Jaargang 17, nummer 3, mei 2019

In deze nieuwsbrief:

Leerkrachten leidend bij schoolontwikkeling kindcentrum De Raagten in Beek en Donk Column Innoveerkracht

Agenda

Veranderteams op basisschool Kleur-Rijk in Venlo

Onderzoekend leren op basisschool Olof Palme in Drunen

Kinderdagverblijf Ratjetoe Horn volgt cursus Ruimte voor baby’s

1

3

3

4

6

8

‘Expertiseteam geeft mij energie’

Bij De Raagten in Beek en Donk nemen alle leerkrach-ten en pedagogisch medewerkers deel aan één van de vier expertisegroepen die het kindcentrum telt. De schoolontwikkeling ligt grotendeels op hun bordje. Schoolleider Geja Raaijmakers doet daarvoor bewust een stapje terug. ‘Dat mensen deskundig en bevlogen zijn, maakt het gemakkelijker om te delegeren.’

In 2016 gooit schoolleider Geja Raaijmakers het over een andere boeg. Ze wil meer zeggenschap en verantwoor delijkheid geven aan haar team, talenten beter benutten en de doorgaande lijn van kinderopvang naar basisschool versterken. In BCO ziet zij een goede partner om hierin te ondersteunen.

Rijnlands model‘Al snel zijn er vier expertiseteams: het Taalveranderteam, Rekenverbeterteam, Leerlingenzorgteam en het Innovatie-team. De teams hebben de vrijheid om hun ideeën en aanpakken in praktijk te brengen. Zo werken ze aan de school-ontwikkeling, de verbetering van het onderwijs, de doorgaande lijn en de leeropbrengsten. Ik wil mijn directeur-

schap invullen volgens het Rijnlands model’, zegt Geja Raaijmakers. ‘Niet wie de baas is mag het zeggen, maar degene die het weet. En dat zijn de leerkrachten en pedagogisch medewerkers.’ Tegelij­kertijd vindt ze het spannend om een stapje terug te doen. ‘Ik moet soms op mijn handen zitten als een team iets heeft bedacht.’Lees verder op pagina 2

Leerkrachten leidend bij schoolontwikkelingkindcentrum De Raagten in Beek en Donk

1

Jaargang 17 | nummer 3 | mei 2019

Nieuwsbrief

2

Als lid van het Ontwikkelteam Neder-lands bij Curriculum.nu draagt Geja bij aan het onderwijs van de toekomst. Daardoor is ze ook regelmatig van school weg. ‘Het is dan fijn om te weten dat het onderwijsproces in ons kindcentrum goed doorloopt.’ Ze vervolgt: ‘Dankzij mijn rol bij Curriculum.nu kunnen we als school bovendien voorsorteren op onderwijsver-nieuwingen. De expertiseteams maken gebruik van deze informatievoorsprong en BCO denkt er constructief in mee.’

Meervoudige IntelligentieLeerkracht Laura Vlemmix (groep 8) kreeg van Stichting Eenbes Basisonder­wijs de kans om een Master Leren & Inno­veren te volgen. ‘In het Innovatieteam kan ik mijn kennis goed kwijt’, zegt ze. ‘We denken samen na over doorgaande leerlijnen en komen tot vernieuwende ideeën.’ Zo stelt het Innovatieteam – met impulsgelden – een projectplan op om binnen het concept van Meervoudige Intelligentie aan de slag te gaan. ‘Als Innovatieteam krijgen we veel ruimte om de groepen een boost te geven. Ik krijg daar enorm veel energie van.’

