

5 Voordelen voor de lerarenopleiding...........................................................................................48

6 Verantwoording geïnvesteerde tijd ............................................................................................49

7 Mogelijkheden voor verdere ICT ontwikkelingen voor de ULO.................................................50

8 Concrete ideeën voor een eventuele voortzetting van dit project ................................................51

ULO 2007-2008

34

Samenvatting

In dit tweede projectjaar zijn de ervaringen, conclusies en aanbevelingen uit het eerste projectjaar verwerkt in nieuwe activiteiten en projecten op ICT-didactisch gebied. De digitale en tijdens studiebijeenkomsten geëtaleerde Good Practices van het vorige jaar fungeerden hierbij als motivatie en als voorbeeld voor nieuwe ICT-projecten van docenten in opleiding (dio’s) en als scholingsmateriaal voor opleiders en schoolpracticum docenten (spd’s). Dit heeft geresulteerd in een inhoudelijke verdieping en een verbreding van het ICT-didactisch onderwijs van de lerarenopleiding, en in een verbreding naar de doelgroepen van opleiders en spd’s.

Dit jaar is een belangrijke start gemaakt met het professionaliseren van de lerarenopleiders. Aan de door vier opleiders georganiseerde ICT studiedag hebben in totaal 24 medewerkers van de lerarenopleiding deelgenomen, onder andere ook de directeur, Hans Zloch. De studiedag, waarbij opleiders in parallelsessies verschillende ICT-workshops konden volgen, is door alle deelnemers zeer positief ontvangen en resulteerde in wensen wat betreft vervolgactiviteiten op ICT-didactisch gebied. Deze wensen zijn deels gehonoreerd in het studiejaar 2007/2008 en deels vertaald naar plannen voor een vervolgproject. Voor de spd’s is een eerste professionaliseringsaanbod op ICT-didactisch gebied gerealiseerd in de vorm van een studiemiddag. Ook door deze doegroep is de wens geuit om dit jaar volgend jaar uit breiden.

De in het studiejaar 2006/2007 ontwikkelde ICT-verdiepingsmodule is geactualiseerd en uitgebreid met drie nieuwe deelmodules over de didactische inzet van podcasting, een ELO zoals Moodle en over de inzet van videomateriaal via Teleblik. Opvallend was de diepgang en creativiteit van de uitgevoerde ICT-projecten. Mede doordat het aanbod aan ICT-didactische scholing binnen de opleiding eerder dan vorig jaar en ook herhaaldelijk door middel van workshop’s, Announcements in de ELO Blackboard en door ICT- lunches onder de aandacht is gebracht bij de dio’s, hebben in het voorkaar 2008 – in tegenstelling tot eerderde ‘verdiepingen’, alle dio’s hun projecten reeds voor de eindpresentatie uitgevoerd in de klas. Daardoor konden de dio’s mooie eindproducten van leerlingen laten zien, zoals met behulp van de websitemaker gemaakte websites met daarop zelf opgenomen en gemonteerde video’s. Ook konden dio’s de ontvangen (grotendeels positieve) feedback van leerlingen met elkaar delen. Naast de ICT verdieping zijn er dit jaar talrijke andere ICT-activiteiteiten georganiseerd, zoals een ICT-workshop in de startweek, een video-workshop voor het alfa cluster en een bètaclusterdag over het maken van educatieve wandelingen met pda en gps. Daarnaast is aantal studenten individueel begeleid bij ICT-projecten. Voorbeeld is een studente biologie die haar meesterproef (grote lessenserie voor de bovenbouw) en de ICT-verdieping gecombineerd heeft in een complex ICT-project over het observeren van dierengedrag (zie ook paragraaf 1.4.)

Waardevol is het begeleiden van alumni bij ICT-projecten gebleken, die hun ervaringen vervolgens terugkoppelen naar de dio’s van de opleiding. Hiermee is ook een eerste aanzet tot een Community of Learners gerealiseerd, waarin dio’s, alumni en opleiders met en van elkaar leren bij het ontwikkelen van digitaal lesmateriaal. Het lijkt nuttig volgend jaar ook leerlingen en spd’s bij deze Community te betrekken.

Het dit jaar met name door dio’s en alumni ontwikkelde ICT-rijke lesmateriaal kan in het studiejaar 2008/2009 wederom als voorbeeldmateriaal dienen voor dio’s, opleiders en spd’s. De tips en ervaringen van dio’s en alumni zullen ook volgend jaar weer als input dienen voor het verder ontwikkelen en implementeren van rijk ICT-didactisch onderwijs in de lerarenopleiding.

ULO 2007-2008

35

1. Activiteiten en deelnemers; studenten en opleiders

o ICT - Studiedag voor opleiders lerarenopleiding 20 november 2007

Deze door vier ULO- opleiders georganiseerde studiedag is geopend met een inspirerende presentatie van Pierre Gorissen (Fontys Hogescholen) over “ICT in het Onderwijs – een leerzame ervaring” (http://www.gorissen.info/Pierre/item/2007/11/20/studiedag-ict-van-het-onderwijscentrum-vu) en (http://ictenonderwijs.wikispaces.com/ULOStudiedagICTVU).

Vervolgens zijn er in twee parallelsessies in totaal zes workshops gegeven, waarvan twee workshops door externe experts.

1. Lucas Ragers (Kennisnet; over ‘Podcasting in het Onderwijs’)

2. Margreet van den Berg (http://ict-en-onderwijs.blogspot.com/; over “Gaming”)

Daarnaast zijn er drie workshops gegeven door vakdidactici van de lerarenopleiding:

3. Kokkie van Oeveren (Klassieke Taken) (“Webquest en website”)

4. Gerrit Kuik (Natuurkunde) (“Wintoets en Hot Potatoes”)

5. Willem Hoekstra (Wiskunde) (“Digitaal schoolbord”)

Tenslotte hebben twee medewerkers van het Onderwijscentrum (team ICT en Onderwijs) een workshop verzorgd.

6. Judith Kaandorp, Michel Jansen en Sytze Boschma (“Wiki en Weblog”).

Aan de studiedag hebben 24 medewerkers van de lerarenopleiding deelgenomen, onder andere ook de directeur Hans Zloch.

De studiedag is door de opleiders en de directeur van de lerarenopleiding zeer positief ontvangen. De opleiders konden in parallelsessies in totaal twee workshops volgen en er is de behoefte geuit om in de toekomst ook workshops over de andere ICT-onderwerpen te volgen. De wensen van de opleiders zijn ter afsluiting van de bijeenkomst in kaart gebracht en zijn/ worden vertaald in vervolgactiviteiten. Naast individuele ondersteuning die bijvoorbeeld op het gebied van video in het onderwijs aan opleiders is gegeven in het

ULO 2007-2008

36

najaar van 2007, wordt er bijvoorbeeld in oktober 2008 een workshop podcasting gegeven voor ULO opleiders.

Voor het programma van de studiedag en een beschrijving van alle workshops zie bijlage

1&2.

o ICT workshop in startweek van de nieuwe studenten van de ULO

In de startweek van de lerarenopleiding maken de dio’s tijdens diverse bijeenkomsten en workshops kennis met de veelzijdige aspecten van het beroep van docent en het curriculum van de lerarenopleiding. In september 2007 is in deze startweek voor het eerst een ICT workshop georganiseerd. Doel van deze workshop is, startende dio’s een beeld te geven van de stand van zaken met betrekking tot ICT in het onderwijs en om de studenten bewust te laten worden over welke ICT competenties zij reeds beschikken. Belangrijk aandachtspunt tijdens de workshop is het bieden van een goed overzicht van alle mogelijkheden waarover de student tijdens zijn opleiding kan beschikken om zijn ICT-didactische competenties verder te ontwikkelen en om ICT rijke lessen te leren ontwerpen en uit te voeren. Hierbij is er ook de mogelijkheid van individuele begeleiding door opleiders onder de aandacht gebracht waarover studenten kunnen beschikken, bijvoorbeeld:

-tijdens het ontwikkelen van een grote ICT rijke lessenserie -bij deelname aan een grassroots project of -bij deelname aan de verdiepingsmodule “ICT didactiek tijdens je lessen”.

Op die manier zijn het belang en de mogelijkheden van ICT didactiek in de (vak)lessen al op een vroeg moment in de opleiding onder de aandacht gebracht en konden dio’s hun ICT-didactische activiteiten al tijdig inplannen in het curriculum.

Voor deze facultatief aangeboden introductieworkshop kunnen studenten zich op de eerste dag van de startweek opgeven. In februari 2007 was ruim de helft van de startende studenten bij de workshop aanwezig.

Voor beschrijving van deze ICT- workshop zie bijlage 3

o Verdieping in de lerarenopleiding en meesterproef

In dit studiejaar is er door vier opleiders in twee verschillende periodes een verdiepingsmodule van 2 EC’s gegeven, te weten “ICT didactiek in je lessen” (zie bijlage 4). De tijdens het vorige Kennisnet-project (2006-2007) ontwikkelde module is op grond van de feedback van studenten en de ervaringen van de opleiders bijgewerkt en

ULO 2007-2008

37

geactualiseerd. Daarnaast is het verdiepingsaanbod aangevuld met een aantal nieuwe deelmodules, te weten:

Lesmateriaal ontwikkelen met: 1. een ELO zoals Moodle (vanaf de verdieping in november 2007) 2. Podcasting (vanaf de verdieping in mei 2007) 3. Teleblik (vanaf de verdieping in mei 2008)

De eerste ICT-verdieping is gegeven voor de februaristarters 2007 in het 2e semester van de opleiding (november 2007), de tweede module is gegeven in het tweede semester (mei 2008) voor de studenten die in augustus 2007 met hun opleiding waren gestart. Tijdens een introductiebijeenkomst hebben de opleiders de verschillende onderwerpen van de verdieping kort geïntroduceerd en hebben ze vervolgens de studenten tijdens verschillende werkbijeenkomsten begeleidt bij het ontwikkelen van digitaal lesmateriaal.

In het kader van de verdieping heeft een vrij groot aantal van de februaristarters en hebben alle studenten van de augustusstarters het ontwikkelde materiaal ingezet in hun eigen lessen. Hun ervaringen hiermee en hun tips en aanbevelingen hebben zij teruggekoppeld in een verslag en tijdens de eindpresentatie van de ICT verdieping (zie ook http://vuamsterdam08ulostudenten.ning.com/video).

Alle dio’s kunnen in het 2e semester van hun opleiding inschrijven voor deze (keuze)verdieping. In totaal hebben 6 studenten uit de drie clusters in november 2007 en 12 studenten in mei 2008 deelgenomen aan deze ICT-module . Met name de groep die de ICT verdiepingmodule in mei 2008 gevolgd heeft, heeft ons aangenaam verast wat betreft:

1. De creativiteit en diepgang van de uitgevoerde ICT-projecten.

2. Uitvoering in de klas. In tegenstelling tot eerdere ICT-verdiepingen hebben alle

dio’s hun projecten voor de presentatiebijeenkomst reeds uitgevoerd in de klas.

Ze konden inspirerende producten van leerlingen laten zien, bijvoorbeeld

websites die door leerlingen werden gemaakt met de websitemaker van

kennisnet. Ook hebben zij de grotendeels positieve reacties van leerlingen

teruggekoppeld in hun presentatie en verslaglegging.

3. Groei en doorzettingsvermogen: zelfs een aantal studenten die zichzelf aan het

begin van de verdieping karakteriseerden als “digibeten”, hebben zich in korte tijd

(vier weken) ingewerkt in ICT-tools, zoals toetsprogramma’s als Wintoets of in

het Digitale Whiteboard en hebben deze tools op een didactisch waardevolle en

creatieve manier ingezet in hun onderwijs.

Quote’s van dio’s:

• “Van te voren wist ik niet dat het maken van een webquest zo goed te doen is en

zoveel plezier geeft: ik heb ervan genoten en er veel van geleerd….Al met al was het

minder moeilijk dan ik aanvankelijk dacht en ik ben dan vast van plan om in de

ULO 2007-2008

38

toekomst over andere onderwerpen een webquest te maken om meer afwisseling te

brengen in de lessen.” (Webquest, Klassieke Talen)

• “Als afsluiting van mijn procesverslag kan ik niets anders zeggen dan dat door de

kennismaking en het werken met een digitaal schoolboard er een wereld voor mij is

opengegaan aan mogelijkheden en uitdagingen met betrekking tot (deze) ICT-

toepassing in mijn lespraktijk. Hoewel het begin van de Verdiepingsmodule ICT voor

mij een grote stap out of the comfort zone betekende, kan ik zeggen dat het de

moeite waard is geweest, nu dat het werken met een digitaal schoolboard me in mijn

eigen lespraktijk zoveel aan voordelen heeft opgeleverd.” (Digitaal Schoolboard,

Geschiedenis)

• “..ik ben een echte digibeet. Raak nog snel in paniek als iets het niet of anders doet

dan de bedoeling is. Voordat ik aan deze Verdieping begon had ik nog nooit van een

webquest gehoord en nu zie ik vele bijzondere mogelijkheden en kan eigenlijk niet

wachten om ermee aan de slag te gaan…Ik vind de webquestmaker van kennisnet

een bijzonder makkelijk programma om te hanteren. Het wijst zich eigenlijk vanzelf.”

