De waarde van het subjectief welbevinden in de persoonsgerichte ergotherapie bij ouderen met dementie.

Koen Geenen - ERGOTHERAPIE1

• Programma voormiddagDe waarde van het subjectief welbevindenSubjectief welbevinden en persoonsgerichte zorgDe WSW-dementie: wat en hoeTestcase

PROGRAMMA

2

• Publicatie artikel, onderbouw en inhoudelijke verduidelijking• Model van de WSW-dementie• Plan van aanpak = praktische bundel voor registratie• Steekkaarten per dimensie

• Test WSW-dementie is vrij te downloaden: op eigen laptop/PCwww.wswdementie.weebly.com

IN DE BUNDEL

3

Zicht krijgen op de waarde van het subjectief welbevinden bij ouderen met dementie;De waarde van de observatieschaal WSW-dementie kunnen bepalen;Het correct gebruik van de schaal leren;Je met een gevoel van ‘awel daar kan ikiets mee’ naar huis laten gaan.

WELKOM

4

• EmpowermentstrategieOMEGA-vragenlijstOudere mee op MDOPositieve ervaringenWin-win voor alle betrokkenenDuidelijke rolinvulling van aandachtspersonen

… En hoe doe je dat dan bij

ouderen met dementie?

WAAROM DE WSW-DEMENTIE?

5

• Stap naar persoonsgerichte zorg ondersteunen en waarmaken• Eenvoudig concept met beperkte tijdsinvestering• Oudere met dementie zelf moet bron zijn van informatie• Maar kan het vaak niet onder woorden brengen

= Dus observeren van gedrag is enige directe bron

Maar wat dan? Wat gaan we observeren, wat willen we weten?

UITDAGINGEN

6

• Liever focus op kernkwaliteit dan enkel globale zorg• Waarmaken wat in vele visies beschreven staat• Vraaggericht versus aanbod gestuurd• Overtuiging wat voor éne werkt, werkt niet voor de ander• Kernopdracht WZC waarmaken: “kwaliteitsvol wonen op maat

van elke individuele bewoner”

KERNIDEE - UITGANGSPUNTEN

7

• Het wonen op zich zo kwaliteitsvol maken voor elk individu

Kerndoel woonzorgdecreet 2015:• Het verhogen van de kwaliteit van wonen en zorg door passend in te spelen op de individuele

fysische en psychische noden van de zorgvrager, met voldoende aandacht voor sociale inclusie en het welbehagen van de zorgbehoevende.

Focus woonzorgdecreet 2019:• woonzorgleefplan: het plan dat door het woonzorgcentrum in aansluiting op het zorg- en

ondersteuningsplan en in samenspraak met de gebruiker wordt opgemaakt en de noden, de verwachtingen en de voorkeuren van de gebruiker op het vlak van het wonen, de zorg en het leven in het woonzorgcentrum bepaalt, de interventies daarvoor beschrijft en op regelmatige wijze evalueert.

Kern is het wonen, zorg komt erbij

KERNOPDRACHT WZC

8

(ON)EVENWICHT ZORG VERSUS WONEN

9

VPK

HoofdVPK

zorgKiné pedicure

logistiek

Ergoanimatie

Diëtist

MA

Introductie op het subjectief welbevinden

Koen Geenen - ERGOTHERAPIE10

• Uitgangspunt voor persoonsgerichte zorg = subjectief welbevinden

De affectieve en cognitieve evaluatie van het eigen levenOp basis van emotionele reacties op gebeurtenissenEen persoonlijke inschatting van tevredenheid en voldaanheid

= wat heb IK nodig om mij persoonlijk gelukkig te voelen

HET SUBJECTIEF WELBEVINDEN

11

• Subjectief welbevinden is individueel bepaald• Individu is enige expert en dus ‘de bron’ van informatie• Wat individu weergeeft is voor hem correct• Te aanvaarden door anderen, niet in vraag te stellen op basis

van eigen ervaring• Openstaan om kritisch het huidige aanbod te kijken• Geeft richting aan zorg en coaching

ACCEPTATIES BIJ DIT MODEL

12

• Het lichamelijk welbevinden• Het psychisch welbevinden• Het sociale welbevinden• Het materiële welbevinden• Het culturele welbevinden• Het existentiële welbevinden

6 DIMENSIES VAN SUBJECTIEF WELBEVINDEN

13

psychische welbevinden- het zich goed voelen- hoe je omgaat met verlies

- het leven in handen hebben

- tevreden zijn met wie men is/was

lichamelijk welbevinden- hoe lichaam ervaren en beoordeeld wordt- voldoet huidige situatie aan verwachtingen

