Aanpak Ondermijning Wet Bibob

Utrecht 24 Maart 2017

Dag van de Ondermijning

Hein Maas

Programma

• 15.20 uur: korte introductie

• Bibob i.r.t. Ondermijningsaanpak

• Bibob Beleid

• Bibob in de praktijk

• Organisatie van de Bibob functie

• Bibob functie in ontwikkeling

• Actualiteiten

• 16.20 uur Afsluiting

Ervaring Wet Bibob

• Gemeente Aalsmeer (2004/2005)

– Bibob Beleid invoeren

– Samenwerking met gemeente Amsterdam

• Landelijk Bureau Bibob (2007) V&J

– Onderzoeker

• Agentschap NL (Ministerie EZ) 2009/2010

– Bibob en deregulering

• RIEC Zuid Oost Brabant (2011/ 2012)

– Projectleider Bibob

• Gemeenten adviseren over de wet Bibob

Ervaring Wet Bibob

• Gemeente Breda (2012 – 2016)

– Kwartiermaker/ Bibob Coördinator

– Samenwerking B5en regio gemeenten

(Uniform Beleid)

• Provincie Gelderland (2013 – 2014)

– Beleidsadviseur Bibob

– Werkprocessen Bibob

• Gemeente Oosterhout

– Bibob Coordinator

Introductie

• Wie is bekend met de Wet Bibob?

Filmpje

Wat is Bibob

• Bevordering integriteitsbeoordelingen

openbaar bestuur

– Primaire doel is bescherming van integriteit

openbaar bestuur

– Secundaire doel: Ontvlechting boven en

onderwereld

• Maar ook: instrument om ‘aanpak

ondermijning’ handen en voeten te geven.

• Hybride wetgeving

– Strafrecht, fiscaal recht en bestuursrecht

Wet Bibob (2003)

• Wet bevordering integriteitsbeoordelingen

door het openbaar bestuur

– Sinds 1 juni 2003

– Aanvullend Bestuurlijk Integriteits Instrument

– Amsterdam voorloper

– Oprichting Landelijk Bureau Bibob (V&J)

(Wijzigingen) Wet Bibob 2013

• Betere rechtsbescherming

• RIEC’s formeel gepositioneerd

• Uitbreiding toepassingsbereik

– Vastgoedtransacties, alle gemeentelijke

vergunningen

• Meer mogelijkheden eigen onderzoek

bestuursorganen

• Tijd voor onderzoek LBB verlengd

Bibob wordt steeds vaker

toegepast

Toepassingsbereik Bibob

• Horeca (Seksinrichtingen&Escortbranche)

• Subsidies

• Coffeeshops

• Speelautomatenhallen

• Bouw, milieu, (ICT)-aanbestedingen

• Wabo Bouw en Milieu

• Alle gemeentelijke vergunningen (2013)

• Vastgoed (2013)

Pijlers Wet Bibob

• A Grond

– Ernstig gevaar dat uit strafbare feiten op geld

waardeerbare voordelen benut worden

• B grond

– Ernstig gevaar dat vergunning misbruikt wordt

om strafbare feiten te plegen

Belang van Bibob voor

gemeenten

• Integriteitsinstrument

• Buiten de deur houden van malafide

ondernemers;

• Voorkomen van faciliteren van criminele

ondernemers;

• Voorkomen van vermenging van boven-

en onderwereld;

– Voorkomen van waterbedeffect.

Bibob i.r.t. Ondermijning

Bibob belangrijk instrument

in aanpak ondermijning

• Aanpak ondermijning is ‘Hot’

• Vooral in Noord-Brabant

– Taskforce BZ

– B5 gemeenten (Volkskrant januari 2017, Boek

Tops en Tromp)

• Naast integrale en bestuursrechtelijke

handhaving

• artikel 13b is de wet bibob het bestuurlijke

instrument

Wet Bibob 2017

• Nieuwe branches

– Autoverhuurbedrijven (Tilburg/ Breda)

– APV vergunningstelsel

• Nieuwe methodieken

– Rotterdam

– Flexibel

‘Onzichtbare criminaliteit’

• OMG’s in publieke ruimte/ horeca

• drugsafval dumpingen

• Bedreigingen van burgemeesters

• Witwassen

• Liquidaties

• Coffeeshops

• Drugs deals

• Wietplantages

Onzichtbaar?

Ondermijning i.r.t. weerbaarheid

• Informatie huishouding gemeente op orde

brengen

– (intern en koppelen zover mogelijk)

• Integriteit op agenda zetten

– Bestuurlijk en ambtelijk

– Frontlijn ambtenaren alert maken

• Organisatie robuust maken tegen

integriteitschendingen

– Wet Bibob

Bibob en het Bestuur

Onzichtbare zichtbaar maken

• Vastgoed transacties

• Vergunningen

• Subsidies

Voorbeeld Bibob

• Bij aanvraag vergunning

• Bibob toetsing

– Lokaal

– Landelijk

• Vergunning weigeren

Waarom Bibob Beleid

• Transparantie en zorgvuldigheid

• Juridisch sterker

• Weerbaarder

• Kan ondernemers met verkeerde

bedoelingen afschrikken

• Eisen van zorgvuldigheid en

proportionaliteit worden vastgelegd

Wetswijziging i.r.t. Bibob Beleid

– Integriteit bestuursorgaan is eigen

verantwoordelijkheid

– Regionale samenwerking

• Waterbedeffecten moeten worden voorkomen

– Bibob zwaar middel:

• efficient, selectief en risicogericht toepassen om

administratieve lasten te drukken

– Uniformiteit in Bibob formulieren (verplicht)

Beleidskeuzes

• Alles Bibobben of risicogestuurd

• Ineens of gefaseerd Bibob invoeren

– Rekening houdend met capaciteitsvraagstuk

• Samenwerken met andere gemeenten

(ook in beleidsvorming)

– Voorbeeld: Baronie Samenwerking/ B5

• Centrale bibob-eenheid of bibob uitvoering

bij de uitvoerende afdelingen

Opbouw Beleidslijn

• Achtergrond en Algemene bepalingen

• Criteria

• Toepassingsgebied

• Aanwijzingsmogelijkheid

• Wanneer naar LLB

– Tipfunctie OM

– Concrete signalen partners

– Blijvende twijfel

• (evt.) Toelichting

Bibob Beleid genereert ook

uitvoerend werk

• Capaciteit vrij maken

• Formatie organiseren/ aanvragen

– Beargumenteerd

– Beter geen leges in rekening gaan brengen

• Is door Gerechtshof en Hoge Raad‘afgeschoten’

• Vraag is of het wel een individuele ‘dienst’ is

– Gemeenten als Breda, Eindhoven en

Helmond brachten leges in rekening

Organisatie Bibob Functie

• Bibob Coordinator is volwaardige functie

– Beleidsaspecten

• Bestuurlijk

– Juridische aspecten

• Bestuursrecht, Fiscaal Recht en Strafrecht

– Uitvoerende aspecten

– Financiële aspecten

– Coördinerende aspecten

• Relatie met informatieleveranciers, OM, RIEC,

Politie, andere gemeenten, RUD’s, KvK, andere

gemeenten en Landelijk Bureau Bibob

Centraal Model

• Bibob eenheid die beleid opstelt, externe

relaties onderhoudt;

• Bibob toetsing

• Verbinding met bestuur (Burgemeester/

CDK en College B&W/ GS)

– Kwetsbaar als het een eenpitter is

– Voorbeelden: Provincie Gelderland, Noord-

Brabant en gemeente Oosterhout

Decentraal Model

• Beleid en Coordinatie op stafafdeling en/of

Kabinet/ JZ/ Veiligheid

• Uitvoering lokale bibob onderzoek

(screening) decentraliseren naar

vakafdelingen

– Wabo, subsidies, Bijzondere Wetten (V.V.)

– Voorbeeld gemeente Breda

• Minder kwetsbaar, maar

• Meer afstemming noodzakelijk

• minder sturing

Bibob Coördinator

• Optimaliseer (en ontsluit) de

informatiepositie OM, gemeente en politie;

– Bibob OvJ (OM-tip) en Gebieds Officier

– Bevordering kwaliteit bestuurlijke rapportages

(politie) aan gemeente.

• Ondermijning/ Bibob periodiek op agenda

van driehoek;

• Beleid opstellen;

• Coordinatie Bibob toetsing;

Aan de slag met Bibob (2011)

• Rapportage van IOOV (conclusies)

– Belangrijkste knelpunten

• Gemeenten hebben beperkt beeld van lokale

georganiseerde misdaad

• Bibob-beleid is onvoldoende integraal en in

samenhang uitgewerkt

• De informatie-uitwisseling tussen gemeenten en

externe partners ‘stokt’

• Kennisniveau Bibob van veel gemeenten is laag

• Omvang van kleine gemeenten is afbreukrisico

Bovenstaande geldt nog steeds

Overige knelpunten in de praktijk

• Bibob staat vaak laag op bestuurlijke en

politieke agenda

– Aanpak ondermijning biedt kansen

• Hoog afbreukrisico/ succes is lastig

meetbaar

• Uitvoering is complex, bewerkelijk en duur

• OM-tipfunctie functioneert nog niet

optimaal

Actualiteit

• Crowdfunding

– Relatief nieuw fenomeen

• Vanwege terugtredende banken bij financiering

– Verschillende verschijningsvormen

• Officiele zoals horecacrowdfunding

• Informeel, met ‘de pet rond’

– Ongrijpbaar, kwetsbaar voor ondermijning

• Niet transparant

– Toezichthouder AFM komt (langzaam) in

beweging

Wet Bibob 2020?

• Bibob is relatief jonge wetgeving

– Nog steeds in ontwikkeling

• Maakt deel uit van Bestuurlijke Aanpak

– Integriteit instrument

– (Nog) geen (bestuurlijk) opsporingsinstrument

• Regionale samenwerking(en)

– (uitbreiding) Rol RIEC’s/ omgevingsdiensten

– Blijft LBB bestaan of komen er regionale BB’s

– Facultatief of verplicht?

– Rol grotere *(centrum)gemeenten

– Ondermijning

Verschuiving

• Van Bibob coordinator

• Naar

• Adviseur Ondermijning

Meer weten?

• www.riec.nl

• Handboek Bibob (Justis)

• Handboek Bibob (A. Schreurs)

• http://www.justis.nl/bibob

• Nieuwsbrieven/ brochures Bureau Bibob

• Jaarverslagen Bureau Bibob

• Rapport IOOV en overige rapporten

Dank voor uw aandacht