(Webquest, Geschiedenis)

• “Mijn enthousiasme is gewekt door de docent Natuurkunde bij mij op school die in

zijn les op verschillende manieren het Active Board wist te benutten en ik kon zien

dat de leerlingen onder de indruk waren en het tevens leidde tot rust in de klas….In

deze verdieping en de lessen die ik gedaan heb met ICT, ervaar ik wel het

enthousiasme van de leerlingen en het beklijven van de stof door het visuele

materiaal. (Active Board, Maatschappijleer)

• “De leerlingen hadden er plezier in om op deze manier met de opdracht bezig te zijn

en de meesten waren dan ook erg gemotiveerd aan de slag gegaan. Ik denk dat de

leeropbrengst erg groot is geweest…” (Webquest, Klassieke Talen)

• “Het is duidelijk dat een digitaal schoolboard veel voordelen heeft. Het past ook bij de

huidige tijd waar alles steeds meer op het scherm wordt getoond. Zo kunnen

leerlingen met verschillende soorten leerstijlen gestimuleerd worden en beter worden

bereikt door bijvoorbeeld stof beeldend uit te leggen…” (Digitaal Schoolboard,

Geschiedenis)

• “Naar mijn idee is het digitale schoolboard bij uitstek geschikt voor het bespreken van

Latijnse teksten, voor het maken en opslaan van aantekeningen (…), en voor het

afspelen van powerpoints. Verder is de beschikbaarheid van internet een groot

voordeel.

Leerlingen vinden het prettig als ik het smartboard gebruik. Ze vragen er altijd om. Ze

zien het als een enerverende manier van lesgeven…en ze vinden de grammatica-

uitleg en tekstbespreking er duidelijker op worden.” Digitaal Schoolboard, Latijn)

ULO 2007-2008

39

• “Wat een geweldig middel is een webquest. Ik moet zeggen dat ik dit zeker vaker ga

gebruiken, maar deze webquest is iets te veel tekst…Voor mezelf moet ik nog

duidelijker vaststellen wat ik wil dat de leerlingen hieraan overhouden. Het moet iets

extra’s zijn, iets wat je in het boek niet kunt vinden.” (Webquest, Geschiedenis)

Mogelijke oorzaken voor verhoging in kwaliteit en diepgang en voor het realiseren van de uitvoering van de ICT-projecten in de klas zouden kunnen liggen in het feit dat de dio’s door de opleiders eerder dan in voorgaande jaren en ook op meer momenten geïnformeerd zijn over de ICT-verdieping, namelijk:

- in de startweek tijdens de ICT-workshop; - door middel van een aantal Announcements in Blackboard; - tijdens ICT-lunch als voorbereiding op de ICT-verdieping (eerder dan in voorgaande jaren)

Tijdens deze informatiebijeenkomsten konden wij terugrijpen op het materiaal, de ervaringen en de tips van studenten van vorig studiejaar en van de actuele ervaringen van een aantal dio’s, zoals bijvoorbeeld Maartje Kunnen, dio Nederlands.

Een aantal studenten hebben tijdens hun meesterproef en/of praktijkonderzoek de nadruk gelegd op een ICT toepassing, de duidelijkste hiervan zijn de lessenserie van Karin Mattern, biologie, en van Joyce Eygelshoven, biologie (zie ook paragraaf 1.5) en Enak van Essen (scheikunde).

o Individuele begeleiding studenten

In het najaar 2007 is er één student Nederlands - Kees Borkus - door verschillende opleiders individueel begeleidt bij het uitvoeren van zijn project over het inzetten van de ELO Moodle, gecombineerd met het maken en gebruiken van online toetsen in Hot Potatoes en van een webquest over Max Havelaar, gemaakt met de webquestmaker van Kennisnet.

Lishe Los is in het voorjaar 2008 door een vakdidacticus wiskunde begeleid bij het uitvoeren van haar project over het inzetten van een Digital Whiteboard in de lessen maatschappijleer.

Voorjaar 2008 is Maartje Kunnen (Nederlands) door twee opleiders begeleid bij het uivoeren van haar ICT-project, waarbij zij op twee verschillende scholen een zelf gemaakte webquest voor Nederlands uitgevoerd heeft. Hierbij hebben haar leerlingen in groepjes van drie een non-lineair keuzeverhaal geschreven en hebben zij dit verhaal op zelfgemaakte websites, gemaakt met de websitemaker van Kennisnet, in beeld gebracht. Het project en de ontwikkeling die Maartje hierbij als startende docente doorgemaakt heeft, is door Pieter Sleeboom in beeld gebracht (http://lero.kennisnet.nl/voorbeeldprojecten/websitemaker)

Voorjaar 2008 is Joyce Eygelshoven (dio biologie) door een opleider begeleid bij het uitvoeren van haar ICT-project, waarin zij haar leerlingen via een webquest de opdracht heeft gegeven om dierengedrag te observeren in het Gaia Park te Kerkrade en hiervan video-opnames te maken. Met de websitemaker van Kennisnet hebben de groepjes

ULO 2007-2008

40

leerlingen websites gemaakt met daarop informatie over het door hun gekozen dier en hebben zij daarop ook hun observatietabellen en hun video-opnames van het dierengedrag gepubliceerd.

Een aantal voorbeelden zijn hiervan te zien:

Dwergnijlpaard

Stokstaartjes

Doodshoofdaapjes

Bevers

Veelvraat

o Videoworkshop alfa-cluster

Zeven studenten van het alfa-cluster hebben aan de video workshop deelgenomen en hebben in groepjes van twee tot drie studenten creatieve videofilmpjes opgenomen, gemonteerd en gepresenteerd. Voor de meeste dio’s was dit een eerste kennismaking met het zelf maken en monteren van video’s. Hun reacties waren enthousiast en een aantal dio’s gaf aan er zeker meer mee te willen doen in hun onderwijs. Deze workshop is ontwikkeld en gegeven door twee opleiders.

http://vuamsterdam08ulostudenten.ning.com/video

o Bèta clusterdag ‘educatieve wandelingen met gps en pda’

Vorig jaar is tijdens deelname aan grassroots (kennisnet) door een dio biologie de mogelijkheid onderzocht om pda en gps in te zetten tijdens veldwerk met leerlingen. Naar aanleiding van zijn eerste ervaringen op dit gebied en ook om meer bekendheid te geven aan de mogelijkheid van het inzetten van pda en gps in het onderwijs, is een clusterdag georganiseerd waarin het ontwikkelen van educatieve wandelingen met deze tools centraal stond. Samen met alle opleiders van het bètacluster en twee projectmedewerkers van het innovatieproject Biocaching van Surf. (tevens medewerkers van de Faculteit Aard- en Levenswetenschappen (VU), is deze clusterdag ontwikkeld en uitgevoerd. In totaal hebben 23 studenten van het bètacluster deelgenomen, waarvan twaalf biologie studenten, zeven studenten scheikunde en vier wiskunde studenten.

Na een korte instructie over de didactische mogelijkheden van educatieve wandelingen met pda/gps (voorbeelden: http://www.biocaching.nl/) en over het werken met de nodige digitale tools (zoals digitale kaarten en dataloggers), zijn de studenten in multidisciplinaire groepen van drie studenten aan de slag gegaan met het maken van de wandelingen. Voor het ontwerpen van de digitale wandelingen met behulp van digitale kaarten is gebruik gemaakt van “mscape software”.

ULO 2007-2008

41

Voor het maken en uploaden van multimediale opdrachten met beeld-, audio- en videomateriaal, hebben de vier opleiders een Digitaal Atelier ingericht, waarin de dio’s (zo nodig begeleidt door de opleiders) aan hun multimediale opdrachten konden werken.

Opvallend was hoeveel de dio’s in een aantal uren hebben geleerd over het:

- maken van multimediale opdrachten/ lesmateriaal met deels zelf opgenomen en gemonteerd beeld-, audio- en videomateriaal; - werken met digitale kaarten; - combineren van de verschillende componenten/ materiaal in een didactisch waardvolle en creatieve educatieve wandeling.

Met veel plezier hebben de dio’s vervolgens in multidisciplinaire groepen elkaars wandelingen getest. Ze hebben tenslotte de geteste wandeling en hun feedback gepresenteerd aan de hele groep. Er werden zeer nuttige tips uitgewisseld. Tenslotte zijn alle wandelingen door een panel van de aanwezige dio’s en opleiders beoordeeld en is de winnende wandeling “tochtje schildpadden” bekroond met een prijs.

De volgende wandelingen zijn ontwikkeld:

• Tochtje schildpadden

• In de sloot (meten pH en temp diverse plaatsen, beeld en geluid animaties)

• Langs het water (o.a.tekenen en benoemen planten, nitraat concentratie vijver

meten)

• Letters verzamelen (tijdens de wandeling verzamelen de deelnemers middels

opdrachten letters die samen een woord vormen)

• VU Queste (o.a. pH waarde meten met datalogger, oppervlakte meten)

Tip: voor (her)gebruik van een educatieve wandeling is een korte beschrijving van benodigdheden wel van belang: wat moet een leerling tijdens de educatieve wandeling mee nemen naast de pda met gps en de juiste programma’s. De ontwikkelde educatieve wandelingen zullen op de site www.biocaching.nl gepubliceerd worden.

Voor programma van deze dag en opdracht studenten zie bijlage 5 en 6

o ICT workshop tijdens de studiemiddag voor SPD’s

Spd’s zijn de school practicum docenten die de dio’s begeleiden tijdens hun stage op de VO school. Voor deze spd’s organiseert de ULO twee keer per jaar een studiemiddag, waarbij de begeleiding van de student en (nieuwe) activiteiten op de lerarenopleiding centraal staan. Er worden op die middag workshops aangeboden waaruit de spd’s zelf een keuze kunnen maken.

ULO 2007-2008

42

In het voorjaar van 2008 hebben is er voor het eerst een ICT workshop aangeboden, hieraan hebben tien spd’s deelgenomen. Tijdens deze workshop is een overzicht gegeven van de activiteiten die de opleiding organiseert om de ICT didactische competenties van de dio’s te vergroten. Tevens konden de spd’s de door dio’s ontwikkelde ICT onderwijsmaterialen van de afgelopen twee jaar bekijken en/of testen. De spd’s ervoeren deze middag als zeer inspirerend. Met name de mogelijkheden van Digital Whiteboard en van de educatieve wandelingen met pda en gps fungeerden als echte eye-openers en smaakmakers. Er is dan door de aanwezige spd’s ook de wens geuit en volgend jaar een hele ICT-studiedag voor spd’s te organiseren.

Voor beschrijving van deze ICT workshop zie bijlage 7

o Presentaties ICT in de ULO

� I&I conferentie

Op de jaarlijkse I&I conferentie te Lunteren in november 2007 hebben twee opleiders samen met een dio Nederlands (Maartje Kunnen, zie ook paragraaf 1.4) de projectresultaten van het Kennisnetproject 2006/2007 gepresenteerd. Terwijl de opleiders vooral de algemene doestellingen en projectresultaten presenteerden, greep Maartje vooral haar kans om trots haar eigen project te presenteren. De conferentie biedt een uitstekend platform voor dio’s en startende docenten en het blijkt heel verfrissend voor ervaren docenten om starters ‘aan het werk’ te zien. Het conferentiebestuur en de bij de presentatie aanwezige conferentiedeelnemers waardeerden deze gezamenlijke presentatie zeer. Het bestuur van de I&I conferentie heeft laten weten, tijdens de volgende conferentie in het najaar van 2008 graag meer studenten en alumni van de lerarenopleiding uit te willen nodigen om hun ICT-didactische projecten te komen presenteren.

� Online Educa Berlijn

Twee opleiders hebben doel, resultaten (good practices van dio’s) en Lessons Learned van het Kennisnetproject 2006/2007 in november 2007 op deze jaarlijks georganiseerde internationale conferentie gepresenteerd. De internationale belangstelling voor de presentatiesessie, waar deze presentatie van de VU deel van uitmaakte, was groot: de luisteraars die geen plek vonden in de zaal, volgden de presentatie op de gang via de open deur. De reacties waren enthousiast. Door de ‘session leader’ is na afloop een deelname aan de volgende Online Educa conferentie in december 2008 gestimuleerd. Inmiddels is het ‘proposal’ gehonoreerd en zal de lerarenopleiding in het najaar van 2008 wederom de een presentatie verzorgen, deze keer met als titel: “Generation Y Tools in Teacher Training and Education “

Bijlagen 8 en 9 : abstract 2007, proposal 2008.

ULO 2007-2008

43

2 ICT onderwerpen studenten

November 2007:

Projecten met WebQuest /Websites Maartje Kunnen (Nederlands) Keuze verhaal Non-lineaire narrativiteit

Marijke van Rossum - Vernig (Klassieke Talen) 'Een verhaal op een steen': het ontcijferen van een grafinscriptie.

Selma Smits-Gelderman (engels) "Exploring the Rockies."

Sushitra Persad (Engels) “Animal Farm”

Projecten met een Elo Paul van den IJssel (Scheikunde) “ ELO, moet dat nou?””