- positieve stimulans halen uit complimenten

- gevoel goede gezondheid = positief welbevinden

6 DIMENSIES

sociale welbevinden- positieve van contacten als ze voldoen aan verwachting

- iedereen wil erbij horen- oudere = steeds nieuwe balans maken bij verlies

materiële welbevinden- is zeer individueel

- groot verschil in generaties- wat nodig aan comfort om gelukkig te zijn

- ’als ik iets nodig heb, kan ik het kopen’

6 DIMENSIES

culturele welbevinden- niet naar musea gaan- wel omgeving waarin men leeft

- positief gevoel omgeving = stimulerend- milieu/omgeving stuurt ontwikkeling

existentiële welbevinden- moeilijkst te omschrijven- persoonlijke levensvisie/religie- hoe men naar leven kijkt en in leven staat- eigen normen en waarden

6 DIMENSIES

MODEL

Is dus zeer individueel!

Ze werken complementair- effect op éne heeft effect op het andere- tekort éne kan beperkt gecompenseerd worden door andere

MODEL

PROEF OP DE SOM

Bedenk even wat jou gelukkig maakt en dus in hoofdzaak je welbevinden bepaalt?

1. Het lichamelijk welbevinden2. Het psychisch welbevinden3. Het sociale welbevinden4. Het materiële welbevinden5. Het culturele welbevinden6. Het existentiële welbevinden

• Totaal andere context en invulling van 6 dimensiesGeen totale vrijheid van wonenOmgeving bepaalt structuur en toenaderingCognitieve barrière in oordeelsvermogen = dus vaak puur affectieve beoordeling van welbevindenSociaal afhankelijk van groep/personeel/bezoekMaterieel gedeelde contextBeleving (van het moment) stuurt kwaliteitsbeleving…

VERTAALSLAG NAAR DEMENTIE

20

• Alle gedrag van een oudere met dementie wordt veroorzaakt door de omgeving en door de eigenheid van de symptomen die aan dementie verbonden zijn.• We kunnen het alleen onszelf kwalijk nemen als de oudere

geagiteerd is, doolt, om aandacht vraagt …• Dus mogen wij ons ook feliciteren als het goed gaat!

GEDURFDE UITSPRAAK OF WAARHEID?

21

• Eucharistieviering in WZC volgens standaard model in cafetariaViering met teksten, verhaal, zang, … 35-45 minuten

EVEN OP TOESPITSEN

22

Wat zien we gebeuren:

- Oudere zingt mee- Oudere wordt ongeduldig- Oudere staat recht of

begint vragen te stellen- Krijgt feedback (neg) van

anderen

Oorzaak, verklaring:- Cognitieve vermogen beperkt

tot max 15 min- KTG ernstig verstoord: geen

samenhang van verhaal meer- Verliest betrokkenheid bij

activiteit- Wordt neg beoordeeld voor iets

waar hij niets aan kan doen- Omgeving is niet gelinkt aan

gebeuren

Good job:

- Viering op maat- 15 minuten- Rituelen centraal- Bidden, zingen- Geen verhaal- In kapel? Aan Mariabeeld

• Met deze uitgangspunten:Tot nieuwe beschrijving van de zes dimensiesSpecifiek vanuit de beleving van de oudere met dementieGeschreven als bron voor observeerbaar gedrag

TERUG NAAR WELBEVINDEN

23

• Gevoelens van het moment: de beleving• Herinneringen die welbevinden bepalen• Hoe omgaan met verlies van geheugen• Hoe afhankelijk hij zich opstelt• Aandacht voor emoties en bevestiging zoeken• Onzekerheid en twijfels

PSYCHISCH WELBEVINDEN EN DEMENTIE

24

• Lichamelijk voorkomen• Aandacht voor uiterlijk• Genieten van zorgmomenten• Rust vinden in relaxbad• Nood om te bewegen, hoe beperkt ook• Lichamelijke affectie/contact

LICHAMELIJK WELBEVINDEN EN DEMENTIE

25

• Verbaal en non-verbaal• Genieten van aanwezigheid anderen• Reageren op kinderen/dieren• Bezoek verlangen• Erbij willen horen• Gesprek volgen/aangaan

SOCIAAL WELBEVINDEN EN DEMENTIE

26

• Belang aan persoonlijke spullen• Hamsteren• Graag tactiel bezig in leefruimte• Gehechtheid aan vertrouwd (beeld)materiaal

MATERIËLE WELBEVINDEN EN DEMENTIE

27

• Gerust gevoel in kamer• Omgeving opzoeken• In de tuin zitten• Effect van snoezelkamer• Dagverloop en sfeer afdeling• Muziek• Interactie met leefruimte

CULTUREEL WELBEVINDEN EN DEMENTIE

28

• Opnemen rol/taak• Verhalen zoeken van vroeger• Wie ben ik?• Genieten van herinneringen• Nadenken over einde• Kerkrituelen aangenaam vinden

EXISTENTIEEL WELBEVINDEN EN DEMENTIE

29

BEVORDEREN WELBEVINDEN

30

= effect op kwaliteit van leven op meerdere domeinen!

