GRIP OP GEDRAGDe vertaalslag van neuropsychologisch onderzoek naar het dagelijks leven

Climmy Pouwels- van den Nieuwenhof, Gezondheidszorgpsycholoog

Ellen Janssen, Gezondheidszorgpsycholoog/neuropsycholoog

NAH-Circuit Huize Padua

GGZ Oost Brabant

Doel neuropsychologisch onderzoek (NPO)

In kaart brengen van het cognitief functioneren

GGZ Oost Brabant

Onderdelen NPO

• Dossieronderzoek• Anamnese en hetero-anamnese• Testonderzoek en observaties• Verslaglegging met integratie en conclusies

GGZ Oost Brabant

Dus we hebben een npo gedaan….En dan?

GGZ Oost Brabant

Situatie bij verwijzing

Contusio cerebri op 18- jarige leeftijd als gevolg van een brommerongeval.Woont in een appartement met 24-uurs zorg van een voorziening in de lichamelijk gehandicaptenzorg, is rolstoelgebonden en gaat naar dagbesteding.

Casus A, 45 jaar

GGZ Oost Brabant

Problemen

• Beperkte frustratietolerantie• Agressie • Impulsiviteit• Ontremd gedrag op gebied van alcoholgebruik en seksualiteit • Zeer grote behoefte aan autonomie Weigert steeds vaker naar dagbesteding te gaan, meer op zijn kamer, meer probleemgedrag.Financiën overgenomen, waardoor toename gedragsproblemen.

Casus A, 45 jaar

GGZ Oost Brabant

Neuropsychologisch onderzoek

Testresultaten• Traagheid• Geen overzicht kunnen bewaren, moeite met plannen• Geheugenprobleem, vooral moeite met leren en herinneren • Beperkte mentale belastbaarheid• Beperkt ziekte-inzicht

Observaties • Baat sturing en cues • Betrokkene is sociaal aangepast in het contact • Geen tekenen van impulsiviteit of beperkte frustratietolerantie • Moeite om eigen grenzen aan te geven (bijvoorbeeld wat betreft vermoeidheid)

Casus A, 45 jaar

GGZ Oost Brabant

Analyse van het probleemgedrag

In het dagelijks leven binnen de woonvorm wordt er onvoldoende rekening gehouden met zijn cognitieve beperkingen…overvragingtoename van gedragsproblemenmeer afremmen zonder rekening te houden met zijn behoefte aan autonomieverdere toename van gedragsproblemen.

Casus A, 45 jaar

GGZ Oost Brabant

Vertaalslag I: financiën in eigen beheer?

Uit npo: - Moeite om zaken te overzien - Niet in staat te plannen en te organiseren

- Niet in staat keuzemogelijkheden op een rij te zetten

Niet doen• Financiën in eigen beheer• Financiën in zijn geheel overnemen zonder dit met hem te bespreken

Wel doen•Betrokkene betrekken bij de overname van zijn financiën •Kijken of betrokkene deeltaken op zich kan nemen• Hem laten meedenken, keuzes laten maken tussen twee opties

Casus A, 45 jaar

GGZ Oost Brabant

Vertaalslag II: mate van sturing en structuur?

Uit npo: - Moeite met overzicht en plannen- Traagheid- Geheugenproblemen- Beperkt ziekte-inzicht- Niet in staat zijn eigen grenzen aan te geven- Baat bij sturing door de omgeving

Niet doen • Praten over hoe hij zijn gedrag zelf moet veranderen• Meer ruimte geven en minder sturing

Wel doen• Kort en duidelijk sturen en afremmen• Beschermen

Casus A, 45 jaar

GGZ Oost Brabant

Hoe het verder ging…

• Afname agressie en seksueel overschrijdend gedrag naar medebewoners en begeleiding

• Laat zich op de afdeling sturen, voegt zich in de structuur van de afdeling en is sociaal aangepast aanwezig

• Dagbesteding werd hervat, functioneert daar aangepast

• Overplaatsing naar zijn eigen woonvorm, waar hij wel een ander appartement heeft gekregen met meer mogelijkheden tot sturing en afgrenzing, waarbij benaderingsadviezen vanuit revalidatieafdeling door nazorg verder zijn geïmplementeerd

Casus A, 45 jaar

GGZ Oost Brabant

Casus B, 44 jaar

Situatie bij verwijzing

• Lange geschiedenis van alcohol- en drugsmisbruik met crimineel gedrag en dakloosheid

• Lastige persoonlijkheid, zeer eigengereid• De laatste jaren meerdere CVA’s (laatste meer dan een

jaar geleden), o.a. in de rechterhersenhelft, uitgebreide schade

GGZ Oost Brabant

Casus B, 44 jaar

Problemen

• verlamming links, rolstoelafhankelijk• incontinentie van urine en faeces• zeer slecht zien, hemianopsie, hemineglect• ernstig agressief gedrag (lichamelijk en verbaal)• sederende medicatie in poging gedrag te dempen, maar

breekt daar doorheen en cognitief functioneren verslechtert

Groot probleem in de zorg: niet revalideerbaar, moeilijk verpleegbaar, woonprobleem

GGZ Oost Brabant

Casus B, 44 jaar

Neuropsychologisch onderzoek

Testresultaten• Zeer trage informatieverwerking• Gestoorde oriëntatie in tijd• Stoornissen in richten, verdelen, volhouden van de aandacht• Neglect, hemianopsie en visusproblemen• Stoornissen in het geheugen: opslaan, herinneren en herkennen• Communicatieve stoornissen

Observaties• Werkt voldoende mee• Begrijpt instructies mits veel tijd wordt gegeven om deze te verwerken• Stellig in wat hij wel en niet wil proberen • Onderzoek wordt max. 15 min. per keer volgehouden• Gevoelig voor humor en op die manier in contact te houden

GGZ Oost Brabant

Casus B, 44 jaar

Analyse van het probleemgedrag

onvoldoende rekening houden met grote traagheid

eigengereide persoonlijkheid en andere cognitieve problemen

gedragsproblemen

GGZ Oost Brabant

Casus B, 44 jaar

Vertaalslag I: hoe wordt zorg en revalidatie mogelijk?