Kees Borkus (Nederlands) 'Nederlandse vocabulair' webquest Multatuli / Max Havelaar

Mei 2008:

Projecten met WebQuest /Websites Gert Kelder (Geschiedenis) “Webquest werkstuk tijdvakken”

Joyce Wouters (Biologie) “Website over het gedrag van dieren” Wilko Gruizinga (Geschiedenis) “ WOI” http://wilko1.webquestmaker.nl/wo1

Karin Matern (Biologie) “Maakt de mens de aarde ziek? http://kmat.webquestmaker.nl/onzeaarde

Projecten met een Elo (Moodle) Saskia Roos (Engels) “What did you learn in your second year of English?”

Projecten met Wintoets Jolanda van der Tuin (Godsdienst)

“I love Winnie” (Wintoets) Projecten met Digitaal schoolbord

ULO 2007-2008

44

Kees Jansen “Nederlandse Expansie”

Abe Thijs (Geschiedenis) “Het smartboard in de eerste klas”

ULO 2007-2008

45

Thor Faber (Klassieke Talen) “Alfabet en tekstbespreking” Lishe Los (Maatschappijleer) “Smartboard les allemaal anders; over cultuur en cultuurverschillen”

Ivonne Langedijk (Klassieke Talen) “Tekstbespreking Latijn V4”

Albert Veuger (Geschiedenis) “Over oorlog en Vrede”

Projecten met Coach

Enak van Essen (Scheikunde) “Scheikunde experimenten met Coach in Ghana”

ULO 2007-2008

46

3 Resultaten voor de Lerarenopleiding

Naast het ontwikkelen en uitvoeren van nieuwe deel-modules bij verdiepingsmodule “ICT didactiek in je lessen” (ELO/ Moodle, Podcasting en Teleblik), zijn in het kader van dit project:

• Nieuwe ICT-middelen aangeschaft (zoals pda’s/gps apparatuur, videocamera’s, Digitale

Whiteboard)

• Is er een ICT-studiedag voor opleiders georganiseerd en zijn hiervoor diverse ICT-

workshops ontwikkeld en gegeven (zoals over Podcasting, Wiki en Weblog, Gaming,

Digitale Whiteboard, Webquest);

• Is er een Videoworkshop ontwikkelend en gegeven (voor het alfa cluster) over het

maken en monteren van video’s en het didactisch gebruik ervan in het onderwijs;

• Is er een workshop over het ontwikkelen van “Educatieve wandelingen met gps en pda”

ontwikkeld en gegeven;

• Is er een ICT-workshop voor spd’s ontwikkeld en gegeven (o.a. over de didactische

mogelijkheden van webquests, Digitale Whiteboard, digitale toetsing en educatieve

wandelingen met gps/pda)

• Was er extra ruimte voor begeleiding van dio’s, van alumni en van opleiders;

• Zijn er meer studenten en alumni aan de slag gegaan met het ontwikkelen en uitvoeren

van ICT-didactische activiteiten in de klas en konden ze hierbij meer de diepte ingaan en

met elkaar waardevolle ervaringen en tips uitwisselen;

• Zijn meer opleiders aan de slag gegaan met het ontwikkelen en uitvoeren van ICT-

didactische activiteiten in de opleiding;

• Is een eerste aanzet tot een Community of Learners gerealiseerd, waarin dio’s, alumni

en opleiders met en van elkaar leren en digitaal lesmateriaal ontwikkelen en is gebleken

dat het in de toekomst nuttig is om ook leerlingen en spd’s bij deze Community te

betrekken;

• Is er voor dio’s en alumni een platform gecreëerd om ICT expertise te delen met

ervaren docenten en ICT coördinatoren van scholen (I&I conferentie)

Al tijdens het afgelopen project is er een levendiger beeld ontstaan wat betreft de vraag en behoefte van VO-scholen op het gebied van ICT-didcatiek en de bijbehorende competenties die een (startbekwaame) docent zou moeten bezitten om aan deze vraag te kunnen voldoen. Dit beeld is verder uitgebreid en geactualiseerd, waarbij de dio’s dit jaar de resultaten en inzichten van de dio’s van het afgelopen jaar en de recente ervaringen van alumni als basis konden gebruiken en hierop voort konden boorduren.

Verder groeide in het afgelopen project de behoefte om de lerarenopleiders te scholen en te trainen op ICT-didactisch gebied. Hiermee is dit jaar een goed begin gemaakt. Dit jaar is het besef gegroeid dat het zinvol is naast de opleiders ook spd’s en leerlingen bij een aantal ICT-activiteien van de lerarenopleiding te betrekken.

ULO 2007-2008

47

4 Verspreiding materiaal

Het tijdens dit project gemaakte materiaal is op diverse manieren verspreid en deels meteen weer ingezet in nieuw ICT-onderwijs.

Zoals aan het einde van het afgelopen jaar gepland, is er in het studiejaar 2007/2008 een begin gemaakt met het inrichten van een etalage van materialen, presentaties en ‘Good Practices’ van studenten in de elektronische leeromgeving Moodle. Deze etalage is al diverse keren ingezet als voorbeeld en ter illustratie van de uitgebreide mogelijkheden van ICT-ondersteund onderwijs (bijv. tijdens ICT-lunch ter voorbereiding op de ICT-verdieping).

Daarnaast is een ‘Social Network Site’, Ning, als presentatieplatform ingericht, bijvoorbeeld om de resultaten van videoworkshops van dio’s te presenteren.

Ook op de etalage van Kennisnet (http://lero.kennisnet.nl/voorbeeldprojecten) zijn een aantal “Good Practices’ van dio’s en van een alumni op een creatieve manier in beeld gebracht.

Steeds meer materiaal wordt door de studenten digitaal ontwikkeld met de webquestmaker en leerlingen maken in het kader van webquests steeds vaker websites met de websitemaker. Dit materiaal is in principe via Internet toegankelijk voor het brede onderwijspubliek.

Verder is het vorig en dit jaar ontwikkelde digitaal lesmateriaal deels tijdens andere workshops en studiedagen of in de klas ingezet:

• Zo heeft een alumni Nederlands de webquest van Maartje Kunnen (dio Nederlands)

over “Keuzeverhaal: Nonlineaire Narrativiteit)” uitgevoerd op haar school. Ter

voorbereiding heeft er uitwisseling plaatsgevonden over de ervaringen die Maartje

eerder bij het uitvoeren van de webquest heeft gemaakt.

• Tijdens de ICT-studiemiddag voor spd’s, hebben een aantal docenten de educatieve

wandelingen met gps/ pda gelopen, die een aantal weken eerder door dio’s zijn

ontwikkeld tijdens de bètaclusterdag. Ook hebben een aantal deelnemers van die

middag de eerder ontwikkelde webquests getest.

• De opdracht voor het ontwikkelen van de educatieve wandelingen met gps/pda is

inmiddels gebruikt in een workshop voor de Noordelijke Hogeschool Leeuwaarden.

Tenslotte zijn materialen en resultaten van het Kennisnetproject gepresenteerd in diverse artikelen (zoals in het relatieblad van de VU Amsterdam voor schooldecanen ‘Wisselwerk’ en in het blad van Kennisnet ‘in Druk’ ) en op verschillende conferenties, zoals de I&I conferentie te Lunteren en de Online Educa Berlin 2007, en uiteraard op de eindpresentaties van de twee ICT-verdiepingsmodule’s in het najaar 2007 en voorjaar 2008.

ULO 2007-2008

48

5 Voordelen voor de lerarenopleiding

In dit tweede projectjaar zijn de ervaringen, conclusies en aanbevelingen uit het eerste projectjaar verwerkt in nieuwe activiteiten en projecten op ICT-didactisch gebied. De digitale en tijdens studiebijeenkomsten geëtaleerde Good Practices van het vorige jaar fungeerden hierbij als motivatie en als voorbeeld voor nieuwe ICT-projecten van docenten in opleiding (dio’s) en als scholingsmateriaal voor opleiders en schoolpracticum docenten (spd’s). Dit heeft geresulteerd in een inhoudelijke verdieping en een verbreding van het ICT-didactisch onderwijs van de lerarenopleiding, en in een verbreding naar de doelgroepen van opleiders en spd’s. Het dit jaar met name door dio’s en alumni ontwikkelde ICT-rijke lesmateriaal kan in het studiejaar 2008/2009 wederom als voorbeeldmateriaal dienen voor dio’s, opleiders en spd’s.

Door het begeleiden van ICT-projecten van alumni door verschillende opleiders, groeit er een interessant netwerk, waarin alumni ervaringen met elkaar uit kunnen wisselen. Deze ervaringen en ICT-didactische expertise koppelen zij wederom terug naar de lerarenopleiding, bijvoorbeeld door presentaties te geven aan dio’s. Daarnaast presenteren zij hun projecten samen met opleiders van de lerarenopleiding op conferenties aan ervaren docenten en ICT-coördinatoren: een interessant landelijk platform voor het uitwisselen van ervaringen en expertise op het gebied van ICT didactiek begint te groeien, een levendige Community of Learners. Door nationale en internationale presentaties van deze ICT-projecten vestigt de universitaire lerarenopleiding van de VU steeds meer haar naam als moderne opleiding met een rijk ICT-didactisch aanbod.

Verder heeft het Kennisnet project voor de lerarenopleiding extra ruimte gecreëerd voor het uitvoeren van ICT-didactische experimenten. Een mooi voorbeeld hiervan is het ontwikkelen van educatieve wandelingen met gps/pda tijdens de bètaclusterdag. Hiervoor zijn met Kennisnet-middelen de benodigde materialen aangeschaft. Ook is er extra expertise ingezet op het gebied van werken met gps en pda in een educatieve context. Hierbij is samengewerkt met medewerkers van een andere VU-faculteit, die in het kader van het Surfproject “Biocaching” expertise op dit gebied verworven heeft.

De vorig en dit jaar in het kader van het Kennisnet-project aangeschafte middelen geven wederom extra ruimte voor het aanbieden, begeleiden en uitvoeren van ICT-projecten voor dio’s, maar ook voor studie- en trainingsbijeenkomsten van opleiders en spd’s.

ULO 2007-2008

49

6 Verantwoording geïnvesteerde tijd

In een apart document is een overzicht van de financiën te vinden

ULO 2007-2008

50

7 Mogelijkheden voor verdere ICT ontwikkelingen voor de ULO

Zoals de vervolgplannen onder paragraaf 8 laten zien, ziet de lerarenopleiding vele mogelijkheden voor een verdere ontwikkeling van ICT-didactische activiteiten in de lerarenopleiding en in de klas.

Doel is om de ICT-activiteiten die de afgelopen twee jaar opgestart zijn te continueren, te verdiepen en een structurele plek in het curriculum van de opleiding te geven. Dit is deels al gelukt, vooral in het bètacluster. Uitbreiding naar de clusters gamma en alfa verdient in 2008/2009 bijzondere aandacht. Doel is bijvoorbeeld om de in het bètacluster steeds beproefde inzet van gps en pda bij educatieve wandelingen ook te realiseren bij studiedagen voor het alfa- en gammacluster.

Ook in samenwerking met de stagescholen streeft de lerarenopleiding naar een continuering en een meer structureel karakter van de ICT-projecten. Doel is om komend studiejaar te zoeken naar aansluiting bij eerdere door dio’s uitgevoerde ICT-projecten of bij al op de school lopende ICT-projecten of bij een concrete -door een school geuite- ICT-vraag.

Daarnaast streeft de ULO naar het stimuleren van ICT-activiteiten zoals werken met Google Earth, Teleblik, Krant in de klas, podcasting of gaming. Hierbij zal de ULO zich zeker laten inspireren door de vraag vanuit de VO-scholen. De dio’s en de alumni zijn hierbij een belangrijke schakel tussen de opleiding en de VO-praktijk. Daarnaast is het plan om komend studiejaar ook de leerlingen van stagescholen te betrekken bij ontwerpsessies.

Verder blijft het professionaliseren van de ULO-opleiders op ICT-didactisch gebied een belangrijk aandachtspunt voor het volgende studiejaar. Doel is om dit een meer structurele plek te geven. Daarnaast staat komend studiejaar ook het professionaliseren van de spd’s hoog op de agenda, bijvoorbeeld middels een studiedag.

Een volgend project van Kennisnet zou hieraan zeker goede extra impulsen kunnen geven.

ULO 2007-2008

51

8 Concrete ideeën voor een eventuele voortzetting van dit project

Najaar 2008

• Etalage met Good Practices van studenten (dio’s), alumni en opleiders

Voor een verdere uitbreiding van de ICT(-didactische) inzet in de klas, blijft het etaleren van

de Good Practices van dio’s en alumni een belangrijk aandachtspunt. De inmiddels in

Moodle ontwikkelde etalage zal in het kader van een vervolgproject verder uitgebreid

worden. Aanvullend daarop wordt er gekeken naar het etaleren van video-materiaal op

‘Social Network sites’ als Ning en/ of op de nieuwe videoportal van Stichting Surf. Verder is

het doel om ook Good Practices van opleiders te generen en te etaleren.

