16 WP MAART 2014 WWW.VAKBLADWARMTEPOMPEN.NL

Met talloze evenementen en meer dan 1,6 miljoen bezoekers per jaar heeft Ahoy Rotterdam een aanzienlijke warmte- en koelvraag. Vooralsnog wordt koeling geleverd door een absorptie- en twee centrifugaalmachines, en warmte vanuit de stadsverwarming. Binnenkort gaat dit veranderen; er wordt hard gewerkt aan de installatie van een wko-systeem met een gasmotorwarmtepomp.

TEKST EN FOTO’S: BAS ROESTENBERG

Ahoy kiest voor wkoGasmotorwarmtepomp voedt hoogtemperatuurtraject

“Het idee om het complex te verwar-men en te koelen met behulp van een wko komt zowel voort uit financiële overwegingen als uit de wens om Ahoy verder te verduurzamen”, aldus Lars van Vliet, Coördinator Electro en Werktuigbouw bij het evenementen-complex. “Een deel van de huidige klimaatinstallatie van Ahoy is inmiddels veertig jaar oud. Delen ervan zijn in de loop der tijd gerenoveerd of vervangen, bijvoorbeeld bij de verbouwing van het Sportpaleis in 2011. Zeventien jaar geleden zijn we aangesloten op het stadsverwarmingsnet. Op zich is dit net, dat mede wordt gevoed met industriële restwarmte, een redelijk duurzame bron, maar we willen nu een stap verder zetten. De combinatie van een wko met gasmotorwarmtepomp is energetisch en financieel rendabeler. We mikken op een terugverdientijd van zeven jaar.” Voor Ahoy en de omliggende omge-ving zijn grootschalige bouw- en vernieuwingsplannen in ontwikkeling. De omgeving van het Zuidplein, waar Ahoy net naast ligt, gaat de komende jaren flink op de schop, en ook Ahoy zelf gaat uitbreiden. Van Vliet: “Het evenementencentrum krijgt er multi-functionele ruimtes bij en is de bedoe-ling dat die te zijner tijd ook op de wko worden aangesloten. Voor de huidige omvang van de locatie is de bron daarom overgedimensioneerd”.

GASMOTORWARMTEGeoComfort, de leverancier van het bodemsysteem, heeft een wko met twee separate bronnen (warm en koud) geïnstalleerd waarvoor inmiddels boringen tot op een diepte van 250 meter zijn verricht. Net als Reduses – de leverancier van de gasmotorwarm-tepomp – en Insted dat als netbeheer-der voor de wko-installatie optreedt, is GeoComfort onderdeel van de Instal-lect bedrijven. De gasmotorwarmte-pomp die Reduses voor Ahoy heeft

gebouwd, is van het type GW400-H.1-40/70°C. In de typeaanduiding is een aantal belangrijke technische kenmer-ken verborgen: hij levert ongeveer 400 kilowatt verwarmingsvermogen, is gekoppeld aan een hydromodule (vandaar de ‘H’ in de naam) en heeft een temperatuurtraject van 40/70 graden Celsius. Wie aan wko’s denkt, denkt meestal aan elektrische warmte-pompen en laagtemperatuurverwar-ming. Volgens Victor van der Lee, werkzaam voor Installect, is dat echter

Schematische weergave van het wko/gasmotorwarmtepompsysteem. Het systeem dat bij Ahoy in gebruik wordt genomen, heeft een iets lager temperatuurtraject (40/70 ipv 50/80).

WWW.VAKBLADWARMTEPOMPEN.NL MAART 2014 WP 17

lang niet altijd de meest voor de hand liggende keuze: “Als er sprake is van een grotere warmte- dan koudevraag of als de aanvoer van een hoge tempera-tuur wenselijk is, biedt een gasmotor-warmtepomp veruit het beste rende-ment. Van die situatie is ook sprake bij Ahoy Rotterdamn. De gasmotorwarm-tepomp wordt er aan de bestaande infrastuctuur voor het stadsverwarming-net gekoppeld, en daarbij is sprake van een hoogtemperatuurtraject.”

TEMPERATUURTRAJECTENDe gasmotorwarmtepomp is een gestandaardiseerd ontwerp, vertelt Van der Lee: “De Reduses-gasmotorwarm-tepomp wordt door onszelf samenge-steld uit componenten van gerenom-meerde fabrikanten. We zijn in 2010 gestart met de ontwikkeling, als antwoord op de marktbehoefte naar systemen die op een duurzame manier water van een hoge temperatuur kunnen maken.” De gasmotorwarmte-pomp levert warmte via twee afzonder-lijke trajecten: enerzijds kunnen de motor- en rookgaswarmte een tempera-tuur tot 80 C leveren. Daarnaast stuurt de asaandrijving van de motor twee compressoren aan, en via dit warmte-pompcircuit wordt water geleverd met een temperatuur tot ongeveer 50 C. Deze twee warmtestromen kunnen

afzonderlijk worden toegepast, maar ook als samenstelling. Volgens Van der Lee heeft een gasmo-torwarmtepomp onder de genoemde omstandigheden een groot voordeel

AhoyDe basis van het huidige Ahoy werd al in 1950 gelegd. In Rotterdam is na de Tweede Wereldoorlog met man en macht gewerkt aan de wederopbouw. De haven was zo goed als voltooid, reden om de tentoonstelling ‘Rotter-dam Ahoy!’ te organiseren. De tentoonstellingshal, die op de plek stond waar nu de medische faculteit van de Erasmus Universiteit staat, kreeg de naam ‘Ahoy’-hal. De multifunctionele accommodatie Ahoy Rotterdam zoals die nu ‘op Zuid’ staat, is gebouwd in 1969 en door Prins Claus geopend in 1971. De spraakmakende accommodatie heeft binnen- en buitenlandse prijzen in de wacht gesleept vanwege de bijzondere staalconstructies. Sindsdien is Ahoy verder uitgebreid. Vanaf eind 2009 werd het Sportpaleis grondig gemo-derniseerd, om in januari 2011 opnieuw te worden geopend. Precies in die maand vierde Ahoy ook zijn 40-jarig bestaan.

