Ad BergsmaChristina BodeMaaike PouwelsDenise de Ridder

amsterdam mmviii

Succesvol ouder worden Boom Hulpboek

Ouder_worden_Binnenwerk_170pp.indd 3 28-05-14 10:32

Uitgeblust zijn op je zestigste is een belediging voor al het

mooie hier op aarde. Bovendien is het levensgevaarlijk ; je hebt

weinig kans dat je op je zeventigste weer opvlamt.

Benoîte Groult

Ouder_worden_Binnenwerk_170pp.indd 5 28-05-14 10:32

7

Inleiding: Wat is succesvol ouder worden? 11

Geluk op leeftijd 14

Werk aan de winkel 17

Een inspirerend voorbeeld 19

Behoud zelf de regie 20

Welke stappen zijn noodzakelijk? 21

In vogelvlucht 33

De structuur van dit boek 34

Werkwijze 36

1 Actief voorbereid op de toekomst 39

Geen therapie maar vaardigheidstraining 41

Niet alleen lezen maar doen 42

Verzin zelf oplossingen 49

Er bestaat altijd meer dan één oplossing 54

Oplossingen voor de gestelde doelen 57

Blijf flexibel 69

Waarschuwingssignalen 70

Inhoud

Ouder_worden_Binnenwerk_170pp.indd 7 28-05-14 10:32

2 Maakt u graag plannen? 73

In welke spreekwoorden herkent u zich? 77

Opdracht : stel een doel 81

3 Donkere wolken 85

Beter voorkomen dan genezen 90

Van binnenuit of van buitenaf ? 93

De basisreacties op waarschuwingssignalen 94

4 Scherp uw doel aan 99

Wat zijn de kenmerken van een goed doel? 101

Herformuleer uw doel 107

5 De kracht van verbeelding 115

De stappen tot nu toe 117

De stappen van verbeelding 118

De voorbereiding 122

Tijd voor actie 129

Mentale simulatie in de praktijk 130

6 Leren dankzij terugkijken 133

Voorkom spijt 135

Terugkoppeling 137

Mentale simulatie 142

Afsluiting 148

8

Ouder_worden_Binnenwerk_170pp.indd 8 28-05-14 10:32

9

7 Een blij hart is een goed medicijn 149

Stoppen met roken 151

Meer bewegen 153

Afvallen 154

Alcohol 155

Streef naar geluk 155

Appendix

Ouderenbonden 162

Verantwoording 165

Beknopte lijst van gebruikte vakliteratuur 168

Over de auteurs 170

Inhoud

Ouder_worden_Binnenwerk_170pp.indd 9 28-05-14 10:32

Ouder_worden_Binnenwerk_170pp.indd 10 28-05-14 10:32

InleidingWat is

succesvol ouder

worden?

Ouder_worden_Binnenwerk_170pp.indd 11 28-05-14 10:32

12

Het is nooit te laat om te zijn wat je had kunnen worden.

George Eliot

Het doel van dit boekje is het aanleren van vaardigheden die een bijdrage

kunnen leveren aan een succesvolle veroudering. Deze vaardigheden

kunnen helpen bij het realiseren van wensen voor de toekomst en het

vermijden dat angsten werkelijkheid worden. Hier wordt aan gewerkt

door goede (lees: duidelijke en haalbare) doelen te stellen voor de toe­

komst en die te vertalen in concreet gedrag dat ook daadwerkelijk wordt

uitgevoerd. Deze methode biedt met andere woorden een handreiking

om uw zorgen om te buigen in positieve doelen die u wilt bereiken. Deze

vaardigheden hoeven niet van nul af opgebouwd te worden. Het gaat om

alledaagse vaardigheden die mensen wel hebben, maar niet altijd gebrui­

ken, en dit boekje ondersteunt het systematische gebruik van de al aan­

wezige oplossingen. Het zal daardoor vaker lukken concrete plannen voor

de toekomst te maken en vooral ook te realiseren.

Het kan zijn dat u dit boek heeft opgepakt omdat u al een concreet

doel voor ogen heeft. Misschien wilt u met iets beginnen wat altijd al uw

wens was, maar waarvoor tot nu toe de tijd of het geld niet beschikbaar

was en u zoekt nu naar een goed moment of een goede aanleiding.

Misschien wilt u nog een keer iets voor u heel ongebruikelijks doen (bij­

voorbeeld een verre reis ondernemen) en u durft er niet echt voor uit te

komen. Mogelijk merkt u bij uzelf op dat u steeds passiever wordt. U vindt

het tijd worden om uzelf tot meer actie te dwingen of aan te zetten. Een

andere mogelijkheid is dat u de laatste werkzame jaren een nieuwe rich­

ting in wilt slaan en nog ongebruikte talenten tot ontplooiing wilt bren­

gen. Of misschien merkt u dat uw sociale kring een beetje klein is gewor­

den en heeft u het gevoel dat uitbreiding een goed idee kan zijn. Een

andere mogelijkheid is dat u het huishouden maar niet op orde kan krij­

gen. De spullen in huis worden wel verplaatst, maar er komt geen orde in

de chaos. Hoe zou u dat handiger aan kunnen pakken? Dit zelfhulpboek

Ouder_worden_Binnenwerk_170pp.indd 12 28-05-14 10:32

Inleiding  Wat is succesvol ouder worden?