3 strategieën:Inwerken op het beeld dat de oudere heeft van de ideale situatie: meer naar realiteit brengen.Vergelijken van huidige en gewenste situatie. Dit geeft vaak besef dat situatie wel in orde is en dat er een plan van aanpak mogelijk is.Verbeteren van de objectieve situatie zodat deze beter aansluit aan de verwachtingen. (enige optie bij DEMENTIE)

• Onderzoekvraag:Kan het subjectief welbevinden bij ouderen met dementie in kaart gebracht worden op basis van een observatieschaal gebaseerd op de zes dimensies van het subjectief welbevinden?

HOE BEPALEN WE NU DAT WELBEVINDEN

31

Focus op de observatietool en plan van aanpak

Koen Geenen - ERGOTHERAPIE32

• Betrouwbaar zijn• Valide zijn• Makkelijk afneembaar zijn• Duidelijk in instructie zijn• Gericht op ouderen met dementie in WZC-context• Voor professionelen• Uitgetest en goed bevonden• Makkelijk beschikbaar voor iedereen

VOORWAARDEN INSTRUMENT

33

• 6 dimensies worden ad-random gescoord• Per dimensie 5 items: observeerbaar gedrag

Te beoordelenScore 0: helemaal niet van toepassingScore 1: eerder beperkt van toepassing

Score 2: van toepassing, maar geen uitzonderlijk opvallende reactieScore 3: opvallend van toepassing

OPZET WSW-DEMENTIE

34

• Krijgt automatische verrekening van procentuele score per dimensie • Krijgt automatische verrekening van de procentueel aandeel

van elke dimensie ten opzichte van de gegeven scoresGeeft duidelijk beeld van verhouding 6 dimensies ten opzichte van mekaar

SCORE OP GEHEEL

35

• 60 ouderen geobserveerd in 7 WZC• Taalkundig door vzw ‘Klare Taal’ gescreend• Statische factoranalyse

Test effectief zes dimensiesDe 5 items toetsen effectief de beoogde dimensie en er is een grote onderlinge samenhang. (Chrombach’s alfa 0,69-0,83)

STATISTISCHE ANALYSE INSTRUMENT

36

• 20 ouderen door 3 beoordeeld (onafhankelijk)82% beoordelingen geeft zelfde kerndimensieStijgt sterk +94% als top 2 in rekening wordt gebrachtICC varieert 0,613 – 0,769 (richtwaarde is 0,7)

=> Voldoende hoge interbeoordelaarsbetrouwbaarheid

INTERBEOORDELAARSBETROUWBAARHEID

37

• Observator (professional) nauw betrokken bij dagelijks functioneren oudere• Geen momentopname maar weergave laatste 2 weken• Geen uitzonderlijke invloeden

Ziekte, chaos afdeling, …

• Mag individueel, sterker als samen door 2 personeelsleden wordt afgenomen

BETROUWBAARHEID OPTIMALISEREN

38

HET INSTRUMENT

39

DE STELLINGEN

40

DE STELLINGEN

41

DE STELLINGEN

42

SCORESAMENVATTING

43

• Je hebt objectieve en onderbouwde informatie over kerndimensie van subjectief welbevinden!

De oudere met dementie heeft met hulp aangegeven welke dimensie van het subjectief welkbevinden in hoofdzaak zijn kwaliteit van leven bepaalt.Het is de hulpvraag van de oudere met dementie in het opstellen van een therapie/coachingsplan.Het is de start om multiprofessioneel en -contextueel te gaan handelen.

WAT LEVERT DIT NU OP

44

• Geeft direct het doel weer waar je aan werkt • Gaat de vraag beantwoorden: WAT, WIE, WANNEER

• Op 2 niveaus: oudere zelf en bezoek• Opdracht 1 = als team vertaalslag maken en accenten bepalen

in aanpak, benadering en zorg van de oudere• Opdracht 2 = bezoek coachen in beantwoorden van de

prioritaire dimensie

VERTAALSLAG NAAR ACTIE

45

• Familie, partner, vrienden hebben het vaak moeilijk om bezoekmomenten gericht in te vullen.

Mogen we er vanuit gaan dat ze dit kunnen, zelf ontdekken?Wat hebben wij gedaan om hen te coachen in het ‘op bezoek komen’?Rol WZC is hen ook te coachen: cliënt = cliëntsysteem

Vormen en begeleiden: wat is dementie?Hoe gedrag verklaren?

