science leuven@NIEUWSBRIEF VAN DE FACULTEIT WETENSCHAPPEN EN ALUMNIKRING SCIENCE@LEUVEN VZW • NR 60

JAARGANG 16 JUNI - JULI - AUGUSTUS 2018

Seeing different approachesopens your mind

p. 8

This Rare Earth: Artefactfestival ‘18

p. 16

De nieuwe lichtingneurobiologen

p. 4

Driemaandelijks • juni - juli - augustus 2018 • Afgiftekantoor 3000 Leuven 1 • P509465

INHOUD

VOORWOORD

IN BEELD

INTERNATIONA(A)L

CAMPUSPRAAT

KRINGNIEUWS

DOCTORATEN

WETENSCHAP EN ONDERWIJS

WETENSCHAP EN KUNST

WETENSCHAP EN INNOVATIE

WETENSCHAP EN ONDERZOEK

VERSLAG

De nieuwe lichting neurobiologen 4

Seeing different approaches opens your mind 8

Ethics@Arenbergdebat over onbedwelmd slachten 10

KU Leuven Professor Conny Aerts awarded 11prestigious Lodewijk Woltjer Lecture 2018

BVLG op bedrijvenbezoek 11

Najaarsactiviteit Leuvense Alumnivereniging 11voor Geografie en Toerisme

EGEA congres 12

Periode 1 Februari tot 30 april 2018 13

Leerkracht, de job van mijn leven 14

Hervormde masteropleiding chemie 15

This Rare Earth: Artefactfestival 2018 16

Erasmus+ project IBIS 18

BLUES functiemethode 19

Met Science@Leuven naar de West-Kaap in Zuid-Afrika 20

Eerste fase bachelor chemie op bedrijfsbezoekbij Recticel 22

Infodag 2018 23

Op de cover staat een slijpplaatje van het gesteente peridotiet. De mineralen dievoornamelijk zichtbaar zijn, zijn olivijn en pyroxenen. (© Niels Hulsbosch)

3

De vraag hoe het menselijk brein functioneert fascineert de mensheid al eeuwen lang.Onze hersenen vormen immers het centrale besturingsmechanisme van ons lichaamen ze zijn zo essentieel voor ons doen en laten dat wanneer hun activiteit stilvalt,ons leven automatisch stopt. Eén van de belangrijke doelstellingen van het onderzoekbinnen de Afdeling Dierenfysiologie en Neurobiologie van onze faculteit is dan ookte begrijpen hoe hersenen ontstaan en functioneren en dit in een evolutieve context.

Het brein bestaat uit een complex en supersnel netwerk van verschillende celtypesdie communiceren via een samenspel van chemische stoffen en elektrische ladingen.Een prima voorbeeld dus van een domein waar verschillende wetenschappelijkedisciplines, in het bijzonder biologie, chemie en fysica, elkaar kunnen aanvullenwaardoor we steeds meer verfijnde technieken krijgen om de ontwikkeling en hetfunctioneren van het zenuwstelsel te bestuderen. Daarmee hebben we alvasteen tipje van de sluier kunnen oplichten, maar er is nog veel werk aan de winkel.Omwille van de complexe interactie tussen de talrijke celtypes kunnen veelprocessen in de werking van de hersenen en vooral ook in hun ontwikkeling enkelin vivo bestudeerd worden. Als bioloog kan je daarbij steunen op de evolutie binnenhet dierenrijk om interessante proefdiermodellen te selecteren. De meeste dier soortenhebben immers één of andere vorm van centrale “hersenen” die communiceren metde rest van het lichaam. Ook al zien ze er soms totaal anders uit dan die bij gewerveldedieren, de basis van de communicatie tussen de cellen blijft dezelfde. Vandaar dat erbinnen onze afdeling naast zoogdieren, vogels en vissen ook neurobiologischonderzoek gebeurt op wormen, weekdieren en insecten.

In dit nummer vind je een interview met Eve Seuntjens en Liesbet Temmerman,twee recent benoemde ZAP-leden binnen biologie, waarin ze onder meer vertellenwaarom de octopus en de worm C. elegans interessante proefdieren zijn omenerzijds de ontwikkeling en anderzijds de veroudering van het zenuwstelsel tebestuderen. En ook al liggen beide processen aan tegengestelde extremiteitenvan het leven, ze zijn nauwer met elkaar verweven dan we vroeger dachten. In demedische wereld groeit het inzicht dat tijdens de vroege levensfase, met inbegripvan de ontwikkeling in de baarmoeder, de basis gelegd wordt van de vatbaarheidvoor allerlei kwalen die op latere leeftijd kunnen optreden. Zo moet tijdens devorming van het communicatienetwerk in de embryonale hersenen elk celtype zichop het juiste moment en in de juiste volgorde vermenigvuldigen, naar de juiste plaatsmigreren en contact maken met de juiste partners. Indien ze door interne of externefactoren het correcte tijdsvenster missen, komt het nooit meer goed en zal dat vroegof laat in het leven tot problemen leiden.

Als we er als wetenschapper in slagen om door vergelijkend onderzoek in verschillendediersoorten de moleculaire mechanismen te ontrafelen die fundamenteel zijn vooreen correcte werking van het zenuwstelsel, dan zal dat niet alleen helpen om decomplexiteit van het menselijk brein te begrijpen maar zal het ook de basis vormendie nodig is voor nieuwe ontwikkelingen binnen de gezondheidssector.

Veerle DarrasDepartement Biologie

VOORWOORD

4

IN BEELD

De nieuwe lichtingneurobiologen

Eve Seuntjens en LiesbetTemmerman werden recentbenoemd in het ZAP-kader inhet departement Biologie.Allebei maken ze deel uit vande afdeling Dieren fysiologie enNeurobiologie. Science@leuvenhad een boeiend gesprek met de“nieuwe generatie” neurobiologen.

Zien jullie jezelf als een nieuwe generatie?

Liesbet (lachend): Met mijn onderzoek oververoudering, zou je mij in principe de “kleindochter”van Arnold De Loof kunnen noemen.

Eve: De onderzoekswereld is nog altijd behoorlijk mannelijk, al zijn er bij hetDepartement Biologie al heel wat straffe vrouwen aan het werk. Maar eencollega zei me ooit: “Zo lang over onderzoeksgeld wordt beslist door ouderwordende mannen, zal er veel geld zijn voor onderzoek over verouderingen over kanker”. Goed nieuws voor Liesbet, dus.

Liesbet: Als je mijn onderzoek en dat van Eve samenlegt, dan zou je kunnenzeggen dat wij het leven omspannen: Eve stelt vragen over de vroegeontwikkeling, ik over het levenseinde. Wij zijn dus alle generaties samen.

Kan je wat meer uitleg geven over dat onderzoek?

Liesbet: Ik bestudeer veroudering, en ik doe dat bij wormen, meer bepaaldbij C. elegans, een geliefd modelorganisme bij biologen. We hopen in dateenvoudige model algemene principes te vinden van veroudering, die onsook iets leren over andere diersoorten zoals de mens. Ons zenuwstelselis geprogrammeerd om op prikkels van buiten uit te reageren. Als webijvoorbeeld eten ruiken, dan wordt er van alles wakker. Soms kunnen wede binnenkomende prikkels beïnvloeden zodat ons lichaam anders enmogelijk beter reageert; pijnstillers zijn daar een voorbeeld van. Als we goedzouden begrijpen waar de verschillen liggen tussen goed ouder worden enhulpbehoevend worden, dan kunnen we misschien ons zenuwstelsel zo

beïnvloeden dat het de betere reactie heeft, de reactie die ons langergoed functioneel houdt. De farma-industrie is geïnteresseerd in datonderzoek. Het zou natuurlijk geweldig zijn als we geneesmiddelenkonden ontwikkelen die ervoor zorgen dat meer mensen gezondoud worden.