Moment CoachingIn enthousiasme doet leerkracht Robin van den Eertwegh (groep 6) niet onder voor zijn collega. Hij combineert het voor-zitterschap van het Rekenverbeterteam met een opleiding tot rekencoördinator. ‘In ons team bespreken we coöperatieve werkvormen waarmee we vervolgens oefenen. We kijken bij elkaar in de klas

aan de hand van een kijkwijzer.’ Om elkaar vooruit te helpen hanteren ze een vorm van Moment Coaching, aangereikt door de adviseurs van BCO. ‘Als verbeter-team houden we het proces van rekenen in de gaten, maar de leerkracht blijft de expert in de eigen klas.’ Tijdens studie-dagen zorgt het team van Robin voor inhoudelijke inbreng. ‘Zo maken we de olievlek groter. En bij ouderbijeenkomsten laten we ouders ervaren hoe coöperatief leren in de praktijk werkt.’

Doorgaande leerlijnenElk expertiseteam krijgt begeleiding van een BCO­adviseur. ‘We hebben als team erg veel ideeën’, zegt Laura. ‘De adviseurs zorgen ervoor dat we eerst de basis op orde hebben en dat we planmatig met coöperatieve werkvormen aan de slag gaan.’ Robin vult aan: ‘Als we in de lerarenkamer rondom onze poster met werkvormen en doorgaande leerlijnen staan, bespreken we met hen de voort-gang en de aandachtspunten.’

OogstdagenTerwijl de expertiseteams hun stappen vooruit zetten, kijkt Geja samen met BCO­adviseur Miranda Peeters en de ib’er of alle inspanningen ook in de be-loofde opbrengsten resulteren. ‘Ik duid de trendanalyses’, zegt Miranda, die het werk van de adviseurs coördineert. ‘En ik blijf scherp op de kwaliteit. Het is mooi dat Geja en ik vaak groen licht kunnen geven.’Vervolgstappen liggen dan ook in het verschiet. Geja: ‘We staan op het punt dat de expertiseteams ook de kwaliteit gaan bekijken. Dan is het écht helemaal in hun handen.’ De jaarlijkse ‘oogstdag’, waarop alle leerkrachten en pedagogisch medewerkers de voortgang bespreken, geven haar het vertrouwen dat het goed komt. ‘Op zo’n oogstdag komen de nieuwe ideeën en de tijdpaden op tafel. En dan vieren we wat we hebben bereikt. Met z’n allen.’

Meer informatie: mirandapeeters@bco­onderwijsadvies.nl

We staan op het punt dat de expertiseteams ook de kwaliteit gaan bekijken

Geja RaaijmakersSchoolleider kindcentrum De Raagten

33

Geja RaaijmakersSchoolleider kindcentrum De Raagten

Wie vraagt, is geslaagd!Ik ben groot geworden met de mantra ‘wie vraagt, wordt overgeslagen’ en de redenering dat wie vragen stelt de dingen niet weet en dus een beetje dom is. Mijn kinderkoppie ontplofte soms bijna van alle vragen die ik had, maar niet durfde te stellen. Mijn strategie was: in de klas gedwee mijn mond houden en bij de bibliotheek steevast het maximaal aantal informatieve boeken lenen.

De tijden zijn veranderd. De onderzoekend leren­aanpak zegt: vragen stellen is niet dom, het is juist hartstikke slim. Vragen zetten je aan het denken, laten je in ver­wondering naar de wereld kijken, brengen je op nieuwe ideeën. Wie vraagt, is bij voorbaat al geslaagd! Maar hoe zorg je ervoor dat kinderen vragen gaan stellen? Drie tips!

Eén: jonge kinderen stellen al vaak en veel vragen. Geef een antwoord op hun ‘waarom’ en ze beantwoorden je antwoord doodleuk met een nieuw ‘waarom’. Leer het ze niet af. Koester de vragen die ze stellen, geef vragen een podium, vraag door en onderzoek.

Twee: verzamel de hele week door vragen van leerlingen op een zichtbare plek. Creëer een vragenparkeerplaats in de klas, waarop leerlingen alle vragen kunnen verzamelen die niet direct behandeld kunnen worden in de les. Op een vast moment in de week worden de vragen die op de parkeerplaats zijn verzameld behandeld. Kies eventueel een vraag van de week. Dat is de vraag die om het meeste onderzoek vraagt.