13

reikt een systematiek aan om deze en andere doelen constructief probe­

ren aan te pakken.

Het kan echter ook zijn dat u al wel een probleem heeft gesignaleerd,

maar nog geen duidelijk beeld heeft van de oplossing. Het kan bijvoor­

beeld zijn dat uw hoge verwachtingen van de jaren na het pensioen niet

zijn uitgekomen, omdat gezondheidsproblemen roet in het eten hebben

gegooid. Uw oude dromen zijn vervlogen en nu moet u een nieuwe invul­

ling vinden voor de dagen. Ook kunt u zich zorgen maken over uw finan­

ciële positie en misschien ziet u obstakels om in de toekomst zelfstandig

te blijven wonen. In dat geval zal dit boek u handreikingen bieden om de

gesignaleerde problemen om te zetten in actieplannen die een oplossing

dichterbij moeten brengen. En als dingen onoplosbaar blijken, dan is het

misschien mogelijk de negatieve gevolgen zo veel mogelijk te ontlopen

en toch te proberen plezier of zin in het leven te vinden.

Wie hiermee direct al aan de slag wil, kan eventueel doorbladeren

naar het volgende hoofdstuk. In deze inleiding zullen we enige achter­

grondinformatie geven over succesvol verouderen. We bedoelen hiermee

dat mensen vanaf ongeveer vijftig jaar de positieve gevolgen van het

ouder worden optimaal benutten en de negatieve aspecten zo klein

mogelijk houden. Deze beschrijving van succesvol ouder worden is anders

dan de definitie die tot voor kort door de meeste wetenschappers werd

gebruikt. Zij gingen er namelijk van uit dat mensen alleen succesvol ver­

ouderen als ze gespaard blijven voor ouderdomsklachten. Volgens deze

omschrijving worden mensen succesvol oud als zij jong blijven van

lichaam en geest.

Deze beschrijving van de goede manier van verouderen gaat daar­

mee uit van het idee dat het erg lastig is te leven met de eventuele man­

kementen die soms horen bij het klimmen van de jaren. Tegenwoordig

beseffen wetenschappers veel beter dat het vaak lukt de negatieve gevol­

gen van veroudering te compenseren. In het dagelijks spraakgebruik

overheersen echter nog steeds de negatieve gedachten bij het woordje

‘oud’. De psycholoog Douwe Draaisma constateert in zijn boek De Heim-

weefabriek: ‘Als je over iemand zegt dat hij oud is, dan is dat onverander­

Ouder_worden_Binnenwerk_170pp.indd 13 28-05-14 10:32

14

lijk wegens een gebrek of tekortkoming. Iemand wordt slecht ter been,

laat het gesprek langs zich heen gaan, kan niet meer zo goed tegen drukte

— je kunt zien dat hij een dagje ouder wordt. Wat je werkelijk nooit

iemand zult horen zeggen is iets als: “Hij zei vanavond zulke wijze dingen,

hij begint echt oud te worden.” ’

Ook in de tijdschriften voor oudere doelgroepen, zoals Plus en Midi,

zien we twee kanten van het ouder worden terug. Op de redactionele

pagina’s zie je foto’s van blije ouderen die met een fleece trui aan stoeien

in een branding, maar de vele advertenties prijzen waren aan als trap­

liften, hoortoestellen en middelen tegen botontkalking of trage darmen.

Ouder worden lijkt alleen goed te verkopen door de illusie voor te spiege­

len dat u eeuwig jong zou kunnen blijven.

Uiteraard is het niet mogelijk blijvende lichamelijke fitheid te

garanderen na het doornemen van een zelfhulpboek. Als u wilt, kunt u

de aangedragen technieken gebruiken om te komen tot een gezondere

levensstijl en zo de kans vergroten dat u meer jaren kunt genieten van

een goede lichamelijke gezondheid. Dit is echter slechts een van de

mogelijkheden. We gaan er in dit boek van uit dat u zelf bepaalt wat

voor u de komende jaren het belangrijkste is en dat u daar ook zelf aan

werkt. Wij kunnen en willen die keuze niet voor u maken, we kunnen

alleen technieken aanbieden die helpen om dat te bepalen en te ver­

wezenlijken.

Geluk op leeftijd

Er zijn mogelijk twee redenen waarom u dit boek leest. Wellicht maakt

u zich zorgen over het ouder worden, maar waarschijnlijker is dat u

nieuwsgierig bent naar wat u zelf nog zou kunnen verbeteren. We doen

eerst een poging om het bestaande negatieve beeld van de latere levens­

fasen bij te stellen.

Op leeftijd komen is namelijk gemiddeld een prettiger ervaring dan

vooral jongeren geneigd zijn te denken, ook al staan ze daar niet alleen

in. Een mooi voorbeeld van deze ontwikkeling komt van de popzanger

Ouder_worden_Binnenwerk_170pp.indd 14 28-05-14 10:32