Waarom is C. elegans zo’n favoriet in het onderzoek?

Liesbet: Daar zijn veel redenen voor. C. elegans heeft een kortelevensduur, een eenvoudig zenuwstelsel, en een klein genoom, wat heteen stuk eenvoudiger maakt om te onderzoeken. Dat kleine genoombevat ongeveer evenveel genen als dat van dieren met een grotergenoom: het genoom heeft een grotere dichtheid. Het blijkt ook eenexcellent model voor veroudering te zijn. Zowat alle grote doorbrakenin veroudering zijn in C. elegans gedaan, en die zijn nagenoeg allemaalrelevant gebleken voor andere diersoorten zoals de mens.

Hoe komt het dat sommige dieren evenveel genen hebben, verspreid over

een veel complexer genoom? Waarvoor dient de rest van het genoom?

Eve: Die tussenliggende gebieden hebben grotendeels een functie inde regulatie. De informatie in de genen kan op veel manieren wordengebruikt, de genproducten kunnen op verschillende manieren in elkaarworden gepuzzeld, elk gen kan worden gedimd of versterkt, en datwordt mee bepaald door al dat niet-coderende DNA.

DOOR SISKA WAELKENS ENLAURA VAN CUTSEM

Eve Seuntjens

Liesbet: De grootte van het genoom zegtparadoxaal genoeg niets over de complexiteitvan het organisme.

Eve, kan je wat meer uitleg geven over jouw

onderzoek?

Eve: De vraag waar ik een antwoord op zoek,is “hoe wordt een complex brein gemaakt?”. Is ereen universele moleculaire procedure waarmeezo’n brein wordt gemaakt in de loop van deontwikkeling? Dat is natuurlijk een heel brede vraag,we weten dat er vier processen meespelen:neurogenese, celspecificatie, neurale migratieen connectiviteit. Wij focussen op hoe cellen metelkaar communiceren via een bepaalde klasse vaneiwitten in het celmembraan. Die eiwitten komenveel voor in complexe breinen, en mutatiesveroorzaken allerlei stoornissen: intellectueleachterstand, gedragsstoornissen, epilepsie,autisme, bipolariteit, tot zelfs het al dan niethebben van een absoluut gehoor van tonen.

We bestuderen dat in diermodellen, onder andere in muizen. De meestbestudeerde ongewervelden, fruitvlieg en C. elegans, hebben die eiwittenniet. Maar ongewervelden met een heel complex brein, zoals katvissenen octopussen, hebben ze wel. Vandaar dat we ook octopussen alsmodelorganisme bestuderen. Octopussen hebben een herkenbareintelligentie en een groot geheugen, en ze kunnen leren door visueleobservatie. Dat we niet weten hoe ze zich voelen en nog geen manierhebben om dat te meten, maakt het moeilijker om ze als proefdier in teschakelen. Octopussen en katvissen vallen onder de strikte Europeseproefdierenwetgeving, maar alle andere ongewervelden niet. Ik vermoedechter dat dit onvermijdelijk zal komen. Het is aan ons, de onderzoekers,om duidelijk te blijven uitleggen waarom die experimenten nodig zijn.

Liesbet: Werken met proefdieren vraagt altijd een ethisch bewustzijn.We moeten elk dier met respect behandelen, ook de vele dieren waargeen wetgeving voor is.

Eve: We zoeken ook voortdurend naar alternatieven. Elke onderzoekerstaat voor doordacht gebruik van proefdieren. Maar we moeten

aanvaarden dat het er bij hoort.

Eve, je hebt farmacie gestudeerd en hebt jaren onderzoek gedaan in biomedische

faculteiten. Vanwaar die keuze, en is er een verschil met het onderzoek aan een

Faculteit Wetenschappen?

Eve: Ik kom uit een gezin waar aan tafel gesprekken werden gevoerd overgeneeskunde. Ik wilde begrijpen waar dat over ging, maar ik wilde geendokter worden. Als de opleiding biomedische wetenschappen al hadbestaan, was dat waarschijnlijk mijn keuze geweest. Farmacie was eenbrede opleiding met een accent op medische toepassingen. Het onderzoekin die biomedische omgeving heeft altijd betrekking op ziektebeelden ende mogelijkheid om te genezen. Mijn onderzoek ging over neurologischeontwikkelingsstoornissen, over genetische afwijkingen. Ik wilde meerfundamenteel die processen leren begrijpen, de translationele component wasniet mijn interesse. Wat ik wil doen, hoort meer bij fundamentele biologie.

Liesbet: Onderzoek moet niet altijd rechtstreeks “nuttig” zijn.

Eve: Dat vind ik ook. We moeten ons wel verantwoorden voor wat we doenmet het geld van de gemeenschap, maar om wijlen Rector De Somer teparafraseren: we moeten het recht hebben om te dwalen. Als je dwaalt,dan vind je ook heel nieuwe wegen. u

5

Liesbet Temmerman “Werken met proefdieren vraagt altijd eenethisch bewustzijn. We moeten elk diermet respect behandelen, ook de veledieren waar geen wetgeving voor is.”

IN BEELD DE NIEUWE LICHTING NEUROBIOLOGEN

Liesbet: Dat verantwoorden, betekent voor mij niet dat je dingen doet diemorgen nuttig zullen zijn, wel dat je echt waardevolle vragen probeert tebeantwoorden. Veel grote en revolutionaire ontdekkingen gebeuren perongeluk, op een dwaalweg.

Eve: Ons onderzoek naar de vroege ontwikkeling van het brein heeft voorlopiggeen belangstelling vanuit de industrie, in tegenstelling tot dat van Liesbet.

Liesbet: Zou je willen dat er toepassingen kwamen?

Eve: Dat is niet onze doelstelling, maar het zou natuurlijk wel fijn zijn.

Wat is dan wel de doelstelling van onderzoek in de wetenschappen?

Liesbet: Wij proberen puzzels op te lossen. Puzzels in de biologie gaanwel over processen waar mensen mee in aanraking komen, en waar ze hetbelang van begrijpen, zoals veroudering of de ontwikkeling van een brein.Sommige disciplines bestuderen veel “ver-van-mijn-bed” vragen.

Eve: We puzzelen er dan wel op los, we houden toch ook altijd de ogenopen voor opportuniteiten om er iets translationeels mee te doen. En als wezo’n mogelijkheid zien om rechtstreeks maatschappelijk nuttig te zijn,dan doen we dat natuurlijk wel.

Ik heb vrij lang “gepostdoct”, en ik heb regelmatig de vraag gekregenwaarom ik niet naar de industrie ging. In veel bedrijven kan je echt interessantedingen doen in R&D-afdelingen. Maar ik kan mij niet vereenzelvigen metde doelstellingen van de industrie. Mijn werk moet niet in een businessplanpassen. Ik wil vrij zijn om, ja, te dwalen. Trouwens, hoe meer je onderzoekt,hoe dieper je ingaat op de puzzels,hoe meer je wordt geconfronteerd methoe weinig we eigenlijk nog maar weten.

Liesbet: In onze job zijn we ook veelbezig met allerlei nieuwe ideeën door -praten. Dat gaat heel anders dan demanier waarop men doelstellingenin een bedrijf nastreeft.

We hebben het al over de studiekeuze van

Eve gehad. Hoe zat dat bij jou, Liesbet?

Liesbet: Ik ben licentiaat biochemie, maar ik vind erg veel interessant.Ik los graag ingewikkelde problemen op, en dat is bij uitstek wat je doetin de biologie. De “life sciences” zitten ook in alle groepen doorheen deuniversiteit, het is een hele brede wetenschap. Mijn aandeel is het leggenvan moleculaire puzzels, dat is mijn bijdrage als biochemicus en mijninteresseveld: uitzoeken hoe processen in de biologie mechanisch inelkaar zitten.