Drie: stel elke dag minimaal één moeilijke vraag aan je klas. Hoe kun je erachter komen wat het stilste plekje van Neder-land is? Wat kunnen kinderen beter dan volwassenen? Welke beroepen zouden verdwijnen als iedereen 100% eerlijk zou zijn? Of geef ze een vragendouche: vuur een hele serie vragen op ze af. Welke vraag vonden ze het grappigst, het meest interessant?

Meer tips nodig? Durf het ons te vragen!

Column Innoveerkracht

Erno Mijlandernomijland@bco­onderwijsadvies.nl

Erno Mijland is publicist, adviseert onder-wijsorganisaties over innovatie in leren en spreekt en traint rond thema’s als toekomst-gericht leren, gebruik van media in het leerproces en slimmer (samen) werken.

Agenda

Je bent van harte welkom.

Lerend netwerk voor rekencoör­dinatoren en rekenspecialistenDatum: dinsdag 21 mei 2019Tijdstip: 16.00-18.00 uurLocatie: BCO Onderwijsadvies en -ondersteuning in Venlo

Scholing Speelplezier voor pedagogisch medewerkers Datum: start vrijdag 28 augustus 2019Tijdstip: 13.30-16.30 uurLocatie: Midden- of Zuid-Limburg

Scholing VE­bekwaam voor pedagogisch medewerkers Datum: start donderdag 5 september 2019Tijdstip: 9.30-12.30 uurLocatie: Cacaofabriek in Helmond

Datum: start maandag 9 september 2019Tijdstip: 19.00-22.00 uurLocatie: Congrescentrum Het Forum in Roermond

Cursus Ruimte voor baby’s Datum: start zaterdag 28 september 2019Tijdstip: 9.00-12.00 uurLocatie: Midden-Limburg

Scholing Pedagogisch coach kinderopvang Datum: start najaar 2019Tijdstip: 9.00-16.30 uurLocatie: Helmond, Maastricht of Venlo

Inschrijven:www.bco­onderwijsadvies.nl/agenda

Jaargang 17 | nummer 3 | mei 2019

4

Direct als je de lerarenkamer binnen-loopt, valt je oog erop: het grote white-board met de drie speerpunten uit de visie: thematisch werken, talent ont-dekken en eigenaarschap. Onder ieder speerpunt is ruimte voor doelen, acties, succes en evaluatie. ‘Tijdens bordsessies sparren we over de ontwikkelonderwer-pen’, vertelt directeur Marianne Sikkema. ‘Welke acties lopen er, wat gaat goed, waar is extra aandacht nodig, welke ideeën zijn er. Maximaal een half uur, een, twee keer per maand, op termijn wellicht vaker. Voordeel van het bord is dat je het iedere dag ziet. Daardoor leeft het. Ook ouders kunnen lezen waarmee we bezig zijn.’

Veranderteams op basisschool Kleur-Rijk in Venlo

Leerkrachten brengen eigen visie tot leven

De leerkrachten van de Venlose basisschool Kleur-Rijk werken in veranderteams aan de vertaling van hun eigen visie naar de praktijk. ‘Het is soms lastig, maar ze gaan ervoor, juist omdat het hun eigen visie is.’

BCO begeleidt herijking visieBijna twee jaar staat Marianne inmiddels aan het roer van Kleur­Rijk. ‘Toen ik be-gon, miste ik een rode draad. Er was een ijzersterke missie – ieder kind gelukkig uniek – en een papieren visie. Een ver­taling daarvan naar de praktijk ontbrak. Leerkrachten deden goede dingen, maar niemand keek of activiteiten binnen de visie pasten. Ook opereerden ze vaak alleen. Zo gebruikte één leerkracht mindmaps.’ Onder begeleiding van Mark Froger van BCO herijkte het team de visie. Marianne: ‘Mark prikkelde ons via allerlei werkvormen om out of the box na te denken over welke school we over vijf tot tien jaar willen zijn.’ De school toetste de visie bij ouders en partneror-ganisaties als de peuterspeelzaal. ‘Wij liggen midden in een stadskern, we willen graag de spil zijn in die kern. Daarom hebben we de omgeving erbij betrokken en naar hen geluisterd. Op basis van hun opmerkingen is de visie aangescherpt.’