PRO

JEC

T

Voor het bodemsysteem zijn een warme en een koude bron geslagen, beide op een diepte van 250 meter.

Technische gegevens warmtepomp

Watertraject verdamper [GKW] 6-12°CWatertraject condensor [LT-CV] 40-70°CKoelvermogen 185 kWVerwarmingsvermogen 362 kW

De GeoWP-Skid vormt de connectie tussen de warmtepomp en de gebouwzij-dige klimaatinstallatie.

WWW.VAKBLADWARMTEPOMPEN.NL MAART 2014 WP 19

PRO

JEC

T

ten opzicht van elektrische warmtepom-pen: “Als bij deze wko een elektrische warmtepomp wordt toegepast, kan dat voor onbalans in het bronsysteem zorgen en moet er worden geregene-reerd. Door een gasmotorwarmtepomp toe te passen, kan dat worden voorko-men. Er is ook een wat kleiner bronsy-steem nodig, omdat de gasmotorwarm-tepomp er minder warmte uit onttrekt.”

ZUIGGASWISSELAARDe warmtepomp van Reduses wordt gebouwd in capaciteiten van 200, 300 en 400 kW warmtevermogen, waarbij het koelvermogen respectievelijk 100, 150 en 200 kW bedraagt. Doordat de installatie wordt voorzien van een zuiggaswisselaar, haalt de installatie een hogere COP. Van der Leede: “In die zuiggaswisselaar wordt de energie van onderkoeling en overververhitting in het systeem uitgewisseld, en hij neemt daarbij de oververhitting over

– wat voor een beter rendement van de verdamper zorgt. Door de hogere persgastemperatuur is bovendien een hogere uittredetemperatuur mogelijk. Op zich gaat het om een principe dat twintig jaar geleden ook al werd toegepast, alleen hebben veel fabrikan-ten hem uit hun elektrische warmte-pompen wegbezuinigd.”De gasmotorwarmtepomp heeft eerder uitgebreid proefgedraaid in het eigen testcentrum van Reduses in Nijkerk. Vervolgens is de pomp in zijn geheel naar Ahoy getransporteerd, waar Unica de installatie en aankoppeling op het klimaatsysteem verzorgt. In de installa-tieruimte van Ahoy staat de gasmotor-warmtepomp nu gebroederlijk naast de zogenaamde ‘Skid’ die net als de wko door GeoComfort is geleverd. Op dit gestandaardiseerde frame zijn alle wisselaars, pompen en appendages gemonteerd die nodig zijn voor de gebouwzijdige aansluiting vanaf de

warmtepomp. Volgens de GeoComfort heeft de gestandaardiseerde opzet hiervan als voordeel dat alle kinderziek-tes eruit zijn ontwikkeld, en dat de techniek op het frame snel en eenvou-dig modulair is samen te stellen.

OPSTARTVoordat de installatie in gebruik kan worden genomen, zijn er volgens Lar van Vliet nog enkele infrastructurele aanpassingen nodig: “Zo moet de dimensie van de aansluiting op het Rotterdamse stadswarmtenet worden aangepast, en voor de gasmotorwarm-tepomp moet een gasaansluiting worden gerealiseerd. Tot nu toe is het evenementencomplex nooit aangeslo-ten geweest op de gasinfrastructuur”. Ten tijd van schrijven werd hier nog hard aan gewerkt, maar Van Vliet vertrouwt erop dat alles tijdig klaar is. “Half mei wordt de gasmotorwarmte-pomp in gebruik genomen. Dan komt de warmte en koeling voor Ahoy voortaan grotendeels uit de grond.” WP

Tijdens het seminar ‘Innovaties bij Warmtepompen’ dat de projectgroep BioWKK eind januari organiseerde, werd ingegaan op technologische ontwikkelingen en praktijkvoorbeelden rond warmtepompen met grote vermogens. Aan het eind van de middag werd de publieksprijs ‘Hoogtempe-ratuurwarmtepomp van 2014’ uitgereikt. Vier marktpartijen, waaronder Reduses, deden mee. IBK presenteerde een hybride absorptie/compressie-warmtepomp voor 100 graden en een proefproject voor een warmtepomp die stoom levert. De inzending van Innoforte betrof een concept voor een warmtenet voor de historische binnenstad van Zutphen, waarbij de hybride IBK-warmtepomp restwarmte van compostering op 90 graden brengt. GEA presenteerde haar modulaire warmtepompen van 250-2.000 kW die stan-daard tot 80 graden water leveren. Tot winnaar van de wedstrijd werd echter Reduses uitgeroepen. Dit bedrijf - dat de warmtepomp voor Ahoy heeft geleverd - bouwt gasmotorwarmtepompen met vermogens van 200 tot 400 kilowatt. De 80 deelnemers aan het seminar riepen dit systeem uit tot ‘meest innovatieve hoogtemperatuurwarmtepomp van 2014’.

De Reduses-gasmotorwarmtepomp in de installatieruimte van Ahoy Rotterdam.

De asaandrijving van de gasmotor drijft de twee compressoren van de warmtepomp aan.

Een absorptiemachine en twee centrifu-gaalmachines zorgden voor de koeling. De twee centrifugaalmachines blijven in bedrijf, als back-up of om bij te springen in geval van een piekvraag.