Is dat belangrijk, om deel uit te maken van een brede onderzoeksgemeenschap

die doorheen disciplines snijdt?

Eve: Toen ik aan het Departement Biologie kwam werken, merkte ik eenvrij strikte scheiding tussen de afdelingen fysiologie en ecologie. Dat heefteen historische logica, maar voor mij voelde dat vreemd en artificieel aan.

Ik denk dat Liesbet en ik die artificiële grens door -breken. Wij stellen thematische vragen en denkendan pas na welke disciplines en technologieënwe nodig hebben om het antwoord te zoeken.

Liesbet: Absoluut, ik heb alle disciplines nodigen wil mij niet laten beperken door “lijnen”.Het onderzoek is nu wel heel anders dan enkeledecennia geleden, er is technisch zo veel mogelijkgeworden. Wij zijn ook allebei geneigd om onsop de internationale onderzoeks gemeenschapte richten.

Jullie hebben zelf ook internationale ervaring.

Liesbet: Ik heb een postdoc gedaan inMelbourne, waar ik vooral mijn expertise inmassaspectrometrische analyse heb ingezetin verschillende domeinen.

Eve: Ik heb een doctoraat gemaakt in ontwik -kelingsbiologie, en vervolgens een postdocin EMBL in Heidelberg. De labo’s liggen inDuitsland, maar EMBL is heel Europa op eenzakdoek. Die internationale diversiteit vind ikheel belangrijk, en ik wil dat ook in onzeonderzoeksgroep meer binnenbrengen. In hetDepartement Biologie is de internationaledimensie nog niet zo uitgesproken.

Liesbet (lachend):Dat komt ook wel eenbeetje door ons, want zehadden in onze plaats ookeen buitenlander kunnenaanstellen … Maar we willener in elk geval aan werkenom dat te stimuleren.

Eve: We zitten nu ineen aantal verspreide

gebouwen, wat niet zo goed is voor spontaneuitwisselingen. Wij kijken uit naar de realisatie vanhet Bioscience Instituut, waar een internationalesfeer kan heersen en ook de grenzen tussenafdelingen en disciplines kunnen vervagen.

Jullie zijn allebei met neurobiologie bezig,

in september komt Isabel Beets ook nog het

departement versterken. Ook zij doet onderzoek

in de neurobiologie. Zit daar een strategie achter?

Eve: Het was in elk geval een actieve keuzevan het departement bij onze aanstelling.Neurobiologie was er al, en het was een keuzeom dat verder uit te bouwen.

6

" Hoe meer je onderzoekt,hoe dieper je ingaat opde puzzels, hoe meer jewordt geconfronteerd methoe weinig we eigenlijknog maar weten."

Neurobiologie is trouwens universiteitsbreed belangrijk in Leuven. Ook in degroep Biomedische Wetenschappen, bij psychologie en in spin-offbedrijvenzit heel wat expertise over neurobiologie.

Liesbet: Daardoor heb je een grote kritische massa met kennis en relevantetechnologie binnen handbereik.

Eve, aan de muur van je kantoor hangt een reeks mooie linosnedes van een of

ander insect …

Eve: Die heb ik gemaakt, het is een soort papierwesp. Het is heel interessantom naast wetenschap ook met kunst bezig te zijn. Kunst en onderzoek metelkaar confronteren, trekt je denken open.

Liesbet: Er is heel veel kruisbestuiving mogelijk. Beide dingen sprekenhetzelfde diepe gevoel aan van nieuwsgierigheid en creativiteit.

Eve: En die interactie is bovendien een manier om een ander publiek bijwetenschap te betrekken. t

7

20 — 21 / 10 Openingsfeest aan het Arenbergkasteel

26 / 10 — 20 / 01 Tentoonstellingen in M - Museum Leuven

en de Universiteitsbibliotheek

28 / 11 UUR KULTUUR M-useumnacht

en event ‘Futuring Europe’

Enkele highlights van het programma

Iedereen kent Campus Arenberg, Arenberg Bibliotheek, Arenbergkasteel,

Wetenschapspark Arenberg, Arenbergplein,...

ww

w.a

renb

erg

leuven.b

e

ww

w.a

renb

erg

leuven.b

e

Linosnede van een papierwesp

INTERNATIONA(A)L

Seeing different approachesopens your mind

Giulio Benetti works at theDepartment of Physics andAstronomy, but he is also linkedto the Università Cattolica delSacro Cuore at Brescia.He shuttles between Brescia andLeuven for his PhD research.Science@leuven wanted to findout what motivated him to applyfor a joint PhD programme.

You obtained your Master’s in Physics at Padova

University in Italy. Did you apply for a PhD position

immediately?

No. I had many other experiences before startingmy PhD. I come from the north of Italy, betweenVenice and Verona, which is a very industrializedzone. That's why I developed a positive attitudetoward the private sector and I decided to workfor one year before the PhD, starting in the R&Dsector of a small firm. This allowed me to savesome money and to start being independent frommy parents and live with Francesca who is nowmy wife. During the few months before the startof my doctorate I also taught as a substitute inthe same high school I attended a couple of yearsearlier. There’s nothing like looking straight intothe terrified eyes of my old Latin teacher whenI told her I was going to be her new colleague(as you can imagine I've never been a straight-Astudent in Latin).

Can you explain what the research is about?

You were granted an award for a paper with the title

Direct synthesis of antimicrobial coatings based ontailored bi-elemental nanoparticles – is this a line of

research that might lead to novel antimicrobial

treatments?

During these years of PhD research I synthesizedand characterized multi-element nano-particles

with tunable properties. In the paper you mention, that won the 2nd placein the Applies Physics Letters Materials - Excellence in Research Award2017, I proposed nanoparticles of Ag and Ti as a potential solution formicrobicidal coating. As I explained, I strongly believe in the cooperationbetween factories and universities. That’s why I developed this durable(thanks to titanium) and antibacterial (thanks to silver) coating, which openspossibilities of realizing self-disinfecting door handles, tables or screenprotectors. The invisible film kills off 99% of the bacteria lying on it in justone hour! The applications of this new family of nanoparticles are numerous,from the field of sensing to energy storage or production... but I don't wantto spoil too much, just read the open-access paper! (it's only 4 pages,plus another 15 of supplementary materials)

Why did you apply for a joint PhD programme between different universities?

It seems like a lot of unnecessary fuss… Are there distinctive advantages?

In my opinion, doing a PhD is not only a matter of working on a singlespecific topic or only learning new stuff. PhDs, like culture in general,model your forma mentis. I think that, in the end, the most important thingis not what you've learnt but how you will be able to think and to find newsolutions to every single challenge you will encounter in your future life.In this view, having the possibility to move between different people andrealities, absorbing knowledge from more than a single source, is of cardinalimportance. Seeing different habits and different approaches, even to thesame question, opens your mind giving you a broader pool of solutions totackle the future. It is exactly for this reason I decided to move away fromPadova after my MS and to work for one year before starting my PhD.

Your forma mentis… Your Latin teacher would be so proud of you…

The joint programme means that you do part of your research in Leuven,

and another part in Brescia. Are there differences in the approach between

the two research groups?

For sure, the two groups where I work show very different approaches tomany things. But you have to consider other aspects, for instance the factthat the university of Brescia is actually smaller than KU Leuven, as well.As a consequence the relationships between students and professors aremore friendly. For example, in Brescia I have to go to the bar and pay tohave coffee, but I rarely actually pay because professors or other studentstend to offer! Sometimes people also organize private barbecues withstudents and professors ... which until now has never happened to me inLeuven (anyone willing to change this state of affairs can find my email onwho’s who, just in case ... ).

BY SISKA WAELKENS

Peolpe who are interested in the paper can take a look at:aip.scitation.org/doi/10.1063/1.4978772; or simply enteringthe title of the paper in google will be do the trick as well.