5

Veranderteams maken ontwikkelplanDe visie kent dus drie speerpunten. Per speerpunt is een veranderteam aange-steld, bestaande uit leerkrachten en een managementteamlid. ‘Ieder verander­team heeft een schoolbreed ontwikkel­plan gemaakt met concrete doelen, acties en evaluatiemomenten’, vertelt Marianne. ‘Hoe komen we tot eigenaarschap, hoe ontwikkelen we talenten en wat voor thema’s kiezen we en hoe voeren we ze uit? Tijdens de bordsessies bespreken we samen steeds de stand van zaken.’ Het maken van een goed ontwikkelplan is geen makkelijke taak, weet Marianne. ‘Maar de teams gaan ervoor, juist omdat het hun eigen visie is. Mark begeleidt hen bij het stellen van doelen in relatie tot de visie en het koppelen van concrete acties daaraan. Tijdens de bordsessies kun je vragen stellen, feedback vragen en vertellen waar je tegenaan loopt. Collega’s kunnen je dan stimuleren en tips geven.’

Stel jezelf de vraag: waarom? Stimuleren, coachen, prikkelen, faciliteren: het is ook nadrukkelijk de taak van haar­zelf als directeur, zegt Marianne. ‘Ik vind het belangrijk om steeds de waarom­vraag te stellen.’ Ze geeft een voorbeeld. ‘Al voordat we met dit traject begon-nen, was er een paar keer per jaar een talenten middag op school. Daar konden leerlingen bijvoorbeeld muziek maken, voetballen of knutselen. Ik heb het team gevraagd: Waarom doen we dit op deze manier, wat willen we de kinderen leren? Kunnen zij in één middag echt hun talenten ontdekken of is het een leuke doe­middag? Daarover hebben de leraren nagedacht. Het is ook in een bordsessie besproken. Resultaat is dat we nu kijken naar wat we willen bereiken met talent-ontdekking: hoe past het in onze visie en hoe kunnen we dit uitwerken?’

Kleur-Rijk krijgt meer aanmeldingenNog niet ieder veranderteam is waar het zijn wil en er valt nog veel te ontdekken, maar Marianne is trots op de manier waarop iedereen bewust en intensief met visie en speerpunten bezig is. ‘Er komt steeds meer duidelijkheid en samenhang’, zegt ze. Positief vindt ze dat leerkrachten en ouders de visie ook uitstralen en verkondigen. ‘Daardoor ziet de buiten-wereld het ook. Er wordt positief gepraat over Kleur­Rijk, we zien dat ook terug in het aantal aanmeldingen. Waar voorheen verreweg de meeste kinderen van de naastgelegen peuterspeelzaal naar andere scholen gingen, komt meer dan tachtig procent nu naar ons. We zijn duidelijk op de goede weg.’

Meer informatie: markfroger@bco­onderwijsadvies.nl

Leerkracht Gina Janssen en Marianne Sikkema bespreken de ontwikkelingen binnen een thema bij het bord.

Jaargang 17 | nummer 3 | mei 2019

Ik vind het belangrijk om steeds de waarom-vraag te stellen: waarom doen we dit, past het bij de visie?

