27

FOKKERIJ

26 Phryso november 2015

Preferente merrielijnen

Namke-lijn (stam 50) ongeëvenaardPreferente merries vormen een belangrijke categorie in de fokkerij van paarden. Merrielijnen met veel Preferent bloed zijn een toonbeeld van fokzekerheid. In een serie van drie artikelen besteedt Phryso aandacht aan Preferente merrielijnen. Dit eerste artikel gaat over de vraag waar concentraties Preferente merries te vinden zijn en wordt het voor de fokkerij zo belangrijke predicaat Preferent in historisch perspectief geplaatst.

TEKST: BODY BOSGRA

In 1904 is binnen het stamboek een

afzonderlijk register geopend voor

Preferente hengsten en merries.

Sindsdien is het Preferentschap het

hoogste ideaal voor de fokker. Voor de

fokkerij is het een indicatie van fokzeker-

heid. De criteria die in ruim honderd jaar

zijn gehanteerd voor het behalen van dit

predicaat zijn niet altijd dezelfde

geweest. Er is sprake van een periode van

voor én na 1992. Voor 1992 werd

namelijk een puntentelling gehanteerd.

Daarin telden behaalde predicaten van

nakomelingen mee, zoals Ster en Model,

maar even goed leverde het laten keuren

van veulens punten op. In 1992 is het

reglement aangepast en sindsdien kan

een merrie Preferent worden als het

minimaal vier kwaliteitspaarden heeft

voortgebracht. Meer hierover elders in dit

artikel.

Hoe dan ook, Preferente merries bewijzen

dat ze kwalitatief goede nakomelingen

hebben voortgebracht. Opeenvolgende

generaties Preferente merries vormen een

uitzonderlijke groep die aantonen dat

een merrielijn over zeer veel kwaliteit

beschikt. Welke stammen en merrielijnen

behoren in dit opzicht tot de top van de

fokkerij van Friese paarden?

Namke-lijn (stam 50)Het zal niemand verbazen dat de

grootste en meest invloedrijke merrie-

stam van het stamboek, stam 50, ook het

grootste aantal Preferente merries (en

dekhengsten) heeft voortgebracht: 141.

Stammen zijn juist groot omdat er sprake

is van vruchtbaarheid en kwaliteit en dat

trekt weer serieuze fokkers op zoek naar

goed uitgangsmateriaal. En goed uit-

gangsmateriaal heeft stam 50 volop te

bieden.

In deze stam is qua fokkracht de Namke-

lijn van ongeëvenaarde klasse. Kroonju-

weel Namke Model Preferent (Nuttert 200)

is zelf de vijfde Preferente merrie in lijn

(zie schema). Deze merrielijn begint bij

Marianne 123 Hulpboek Preferent

(Danillo 137). Deze door D. Boersma uit

Nes gefokte merrie was geen makkelijk

paard. Na een hele dag werken danste ze

’s avonds nog naar huis toe. De merrielijn

van Marianne tot en met Hawar fan Lutke

Peinjum Ster Preferent (Jasper 366)

bestaat uit tien opeenvolgende generaties

Preferente merries! Daarin vormt de in

1964 geboren modern gelijnde merrie

Namke de belangrijkste schakel. Ze werd

door Foeke van der Velde uit Terwispel

gekocht. Bij hem werden vijf van haar elf

dochters Preferent en haar zoon Walter

282 werd voorlopig goedgekeurd.

Fokkers als Nanne Osinga en Pieter

Folkertsma uit Pingjum en Anne Ooster-

baan uit Tzummarum herkenden de

kwaliteit en kochten merries uit deze lijn

die hen grote successen in de fokkerij

brachten. Folkertsma kreeg in relatief

korte tijd dertien merries Preferent en

Osinga vier en Beart 411 Preferent (Jasper

366). Hoewel Oosterbaan triomfen vierde

met de stammen 2 en 25 kocht hij toch

nog de later zo succesvolle Gonda F.T.

Model Preferent (Onne 376) uit de Namke-

lijn bij Van der Velde.