8

Work-wise I think that, in Italy, people probablytend to ramble a bit more. But sometimes it'sfrom these wide-spectrum conversations thatnew ideas and solutions emerge, so it's notnecessarily a negative point.

In my opinion, doing a PhD isnot only a matter of workingon a single specific topic oronly learning new stuff.PhDs, like culture in general,model your forma mentis.

How do you like living in Leuven?

Ok ... not a good moment to ask me that! A fewdays ago I fetched my new shiny 2WD bike fromVelo. And just a few hours later, returning homefrom the campus, I got a fine because I wasgoing in the wrong direction in a one-way street!I KNOW (now) that it's a SEVERE THIRD ORDERINFRACTION in Belgium... but Jesus ... in 28 yearsof riding a bike in Italy I've never thought I wasgoing to have a fine for that reason! However,talking of nicer things, I really like seeing a lot ofpeople travelling by bike! I've always used it a lot.It reminds me of Padova, also a town full of bikes.Finally I have to say that although I came fromthe land of Prosecco, a very famous sparklingwine, I love Belgian beers. I had a hard jobconvincing my friends that I was going toBelgium for the physics and not for the beer.Frankly, even now some people still don’t fullybelieve this story. t

9

Giulio Benetti

Ethics@Arenbergdebatover onbedwelmd slachten

In het kader van de Week van de Ethiek organiseertde Groep Wetenschap en Technologie jaarlijks eendebat over een actueel, maatschappelijk relevantthema. Op woensdag 28 maart behandelde datdebat het onderwerp Onverdoofd slachten in

perspectief. Vijf mensen die de problematiek vandichtbij kennen, gaven hun visie en gingen hetgesprek aan met het talrijke publiek.

Dierenarts Piet Vanthemsche, verbonden aan de Faculteit Bio-ingenieurs -wetenschappen, belichtte het rapport dat hij maakte in opdracht van ministerBen Weyts. Daarin bespreekt hij de dialoog met de geloofsgemeenschappenmet het oog op een significante verbetering van het dierenwelzijn bij depraktijk van ritueel slachten en de overgang naar een algemeen verbod oponbedwelmd slachten. Daarnaast kwamen ook Dirk Lips (Vlaamse Raadvoor Dierenwelzijn), Chaïma Ahaddour (Islamologe), Luk Van Esbroeck(Flanders Meat Group) en Lesley Mofat (Eyes on Animals) aan het woord.

Tijdens het debat bleek dat de panelledenondanks hun sterk verschillende invalshoekhet in grote lijnen eens waren over na te strevendoelstellingen. Zoals Piet Vanthemse aangaf,impliceert goed samenleven dat je elkaarsgewoontes verdraagt – ook als je ze niet begrijpt– zolang er niet over bepaalde rode lijnen wordtgestapt. Regels voor dierenwelzijn vormenzo’n rode lijn. Voor dieren waarvoor reversibelebedwelming mogelijk is, bleek dat voor alleaanwezigen een goede optie. Voor dierenwaarvoor (nog) geen procedures voor reversibelebedwelming beschikbaar zijn, is “post-cut stunning”(bedwelming onmiddellijk na de snede) de best

mogelijke optie, maar het wordtsterk aanbevolen om ook voordeze diersoorten proceduresvoor reversibele bedwelmingte ontwikkelen. Om vlees -producenten die het goeddoen te beschermen, is hetnoodzakelijk dat er Europeseregelgeving komt. Ondertussenmag dat geen excuus zijn omniets te doen: Europa zalvolgen, en ondertussenkunnen wij voortrekkers zijn.

Vicerector Gerard Govers slootde avond af, en benadruktehet belang van dit type debat.Als universiteit moet je jeverantwoordelijkheid nemen,en ook voor de aanwezigestudenten is leren nadenkenover hoe ze in de maatschappijgaan staan, een essentieel deelvan hun opleiding. t

DOOR SISKA WAELKENS

CAMPUSPRAAT

Het debat is volledig te beluisterenvia YouTube, “Onverdoofd slachtenin perspectief”.

10

KU LeuvenProfessor ConnyAerts awardedprestigiousLodewijk WoltjerLecture 2018

The Lodewijk Woltjer Lectureis awarded by the EuropeanAstronomical Society (EAS)to astronomers of outstandingscientific distinction. KU LeuvenProf. Conny Aerts, head of theInstitute of Astronomy and ViceDean for Communication andOutreach of the Faculty ofScience, receives the prize for her exceptionalwork in the field of stellar astrophysics,specifically in the domain of asteroseismology,i.e., the investigation of stellar pulsations.

She is the first Belgian to beacknowledged with this award.

The European AstronomicalSociety, founded in 1990,

promotes astronomy in Europeand advances the collaboration

between European astronomical researchinstitutes. The prize prof. Aerts is receiving isnamed after the famous Dutch astronomerprof. Lodewijk Woltjer, founder of the EASand its first president. t

BVLG op bedrijvenbezoekOp donderdag 19 april, de warmste sinds het begin van de registraties,gingen de geologen van alumnikring BVLG op bedrijvenbezoek bij degroeves van Sagrex (Quenast) en Carrières du Hainaut (Soignies).In beide groeves kregen de alumni een deskundige uitleg over deuitbating en toepassingen van respectievelijk het porfiergesteente envan wat in de volksmond bekend staat als ‘blauwe steen’. Porfier wordttegenwoordig voornamelijk als ballast voor de spoorwegen gebruikt,terwijl blauwe steen allerlei toepassingen kent in de bouwafwerking. t

Najaarsactiviteit LeuvenseAlumnivereniging voorGeografie en ToerismeOp zaterdag 17 november 2018 vieren we 10 jaar interuniversitairemasteropleiding Geografie KU Leuven-VUB. De opleiding startte in hetacademiejaar 2007-2008 en dus studeert de tiende lichting studentenaf in juni 2018. In samenwerking met de afdeling Geografie en Toerisme(KU Leuven) en de vakgroep Geografie (VUB) organiseert de LeuvenseAlumnivereniging voor Geografie en Toerisme (LAGT) een namiddag -activiteit waarbij de nieuwe ontwikkelingen in het onderwijsprogrammaoverlopen worden en de rol van geografen in het werkveld onder deloep genomen wordt. Maar uiteraard is het in de eerste plaats eenmooie gelegenheid om samen herinneringen op te halen en om decontacten tussen alumni en de opleiding aan te scherpen. We sluitende namiddag af met een uitgebreide receptie.

Alle alumni zijn van harte welkom, maar vanzelfsprekend hopen we datde jong-alumni die de gezamenlijke opleiding hebben gevolgd sterkvertegenwoordigd zullen zijn! t

Alumnileden krijgen later meer informatie via mail.Heb je al eerder specifieke vragen bij deze activiteit?Stuur gerust een mail naar lagt@kuleuven.be!

eas.unige.ch/woltjer_lectures.jsp

https://fys.kuleuven.be/ster/staff/conny-aerts/conny-aerts

11Prof. Conny Aerts

KRINGNIEUWS

Groepsfoto bij Carrières du Hainaut

Van 4 tot 8 april vond het jaarlijkse “WesternRegional Congress” van de European GeographyAssociation (EGEA) plaats in Molenbeek, Brussel.Dit congres werd georganiseerd door enkelestudenten geografie van de KU Leuven insamenwerking met enkele studenten van de VUBen UGent. In totaal kwamen er 163 Europesestudenten en jonge geografen vanuit 22 landen enmeer dan 60 verschillende steden naar het congres.

Op dit congres hadden de verschillende deelnemers de kans omin gesprek te gaan en na te denken over het thema “Living Apart Together”,waarbij Europa, maar ook gedecentraliseerd België, in het beeld kwamen.Zo is professor dr. Kesteloot op de openingsceremonie komen sprekenover de geografie van België en hoe dit thema relevant is in ons land.Vervolgens kwam Femke Faber van GIM aan bod met een presentatieover de arbeidsmarkt voor geografen.