Marianne SikkemaDirecteur basisschool Kleur­Rijk

6

Begin van de middag op basisschool Olof Palme in het Brabantse Drunen. De leerlingen van groep 5 zijn aan het werk geweest met een ‘duurzame energie’­bouwdoos. Het thema van deze periode is ‘uitvindingen’; de opdracht is om iets te maken met de elementen uit de bouwdoos. De instructies bij de doos mogen niet gebruikt worden: je vindt zelf iets uit dat een probleem oplost. De opdracht is geen gewone les, maar een workshop. Die worden drie keer per week aangeboden. Leerlingen werken aan kleinere proeven, onderzoeken of andere activiteiten die aansluiten bij het thema dat in een periode van acht weken centraal staat. Dat kunnen ook muziek­, handvaardigheid­ of ict­lessen zijn of een geschiedenisles, bijvoorbeeld over ‘uitvinders’. De workshops sluiten aan

bij het actuele thema uit Blink Wereld Geïntegreerd, een methode voor wereld-oriëntatie die een brede vakkenintegratie en het thematisch werken combineert met de didactiek van onderzoekend leren. Dit schooljaar is het team van Olof Palme gestart met deze methode. Leerlingen van de groepen 5 tot en met 8 werken er drie keer per week 45 minu­ten mee. Groep 4 werkt vanaf januari met Blink Wereld Geïntegreerd.

StructuurVoor het team van circa 45 leerkrachten staat het schooljaar 2018­2019 in het teken van de doorontwikkeling op de didactiek van onderzoekend leren, met de nieuwe methode als gereedschap. Adviseurs Lana Goossens en Erno Mijland begeleiden het team. Lana: ‘We werken

zoveel mogelijk vanuit de vragen van het team. Zo’n vraag is bijvoorbeeld: Hoe volg ik in een periode van acht weken de vorderingen van mijn leerlingen? Samen met de leerkrachten hebben we een ontwerp gemaakt voor een datamuur.’ In de lokalen zijn ondertussen prikborden ingericht als datamuur. De kolommen ‘verkennen’, ‘onderzoeks-vraag’, ‘onderzoeksplan’, ‘onderzoeken’, ‘presenteren’ en ‘evalueren’ visualiseren het stappenplan waarop de aanpak van Blink Wereld Geïntegreerd is gebaseerd. Elke kolom heeft een eigen icoon en een eigen kleur. Leerlingen plaatsen zelf hun vragen, bewijsstukken enzovoort in de juiste kolom. De leerlingen zijn al helemaal gewend aan deze manier van werken. Een leerling uit groep 5: ‘Juf, ik ben klaar met de roze fase.’

Hoe maak je van onderzoekend leren een succes? Voor het team van basisschool Olof Palme in Drunen ligt het antwoord in een heldere structuur voor de leerlingen, het samen, intensief voorbereiden van lessen en thema’s, een ondersteunende methode en de inbreng van kennis, ervaring en inspiratie in de vorm van externe begeleiding.

Angela Moniharapon, leerkracht groep 5.

Onderzoekend leren op basisschool Olof Palme in Drunen

‘Juf, ik ben klaar met de roze fase’

7

Zelf oplossenIn groep 8 staat het thema ‘de experimen­tele keuken’ centraal. De leerlingen maken een vlog, waarin ze een recept demonstreren waarin een onderzoeks-vraag verwerkt is. Op de datamuur lezen we de vragen. Hoe kan het dat maïs popt? Van welke groenten kun je chips maken? Een vlog maken, daar komt van alles bij kijken. De groep die zich verdiept in het onderwerp popcorn wil een opname maken in een bioscoop. ‘Je mag dat zelf regelen’, zegt leerkracht van groep 8 Marlous de Gouw. ‘Maar bereid wel je telefoongesprek goed voor. Vertel precies wat je wilt doen, zorg dat je weet op welke momenten jullie zelf kunnen.’

Het komen tot goede onderzoeksvragen blijft een uitdaging: je wilt dat ze een denk- en onder-zoeksproces op gang brengen bij leerlingen

Marlous de GouwLeerkracht groep 8 basisschool Olof Palme

Goede onderzoeksvragenMarlous: ‘Het komen tot goede onder-zoeksvragen blijft wel een uitdaging. Je wilt dat de leerlingen er langere tijd mee bezig zijn, dat de vragen een denk­ en onderzoeksproces op gang brengen. Veel vragen zijn te gemakkelijk te beant-woorden door het internet te raadplegen. Ik zie ook dat kinderen snel aan de slag willen, werken aan hun eindopdracht. Maar het idee is om eerst echt goed on-derzoek te doen. De volgende keer ga ik uitproberen hoe het werkt als ik niet aan het begin vertel wat de eindopdracht is.’ De aandacht voor goede vragen zien we overal in de school terug. In groep 5 hangt een ‘vragenparkeerplaats’, een poster waarop spontane vragen van kinderen verzameld worden. Op één van de Post­Its lezen we: ‘Wie heeft de woorden bedacht?’