Vesta-lijn (stam 25)Tweede in de top-5 staat stam 25. Deze

stam heeft 85 Preferente merries. De

hoofdrol in stam 25 eist de in 1957

geboren en door L. Postma uit Beetster-

zwaag gefokte Vesta Model Preferent

Prestatie (Meint 196) voor zich op. Ze

werd als veulen ontdekt door S.B.

Woudstra, die vanwege de inteelt op Ynte

130 (President 123) als partner voor Vesta

koos voor Ritske 202 (Eelke 183). Met

veel succes. Uit de combinatie Vesta en

Ritske 202 kwamen vijf Modelmerries en

de dekhengst Wybren 236 voort. Vijf van

haar dochters werden Preferent, waaron-

der Francisca D. Model Preferent. Zij is

Top-5 in aantal Preferente merries en Stamboekhengsten per stam

Preferente merries Stamboekhengsten

Nr. Stam Aantal Aantal Voorbeelden van hengsten

1. 50 141 29 Sape 381, Beart 411, Bene 476, Hessel 480

2. 25 85 13 Mintse 384, Hinne 427, Norbert 444, Alert 475

3. 15 58 9 Tsjalke 397, Wytse 426, Jehannes 484

4. 2 43 12 Oege 267, Take 455, Wolfert 467

5. 43 43 11 Hearke 254, Naen 264, Olof 315, Epke 474

Links Kingke Model Preferent (Dagho 247) en rechts haar moeder Namke Model Preferent (Nuttert 200).Stam 15 Celma Model Preferent (Obscurant 150).

29

uit Eeldertsje en komt via Onori Model

Preferent (Gabe 221), Ealdertsje Model

Preferent (Ritske 202), Sytske Ster

(Hearke 254) uit bij de door Anne

Oosterbaan gefokte Deidre fan Synaeda

Ster Preferent (Tsjalling 235). Deidre is de

moeder van de drievoudig Preferente

Kroonjuweel Pyrrha fan Synaeda Model

Preferent (Oepke 266). Ze is van grote

betekenis voor de Friezenfokkerij in het

algemeen en die van Oosterbaan in het

bijzonder. Via haar dochters Freya fan

en Zierda (Ritske 202). Zierda werd in

1971 en 1973 kampioen op de Centrale

Keuring. Haar nafok bestaat uit zestien

veulens, waaronder Dimer 285 (Dagho

247) en Olgaa Model Preferent (Dagho

247). Olgaa is de moeder van Eeltertje

Model Preferent (Oege 267), de moeder

van drie Preferente merries. De Preferen-

te lijn van Eeldertsje naar Eeltertje is er

een van vitaliteit, vruchtbaarheid en

fraaie exterieuren.

De tweede Preferente merrielijn komt ook

op keuringen als in de sport haar

mannetje te staan. Ze gaf zestien

veulens. Onder hen zoon Murk 194 (Age

168), zes Model- en twee Stermerries. Uit

de lijn van dochter Lys Model (Ewold)

stamt Oege 267 Preferent (Wessel 237).

Dochter Tina Model Preferent (Age 168)

had al net zoveel fokkracht als haar

moeder Eeldertsje met twee goedgekeur-

de zonen, Hindrik 222 (Nanne 197) en

Kasper 229 (Durk 215) en twee Model

Preferente dochters: Berlinda (Gabe 221)

293) en Goede Dame S. Ster Preferent

(Nykle 309). Bij deze dames komt voorlo-

pig een einde aan vijf opeenvolgende

generaties Preferente merries.

Eeldertsje (stam 2)Fokker Anne Brouwer, gesteund door zijn

dochter Anneke, fokte een indrukwek-

kende merrielijn met zes generaties

Preferente merries op rij. Aan de basis

staat de in 1945 geboren Eeldertsje Model

Preferent (Nammele 147). Ze wist zowel

zes Age 168 als vader hebben. Dat paste

perfect. Twee dochters werden Ster en vier

Model, waarvan één merrie tevens Prefe-

rent werd: Talina Model Preferent (Age

168). Via haar dochter Geke Ster Preferent

(Ritske 202) wordt de Preferente lijn

voortgezet in de Dame-lijn van Ytsen de

Vries uit Drogeham. Dochter Walsdame S.