12

KRINGNIEUWS

EGEA congres

Verder hebben de verschillende deelnemerssamengewerkt in verschillende workshops zoalsCycling to Sustainability – Bike – HighwaysConnecting Regions, One city – many faces,Living barrier-free together – inclusive cityplanning strategies, Mobilising Europe,Zero Waste: Possible in EGEA?.

Omdat geografie niet enkel uit theorie bestaat,zijn we op 6 april het veld in getrokken. Zo maaktende deelnemers ook kennis met andere aspectenvan België tijdens hun gekozen excursie: eenbezoek aan het NGI, de Ardennen, de Westhoek,Gent, de haven van Antwerpen of de EuropeseUnie in Brussel. Naast het wetenschappelijkeprogramma vond ook de regionale meeting vande Westelijke regio van EGEA plaats en enkeleandere comités van EGEA maakten gebruik vanhet congres om hun live-meeting te houden. Op delaatste dag van het congres kregen de deelnemersde kans om Brussel verder te ontdekken, dit doormiddel van georganiseerde city tours.

Kortom, het was een interessant en leuk congres. t

© Sanna Kujala

DOCTORATEN WETENSCHAPPEN Periode 1 februari tot 30 april 2018

RICHTING DATUM NAAM TITEL THESIS PROMOTOR(EN)

n GEOLOGIE 5/2/18 Marcelle MARQUES Travertine shrub structures: origin, diagenetic modifications R. Swennen / ERTHAL and petrophysical characteristics – Tivoli case (Central Italy) E. Capezzuoli

n BIOLOGIE 16/2/18 Charlotte PHILIPPE The annual killifish Nothobranchius furzeri as a new fish model L. Brendonck /in long-term ecotoxicological research G. De Boeck

n FYSICA 21/2/18 Xianmei CHEN Magneto-Optical Properties of Bifunctional Nanoparticles V. Moshchalkov /Y. Liu / J. Vanacken

n CHEMIE 23/2/18 Anton NECHAEV Diversity-Oriented Synthesis of Heterocycles through Post-MCR E. Van der EyckenFunctionalization of the Triple Bond

n WISKUNDE 23/2/18 Anna Sofie KROGAGER Cartan subalgebras in II1 factors S. Vaes

n GEOGRAFIE 27/2/18 Jan MAES The role of governance in (re)producing ineffective disaster J. Poesen /risk reduction: Evidence from landslides in Uganda and Cameroon M. Kervyn /

C. Parra Novoa

n CHEMIE 28/2/18 Rick VLEUGELS Faraday rotation in conjugated organic molecules T. Verbiest / W. Brullot

n FYSICA 5/3/18 Supriya SURANA Physico-chemical effects in depth profiling of organic W. Vandervorst /semiconductors A. Delcorte

n CHEMIE 9/3/18 Bieke ONGHENA Ionic liquid solvent extraction for the recovery of rare earths K. Binnemans and cobalt

n WISKUNDE 9/3/18 Jo RAES Observations and seismology of waves in solar filaments T. Van Doorsselaere /and coronal loops M. Baes

n GEOGRAFIE 13/3/18 Federica BONO “¡Psst…Tengo papas!” A Substantive Approach of Cuba’s M. Loopmans /Food Economy E. Mathijs

n GEOGRAFIE 16/3/18 Maarten VAN LOO Human environment interactions in the past. Modeling ancient G. Verstraetencrop yields in a Mediterranean environment

n GEOLOGIE 27/3/18 Dominique JACQUES Oroclinal buckling, transpressional deformation and W-Sn vein-type M. Sintubin / mineralisation: Evidence of a kinematic relationship from the Iberian P. Muchezmetallogenic province (Portugal)

n CHEMIE 29/3/18 Clio DEFERM Development of a hydrometallurgical route for the production K. Binnemans /of high-purity indium J. Fransaer /

H. Ossterhof

n BIOCHEMIE EN 29/3/18 Ilse BOLLAERTS Acute neuroinflammation and glial reactivity to rebuild neural L. MoonsBIOTECHNOLOGIE circuits: Unraveling the role of inflammatory mediators during

zebrafish optic nerve regeneration

n CHEMIE 13/4/18 Thomas QUANTEN Metal substituted polyoxometalates as artificial proteases in T. Vogt /the presence of surfactants P. Shestakova

n GEOGRAFIE 18/4/18 Wouter VANNOPPEN Plant root effects on erosion of sandy soils in a temperate climate. J. Poesen /A trait-based methodology to select native plants for biological soil M. Vanmaerckeconservation measures

n BIOLOGIE 20/4/18 Lynn GOVAERT Quantifying the contributions of ecology and evolution to L. De Meester /population and community trait change: Methods development J. Panteland implementation

n BIOLOGIE 24/4/18 Pieter VANCAMP Dissecting the role of the thyroid hormone transporter MCT8 V. Darrasin the embryonic development of the chicken brain usingRNAi-based knockdown

n Sterrenkunde 26/4/18 Bram BUYSSCHAERT Asteroseismology of magnetic massive stars C. Aerts / C. Neiner

13

WETENSCHAP EN ONDERWIJS

Leerkracht, de job vanmijn leven

Een dikke vijftien jaar geledenverliet ik “de privé” voor een jobin het onderwijs en ik heb het menog steeds niet beklaagd. Het iseen job die, mij althans, heel veelvoldoening schenkt.

Als leerkracht in het algemeen en meer bepaaldals aardrijkskunde-leerkracht vind ik het enormbelangrijk dat jongeren naar de wereld kijken meteen open blik. Die wereld is voor sommigen vanhen al heel groot, voor anderen nog uitermateklein. Het gaat hem niet om hoofdsteden vanbuiten leren en de geologische geschiedenis vande Ardennen memoriseren, maar veeleer om deverwondering. Met veel liefde over je vak vertellenen jongeren kritisch doen nadenken is één van demeest uitdagende dingen die je als leerkracht kanwaarmaken. De vraag “Waar ligt dat?” is niet teverwaarlozen, maar de vraag “En waarom ligt datdaar?” is – in mijn ogen – nog veel belangrijker.Dat studenten zich afvragen “Waarom is het hierzo en daar anders?” vind ik zeer waardevol.Als leerkracht kan ik dus een klein beetjebijdragen aan de ontwikkeling van de persoonlijkeen intellectuele wereld van jongeren. Als eenleerling na de les zegt dat hij of zij het daar thuiseens over zal hebben of als ik nog een discussiehoor over de les in de gang dan vind ik dat ik inmijn opzet ben geslaagd: nadenken over wat erzich afspeelt in de wereld.

Toen ik meer dan vijftien jaar geleden beslootnaar het onderwijs over te stappen, ben ik delerarenopleiding geografie (toen heette dat‘geaggregeerde voor het secundair onderwijs’)aan de KU Leuven gaan volgen. Zomaar in hetonderwijs stappen zonder een basisvormingonderwijs en de nodige tips en tricks leek me nietzo verstandig. De kans zou bestaan dat ik alleszou doceren zoals ik dat bij een lezing deed.Net zoals bij andere beroepen is het beroepvan leerkracht een stiel die je moet leren.

De stage die wij toen moesten doen heeft mij handvatten aangereikt omaan het effectieve lesgeven te beginnen én de opleiding heeft mij wegwijsgemaakt in de administratieve mallemolen van wat het onderwijs natuurlijkook is: eindtermen, leerplannen … Natuurlijk word je door het effectievedagelijkse lesgeven steeds beter en zie je mogelijke problemen al vanmijlenver aankomen. Het spreekwoord “oefening baart kunst” is hier weldegelijk van toepassing. Bovendien geeft de theoretische basis overlesgeven en leren die je in de opleiding krijgt, je een noodzakelijk begripvan wat onderwijs in feite is.