Meer informatie: lanagoossens@bco­onderwijsadvies.nl en ernomijland@bco­onderwijsadvies.nl

Angela Moniharapon, leerkracht groep 5.

Jaargang 17, nummer 2, maart 2019Jaargang 17 | nummer 3 | mei 2019

Pedagogisch medewerker Shanty Verstappen speelt op de grond met Mirre. ‘Mirre wil kruipen, maar raakt gefrustreerd omdat het nog niet lukt’, zegt ze. ‘Daarom zitten we even apart. Dat geeft rust in de groep. Tegelijkertijd kan ik haar even extra aandacht geven en stimuleren.’

Inspelen op de behoefte Aandacht en rust zijn belangrijk voor de ontwikkeling van een kind, zo laat onderzoek zien. De cursus legt uit waar-om en hoe je daarvoor zorgt. Shanty: ‘Ik stond altijd direct in de actiestand als twee, drie baby’s om aandacht vroegen. Nu blijf ik rustig. We overleggen samen hoe we het aanpakken en spelen op de behoefte van het kind in om de rust te bewaren. Als je zelf gestrest bent, worden baby’s dat ook.’

Ruimte voor baby’s De cursus bestaat uit vijf modules: je leert over de ontwikkeling en hechting van baby’s, hoe je contact maakt en rust creëert, hoe je de speelomgeving

uitdagend inricht en goed samenwerkt met ouders. Natasja Smeets, eigenaresse van Ratjetoe: ‘Fijn is dat je op verschillen-de manieren leert: via filmpjes, artikelen, e­learning en groepsbijeenkomsten. De groepsbijeenkomsten zijn met bege-leiding van BCO en samen met teams van twee andere kinderdagverblijven. Ook van elkaar leren we.’

Initiatief aan het kind Het team heeft nog twee modules te gaan. Shanty kijkt ernaar uit. ‘Je leert veel. Maak bijvoorbeeld eerst oogcontact met de baby en praat met hem voordat je iets doet. En laat het initiatief vaker aan de baby. Laat hem zelf ontdekken, volg hem en vertel wat je ziet.’ Ze geeft een voorbeeld. ‘Je wilt met blokken bouwen, doet het voor, maar het kind tikt met de blokken tegen elkaar. Ga dan lekker mee tikken, de baby vindt het heerlijk en voelt zich gezien als je dat doet.’

‘Het is rustiger in de groep’

Meer informatie: gerliebremmers@bco­onderwijsadvies.nl

Hoe zorg je ervoor dat baby’s zich op je kinderdagverblijf fijn voelen en zich goed ontwikke-len? Ratjetoe leert het met de cursus Ruimte voor baby’s.

Colofon

Teksten: Ruud van der Donk Marc van de Ven Erno Mijland

Fotografie: Petra Lenssen

Vormgeving: DimCoppen

BCO Onderwijsadvies en ­ondersteuning

Tel. 077 351 92 84info@bco­onderwijsadvies.nl www.bco­onderwijsadvies.nl

Locatie VenloWylrehofweg 11 5912 PM Venlo

Locatie Maastricht Amerikalaan 70E 6199 AE Maastricht­Airport

Locatie Helmond Cacaokade 15705 LA Helmond

8

Kinderdagverblijf Ratjetoe Horn volgt cursus Ruimte voor baby’s

Fijn dat je op verschillende manieren leert

Natasja SmeetsEigenaresse kinderdagverblijf Ratjetoe

Jaargang 17 | nummer 3 | mei 2019