• Verbreding en verdieping professionalisering opleiders: door het organiseren van een

ICT studiedag voor opleiders is er afgelopen jaar een start gemaakt wat betreft het

uitbreiden van kennis en vaardigheden van opleiders op het gebied van ICT-didactiek. Om

de hierbij gewekte motivatie van de opleiders en bij de directeur van lerarenopleiding vast te

houden en de geuite wensen op het gebied van ICT scholing en activiteiten te kunnen

realiseren en deze een meer structureel karakter te kunnen geven, is er in oktober 2008 een

workshop podcasting gepland en in februari 2009 een volgende ICT studiedag gepland.

Daarnaast zou er in het kader van een vervolgproject van Kennisnet structureel aandacht

geschonken kunnen worden aan het individueel en in kleine (werk)groepen begeleiden van

opleiders bij het ontwikkelen en geven van ICT-rijk onderwijs.

• Uitbreiden van het alumni-netwerk: afgelopen jaar heeft het begeleiden van projecten met

alumni niet alleen voor hun, maar ook voor de betrokken scholen en voor de lerarenopleiding

veel opgeleverd. In het kader van een vervolgproject heeft de lerarenopleiding plannen om

ook dit jaar weer alumni/ startende leraren te begeleiden bij ICT-projecten. Gepland is dat zij

hun projectresultaten en ervaringen presenteren op bijeenkomsten voor dio’s en opleiders

van de lerarenopleiding en op landelijk conferenties, zoals op de I&I conferentie te Lunteren

in het najaar 2008.

• Uitbreiding ICT-verdiepingsmodule: gepland is een voortzetting van de ICT-

verdiepingsmodule, waarbij de bestaande modules opgrond van dit jaar door dio’s

gegeven feedback aangepast worden en waarbij wederom nieuwe deelmodules

ontwikkeld worden, waar de onderwijspraktijk om vraagt. Te denken valt bijvoorbeeld aan

het werken met educatieve wandelingen met pda/gps ook in de verdieping en daarmee ook

in andere clusters dan het bètacluster en aan het inzetten”gaming” in het onderwijs.

Het idee is om ook dit jaar het uitvoeren van ICT-didactische projecten in het kader van de

Meesterproef te stimuleren, desgewenst ook gecombineerd met een ICT-verdieping.

• Individuele begeleiding dio’s (februaristart 2008) : om in het studiejaar 2007/2008

ingezette ICT-activiteiten te kunnen verdiepen en te verbreden en vernieuwende

projecten uit te kunnen voeren (ICT-pilots), zal er ook dit jaar vanaf de eerste week van

ULO 2007-2008

52

de opleiding aandacht geschonken worden aan de mogelijkheid van individuele

begeleiding van dio’s bij ICT-projecten door opleiders, tijdens de gehele opleiding en in

het bijzonder tijdens ICT-verdieping en Meesterproef. De studenten worden hierover

geïnformeerd en hiervoor gemotiveerd/ geïnspireerd door onder andere ICT-lunches en -

workshops.

ULO 2007-2008

53

2009

• Professionalisering spd’s

• Ontwerpsessies met leerlingen: verder zijn er ideeën om ook de expertise van leerlingen

bij een aantal ICT-didactische activiteiten te betrekken. Een idee is om bijvoorbeeld een

ontwerpsessie te organiseren (vergelijkbaar met de clusterdag voor bètastudenten, die in het

voorjaar 2008 prachtige educatieve wandelingen met gps/pda hebben gemaakt), waar naast

de dio’s en opleiders ook spd’s en leerlingen van de stagescholen deelnemen. Ook alumni

en hun leerlingen zouden er eventueel bij betrokken kunnen worden.

• De lerarenopleiding is van plan in samenwerking met een aantal stagescholen de ICT-

didactische projecten een meer structureel karakter te geven: gekeken wordt naar ICT-

projecten die dio’s tijdens het afgelopen jaar uitgevoerd hebben op hun stageschool en hoe

de dio’s dit jaar op deze scholen aan zouden kunnen sluiten bij eerder uitgevoerde

projecten/ hierop voort zouden kunnen boorduren. Een ander aandachtspunt is om goed

naar de wensen en de vraag te luisteren, die stageschool uit op het gebied van inzet van ICT

in de klas en hierop aan te sluiten met de ICT-projecten van de dio’s.

• Didactische handleidingen ICT: om de vorig jaar gegeven workshops en studiedagen

(bijvoorbeeld de bètaclusterdag over educatieve wandelingen met gps/pda) ook toegankelijk

te maken voor andere clusters of voor opleiders en spd’s, is het de bedoeling om nieuwe

handleidingen te schrijven

• Individuele begeleiding dio’s (septemberstart 2008) : om in het studiejaar 2007/2008

ingezette ICT-activiteiten te kunnen verdiepen en te verbreden en vernieuwende

projecten uit te kunnen voeren (ICT-pilots), zal er ook dit jaar vanaf de eerste week van

de opleiding aandacht geschonken worden aan de mogelijkheid van individuele

begeleiding van dio’s bij ICT-projecten door opleiders, tijdens de gehele opleiding en in

het bijzonder tijdens ICT-verdieping en Meesterproef. De studenten worden hierover

geïnformeerd en hiervoor gemotiveerd/ geïnspireerd door onder andere een ICT-workshop

in de startweek (augustus 2008) en door diverse ICT-lunches en workshops.

Algemeen

• Wisselwerking met andere projecten: Tenslotte participeert de het Onderwijscentrum,

waaronder ook de lerarenopleiding, de komende twee jaar ook in het Surf NAP-project

(Nationaal Actie Plan) over het ontwikkelen van e-klassen (is gericht op bètacluster). In dit

project werken verschillende universiteiten en VO-scholen samen aan het ontwikkelen van

digitaal lesmateriaal. Een project waarin VO-dcoenten met universitaire docenten en

lerarenopleiders samenwerken. Doel is ook om de aansluiting VO-WO te verbeteren.

ULO 2007-2008

54

Bijlage 4: DiViDossier in de Lerarenopleiding

DiViDossier in de Lerarenopleiding

Onderwijscentrum VU

Toepassing in het nieuwe curriculum

Project in het kader van het nationaal Actie Programma e-Learning van SURF November 2007

drs. Petra Fischer, drs. Janneke van der Hulst, ir. Els Scheringa (projectleider OC-VU)

ULO 2007-2008

55

Samenvatting............................................................................................................................ 56

Inleiding: DiViDossier in de ULO........................................................................................... 56

1.Casusbeschrijving per Experiment........................................................................................ 57

• 1.1 Assessment module DiViDossier in de ULO........................................................ 57

• 1.2 Casus beschrijving assessment module................................................................. 59

• 2.1 Reflectie module vakdidactiek in de ULO............................................................ 59

• 2.2 Casus beschrijving reflectie module vakdidactiek ................................................ 60

• 3.1 Reflectie module in de peergroep in de ULO ........................................................ 61

• 3.2 Casus beschrijving reflectie module peergroep ................................................... 61

2. Onderzoek DiViDU in de ULO (wp3)................................................................................. 62

• 1 Onderzoeksvragen..................................................................................................... 62

• 2 Analysekader............................................................................................................. 63

2.1 Persoonskenmerken................................................................................................... 63

2.2 Leerarrangement........................................................................................................ 63

2.3 Didactisch handelen .................................................................................................. 64

2.4 Vormkenmerken van digitale video .......................................................................... 64

2.5 Soorten terugkoppeling (feedback) ............................................................................ 64

2.6 Waarnemen en interpreteren van videobeelden ......................................................... 65

2.7 Reflecteren ................................................................................................................. 65

2.8 Handelen..................................................................................................................... 66

2.9 Beoordelingsprocedure.............................................................................................. 66

2.10 Verdere ontwikkeling............................................................................................... 67

2.11 Conclusies ................................................................................................................ 67

• VU Intern...................................................................................................................... 69

• VU Extern .................................................................................................................... 69

ULO 2007-2008

56

• Samenvatting

In dit document wordt verslag gedaan van het OC-VU deelproject: “Toepassen van videodossier in het vernieuwde curriculum van de opleiding tot docent”. In dit deelproject zijn DiViDU modules ingezet in verschillende onderdelen van het vernieuwde curriculum van de universitaire lerarenopleiding (ULO) In het kader van het project DiViDossier werd door de ULO voor het eerst het gebruik van DiViDU -assessment module uitgeprobeerd. Alle studenten (vanaf februari 2007) kregen de keuze om voor één van de rollen waarvoor ze in hun portfolio moeten aantonen competent te zijn - de rol van uitvoerder- een videodossier te maken in DiViDU, in de plaats van in het portfolio in Blackboard (of Ontwerp-atelier). Bij aanvang leefde de verwachting dat de rol van uitvoerder zich goed zou lenen voor uitvoering binnen DiViDU - assessment omdat bij deze rol interacties binnen lessituaties een centrale plaats innemen en dergelijke interacties goed aan de hand van video-opnames kunnen worden aangetoond. Verwacht werd dat het voor bepaalde studenten een voordeel zou kunnen zijn dat ze minder zouden hoeven te beschrijven, omdat ze in een videodossier kunnen laten zíén wat ze anders zouden moeten uitschrijven. Opvallend weinig studenten kozen voor het digitale video dossier. Een belangrijke reden hiervoor is het drukke tijdsschema van de studenten, die vaak niet vertrouwd zijn met het maken en monteren van video-opnames en het verwerven van basisvaardigheden op dit gebied daarom als drempel ervaren. De studenten die wel deelnamen, bleken in meerderheid enthousiast over de mogelijkheden van het terug kunnen zien van digitale fragmenten in het dossier, zowel van henzelf als handelend docent als van de leerlingen in de klas. De ervaringen in de assessment module werden met name gedeeld met de mentor. De reflectie module bleek tijdens dit project een goede plaats te hebben gekregen in de peerproep van het curriculum. Binnen korte tijd (na één tot twee bijeenkomsten van twee uur) bleken studenten in staat een video fragmenten te uploaden en van feedback te voorzien. Een digitaal videodossier is eenvoudig te ‘delen’ met anderen (peers en de opleiders in school en in de opleiding). De DiViDU module binnen een peergroep bleek goed te werken, studenten vragen en geven veel feedback.

• Inleiding: DiViDossier in de ULO

Al enkele jaren is binnen het curriculum van de ULO positieve ervaring opgedaan met de reflectie module van DiViDU. Hierin reflecteren studenten systematisch op het eigen handelen in de klas als vakdocent en geven en ontvangen ze feedback van elkaar, van hun mentor op lerarenopleiding en van anderen die ze daartoe uitnodigen Over het algemeen waren dit moment opnames en was groei en ontwikkeling moeilijk zichtbaar. In het huidige project (DiViDossier) is gezocht naar een ruimer gebruik van de reflectie module, waarin niet alleen een momentopname van de student in beeld wordt gebracht, maar waarin de student zijn groei en ontwikkeling gedurende een bepaalde periode zichtbaar moest maken. Dit, door videobeelden van verschillende tijdstippen te uploaden en achter elkaar te zetten. Daarnaast is er binnen dit project voor het eerst gebruik gemaakt van een assessment modules, waarin studenten aan de hand van een verhaallijn in hun rol van uitvoerder worden begeleid en beoordeeld. De studenten kregen per februari 2007 de keuze de rol van uitvoerder in beeld te brengen via de verhaallijn (videofragmenten en andere documenten) in DiViDossier of op een meer op taal gerichte manier in het Blackboard Portfolio De achterliggende gedachte voor het gebruik van een DiViDossier was om studenten met minder goede schriftelijke taalvaardigheid (dyslectici, sommige allochtone studenten, etc.) te kunnen laten kiezen voor een andere vormen voor het in beeld brengen van hun groei op competenties. Verwacht mag worden dat als de drempel van het schrijven van uitvoerige (reflectie)verslagen verlaagd kan worden, meer studenten durven in te stromen en sneller zullen uitstromen. In de volgende paragraven worden de verschillende experimenten beschreven.