In een wereld die heel snel verandert en waarin (des)informatie zomaarte grabbel ligt, kan – mijns inziens – een leerkracht die met passie zijnof haar vak geeft en die jongeren doet nadenken toch een beetje hetverschil maken. t

DOOR ANN VERSTRAELEN

14

Ann Verstraelen

15

Hervormde masteropleidingchemie

Met ingang van het academiejaar 2018-2019zullen de master in de chemie en de EngelstaligeMaster of Chemistry grondig worden hervormd.Daarmee wordt tegemoet gekomen aan een aantalprobleempunten die aan het licht zijn gekomen bijonder meer het laatste visitatierapport, de COBRA-gesprekken en specifiek met het oog op dezehervorming georganiseerde bevragingen vanzowel het werk-, als onderzoeksveld.

Een eerste probleempunt van de huidige opleiding betreft het gebrek aanprofilering van de opleiding en daarmee samenhangend ook het gebrekaan een duidelijk en positief maatschappelijk profiel van de master chemie.Een tweede punt is de grote discrepantie tussen de Nederlandstaligemaster en de Master of Chemistry, hetgeen, mede door de kleine instroomin die laatste, leidde tot een segregatie van de Engelstalige studenten.Een derde probleem is de als te gering gepercipieerde affiniteit vande master chemie met het bedrijfsleven.

Om die problemen te verhelpen zijn de vernieuwde master in de chemieen de Master of Chemistry nagenoeg volledig parallel opgebouwd.Het onderscheid tussen de professionele optie en de onderzoeksoptieverdwijnt, waardoor alle studenten die niet de optie onderwijs kiezen verplichtworden een omvangrijke externe stage (30 studiepunten) in een bedrijf,onderzoekscentrum of buitenlandse universiteit te lopen. De organisatorenvan de opleiding zijn van mening dat ook de inter nationalisering daarbijgebaat zal zijn. Om de affiniteit van onze afstuderende studenten methet bedrijfsleven nog te verhogen, zal ook het bestaande vak industriëlechemie worden geüpdatet. Er wordt een zeer praktisch, bedrijfskundig luik,uiteraard geïllustreerd met chemisch relevante casus, geïnstalleerd,dat bovendien algemeen verplicht zal worden.

Om verbetering op vlak van profilering te bewerkstelligen worden er drietracks gedefinieerd: theoretische chemie en structuurchemie, duurzamechemie, en nanogestructureerde materialen. Daarmee hopen we aspirant-studenten chemie (ook instromers in de bachelor) van meet af aan eenaantrekkelijker en maatschappelijk relevant beeld van de chemie te kunnenvoorhouden. Op termijn hopen de organisatoren van de opleiding dat datzal bijdragen tot een beduidend hogere instroom in de opleidingen chemie.Dat kan bij gevolg, via een grotere uitstroom van gemotiveerde en goedopgeleide chemieleerkrachten, het maatschappelijk imago van de chemie

DOOR MARIO SMET verder verbeteren en zodoende de verhoogdeinstroom nog versterken. In dat verband kanook een interessante synergie met de nieuweeducatieve masteropleidingen die in 2019-2020van start zullen gaan, verwacht worden.

Ten slotte wordt er ook voor de invoering vaneen algemeen eindexamen gekozen. Dat examenheeft als doel de kennis die de student heeftopgedaan gedurende de volledige opleiding teverdiepen, te integreren en inzetbaar te makenvoor het oplossen van complexe problemen.Dat kadert in de trend die zich universiteitsbreedvoordoet om meer geïntegreerd te examineren,waardoor de student wordt aangezet om deleerstof meer inzichtelijk te verwerken enverbanden tussen diverse vakken duidelijkerte maken waardoor de leerinhouden ook beterverankerd worden. De opleiding hoopt daarmeehaar afstuderende studenten beter te wapenenmet het oog op een voortdurend complexerewetenschappelijke en onderzoekscarrière. t

WETENSCHAP EN KUNST

This Rare Earth:Artefactfestival 2018

Afgelopen februari vond in Leuven Artefact 2018plaats, een tentoonstelling (en festival) met alsthema This Rare Earth – Stories from Below.

Geïnspireerd door het debat rond het Antropoceen wordt ‘de blik naarbeneden, naar de stenen en mineralen die zich onder onze voeten bevinden’gericht. Tal van kunstenaars lieten zich inspireren door de exploitatie vanonze ondergrond en de gevolgen voor mens en maatschappij. De rodedraad doorheen de expositie: leven, maatschappij en de opbouw vanonze ondergrond zijn nauw met elkaar verbonden.

Dat zou natuurlijk een thuiswedstrijd voor eengeoloog moeten zijn, maar dat was buiten dekunstzinnige en culturele aspecten van detentoonstelling gerekend. Zonder de uitleg in hetbegeleidende boekje waren sommige aspectenniet eenvoudig te doorgronden.

Veel stukken, in modern kunstjargon ‘installaties’genoemd, werden vergezeld door een indruk -wekkend achtergrondverhaal, zoals bijvoorbeeldde Chinese vazen, gemaakt van giftige modderuit het enorme afvalreservoir van een mijn in hetnoorden van China (‘Rare Earthenware’ doorUnknown Fields).

DOOR ROBERT SPEIJER

16The Power of None door Maarten Vanden Eynde

17

Die mijn exploiteert onder andere grondstoffenvoor de zeldzame aarden zoals europium enneodymium die noodzakelijk zijn voor deproductie van onder andere smartphonesen andere elektronica met beeldschermen.Die winning gaat helaas niet zonder de productievan veel afval. Een anderbijzonder verhaal betreft hetdoodgewone element ijzer;ook ons lichaam zit er volmee. Dat gegeven brachtkunstenares CeciliaJonsson in haar project‘Haem’ ertoe het ijzer uit69 menselijke placenta’ste winnen en daaruit eenkompasnaald van een paar gram te produceren;een krachtig symbool voor de relatie mens, aardeen exploitatie. De wetenschapper die wilde wetenhoe dat proces in z’n werk ging, bleef helaas op zijnhonger zitten. Veel herkenbare dilemma’s werdenin de verf gezet, zoals in de film ‘Kuannersuit;Kvanefjeld’ van Lise Autogena & Joshua Portwayover de ontwikkeling van een uraniummijn doorhet Australische bedrijf Greenland Mineralsand Energy in de achtertuin van een kleinegemeenschap in het zuiden van Groenland.Het afkalven van de Groenlandse ijskap biedtenorme economische opportuniteiten en daarspringen handige ondernemers snel op.

De film bestond uit een reeks interviews metbewoners van de gemeenschap en toont eensterke verdeeldheid over de komst van de mijn.Wat voor de ene bewoner economische ontwikkelingbetekent, is voor de andere het verlies van deeigen identiteit. De globaliserings problematiekzorgt daarbij voor een extra dimensie.

Een van mijn favoriete installaties was ‘The Powerof None’ van Maarten Vanden Eynde; misschienspeelde de montage van afbeeldingen van micro -fossielen (ongeveer 2500 maal vergroot) daarinwel een rol. Het project focuste op het elementsilicium, dat na zuurstof het meest voorkomendeelement in de aardkorst (20% van alle atomen) isen dat zo’n allesbepalende rol speelt in de SiliconAge waarin wij leven. Het centrale object bestaatuit een siliciumkopie van het menselijk brein dat via

koperdraden verbonden is met een ring van siliciumschijven met daaropfoto’s van de schaaltjes van kiezelwieren. Dat zijn veelvoorkomende,microscopisch kleine algen met een uitwendig skelet dat uit siliciumoxidebestaat. Recent onderzoek toont aan dat dat skelet de fotosynthese vande algen versterkt en bijgevolg denkt men dat kiezelwieren misschien ookinzicht kunnen bieden in de ontwikkeling van zonnecellen van de toekomst.