Ster Preferent (Tsjalling 235) is de moeder

van vier dochters waarvan drie Preferent

zijn: Sjiekedame S. Model Preferent (Feitse

293), Pronkdame S. Ster Preferent (Feitse

via haar dochter Irma B. Ster Preferent

(Jochem 259) de grootmoeder van Rikst

R.S. Kroon Sport Preferent (Brandus 345).

Rikst R.S. is de achtste opeenvolgende

generatie Preferente merries in stam 25

met een onderbreking van de Stermerrie

Hilda (Bouke 174), die slechts twee

nakomelingen had. Daarvan is dan wel de

fantastische Vesta er één.

Een andere Preferente merrielijn in stam

25 met zeven generaties Preferent bloed

op rij, is de lijn die begint bij de in 1925

geboren Eppi Preferent (Ynte 130). Via

haar dochter Klavervrouw Model Prefe-

rent (Cremer 136), Thali Ster Preferent

(Onno 149), Nienke fan ’t Sud Ster

Preferent (Beint 175), Charme Model

Preferent (Oene 201), Wyldepust Ster

Preferent (Meine 230) komen we uit bij

Noortje van de Ringdam Ster Preferent

(Tsjalling 235). Een toonbeeld van

fokzekerheid.

Celma-lijn (stam 15)Veel stammen hebben geen of slechts

enkele Preferente merries. Stam 15 met de

in 1907 geboren Modelmerrie Juliana aan

de basis heeft het hoge aantal van 58. In de

vijfde generatie van deze stam begint bij

Celma Model Preferent (Obscurant 150) een

bloeiende lijn van vijf opeenvolgende

generaties Preferente merries. De in 1944

geboren Celma heeft zes dochters die alle

28 Phryso november 2015

FOKKERIJ

Preferente  merrielijnen  NAMKE-­‐LIJN  

Stam    50  Davidje  

Marianne  HP  (Danilo  137)  1928  D.  Boersma  

Manda  MP  (Arend  131)  1932  Fam.  Boersma  

Anke  SP  (Obscurant  150)  1942  F:  Onbekend  

Namk  MP  (Geert  154)  1953    H.  van  Gosliga  

Namke  MP  (NuHert  200)  1964    H.  van  Gosliga  

Xanthie  SP  (  Ritske  202)  1969  F.vd  Velde  

Kingke  MP  (Dagho  247)  1975    F.vd  Velde    

Penni  SP  (Ewoud  250)  1977  F.vd  Velde    

Daphne  SPP  (Naen  264)  1982  F.vd  Velde    

Ghea  SP  (Oege  267)  1984  F.vd  Velde    

Ealfrou  f.L.  Peinjum  SP  1993  (Melle  311)  N.J.  Osinga  

Kora  MP  (Hearke  254)  1986  F.vd  Velde    

Elsje  SP  (Meindert  263)  1983  F.vd  Velde    

Tjitske  F.  SP  (Tsjerk  328)  1998  P.L.  Folkertsma  

Yne  F.  SP  (Jillis  301)  1991  F.vd  Velde    

Barteld  292  (Naen  264)  1981  F.vd  Velde    

Fenni  SP  (Naen  264)  1983  S.J.  Frieling  

Setske  F.  SP    (Feitse  293)  1989  F.vd  Velde    

Helina  SP  (Naen  264)  1984  S.J.  Frieling  

Iduna  SP  (Tjimme  275)  1985  S.J.  Frieling  

Olcha  MPP  (Feitse  293)  1988  F.vd  Velde  

Mora  F.T.  SP    (Tsjerk  328)  1996  F.  Vd  Velde  Terwispel  

Nikky  SP  (Mark  232)  1987  J.  De  Ruiter  Nij  Beets  

Tjalda  f.L.Peinjum  MP  1998  (Fabe  348)  N.J.  Osinga  

Japke  SP  (Remmelt  323)  1995  S.  Rinsma-­‐Rodermond  

Elske  vd  Zuiderwaard  SP  2001  (Ritse  322)  J.  Fien  

Jonkfrou  F.  SP  (Remmelt  323)    1995  P.L.  Folkertsma  

Ilona  F.  SP  (Remmelt  323)  1994  P.L.  Folkertsma  