Wat is belevingsgericht werken?Wat kan hun rol zijn en hoe doen ze dat?

EXTERNE BETROKKENEN

46

• Per dimensieBeschrijving van dimensie op normaal niveau en op niveau dementieTips voor multidisciplinaire aanpak om welbevinden te beantwoordenTips voor coaching context

Niet limitatief! Is een start om verder evidence based te werken.

STEEKKAARTEN ALS HULP

47

WSW-dementie

Analyse gegevens

Strategiebepalen

Doelen en acties

Evalueren en bijsturen

METHODISCH VERHAAL

48

Wie neemt af?Wanneer?

MDO?

Kerndimensie(s) bepalen

Hoe verder aanpakken: wie is

betrokken, verantwoordelijk

Wat is het kerndoel?Wat concreet doen?

Afspraak = uitvoeringFamilie/bezoek?

Effect (bv Qualidem)Alle betrokkenenNieuwe afname?

IMPLICATIES VOOR ONS

49

OntwerpenAansturenBegeleidenVormenAanmoedigenOndersteunenInitiatief nemenLeiding nemenPositie innemenStandpunt verdedigenAnderen helpen het goed te doen…

We worden meer en meer COACH

• WSW-dementie is slechts een start• Maar ook engagement om meer te doen• Gevaar te fel de focus te leggen op kerndimensie en andere als

niet belangrijk te beschouwen• Prioriteiten kunnen veranderen• Teamgerichte aanpak is basisvoorwaarde• Werken met aandachtspersonen maakt het effectiever en geeft

meer kans op slagen en duurzaamheid

KRITISCHE BEDENKING

50

• Als er geen visie is over de woonzorg van ouderen met dementie is de WSW-dementie als een goudvis laten zwemmen in een kom zonder water … de overlevingskansen zijn bijzonder klein.

BELANG VAN VISIE

51

Ik wens jullie een rijk gevuld aquarium toe met veel visie, goesting en zorg om het subjectief welbevinden van elke individuele oudere met dementie te versterken!

BESLUIT

52

Een ervaringsmoment

Koen Geenen - ERGOTHERAPIE53

WSW-dementie

Analyse gegevens

Strategiebepalen

Doelen en acties

Evalueren en bijsturen

METHODISCH VERHAAL

54

Jij neemt af voor één van je

bewoners. Indien collega

aanwezig, mag het samen

Tel de scores op onder A, B, C, D, E

en FWat is hoogst

scorende dimensie?

Wat doe je al om deze dimensie

positief te stimuleren, wat kan

je nog doen?

Wat concreet doen om dimensie optimaal aan bod te laten komen?Teamgericht: welke

afspraken, wie?Familie/bezoek; hoe zou je bezoek kunnen coachen binnen deze

dimensie?

Neem steekkaart erbij, zijn er andere inzichten aanvullend op wat je uitschreef

• nodig= Tool WSW op papier (pag. 5 plan van aanpak)• Scoor zonder veel in discussie te gaan per item chronologisch• Noteer de 0-1-2-3• Tel alle scores die bij A horen op en noteer deze score bij

somscore op 15 bij lichamelijk welbevinden• Idem voor de andere 5 dimensies• Geeft nu eerste beeld van de topdimensie• (Optie laatste kolomscore = score op 15/som van alle scores)

STAP 1 – OBSERVATIESCHAAL INVULLEN

55

• Nodig = persoonlijk ontwikkelingsplan (pag. 6 plan van aanpak)• Neem kerndimensie over en nauw aansluitende score• Probeer doelen te formuleren en wat je binnen deze dimensie

concreet bij je bewoner kan doen + wie wordt er verantwoordelijk voor?•

STAP 2 – AANPAK TEAM DEFINIËREN

56

• Nodig = persoonlijk ontwikkelingsplan (pag. 6 plan van aanpak)• Probeer enkele concrete voorstellen te doen naar coaching van

bezoek: wat ga je hen vertellen, aanleren, aanmoedigen om te doen tijdens het bezoek?

STAP 3 – AANPAK BEZOEK DEFINIËREN

57

• nodig = steekkaart van je kerndimensie• Toets af of er bij de tips nog aanvullende zaken staan die je

extra zou kunnen toevoegen zowel op team-bezoekersniveau.• Formuleer vragen die je naar aan de groep wil stellen,

verhelderd wil zien.

STAP 4 - EVALUATIE

58

www.wswdementie.weebly.comkoen.geenen@thomasmore.be0497 20 51 21014 56 21 55 (werk)

CONTACT KOEN GEENEN

59