De tentoonstelling bevatte een dwarsdoorsnedevan thema’s van een inleiding in de geologie,zoals studenten geologie, geografie en chemiein het eerste studiejaar aangeboden krijgen:naast het genoemde Antropoceen en de kiezel -wieren, komen er rifkalkstenen uit de Ardennenop een bedje van witte krijtkeien voorbij, evenalshet Blue Lagoon geothermale zwembad (IJsland),James Hutton (de grondlegger van de moderne

Geologie), de gesteentecyclus, de vorming van travertijn, zoutwinning,het diepste boorgat op aarde (Kola, Rusland), schijfjes boorkern en slijp -plaatjes van een Noorse gneis en de vorming van zware elementen insupernova’s. De tentoonstelling was zo ook een echt feest der herkenning.

Wat meer wetesnchappelijke duiding en betrokkenheid van geologenwas nuttig geweest om een verbinding te leggen naar modern geologischonderzoek en onderwijs in Leuven. Al bij al was het toch een boeiendetentoonstelling. t

© foto’s: Kaspars Kursiss

Onderdeel uit The Power of None door Maarten Vanden Eynde

“Tal van kunstenaars lietenzich inspireren door deexploitatie van onze onder -grond en de gevolgen voormens en maatschappij.”

WETENSCHAP EN INNOVATIE

Erasmus+ project IBIS

Do you think science students should not onlybecome brilliant scientists but also tomorrow’sentrepreneurs? The IBIS project (the Implementationof a Business and Innovation module in Scienceprogrammes) aims at bridging the gap betweenscience and economics.

Under Erasmus+, the Science Faculties of the KU Leuven, University ofAmsterdam and Vrije Universiteit Amsterdam have been awarded a grant forthe development and implementation of a Business & Innovation module inScience programmes (December 2015 – August 2018). The fourth partner isa private German company, information multimedia communication AG (IMC).

University students majoring in various disciplines are increasinglyrequesting the introduction of business context in their programmes.Traditionally, science study programmes tend to focus (exclusively) on(multidisciplinary) domain specific subjects. By introducing a moduleof Business and Innovation in science programmes with emphasis onthe role of curiosity driven fundamental research, this project will improvethe quality and the relevance of higher education science programmes.The entrepreneurial skills, acquired by the students who have taken thismodule will increase the students’ relevance on the labour market.

The project focusses on 12 credits of the minor Business & Innovationwhich is available to all science students at the KU Leuven. We aredeveloping Workshops ‘Innovation in Practice’ as well as a MOOC‘Principles of Economics for Scientists’ which both help bridge the gapbetween economics and entrepreneurship on the one hand and scienceon the other. The MOOC is supported by a Learning Analytics Frameworkand Evaluation Tool.

MOOC ‘Principles of Economics for Scientists’

For science students to become entrepreneurs,they need to understand and be able to employthe basic principles of economics. The MOOC‘Principles of Economics for Scientists’ is beingdesigned to accomplish this goal. In short,it is an introduction to microeconomics with anemphasis on innovation and strategic interaction.The first half of the MOOC has already beenpiloted twice at the KU Leuven and once atthe Vrije Universiteit Amsterdam. More recently,the second half has been developed.

Learning Analytics Framework

We are creating a framework to support thecollaborative learning process in the openlearning space. This process is supported bymirroring students’ learning behaviour to provide

(a) information to individual students about theirlearning process in relation to the group,

(b) information to teachers to support thelearning process more effectively,

(c) insight in the possibilities and the power oflearning analytics to support developmentof entrepreneurial attitudes and skills in ascientific context,

(d) increase awareness of students for lifelonglearning in an open space.

Not only data analyses but also gamificationelements are being tried and tested duringthe pilots of the MOOC.

BY KATRIEN CAMPS

18

HOW TO HELP SCIENCE STUDENTS BECOME ENTREPRENEURS?

Step 1: bridging economics & science

MOOC- Learning Analytics Framework- Evaluation Tool- Open Online Learning Platform with interactive features

Step 2: becoming entrepreneurs

Workshops: Innovation in Practice

MOOC CHARACTERISTICS

• calculus-based course• 6 ECTS• flexible in terms of adoption• reduces teacher-time• motivates self-regulation

For a sneak peek have a lookat our project website:www.ibisproject.eu/outputs/mooc!

19

Evaluation Tool

The Evaluation Tool needs to support the assessment and certificationof the online course and needs to be aligned with learning activities forMOOC participants. The tool consists of an evaluation strategies modelwhich defines the generic assessment methods for the Intended LearningOutcomes (ILO) of the course. This includes the definition of measuringmethods and performance metrics.

We have identified several possibilities (assessment through interactiveonline tests, proctoring, gamification tools …) and are currently focusing onOpen Badges. These are online tokens that represent a specific achievementand can be shared across the web.

Open Online Learning Platform

For the final version of the MOOC, a user-friendly and intuitive open onlineplatform will be set up which supports blended learning on a multi-campuslevel. The platform will be technically designed for laptop, mobile phone andtablet computer use and will be provided based on a conveniently usedinternet based learning platform which allows online evaluation and reporting.The platform will at its core be based on existing, powerful and establishedlearning management solutions and will be enhanced with services andmodular plug-ins that are required to realize the innovative pedagogicallearning approach of IBIS.

Workshops: Innovation in Practice

This course consists of case-based teamassignments with individual as well as groupcomponents. Science students actively engage inbusiness and innovation modelling and analysisin a learning by doing mode, deploying previouslyacquired knowledge both of the Business &Innovation module and the science modules.It is the crucial step from understanding the basicprinciples of economics to actually being able todeploy these newly-acquired skills. t

This project has been funded with supportfrom the European Commission (Projectnumber: 2015-BE02-KA203-012261).The information in this research reflectsthe views only of the authors, and the

Commission cannot be held responsible for any use which may bemade of the information contained therein.

WETENSCHAP EN ONDERZOEK

BLUES functiemethode In de 17de eeuw, toen calculus werd ontwikkeld,bedachten Newton and Leibniz differentiaal -vergelijkingen. Een differentiaalvergelijking heetlineair wanneer de onbekende functie er slechtstot de eerste macht in voorkomt. De andere,zogenaamde niet-lineaire differentiaal vergelijkingen,zijn moeilijker op te lossen maar minstens zointeressant. Ze beschrijven complex gedrag enchaos. Ze voorspellen groei, diffusie en uitstervenvan biologische populaties. Ze worden aangewendom observaties te fitten, in de 21ste eeuw,van dramatische kosmische gebeurtenissen dievoorzien werden in de algemene relativiteits theorievan Einstein. Ze kunnen niet-lineaire optischeeigenschappen van metamaterialen modelleren.Ze karakteriseren de dynamica van grensvlakkenin zachte en harde gecondenseerde materie.

Lineaire differentiaalvergelijkingen laten superpositie van oplossingen toe.Dit is één van de krachtigste technieken in de computationele weten -schappen, met als schoolvoorbeeld de Fouriertransformatie. Ook deGreense functiemethode benut het superpositiebeginsel van de lineairetheorie en gebruikt de Dirac deltafunctie als het wiskundig atoom voor deopbouw van een fysisch systeem. Maar nu komt een nieuwe methode opde markt die superpositie van functies aanwendt voorbij de grenzen vanlineaire vergelijkingen. Ze wordt gezamenlijk voorgesteld door een statistischfysicus van KU Leuven en een biofysicus van Universiteit Stellenbosch.Ze draagt het acroniem BLUES, van beyond linear use of equationsuperposition. Superpositie van oplossingen van een niet-lineair probleemis normaal niet toegestaan, maar wat blijkt? De overtreding wordt somsmaar licht bestraft of zelfs beloond. Een demonstratie hiervan kan menvinden in het artikel van Joseph O. Indekeu en Kristian K. Müller-Nedebock,getiteld “BLUES function method in computational physics” en gepubliceerdin 2018 J. Phys. A: Math. Theor. 51, 165201. Het onderzoek werd uitgevoerdin het kader van het bilateraal samenwerkingsakkoord tussen KU Leuvenen Universiteit Stellenbosch. t

www.ibisproject.euWith the support of the Erasmus+programme of the European Union

DOOR JOSEPH INDEKEU

20

VERSLAG

Met Science@Leuven naarde West-Kaap in Zuid-Afrika

Bij onze aankomst in de luchthaven vanKaapstad worden we meteen warm ontvangendoor Jan Beirlant, die enkele maanden per jaarlesgeeft aan de universiteit van Bloemfontein,en zijn echtgenote Ann.