Fiduna  F.  SP  (Oege  267)  1993  P.L.  Folkertsma  

Riduna  SP  (Oege  267)  1989  P.L.  Folkertsma  

Unyk  f.L.  Peinjum    SP  1998  (Brandus  345)  N.J.  Osinga  

Hawar  f.L.  Peinjum    SP  2002  (Jasper  366  )  N.J.  Osinga  

Beart  411P  (Jasper  366)  2000  NJ  Osinga  

Giduna  F.  SP  (Jochem  259)  1994  P.L.  Folkertsma  

Piduna  F.  SP  (Jochem  259)  1997  P.L.  Folkertsma  

Sape  381S  (Fabe  348)  1997  F.vd  Velde  

Renate  SP  (Reitse  272)  1989  P.L.  Folkertsma  

Hinke  SSP  (Jillis  301)  1994  P.L.  Folkertsma  

Tsjerkje  SP  (Tsjerk  328)  1998  P.L.  Folkertsma  

Sjirkje  F.  SP  Jochem  259  1997  P.L.  Folkertsma  

Gonda  F.T.  MP    (Onne  376)  2002  F.vd  Velde  

Els  F.T.  KSPP    (Fabe  348)  2001  F.vd  Velde  

Walter  282  (Naen  264))  1980  F.vd  Velde    

Anton    343  (Oege  267)  1992  P.L.  Folkertsma  

Onyx  SP  (Naen  264)  1988  S.J.  Frieling  

Amarens  F.  SP  (Oege  267)  1992  P.L.  Folkertsma  

Dekhengst  

Stam 25 Vesta Model Preferent (Meint 196).

Stam 2 Eeldertsje Model Preferent (Nammele 147).

stam 2, 25 als 50 fokte, het ooit verwoord-

de: ‘Vooral de moederlijn is belangrijk,

want die kant vererft het sterkst.’

Het volgende artikel in de serie Prefe-

rente merrielijnen gaat over Preferente

merries die in 1980 en daarna zijn

geboren en veel betekenis hebben voor

de fokkerij en sport.

Synaeda Preferent (Meier 307) en Nanna

fan Synaeda Ster Preferent (Tsjerk 328)

wordt deze fokvaste lijn voortgezet.

Gelbrich (stam 43)Op nummer vijf in de top-5 staat stam 43

met 43 Preferente merries. Aan de basis

van wederom een geweldige foklijn met

zes Preferente merries op een rij staat

Sietsche Preferent (Ynte 130). Via haar

dochter Hinke Model Preferent (Held 140)

komen we uit bij topmerrie Gelbrich

Model Preferent (Tabe 203). Gelbrich is

gefokt door M. Brouwer te Idaard en is de

moeder van de invloedrijke Hearke 254

(Mark 232) en de Model Preferente

Wealtsje (Hotse 223). Ze wordt omschre-

ven als een goed gelijnd, luxe paard met

beste gangen. Dochter Wealtsje had een

uitstekende nafok met acht Stermerries

waarvan Ditske (Jochem 259) Preferent

werd. Kroonjuweel Ditske heeft maar

liefst tien Sterdochters, waarvan er vier

Preferent zijn. De vier Preferente merries

hebben als stalnaam ‘fan ’t Wegje’. Ze zijn

gefokt door Hans de Ruiter in Bantega.

Geen van deze merries heeft nog een

Preferente dochter als nakomeling.

Moederlijn belangrijkEens temeer blijkt dat aan de basis van

fokzekere merrielijnen vruchtbare en

kwaliteitsrijke merries staan als Namke,

Vesta, Celma, Eeldertsje en Gelbrich. Het

belang van een goede moederlijn in de

fokkerij is groot. Zoals de succesvolle

fokker Anne Oosterbaan, die zowel met

30 Phryso november 2015

FOKKERIJ

Met speciale dank aan drs. D.G. Wiersma uit

Leeuwarden. Zie ook zijn boeiende

beschrijvingen bij de vijf in dit artikel

genoemde stammen in de uitgaven

Merriestammen 1 en 2.