ULO 2007-2008

57

• 1.Casusbeschrijving per Experiment

• 1.1 Assessment module DiViDossier in de ULO Nadat de ULO reeds een aantal jaren gewerkt heeft met de reflectie-module van DiViDU, is het afgelopen jaar (2006/2007) voor het eerst gewerkt met de assessment module. Deze module is ingezet voor het begeleiden en beoordelen van studenten van de ULO (dio’s; docenten in opleiding). De studenten worden gedurende de éénjarige lerarenopleiding opgeleidt in vijf verschillende competenties, de vijf rollen, te weten de rol van: Professional, Ontwerper, Uitvoerder, Pedagoog en Teamlid en collega. Normaliter worden de studenten in hun groei op deze competenties begeleid en beoordeeld met behulp van een het Digitaal Portfolio in Blackboard. Voor de rol van uitvoerder konden de studenten ervoor kiezen om hun ontwikkeling in plaats van in het Blackboard portfolio (een meer op taal gerichte aanpak) in beeld te brengen met behulp van een videodossier / een ‘verhaallijn’ in de assessment module van DiViDU. De rol van uitvoerder omvat (6) weken, waarin de student maximaal vier dagen in de week op school aanwezig is; lessen verzorgd en werkt aan (portfolio) opdrachten en één dag onderwijs volgt van de ULO. Zowel de mentor in het instituut, als ook de begeleidende docent in de school en de medestudenten kunnen binnen DiViDossier feedback geven op de ‘verhaallijn’ die de student aan het opbouwen is. Aan het einde van deze periode vindt een portfoliogesprek plaats met de mentor van de ULO. De groei op de competentie van uitvoerder, zoals de student die in het DiViDossier in beeld heeft gebracht, vormt het uitgangspunt van dit gesprek en dient dus als basis voor de begeleiding en beoordeling van desbetreffende student. Hieraan moet toegevoegd worden, dat de verhaallijn niet alleen de ontwikkeling van desbetreffende student binnen de zes weken in beeld brengt, waarin de student de rol van uitvoerder volgt. Aan de deelnemende studenten is gevraagd helemaal aan het begin van de opleiding en aan het einde van de éénjarige opleiding video- en aanvullend materiaal toe te voegen, zodat de groei op de competentie van uitvoerder gedurende de gehele opleiding in beeld gebracht wordt. Deze assessment module is gedurende het afgelopen jaar ingezet bij twee verschillende cohorten, te weten de studenten van de februari start 2007 en van de september start in 2007. Er zijn hiervoor in totaal drie verschillende assessment modules ingericht, twee modules voor de februari starters en twee voor de september starters. De eerste module was een test-module, waar uiteindelijk maar één student actief in heeft gewerkt. Al snel is besloten om een tweede module in te richten, de opbouw van deze module omvat dan ook de algemene portfolio-opdracht voor de rol van uitvoerder (die ook voor de studenten van toepassing is die in het Blackboard Portfolio werken); daarnaast zijn er naast de ‘rubrics’ ook hele concrete vragen opgenomen die de student moeten helpen bij de keuze van het (video-) materiaal en bij de verantwoording voor deze keuze.

ULO 2007-2008

58

Opdracht in tweede assesment module

ULO 2007-2008

59

• 1.2 Casus beschrijving assessment module Opleiding:

Universitaire Lerarenopleiding (ULO) Leerjaar:

Start in het 1e semester lerarenopleiding

Aantal docenten:

• Assessmentmodule (DiViDossier): vier mentoren zijn er vanaf februari 2007 bij betrokken; en twee nieuwe mentoren in september 2007,

Aantal studenten:

• Assessmentmodule (DiViDossier): vier studenten werken vanaf februari 2007 met deze module en twee studenten vanaf september 2007

Gebruik van de digitale video-module of het digitale videodossier in de opleiding:

Assessmentmodule:

• Wordt gebruikt om de groei in de rol van uitvoerder te laten zien en te beoordelen

• Er wordt zowel gebruik gemaakt van drie face-to-face bijeenkomsten en van begeleiding op afstand (blended learning);

• De studenten kregen de keuze bij de rol van uitvoerder tussen BB Portfolio of DiViDossier;

• Toetsing van de competentie aan de hand van rubrics (zie bijlage), waarin onder andere de volgende aspecten naar voren komen: contacten met leerlingen, organisatie en instructie en begeleiding van leerlingen bij het leerproces.

• De student kiest de situatie waarmee hij/zij de ontwikkeling binnen de rol van uitvoerder in beeld brengt. Hierbij wijst de student zelf verschillende onderdelen van de rubrics aan en geeft daarbij zelf een eigen inschatting van het niveau waarop hij zich bevindt.

• De studenten vullen hun videofragmenten aan met andere bronnen, bijvoorbeeld foto’s of tekstdocumenten zoals: lesvoorbereidingsformulieren, leerling materiaal, toetsen, observatieverslagen. Verder worden er ook teksten toegevoegd, waarin de context van de les en reacties van leerlingen beschreven staan. Tenslotte beantwoorden de studenten ook een aantal standaard vragen binnen de assessment-module, zoals: waarom ze een fragment hebben gekozen, welk aspecten van de rubrics zichtbaar zijn in dit fragment, waar ze trots op zijn en wat ze verder willen ontwikkelen.

• Deze modules zijn samengesteld door de projectmedewerkers van DiviDossier; Petra Fischer en Els Scheringa met feedback van collega opleiders en Janneke van der Hulst;

• De mentoren hebben zich voorbereid door deelname aan bijeenkomsten gegeven door projectmedewerkers van DiViDossier;

• Gedurende de periode van de rol van uitvoerder (6 weken) zijn er op drie opleidingsdagen bijeenkomsten georganiseerd voor studenten voor begeleiding DiViDossier. In een later blok is een terugkombijeenkomst georganiseerd. Deze begeleidingssessies zijn met name door Els Scheringa verzorgd met ondersteuning van Petra Fischer. De eerste bijeenkomst ging over instructie bij het filmen, de tweede over het bewerken van video opnames en uploaden in DiViDossier, en de derde werd besteed aan uitwerken van de verhaallijn. Tijdens de terugkom bijeenkomst werd het geven van feedback besproken. Dit hebben studenten mondeling aan elkaar gegeven.

Beoordeling: Assessmentmodule:

• Beoordeling vindt plaats door de mentor aan de hand van de door de ULO geformuleerde rubrics ; hiervoor worden er gedurende de opleiding verschillende portfoliogesprekken gevoerd.

•

•

• 2.1 Reflectie module vakdidactiek in de ULO

ULO 2007-2008

60

Binnen het curriculum van de ULO wordt reeds een aantal jaren gewerkt heeft met de reflectie-module van DiViDU. Dit jaar is de deelnemende studenten van het bètacluster gevraagd op verschillende moment van de opleiding videofragmenten op te nemen in de reflectie module. Het gaat het om het in beeld brengen van de vakdidactische competenties in de relatie tot de vijf rollen die de ULO heeft gedefinieerd (Professional, Ontwerper, Uitvoerder, Pedagoog, Teamlid en collega). De studenten gebruiken voor begeleiding en beoordeling van de vakdidactiek de module in DiViDU als aanvulling op het digitale BB portfolio.

Video fragmenten in de module vakdidactiek Biologie

• 2.2 Casus beschrijving reflectie module vakdidactiek Opleiding:

Universitaire Lerarenopleiding (ULO) Leerjaar:

Start in het 1e semester lerarenopleiding

Aantal docenten:

• Reflectiemodule (DiViDU): er zijn vijf mentoren bij betrokken vanaf september 2006. Aantal studenten:

• Reflectiemodule (DiViDU): er werken zes studenten biologie en zes studenten natuur- en scheikunde met deze module vanaf september 2006. Vanaf september 2007 zijn er weer nieuwe modules opgestart.

Gebruik van de digitale video-module of het digitale videodossier in de opleiding:

• De module wordt ingezet om de vakdidactische competenties in de relatie tot de vijf rollen van het curriculum te laten zien.

• Er wordt zowel gebruik gemaakt van face-to-face als ook van begeleiding op afstand (blended learning).

• Het werken met deze module is verplicht;

• Het gaat het om het in beeld brengen van de vakdidactische competenties in de relatie tot de vijf rollen die de ULO heeft gedefinieerd (met name de rol van uitvoerder )

• De student kiest in overleg met de docent de situatie en de competentie die hij in beeld brengt en waarop hij reflecteert;

ULO 2007-2008

61

• Aan de studenten wordt gevraagd om aan de hand van het zelf gekozen fragment te reflecteren op het gedrag van hen als docent en het gedrag van de leerlingen (reflectiemodel van Korthagen);

• De reflectiemodules zijn ontwikkeld door de vakdidactici van het betreffende schoolvak;

• De docenten hebben zich voorbereid door deelname aan voorlichtingsbijeenkomsten gegeven door projectmedewerkers van DiViDU;

• De drie begeleidingssessies voor biologie zijn door Els Scheringa en Monique Vossen verzorgd; de eerste bijeenkomst is een oriëntatie op de DiViDU module met voorbeelden en bespreking selectie video fragmenten, tijdens de tweede bijeenkomst is vooral gewerkt aan selecteren en digitaal verwerken van videofragmenten.

• De begeleidingssessies voor natuur- en scheikunde zijn dit jaar verzorgd door Gerrit Kuik en Lisette van Rens;

Beoordeling: Reflectiemodule:

• Feedback door mede-studenten, mentor en soms school practicum docent.

• 3.1 Reflectie module in de peergroep in de ULO

Binnen het curriculum van de ULO wordt reeds een aantal jaren gewerkt heeft met de reflectie -module van DiViDU binnen de vakdidactiek (zie boven). Door de begeleiders van de peergroepen van het bètacluster is gezocht naar een andere werkvorm voor het bekijken, analyseren en vervolgens bespreken met peers van de gevraagde video opnames in klas (portfolio opdracht 3 Professional) Er is samen met de begeleider van de peergroep en projectleider DiViDossier voor het bètacluster een reflectiemodule ontwikkeld die past bij de video analyse opdracht die uitgevoerd moet worden binnen de peergroep. In deze module moeten de context van de les bij de video opnames, en ook Kracht, Groei en Leerdoelen geformuleerd worden. Tenslotte moeten er 3 concrete vragen aan de peers gesteld worden, die vervolgens door die peers in de module beantwoord moeten worden. Het is de verwachting dat ook de nieuwe peergroepen in het bètacluster met een dergelijke module gaan werken.

• 3.2 Casus beschrijving reflectie module peergroep Opleiding:

Universitaire Lerarenopleiding (ULO) Leerjaar:

Start in het 2e semester lerarenopleiding

Aantal docenten:

ULO 2007-2008

62

• er is 1 mentor (Monique Vossen) en de projectleider (Els Scheringa) bij betrokken vanaf september 2007.

Aantal studenten:

• er werken zes studenten met deze module vanaf september 2007. Gebruik van de digitale video-module of het digitale videodossier in de opleiding:

• De module wordt ingezet om de kernvragen van de rol van professional bij de peergroep te kunnen beantwoorden; (systematische reflectie, laten zien hoe ik leer en wat ik leer.)

• Er wordt zowel gebruik gemaakt van face-to-face als ook van begeleiding op afstand (blended learning).

• Het werken met deze module is verplicht;

• De student kiest in overleg met de docent de situatie en de competentie die hij in beeld brengt en waarop hij reflecteert;

• Aan de studenten wordt gevraagd om aan de hand van het zelf gekozen fragment te reflecteren op het gedrag van hen als docent en het gedrag van de leerlingen (reflectiemodel van Korthagen);

• De reflectiemodule is zijn ontwikkeld door de peergroep leider (Monique Vossen) van de betreffende peergroep;

• De begeleidingssessies zijn door Monique Vossen verzorgd;

Beoordeling: Reflectiemodule:

• Feedback door peers, en peergroepleider

• 2. Onderzoek DiViDU in de ULO (wp3) • • 1 Onderzoeksvragen

De algemene onderzoeksvraag voor het project DiViDossier luidt: “Op welke wijze kunnen digitale videodossiers in competentiegerichte opleidingen worden vormgegeven met het oog op een efficiënte en effectieve begeleiding en beoordeling van studenten?” Een specifieke invalshoek bij de ULO is om na te gaan hoe het gebruik in DiViDU-assessment voor de rol van uitvoerder vergeleken met Blackboard bevalt. Verondersteld wordt dat dit voor sommige studenten meerwaarde kan hebben (zie inleiding). Daarnaast wilden we weten of DiViDU-assessment meerwaarde heeft voor de ULO ten opzichte van DiViDU-reflectie, wanneer het erom gaat dat studenten video-opnames van verschillende momenten met elkaar in verband brengen. Omdat het werken met DiViDU-assessment voor de ULO nieuw was, richt het onderzoek zich vooral op de assessmentexperimenten. Er zijn twee versies van een online vragenlijst voor studenten gemaakt (een reflectieversie en een assessmentversie). Helaas bleek, ook na herhaaldelijk aandringen, de respons erg laag; de reflectievragenlijst is slechts door vier studenten ingevuld en de assessmentvragenlijst slechts één keer. We rapporteren in dit verslag alleen de meest opvallende resultaten van de vragenlijsten, waarbij het geen zin heeft deze te kwantificeren. Er zijn telefonische interviews gehouden met studenten die aan de assessmentmodule werken en mondeling interviews afgenomen onder de mentoren die DiViDU-assessment begeleiden. Deze interviews hadden vooral betrekking op DiViDU-assessment. Sommige studenten waren tijdens het onderzoek nog maar kort bezig met de assessmentmodule en hadden nog maar van één moment video’s erin staan, maar waren nog bezig om dit uit te breiden met video’s van andere tijdstippen. Hierdoor konden studenten en mentoren nog niet alle vragen beantwoorden. Aanvullende informatie is verkregen door observaties tijdens bijeenkomsten (door de begeleiders van DiViDU - experimenten), uit e-mails van mentoren en door gemaakte videodossiers te bekijken (met name vier dossiers waaraan studenten al langere tijd werken zijn bekeken).