Uit NPO: -traagheid

-aandachtsstoornissen

-neglect

-communicatieve stoornissen

-grote autonomiebehoefte

Wel doen• zeg/vraag maar 1 ding tegelijk en wacht op reactie (ga uit van 7 sec.) • spreek niet met elkaar• 1 persoon spreekt met cliënt• benader hem niet aan de aangedane zijde• geen omgevingsruis• weggaan en later terugkomen wanneer je ziet dat de spanning oploopt• niet autoritair, maar wel duidelijk zijn

GGZ Oost Brabant

Casus B, 44 jaar

Vertaalslag II: verbieden om te drinken?

Uit NPO: -traagheid

-communicatieve stoornissen

-geheugenstoornissen

-grote autonomiebehoefte

Niet doen• Het hem verbieden of stelselmatig controleren op gebruik• Hem maar zijn gang laten gaan

Wel doen• kort, duidelijk en neutraal consequenties van gedrag benoemen• doen wat je zegt

GGZ Oost Brabant

Casus B, 44 jaar

Hoe het verder ging….

• Sterke daling van agressieve incidenten

• Maximale revalidatie vond alsnog plaats

• Uitplaatsing naar een woonafdeling in de GGZ met benaderingsadviezen en nazorg werd mogelijk, gezien de sterk gedaalde prikkelbaarheid en agressie en de toegenomen verzorgbaarheid

GGZ Oost Brabant

Situatie bij verwijzing

CVA links

Nadien werk als onderwijzer weer opgepakt, 1 dag minder gaan werken.

Getrouwd, twee uit huis wonende dochters, hobby paarden.

Casus C, 48 jaar

GGZ Oost Brabant

Problemen

• Sneller emotioneel• Verhoogde prikkelbaarheid• Vermoeidheid• Op einde van de week hoofdpijn

Casus C, 48 jaar

GGZ Oost Brabant

Neuropsychologisch onderzoek

Testresultaten• Lager dan verwachte snelheid van informatieverwerking• Alhoewel er geen sprake is van een cognitieve stoornis op gebied van

planning en organisatie blijkt wel dat betrokkene meer moeite heeft

met mentale flexibiliteit en planning/organisatie• Rekenen verloopt op voldoende niveau, maar lijkt meer moeite te kosten dan voorheen

Observaties• Vermoeidheid • Bij toename van complexiteit kost een taak hem meer moeite en moet

hij zichzelf vaker corrigeren

Casus C, 48 jaar

GGZ Oost Brabant

Analyse van probleemgedrag

Betrokkene is zich niet bewust geweest van de gevolgen van het CVA…door blijven gaan op de oude weg; overvragingvermoeidheidtoename cognitieve problemen en prikkelbaarheid

Casus C, 48 jaar

GGZ Oost Brabant

Vertaalslag I: werkzaamheden aanpassen?

Uit npo: - Lagere verwerkingssnelheid

- Moeite met plannen en organiseren

- Minder flexibel

- Meer problemen met rekenen

Wel doen• Meer tijd nemen om les voor te bereiden, vooraf plan te maken• Vragen van kinderen in een aparte ruimte beantwoorden wanneer de

andere kinderen zelfstandig werken• Kinderen met ingewikkelde vragen na de les terug laten komen • Meer met rekenmachine doen• Na lessen pauze of minder “neventaken”

Casus C, 48 jaar

GGZ Oost Brabant

Vertaalslag II: taken overnemen?

Uit npo: - Snel vermoeid- Wel in staat om situaties te overzien, informatie voldoende te verwerken en mee te denken

Niet doen• Activiteiten overnemen zonder overleg

Wel doen• In gesprek gaan, je zorgen uitspreken en samen met betrokkene een plan maken• Betrokkene zelf tegen zijn grenzen laten lopen

Casus C, 48 jaar

GGZ Oost Brabant

Hoe het verder ging….

• Betrokkene heeft meer rustmomenten ingebouwd en het lukt hem beter in te schatten wat vermoeiend voor hem is, waar hij op anticipeert. Dit zorgt voor minder vermoeidheid.

• Zijn omgeving laat hem meer ruimte om zelf te ontdekken wat zijn grenzen zijn. Wanneer ze hem toch willen ontlasten doen ze dit in overleg met betrokkene.

• Betrokkene heeft minder taken op zijn werk.

Minder vermoeidheidMinder prikkelbaarheid

Casus C, 48 jaar

GGZ Oost Brabant

Doel neuropsychologisch onderzoek (NPO)

In kaart brengen van het cognitief functioneren

GGZ Oost Brabant

Conclusie

Er is een vertaalslag nodig:

• naar de individuele situatie

• in samenspraak met cliënt

• in samenspraak met de omgeving

• vanuit begrip van de gedragsproblemen