Predicaat Preferent in historisch perspectiefHet predicaat Preferent is ruim 101 jaar geleden in het leven geroepen. In

een buitengewone algemene vergadering in december 1904 werd besloten

een afzonderlijk register te openen voor Preferente hengsten en merries.

‘De Preferentverklaring hing daarbij af van het uiterlijk en voorkomen of

van het verkregen aantal premieën, zowel van het dier zelf als van zijn

afstammelingen’, zo vermeldt de uitgave Het Friese Paard van ir. G.J.A.

Bouma e.a. Voor het verwerven van de titel Preferent werd een punten-

telling gehanteerd. Wanneer deze puntentelling precies is ingevoerd is niet

duidelijk. Vermoedelijk na 1938 toen het predicaat Ster werd ingevoerd.

Op basis van de puntentelling kon een merrie Preferent worden als

tenminste drie van haar afstammelingen samen vijfendertig punten hadden

behaald. Zo leverde een Sterdochter vier, een Modeldochter zeven en een

goedgekeurde zoon tien punten op. Ook door met enters en twenters naar

fokdagen en de Centrale Keuring te gaan, konden punten voor het

Preferentschap worden vergaard. Per afstammeling gold echter een

maximum van achttien te behalen punten.

Puntentelling vervangen

De berekeningsmethode voor het behalen van het predicaat Preferent was

volgens het FPS-bestuur onoverzichtelijk en ingewikkeld. Daarom vroeg het

bestuur de Fokraad met een voorstel tot vereenvoudiging te komen. In het

voorjaar van 1992 werd dit aan de leden voorgelegd. Het voorstel was een

merrie Preferent te verklaren als zij minimaal vier Sterwaardige paarden had

voortgebracht. Niet iedereen was het eens met dit voorstel. Om de

continuïteit van het systeem én om de werving tot deelname aan de

Centrale Keuring te behouden, vertolkten de prominente leden D.G.

Wiersma en A.K.W. Douma de mening van diegenen die de puntentelling, in

aangepaste vorm, wilden handhaven. De meerderheid koos echter voor het

maximaal vereenvoudigde bestuursvoorstel van minimaal vier Sterwaardige

nakomelingen. De eerste merrie die volgens de nieuwe regeling Preferent

werd verklaard, was Liesbeth Model Preferent (Mark 232). Liesbeth is de

overgrootmoeder van Wealtsje A. (Teeuwis 389), de algemeen kampioen

van de Centrale Keuring 2015.

Sterke toename

Vanaf de invoering in 1904 zijn in totaal 1.312 merries Preferent geworden.

Gemiddeld dertien merries per jaar. In de periode voor invoering van het

nieuwe reglement (1992) hebben 241 merries de eervolle onderscheiding

Preferent ontvangen. Gemiddeld drie merries per jaar. Vanaf 1992 tot en

met 2015 sleepten 1.071 merries dit predicaat in de wacht. Gemiddeld 47

merries per jaar. Wellicht dat het nieuwe reglement een rol speelt bij de

sterke groei in aantal Preferente merries, maar het is niet de belangrijkste

verklaring. De vanaf de jaren ’80 zeer sterk gegroeide belangstelling voor

het Friese paard is dat wel. Midden jaren ’50 stonden 2.547 Friese paarden

in het stamboek geregistreerd. In 1970 was dit aantal geslonken tot 979.

Daarna treedt een explosieve groei op in het aantal dekkingen en geregis-

treerde paarden. In 1985 staan al 4.261 paarden en in 2015 staan

wereldwijd maar liefst 70.000 paarden bij het KFPS geregistreerd. Uit deze

getallen blijkt eens temeer dat het predicaat Preferent alleen voor de

allerbeste fokmerries is weggelegd.

Gelbrich Model Preferent (Tabe 203).