ULO 2007-2008

63

• 2 Analysekader

• 2.1 Persoonskenmerken

Het is voor dio’s een vrije keuze om met DiViDU-assessment te werken (in plaats van het Blackboardportfolio). Er blijken niet zoveel studenten voor DiViDU-assessment te kiezen. Studenten bepalen zelf in welke onderwijsperiode ze aan welke rol werken, waardoor de studenten die kiezen voor DiViDU-assessment hier niet allemaal tegelijk aan beginnen. Qua persoonskenmerken is de groep studenten die kiest voor het maken van een videodossier gemêleerd: ongeveer evenveel mannen als vrouwen, in leeftijden variërend van ca. 30 tot 46 jaar. Ook de schoolvakken waarvoor ze worden opgeleid zijn divers, zowel bèta -vakken (scheikunde, biologie) als gamma-vakken (economie , maatschappijleer, gamma) zijn vertegenwoordigd. Als motivatie om een videodossier te maken, noemen de geïnterviewde studenten: - de verwachting dat het videodossier een effectieve manier is om inzicht te krijgen in het eigen gedrag

in de klas, doordat je dingen ziet waarvan je je zelf niet bewust bent en die je daarom zonder video ook niet beschreven zou hebben in een logboek of geschreven portfolio;

- de verwachting dat in het videodossier minder tekst geschreven hoeft te worden dan in een ander portfolio omdat je de onderwijssituatie minder uitvoerig hoeft te beschrijven;

- de wens om de eigen vaardigheden in het werken met video te vergroten (bijvoorbeeld omdat de student het gevoel heeft op dit gebied “een achterstand te hebben” of omdat de student mogelijkheden ziet om video ook als leermiddel te gaan gebruiken met leerlingen).

Er is geen onderzoek gedaan onder studenten die níét gekozen hebben om met DiViDU-assessment te werken, maar uit informele contacten is bekend dat sommige studenten opzagen tegen de praktische aspecten (zoals het lenen van videocamera of het monteren van videomateriaal). Welke andere redenen dio’s hebben om niet te kiezen voor DiViDU-asssesment is onbekend.

• 2.2 Leerarrangement

Het is voor de studenten een individuele keuze om een videodossier in DiViDU-assessment te maken. Ze werken hier individueel aan. Het is geen expliciet onderdeel van de assessment-opdracht om medestudenten om feedback te vragen. De videodossiers worden dan ook vooral door de mentoren bekeken. De videodossiers worden door de mentoren, die de portfoliogesprekken met de studenten voeren, begeleid en, als het dossier is afgerond, beoordeeld (zie ook Beoordelingsprocedure). De mentoren zeggen dat het bekijken van de videodossiers meestal gekoppeld is aan begeleidingsgesprekken; wanneer er een begeleidingsgesprek gepland is, is dat voor de mentor meestal de aanleiding om voorafgaand aan het gesprek het videodossier te bekijken. In ieder onderwijsblok kunnen studenten beginnen aan de rol van uitvoerder en dus aan het maken van een videodossier. In ieder onderwijsblok zijn drie bijeenkomsten ingepland die speciaal gewijd zijn aan het videodossier (zie 3.2). Deze bijeenkomsten zijn begeleid door Els Schering en Petra Fischer. De studenten geven aan (in de vragenlijst en de interviews) dat ze hiermee voldoende technische instructie hebben gekregen. Opvallend is dat de studenten die DiViDU-assessment deden in de interviews zeiden dat ze weinig of geen aanwijzingen worden gegeven voor wat er op de video’s te zien moet zijn, terwijl de begeleiders zeggen dat hiervoor wel aanwijzingen te geven. De mentoren zeggen voor DiViDU-assessment de volgende aanwijzingen te hebben gegeven: - de student moet zelf in beeld komen - de klas moet in beeld komen - de interactie tussen de student en de klas moet in beeld komen - de uitleg van de student moet in beeld gebracht en verstaanbaar zijn

ULO 2007-2008

64

Bovendien bevat de portfolio-opdracht voor de rol van uitvoerder inhoudelijke richtlijnen voor het zichtbaar maken van de ontwikkelingen binnen de competentie (zie beschrijving WP4 en bijlages). Het lijkt erop dat studenten deze richtlijnen in de portfolio-opdracht niet betrekken op de assessment-opdracht in DiViDU. Overigens blijkt uit de vragenlijst dat de studenten die DiViDU-reflectie doen, vaker zeggen dat ze vooraf informatie hebben gekregen over hoe ze het beste situaties kunnen selecteren die hun competenties aantonen.

• 2.3 Didactisch handelen

Welke mentoren te maken krijgen met het begeleiden van de videodossiers, is afhankelijk van welke studenten hiervoor kiezen. De begeleiders van de DiViDU-experimenten (Els en Petra) hebben twee bijeenkomsten voor mentoren geroosterd, waarvan alle mentoren er ten hoogste één hebben bijgewoond. Een derde bijeenkomst is vervallen omdat geen van de mentoren aanwezig kon zijn. Een aantal van de mentoren lieten zich moeilijk bij het project betrekken. Het blijkt uiteen te lopen hoe begeleiders de videodossier begeleiden. Eén mentor heeft zeer uitgebreide feedback gegeven in het videodossier, waaraan ze behoorlijk wat tijd heeft besteed. Deze begeleider ervaart het online feedback geven als anders dan mondeling feedback geven. Als voordelen van online feedback geven noemt ze dat je meer tijd kunt nemen voor het waarnemen (video’s eventueel meerdere malen bekijken, waarbij je een tweede keer bijvoorbeeld specifiek kunt letten op non-verbaal gedrag) en het formuleren van de feedback. Zodoende is er meer tijd om je waarnemingen om te zetten naar interpretaties, om linken te leggen naar theorie en om te bedenken aan welke reacties je prioriteit wilt geven. Als nadeel noemt deze mentor het ontbreken van de sociale context is, bijvoorbeeld de reacties van medestudenten tijdens een bijeenkomst die soms een natuurlijke gelegenheid bieden op in te gaan op bepaalde aspecten waar een student niet zelf mee komt. Deze mentor ziet dan ook zowel voor online feedback als voor mondeling feedback een plaats weggelegd. Het andere uiterste is een mentor die daags voor een begeleidingsgesprek de video’s in DiViDU bekijkt, die geen feedback geeft via DiViDU, maar die tijdens het gesprek mondeling ingaat op de inhoud van de video’s. De andere mentoren zitten hier tussenin, ze bekijken de videodossiers als voorbereiding op begeleidingsgesprekken, ze geven wel feedback via DiViDU maar doen dat deels ook mondeling. Overigens: ook de begeleider die het meest uitgebreid feedback heeft gegeven binnen DiViDU blijkt hierover, op verzoek van de student, mondeling met de student te hebben doorgepraat. Geconcludeerd kan dus worden dat het geven van feedback op de video’s in de videodossiers nooit uitsluitend digitaal gebeurd is en dat in één geval de feedback geheel mondeling is gegeven.

• 2.4 Vormkenmerken van digitale video

Alle video’s die geplaatst zijn in DiViDU-assessment tonen hoe de betreffende student bezig is met lesgeven in een klassesituatie. Het gaat om geselecteerde fragmenten, soms door de studenten voorzien van titels. Drie dossiers bevatten gemonteerde filmpjes (enkele korte fragmenten achter elkaar gezet). In enkele dossiers zitten video’s die op verschillende momenten van de opleiding zijn gemaakt, maar andere studenten waren nog maar kort bezig met het videodossier zodat zij nog niet van meerdere momenten opnames hadden.

• 2.5 Soorten terugkoppeling (feedback)

Het is geen onderdeel van de DiViDU-assessment opdracht om feedback van medestudenten te vragen, noch van schoolbegeleiders. Toch worden, tijdens de terugkombijeenkomst over DiViDU, wel video’s vertoond en geven medestudenten hier mondeling feedback op. Studenten zijn gestimuleerd om deze feedback ook via DiViDU te geven, maar in de praktijk is dit niet goed uit de verf gekomen. (De studenten hebben tijdens de bijeenkomst zelfs even aan de computer gezeten om feedback te geven op elkaars dossiers, maar na afloop van de bijeenkomst was hiervan geen resultaat in DiViDU terug te vinden. Ofwel

ULO 2007-2008

65

ze hebben alleen video’s bekeken en geen feedback ingetypt, ofwel er is wel feedback gegeven maar studenten hebben verzuimd deze te publiceren.) In de interviews zeggen de studenten die aan DiViDU-assessment werken, dat ze niet om feedback van medestudenten hebben gevraagd en dat zijzelf geen feedback op videodossiers van medestudenten hebben gegeven. (Misschien waren dit net studenten die niet op de terugkombijeenkomst geweest zijn?) De mentoren hebben feedback gegeven op de videodossiers (zie verder onder didactisch handelen), evenals de begeleiders van het DiViDU-experiment die via DiViDU feedback gaven. Sommige geïnterviewde studenten zeiden dat ze het fijn zouden vinden om meer feedback te krijgen op hun videodossier. Overigens wordt er bij DiViDU -reflectie (vakdidactiek) meer feedback gegeven door medestudenten. In de vragenlijst geven alle studenten aan dat ze feedback aan medestudenten gevraagd hebben en de meeste hebben ook daadwerkelijk feedback gekregen. Ook bij het experiment DiViDU -reflectie in de peergroep geven medestudenten feedback. Hier wordt DiViDU gebruikt als medium om feedback tijdens de bijeenkomst feedback te verzamelen (de video’s worden in een computerruimte bekeken waarna de studenten via DiViDU feedback geven).

• 2.6 Waarnemen en interpreteren van videobeelden

De studenten die een videodossier maken in DiViDU-assessment, zeggen in de interviews dat ze het terug zien van zichzelf op video als (zeer) leerzaam ervaren. Gezegd werd bijvoorbeeld “ik heb op de video gedrag van mezelf gezien waarvan ik me echt niet bewust was” (het gaat hier vooral om non-verbaal gedrag), of “het terugkijken van de video helpt me om mezelf meer te bekijken door de ogen van de leerlingen”. De studenten zeggen dat ze hierbij een duidelijke meerwaarde zien van het ‘in beeld’ zien van hun competentie. Ook bij de vragenlijst zijn studenten die aan DiViDU-reflectie hebben deelgenomen unaniem van mening dat het bekijken van video’s (zeer) leerzaam was en dat ze hun eigen zwakke en sterke kanten duidelijk zagen op de video’s. In een aantal videodossiers bleek de contextinformatie bij de video’s mager of afwezig. In de videodossiers blijken bijvoorbeeld geen eigen bronnen (zoals lesplannen) te zijn toegevoegd. Zo zegt een geïnterviewde mentor dat erg veel begeleiding nodig was voordat een bepaalde student voldoende verwoorde wat hij met het videodossier wilde laten zien en voldoende begeleidende documentatie toevoegde (zoals lesvoorbereidingen). Een andere mentor zegt dat hem niet duidelijk was hoe representatief of hoe uitzonderlijk de situaties op de filmpjes in het videodossier waren, waardoor de bewijskracht van het videodossier hem niet duidelijk was. Opvallend is dat verschillende studenten naast DiViDU-assessment ook gebruik maken van een ander portfolio waarin ze alle, of een deel van, de toelichtingen geven. Twee studenten schrijven de toelichtende tekst (deels) in hun andere portfolio of in hun logboek. Als redenen om naast DiViDU-assessment nog een ander medium te gebruiken voor de tekstuele toelichting noemen de studenten “dat is gemakkelijker”, dat ze vinden dat ze onvoldoende tekst kwijt kunnen in DiViDU, of dat ze hun documenten in DiViDU lastig kunnen terugvinden. Mogelijk speelt hierbij een rol dat de dio’s bepaalde documenten al in hun Blackboardportfolio hebben staan ivm. het aantonen van andere competenties dan de rol van uitvoerder. Een deel van de studnten lijkt DiViDU primair te gebruiken als een plaats om video’s te publiceren maar niet persé als de plaats waar ze de video’s ook interpreteren en erop reflecteren.

• 2.7 Reflecteren

In de opdrachtomschrijving van DiViDU-assessment ligt de nadruk meer op het beoordelen van het eigen gedrag, het aan de hand van de rubrics aangeven waar je staat. Het blijkt dan ook dat de studenten in hun videodossiers de koppeling leggen naar de rubrics voor de competenties.

ULO 2007-2008

66

Een van de geïnterviewde docenten meldt hier een verschil te zien met de portfolio’s in Blackboard, waar studenten vrijwel nooit naar de rubrics verwijzen (en waar de rubrics alleen door de beoordelaars gebruikt worden als beoordelingsinstrument minder door de dio’s als hulpmiddel bij het reflecteren). Door deze opdrachtformulering wordt er volgens de mentoren in DiViDU-assessment minder systematisch gereflecteerd aan de hand van de reflectiecyclus van Korthagen (waarbij studenten proberen de essentiële aspecten van een situatie te beschrijven). De studenten die een videodossier maken met DiViDU -reflectie formuleren hierbij wel voornemens voor verandering, al komen deze niet altijd terug in het dossier zelf. Soms worden de voornemens opgenomen in het POP.

• 2.8 Handelen

Studenten zeggen in de interviews en de vragenlijst dat ze doordat ze zichzelf zien op video meer bewust worden van het eigen gedrag, wat naar eigen zeggen wel (een beetje) invloed heeft op hun gedrag (zie verder onder waarnemen en interpreteren van videobeelden). Bij DiViDU-assessment behelst de opdracht dat studenten kijken naar hun eigen competenties binnen de rol van uitvoerder en dat ze dat doen op meerdere momenten, hetgeen impliceert het de dio’s geacht worden om te kijken naar verandering. De geïnterviewde studenten vonden zelf dat ze nog niet voldoende waren gevorderd met hun videodossier om al uitspraken te kunnen doen over hun groei. Daar staat tegenover dat twee van de mentoren wél aangaven groei van de studenten te zien in de videodossiers. Eén van hen maakte de opmerking dat de student zelf zich beperkt tot beschrijving van momentopnames, zonder expliciet in te gaan op de eigen groei. De andere begeleider had de indruk dat studenten het makkelijker lijken te vinden om groei te zien wanneer ze zich vergelijken met medestudenten (die al langer of juist korter bezig zijn met de opleiding), maar dat het in het eigen videodossier lastiger is om groei te zien mede omdat de video’s die op verschillende tijdstippen gemaakt worden veelal betrekking hebben op uiteenlopende lessituaties. In geen van de videodossiers zijn reacties van leerlingen aanwezig.

• 2.9 Beoordelingsprocedure

De videodossiers in DiViDU-assessment worden beoordeeld door de mentoren (op vergelijkbare wijze als de portfolio’s). Tijdens de opleiding voert een mentor vijf maal een portfoliogesprek met iedere student. Hierbij worden halverwege (derde gesprek) en aan het einde (vijfde gesprek) de portfolio’s beoordeeld. Er is binnen de ULO geen specifieke beoordelingsprocedure afgesproken voor het beoordelen van videodossiers, dezelfde procedure als bij het portfolio tijdens de mentorgesprekken, dat wil zeggen beoordeling adhv. de rubrics die de competenties beschrijven. Beoordeling: vorming van een oordeel

Op het moment waarop de vragenlijsten werden ingevuld en de interviews werden afgenomen was nog geen van de dossiers afgerond, zodat er nog geen mentoren waren die ervaring konden vertellen met het beoordelen van de videodossiers (halfweg of eindbeoordeling). Een mentor geeft aan niet zozeer de inhoud van de video’s te zullen beoordelen, maar meer te letten op de vraag of er groei te zien is in het dossier. Een andere mentor zegt dat je in het begin, als je studenten nog niet kent, meer afgaat op de inhoud van de filmpjes, maar dat het later, als je studenten kent, je nooit meer alleen het filmpje ziet omdat je blik altijd gekleurd wordt door andere observaties (bijvoorbeeld opgedaan tijdens stagebezoek). De mentoren geven aan dat de studenten hun conclusies uit de videodossiers verwerken in hun (bijgestelde) POP’s. Samenstelling en kwaliteit van de videodossiers

De video’s in DiViDU-assessment tonen situaties die passend zijn bij de rol van uitvoerder.

ULO 2007-2008

67

Twee mentoren hebben de ervaring dat studenten te weinig contextinformatie gaven in hun videodossier, waardoor het onduidelijk is waarop de video’s betrekking hebben en in hoeverre het getoonde op de filmpjes representatief is. In beide gevallen hebben zij de studenten gevraagd hier meer informatie over te geven, omdat zonder dit de videodossiers te weinig zeggingskracht hebben.

• 2.10 Verdere ontwikkeling

In DiViDU-assessment wordt bij feedback meer verwezen naar theorie. Ook beoordelen studenten zichzelf meer aan de hand van de rubrics (zie ook onder reflectie). Het is moeilijk te beoordelen of gebruik van DiViDU-assessment een positief effect heeft op de doorstroom. Het is slechts één van de eisen waaraan studenten moeten voldoen, waardoor het moeilijk is om de resultaten van DiViDossier direct te herleiden tot studiesucces. Bovendien is het aantal studenten dat met DiViDU-assessment gewerkt heeft nog gering, zodat we hier ook nog geen getalsmatige conclusies aan kunnen verbinden.

• 2.11 Conclusies

Een digitaal videodossier (reflectie module) biedt mogelijkheden om de reflectie op het eigen handelen als docent effectief te verbeteren. De studenten worden door het terugzien van de videofragmenten, door beeld en geluid, non-verbale en verbale communicatie, heel direct met zichzelf geconfronteerd en zien zij kanten waar zij zich niet bewust van waren. De reflectie module bleek tijdens dit project een goede plaats te hebben gekregen in de peerproep van het curriculum. Binnen korte tijd (na één tot twee bijeenkomsten van twee uur) bleken studenten in staat een video fragmenten te uploaden en van feedback te voorzien. De reflectie op basis van de fragmenten en gerichte opdrachten in de module zet aan tot nadenken over het eigen handelen als docent. Een digitaal videodossier is eenvoudig te ‘delen’ met anderen (peers en de opleiders in school en in de opleiding) via een digitale leeromgeving of in een bespreking tijdens de peergroep bijeenkomsten. Een DiViDU module binnen een peergroep bleek goed te werken, studenten vragen en geven veel feedback. De studenten geven aan dat het delen van het videodossier met anderen leidt tot nieuwe inzichten. Tijdens de peergroep bijeenkomsten kon op een constructieve manier feedback (ook tips en adviezen) worden gegeven door peers en door de begeleider, hetgeen groei in de verschillende competenties kan bevorderen. Hieruit blijkt de positieve aspecten van 'blended learning': reflecteren op fragmenten in de digitale leeromgeving en plenair met elkaar videofragmenten bespreken. Het samenstellen van het digitale videodossier in de assessment module (de rol van uitvoerder) vond plaats gedurende het gehele opleidingsjaar. Opvallend weinig studenten kozen voor het digitale video dossier. Een belangrijke reden hiervoor is het drukke tijdsschema van de studenten, die vaak niet vertrouwd zijn met het maken en monteren van video-opnames en het verwerven van basisvaardigheden op dit gebied daarom als drempel ervaren. De studenten die wel deelnamen, bleken in meerderheid enthousiast over de mogelijkheden van het terug kunnen zien van digitale fragmenten in het dossier, zowel van henzelf als handelend docenten als van de leerlingen in de klas. De ervaringen in de assessment module werden met name gedeeld met de mentor. De peers keken er minder vaak na en gaven ook maar beperkt feedback aan elkaar. Studenten geven aan moeilijk de groei in competenties te zien. Een deel van de mentoren geeft juist het kunnen zien van groei en ontwikkeling als positief punt van een videodossier Het bleek niet mogelijk alle mentoren evenveel te betrekken in het project DiviDossier. Onduidelijk is of de keuze voor een video dossier voor de rol van uitvoerder op deze manier zal worden voortgezet.

ULO 2007-2008

68

Wellicht is het aan te raden om alle studenten reeds in de eerste weken van de opleiding via een workshop vertrouwd te laten raken met het opnemen en monteren van video. Als ze deze ‘drempel’ genomen hebben en basisvaardigheden hebben verworven op het op dit gebied, zou vervolgens op één centraal moment in het begin van de opleiding de keuze aan de studenten voorgelegd kunnen worden of ze hun groei op de rol van uitvoerder met behulp van het Blackboardportfolio of met het videodossier in beeld willen brengen. Alle studenten die voor DiViDossier gekozen hebben, zouden dan in het begin van de opleiding al met DiViDU leren werken (en niet pas als ze met de rol van uitvoeder aan de slag gaan), zodat ze hun verhaallijn in DiViDossier kunnen starten met een aantal fragmenten die hun beginsituatie documenteren. In een aantal centrale terugkombijeenkomsten zouden de studenten kunnen leren en gestimuleerd kunnen worden om feedback op elkaars verhaallijn te geven en hierin ook aan te geven welke groei op de competenties ze in de verhaallijn terug zien komen.

3. Handleidingen en Trainingen (wp4) Korte beschrijving van de handleidingen die er gemaakt zijn en van de trainingen die er gegeven zijn (handleidingen in bijlage) 1. Handleidingen

De verschillende handleidingen zijn gaandeweg doorontwikkelend en verbeterd: voor elke bijeenkomst met studenten zijn de oude handleidingen aangepast en aangescherpt. Er zijn handleiding gemaakt over het opnemen, monteren en verwerken van videofilms. a) Pinacle Studio 9 b) Windows Moviemaker. Overzicht handleidingen:

o Syllabus dl1: Video opnames maken tijdens je les (Els Scheringa) o Syllabus dl 2: Video fragmenten bewerken (Els Scheringa) o Syllabus dl 3: Verhaallijn uitvoerder (Els Scheringa)

2. Trainingen

Reflectiemodule: voor de dio’s die deelgenomen hebben aan de reflectiemodule zijn de volgende trainingen gegeven; video opnames maken tijdens je les en videofragmenten bewerken en feedback geven. Assessmentmodule: voor de studenten die deelgenomen hebben aan de assessmentmodule zijn er telkens vier trainingsbijeenkomsten van circa 1,5 uur gegeven. De eerste drie bijeenkomsten vonden plaats aan het begin van de periode waarin een groep studenten de rol van uitvoerder hebben gedaan. In een volgend blik is er een terugkombijeenkomst georganiseerd. Omdat de dio’s op vier tijdstippen binnen hun opleidingsjaar kunnen starten met de rol van uitvoerder is de training in principe op vier verschillende tijdstippen aangeboden. In het afgelopen jaar is deze training in totaal 3 keer gegeven. In de bijeenkomsten kwam allereerst de basistechniek van het opnemen van video tot en met het monteren van een videofragment en het omzetten naar het voor DiViDU geschikte format aan de orde. Vervolgens hebben de studenten geleerd de videofragmenten in DiViDU te integreren. Daarnaast kwamen in de bijeenkomsten de meer inhoudelijke en didactische aspecten van DiViDU aan de orde: Welke les kies ik voor een opname? Waarom kies ik een bepaald fragment en wat toont dit fragment aan? Er is uitleg gegeven over het inrichten van de ‘verhaallijn’ als ‘opgenomen praktijksituaties aangevuld met verduidelijkende of verbindende teksten’ en over relatie met de rubrics van de rol van uitvoerder. Ook kregen de studenten instructie over het aan elkaar geven van feedback binnen DiViDossier. Terugkombijeenkomst: Halverwege het opleidingsjaar is er een tussentijdse bijeenkomst georganiseerd (24 sept 07)voor alle studenten van de februaristart 2007 die toen al een aantal maanden met DiViDossier gewerkt hadden. Tijdens deze bijeenkomst hebben de studenten materiaal van elkaar bekeken en plenair feedback op elkaar en tips aan elkaar gegeven. Deze bijeenkomst werd door de studenten en ook door de trainers als

ULO 2007-2008

69

zeer nuttig ervaren…… (opmerking over: er zat toen een hele andere klas; of: ik vind het moeilijk om alles binnen DiViDossier te doen en vul mijn dossier van de rol van uitvoerder aan met tekstdocumenten in BB portfolio) Voorbeeld van de vier begeleidende bijeenkomsten van DiViDossier tijdens de eerste rolronde van de ‘Uitvoerder’ voor studenten van de septemberstart 2007

o Maandag 10 september 15.30 – 17.00 Kennismaken met module en opname apparatuur

o Maandag 17 september 15.30 – 17.00 Videofragmenten selecteren en bewerken Plaatsen fragmenten in DiViDossier

o Maandag 29 oktober 15.30 – 17.00 Conceptverhaal in DiViDossier

Terugkombijeenkomst in volgend blok

4. Disseminatie, wp 5 Opsomming van alle presentaties en bijeenkomsten (eventueel een paar presentatie als bijlage) Zowel op de Vrije Universiteit Amsterdam als extern tijdens studiedagen en conferenties zijn er talrijke presentaties van DiViDU en DiViDossier gegeven door Janneke van der Hulst, Els Scheringa en Petra Fischer.

• VU Intern o Curriculum commissie ULO nov. 2007

Els Scheringa o ULO vergadering voorjaar 2007

Els Scheringa en Petra Fischer o ICT workshop tijdens de startweek (febr start 2007) o Onderwijsdag FALW “speed date” 29 maart 2007

Els Scheringa o Presentatie voor videogroep 29 maart 2007

Petra Fischer o SPD bijeenkomst Onderwijscentrum VU 29 maart 2007

Gerrit Kuik o Lunchbijeenkomst Onderwijscentrum VU dinsdag 15 mei 2007

Els Scheringa en Petra Fischer o Educatieve Middelen Pool presentatiemiddag VU 4 oktober 2007,

Els Scheringa en Petra Fischer

• VU Extern o Divers Conferentie in Lillehamer/ Noorwegen juni 2007

Janneke van der Hulst en Els Scheringa

Bijlagen

o Handleidingen bijeenkomsten o Handleidingen videobewerking o Ppt-presentaties; o Casusbeschrijving juli o Vragenlijsten onderzoek

ULO 2007-2008

70

Bijlage 5: abstract Online Educa Berlijn 2007

Developing Pedagogical ICT Competencies and Activities in the Teacher Training Programme

Petra Fischer (VU University Amsterdam, The Netherlands) Willem Hoekstra (VU University Amsterdam, The Netherlands) Introduction

The teacher training department of the Centre for Educational Training, Assessment and Research (CETAR) (www.onderwijscentrum.vu.nl/English/) at VU University, Amsterdam, aims to provide the new generation of teachers with sufficient knowledge and competencies to meet the needs and demands of today's and tomorrow’s pupils. Therefore, the department anticipates on questions and requests from the schools, for example on educational and pedagogical concepts such as collaborative learning and investigative learning. In the departments view ICT can play a very important role in facilitating and supporting new pedagogical and educational concepts. Besides ICT is fully integrated in the pupil’s daily lives. Therefore, to prepare the students adequately to their future job as a teacher, the teacher training programme also looks at ICT-competencies a capable teacher should develop. Today’s student teachers often have sufficient technical skills for using the different ICT-applications. On the other hand, they usually lack insight in and good examples of the use of these applications in the classroom. Their views are primarily formed by the time they themselves were educated, a time in which these applications were scarcely available. What’s more, student-teachers usually don’t posses the essential competencies for the pedagogical and didactical use of these applications. This is why the teacher training department integrates various pedagogical ICT-activities in its regular curriculum. Programme “Teacher Training Departments and secondary schools”

We will present one of these projects, which was part of the “Programme Teacher Training Departments and secondary schools: Competence Building and ICT”. This programme was initiated and financed by the foundation “Kennisnet ICT op School” (www.kennisnet.nl/internationaal) and commissioned by the Dutch Ministry of Education. With this programme “Kennisnet ICT op School” aims to inspire and motivate student-teachers to implement ICT-projects that meets requests from their schools. Consequently these student-teachers reinforce the use of ICT in their schools and may stimulate and help their colleagues to follow their lead. With their experiences the students are invoked to advise the school and the Teacher Training Department, for example on the improvement of their learning environment or curriculum. Finally the good-practices of the student-teachers are used as a showcase on the website of “Kennisnet ICT op School” and of CETAR to inspire other (student-)teachers. Community of Learners

The ambitions of CETAR and “Kennisnet ICT op School” correspond with the idea of the Community of Learners, which is the educational vision of VU University, depicted in the diagram below. With the student-teacher and his/her project in its centre, the community consists of teacher-trainers, fellow student-teachers, schoolteachers and pupils who learn from this project together at school and/or at the teacher-training department. For instance the pupils dexterity with new applications like podcasting or gaming can be used creatively in the educational projects allowing (student-)teachers to learn from their pupils. Furthermore teacher-trainers, teachers and student-teachers may add their pedagogical expertise to the community and they may be inspired by the project. [ Student projects

In our session we will show two good practices from our student’s projects. In the first project PDA’s with GPS are used in a biology fieldwork assignment (http://lero.kennisnet.nl/voorbeeldprojecten/pdagps). In the other project a student-teacher developed a webquest for her Dutch class students, in which they had to collaborate in writing a non-linear story (http://maartjesss.webquestmaker.nl/keuzeverhaal). They presented their stories in a hypertext structure using a webdesign tool (http://maartjesss.websitemaker.nl/keuzeverhaal/). Conclusions Looking back at the aims of this project we find several positive results. Some students were encouraged to develop for the first time an ICT-activity and they subsequently overcame their anxiety to carry them out in their classrooms. Other projects were eagerly welcomed in the schools and they stimulated teachers within and without the section to develop similar activities. Finally, both fellow-students and teacher-trainers were impressed by the broad range of powerful lesson materials that are now available and can be build upon.

To improve this project next year the following points will have our special interest:

ULO 2007-2008

71

1. We are looking for (more) opportunities in the common curriculum to have the students work on their pedagogical ICT-competencies.

2. Therefore it’s important and necessary to train our teacher-trainers on these competencies. 3. We want to find better ways to involve the schools and the pupils in our community of learners. To realize this, we

need to focus more on the requests from the schools and to really use the pupil’s expertise.

ULO 2007-2008

72

Bijlage 6: abstract Online Educa Berlijn 2008

Generation Y tools in Teacher Training and Education

VU University Amsterdam, The Netherlands: - Drs. Petra Fischer - Ir. Els J.F. Scheringa 1 Introduction

In February 2006 the University Teacher Training Department at the Centre for Educational Training, Assessment and Research (CETAR)

2 of VU University Amsterdam started a new

teacher training program. The objective of this program is: to equip a new generation of teachers with sufficient knowledge and competences to meet the needs and demands of today's and tomorrow’s pupils.

The teaching and training methods of the 21st century, such as collaborative learning, investigative learning and peer review, require the integrated use of ICT tools. Therefore, generation Y tools, such as PDA and GPS, video and podcasting, wiki, gaming and the social networking site Ning, play an important role in CETAR’s new program. In 2007 various new pedagogical and didactical ICT activities were integrated in this program. In the current year (2008) our focus is on the structural implementation of pedagogical and didactical use of ICT in the curriculum. In our session we will show two examples (best practices) of our student’s projects en one example (best practice) of an ICT-activity we have organized for our teacher-trainers.

1. The first ‘best practice’ shows a biology fieldwork webquest developed by one of our

student-teachers for her pupils. For this assignment the pupils had to co-create a website about the behaviour of a self chosen animal and add their own (video)observations on this animal’s behaviour in Kerkrade Zoo (Gaia Park)

3.

2. The second ‘best practice’ shows so called educational walks with GPS and PDA for various subjects (biology, mathematics and chemistry) that were designed by student-teachers in a Community of Learners

4.

3. The example of a training session we have organized for our teacher- trainers shows how they participated in several workshops on Generation Y tools and their pedagogical use in the classroom

5.

These practices show that a new generation of teachers is indeed a generation of ‘Y teachers’, that is well prepared to meet the needs and demands of a generation of ‘Y pupils’. During our presentation we will stimulate a dialogue by presenting statements. You are invited to respond by using a digital voting tool. 2 Program “Teacher Training Departments and secondary schools”

The development of the new teacher training program is facilitated by the project “Program Teacher Training Departments and secondary schools Competence Building and ICT” of the Kennisnet foundation”

6, commissioned by the Dutch Ministry of Education. With this project

“Kennisnet” aims to inspire and motivate student-teachers to implement ICT-projects that meet requests from their schools. Consequently these student-teachers reinforce the use of ICT in

2 http://www.onderwijscentrum.vu.nl/English/

3 http://uloictvuamsterdam.ning.com/profiles/blog/show?id=2013267%3ABlogPost%3A141

4 http://uloictvuamsterdam.ning.com/profiles/blog/show?id=2013267%3ABlogPost%3A145

5 http://uloictvuamsterdam.ning.com/profiles/blog/show?id=2013267%3ABlogPost%3A181

6 http://corporate.kennisnet.nl/international

ULO 2007-2008

73

their schools and may stimulate and help their colleagues to do the same. The students are also encouraged to advise the school and the Teacher Training Department. For example on the improvement of their learning environment or curriculum. The Community of Learners

The ambitions of CETAR and “Kennisnet” correspond with the idea of the Community of Learners: the educational vision of VU University Amsterdam, depicted in the diagram below. In 2007 we introduced this concept in the teacher training program. With the student-teacher and his/her project in centre, the Community of Learners consists of teacher-trainers, fellow student-teachers, schoolteachers and pupils, who learn from this project in the Teacher Training Department and/or in school. For instance the pupils dexterity with generation Y tools like PDA and GPS can be used creatively in educational projects, allowing (student-)teachers and teacher-trainers to learn from their pupils. Teacher-trainers, teachers and student-teachers may be inspired by the project and add their pedagogical expertise to the community.

[Figure 1 Community of Learners]

3 CETAR’s new Teacher Training Program

In 2007 our focus was on the student-teacher’s competences regarding the pedagogical and didactical use of generation Y applications and regarding their role in a Community of Learners. The experiences, ‘lessons learned’ and advise of our 2006 student-teachers were translated into new ICT didactical activities en projects. To inspire other (student-)teachers and to motivate them to participate in new ICT-projects, we used good-practices of former student-teachers and teacher-trainers as a showcase on a special website of “Kennisnet”

7 .

7 http://lero.kennisnet.nl/voorbeeldprojecten

ULO 2007-2008

74

The development of our student’s ability to use generation Y tools and new training methods is an ongoing process. In 2008 we could present even more good practices and experiences of our former (2007) students as a showcase for our activities this year on a special website of “Kennisnet” and on a Ning-site

8. We listened very well to our student’s advise and introduced

our ICT-didactical activities earlier in de semester (starting with an ICT-lunch in the first week), organized ICT workshops and training sessions on a more regular basis and coached several student-teachers individually and during a longer period of several month with more complex pedagogical ICT-projects. As a result our student-teachers surprised us by creating even more complex e-learning materials and more creative projects. This year for the very first time all student-teachers not only designed e-learning materials, but also carried out their ICT-projects in the classroom. So they were able to present their classroom experiences with the pedagogical use of generation Y tools and the feedback they had received from their pupils to each other and to the teacher-trainers. They were very proud to present the creative products made by their pupils, such as websites and video’s.

The Community of Learners in 2008: old players with a new role and a new player

In the current year (2008) our focus is on the structural implementation of pedagogical and didactical use of ICT in the curriculum. In order to achieve that goal we have selected some new areas of attention. Therefore, we have attributed a new role to some of the old players in our Community of Learners or we will give them a new role in the near future. We also added former student-teachers (alumni) to our community. -Teacher-Trainers

As the generation of teacher-trainers and mentors in the schools often lack important competencies on the use of Generation Y tools, since winter 2007 the project also focuses on the ICT-didactical competencies of the teacher-trainers. We have given our teacher-trainers and coaches in the schools a more active role in our community regarding the use of generation Y tools in the classroom. In 2007/2008 we have organized training sessions for our teacher-trainers and coaches in the schools on the educational use of podcasting, gaming, the digital whiteboard, digital assessment tools, GPS and PDA. In 2008/2009 we will organize training sessions and workshops for them on a more regular basis and we also will provide individual coaching to our teacher-trainers.

- Pupils

Our second focus is on the expertise of pupils to use generation Y tools. In (spring) 2009 we will organize sessions, during which they will design ‘educational walks’ with student-teachers, teacher-trainers, teachers from several departments of the VU University Amsterdam and other experts in the pedagogical use of generation Y tools and new teaching methods. - Alumni: a new player in the field

From this year on we will keep in close contact with former student-teachers (alumni), who were involved in ICT didactical activities in their trainee school. We will use their expertise for our new students and for our teacher-trainers. Therefore we invite them to do sessions or workshops for our student-teachers and teacher-trainers. We also stimulate and coach ICT projects at their schools, so we are able to extend our Community of Learners with new teachers, teacher-colleague’s and pupils. Several alumni are invited to present their ICT didactical projects at a national e-learning conference are in November 2008.

Our alumni-network and our Community of Learners is growing! 8 http://uloictvuamsterdam.ning.com/

ULO 2007-2008

75

Bijlage 7 bijdrage I & I conferentie november 2008

ICT-tools huidige leerlingengeneratie didactisch ingezet in lerarenopleiding en schoolpraktijk: praktijkvoorbeelden Petra Fischer Els Scheringa Inleiding De universitaire lerarenopleiding (ULO) van het Onderwijscentrum van de VUteit Amsterdam heeft als doel haar studenten toe te rusten met de nodige competenties waar de huidige en toekomstige schoolpraktijk om vraagt. De integratie van ICT-didactiek in haar curriculum speelt dan ook een belangrijke rol. Hierbij anticipeert de ULO op de leefwereld van de leerlingen en betrekt ze steeds meer ICT tools van de huidige leerlingengeneratie bij haar ICT-didactische activiteiten, zoals: pda/ gps, video en podcasting, wiki, de social networking site Ning en gaming. Ook in het studiejaar 2007/2008 hebben deze didactische ICT-activiteiten een extra impuls gekregen door deelname aan het Kennisnet-project "Lerarenopleidingen en VO-scholen". In dit tweede projectjaar zijn de ervaringen, conclusies en aanbevelingen van onze dio’s (=docenten in opleiding) uit het eerste projectjaar verwerkt in nieuwe activiteiten en projecten op ICT-didactisch gebied. De digitale en tijdens studiebijeenkomsten geëtaleerde Good Practices van het vorige jaar motiveerden tot deelname aan en fungeerden als voorbeelden voor nieuwe ICT-projecten van dio’s en als scholingsmateriaal voor opleiders en schoolpracticum docenten (spd’s). Met de professionalisering voor opleiders en spd’s op ict-didactisch gebied is in 2007/2008 een belangrijke start gemaakt. Presentatie Na een interactief begin, waarbij wij het publiek met inzet van mobile voting en diverse stellingen willen prikkelen, laten wij graag voorbeelden zien van: - ict-projecten die door onze studenten zijn ontwikkeld en uitgevoerd in de klas. Een aantal studenten presenteert zelf zijn/ haar project. - de ict-studiedag voor opleiders; - de bèta clusterdag, waarbij dio’s educatieve wandelingen met pda/ gps hebben gemaakt.

ULO 2007-2008

76