Bij een eerste kennismaking met de Kaap vallendadelijk heel wat dingen op. Zo zijn er meertownships dan verwacht. De natuur is er prachtigmaar droog en er leeft een vriendelijke bevolking.Onze gids Roeland en chauffeur Barry vertellenons ook meteen heel wat over hun dagelijkseervaring in dit complexe land.

In het Inverdoorn Game Reservaat maken wekennis met de Big Five en zijn we helemaaloverweldigd. Is dit nu het echte Afrika, of eenveredelde versie van de Beekse Bergen?

De volgende dagen doorkruisen we enkele kerende uitgestrekte vlakte van de Karoo. Een leeg,dor landschap, omringd door verschillendebergketens.

Nabij Sutherland bezoeken we, op 1800 meterhoogte, de SALT-telescoop (Southern AfricanLarge Telescope). Deze enorme sferische spiegel,die elk jaar opnieuw gepoetst en gecoat wordt,zorgt voor gedetailleerde analyses van licht -snelheden. Daardoor is het mogelijk om heelnauwkeurig afstanden te meten in het onmetelijkeheelal. Nabij de SALT staan ook verschillendeklassieke parabolische telescopen die beheerd

worden vanuit verschillende landen. Het is een unieke plek waar een schataan data die de wetenschap nieuwe inzichten bezorgt, verzameld wordt.

Door de platentektoniek zijn er in de Kaapse regio heel wat vouwbergen.Zo zijn de Swartbergen een prachtig opgestuwde bergketen, bestaande uitzowel kalksteen als zandsteen. Het gebied herbergt een schat aan uniekefauna en flora. Er zijn 8500 plantenspecies en meer dan 600 verschillendesoorten heide. We komen de inheemse Pelargonium (onze geranium) enverschillende soorten Protea’s tegen, maar ontdekken ook fossielen vanoesters en mosselen in de bergwand (of zijn het toch eerder concreties?).

De Swartbergpas (27km) is volgens onze gids Roeland de mooistebergpas van Zuid-Afrika. In 1882 werd hij door handenarbeid vangevangenen aangelegd. Het is zeker de moeite waard om die hellingmet een mountainbike af te dalen.

In de kalkrotsen van het gebergte zijnook de spectaculaire Cango-grottenontstaan. Dat grottencomplex is quaomvang te vergelijken met onzegrotten van Han. Ze zijn echter nietkoud en nat, maar warm en droog.Naast onder andere de regen boog -kamer en de bruidskamer methemelbed ontdekken we ookonverwacht zangtalent vanenkele alumni-leden.

In de tijd dat een kilogram struisvogelveren evenveel waard was als een kilogoud woonden er veel struisvogelbaronnen in Oudthoorn. Ons bezoek aaneen struisvogelboerderij brengt ons veel bijzonderheden over de loopvogelsvan de woestijn bij.

DOOR LUT JANSSENS

Downhill fietstocht in de Swartbergpas in Oudtshoorn

Observatory in Sutherland met SALT telescoop

Cango-grotten

21

Na het doorkruisen van het Outeniquagebergte bereiken we de IndischeOceaan. Die bergen worden ook honingbergen genoemd omdat de San(of Bosjesmannen) hier naar honing kwamen zoeken. De wandeling overde rotsen en kliffen van het Tsitsikamma National Park leidt naar een aantalspectaculaire hangbruggen. Aansluitend maken we een boottocht opde Knysna Lagune en bezoeken we een replica van het karveel waarmeeBartholomeus Diaz in Mosselbaai is toegekomen. De link met de Europesegeschiedenis is in Zuid-Afrika nooit veraf.

Tijdens de busritten krijgen we van Roeland heel wat achtergrondinformatieover de complexe geschiedenis van Zuid-Afrika en zijn vele migraties.De toekomst zal uitwijzen hoe de sociale verhoudingen tussen deverscheidene bevolkingsgroepen zullen evolueren.

Na heel wat omzwervingen bereiken we uiteindelijk Stellenbosch. Het is eenmooi, rustig en groen universiteitsstadje waar iedereen zich onmiddellijk thuisvoelt. Na Kaapstad is het de oudste stad van het land. Onze KU Leuvenheeft een goede band met de universiteit die in de stad gevestigd is. Na eenhartelijke ontvangst door decaan Louise Warnich, stellen Professor ConradMatthee en professor Anton Pauw enkele van hun onderzoeksresultatenvoor. De universiteit van Stellenbosch heeft een grote sportcultuur en hechtveel belang aan diversiteit.

Om de jonge wijnindustrie te ondersteunen heeft de universiteit binnende landbouwfaculteit een afdeling wijnkunde opgericht. Wie weet is dat ookvoor Leuven een interessante nieuwe opleiding als het klimaat in de toekomstnog verder opwarmt. De kennis over wijn werd in Zuid-Afrika geïntroduceerddoor de Hugenoten, die omwille van hun geloof wegvluchtten uit Frankrijk.Hoewel de regio heel wat hinder ondervindt door waterschaarste, stellen wevast dat de wijndomeinen in Franschhoek geen rekening moeten houdenmet de opgelegde beperkingen in waterverbruik.

Voor we Stellenbosch verlaten, bezoeken weook de botanische tuin van de universiteit. Daarnahaasten we ons richting Kaapstad, zodat we tochook de Tafelberg nog kunnen bezoeken. De weers -omstandigheden zijn ideaal en we besluiten metz’n zessen (twee biologen, twee geografen en tweewiskundigen) te voet de tafelberg te verkennen viaKirstenbosch. Tijdens de tocht genieten we vanprachtige uitzichten op de oceaan en de stad.Na de stevige wandeling brengt een taxi ons inhet donker terug naar het hotel.

De volgende dag genieten we van een aaneen -schakeling van hoogtepunten op gebied vanlandschap, fauna en flora.

We varen naar Kaapse pelsrobben, ontmoetenpinguins op Boulders Beach en rijden langsFalsbaai naar Kaap de Goede Hoop.

Als afscheid bezoeken we Robbeneiland.Voormalig politieke gevangenen verzorgen derondleiding op deze vanuit historisch oogpuntplaats gezien voor afzondering (lepra kolonie,gevangenis …). We staan versteld van de grotesolidariteit tussen de gevangenen en hun enormevindingrijkheid om boodschappen te verspreiden.

Het gedachtengoed van Nelson Mandela nemenwe na deze prachtige reis alleszins mee naar huis:“Onderwijs is het belangrijkste wapen om eenland te veranderen”. t

Ladies@Science 2018Op woensdag 18 april vond de vijfde editie van Ladies@Scienceplaats. Tweehonderd meisjes uit het vijfde middelbaar kwamen naarde campus in Heverlee om deel te nemen aan workshops over licht,geur en geluid, over mineralen en polymeren, exoplaneten enelektromagnetische golven.

Bezoek wet.kuleuven.be/ladiesatscience voor sfeerbeelden vandeze leerrijke dag.

Kaap De Goede Hoop

Bezoek wijnlabo en degustatie Universiteit Stellenbosch

VERSLAG

Eerste fase bachelor chemieop bedrijfsbezoek bij Recticel

Op donderdag 26 april trokken we voor het vak industriële en technischechemie richting Wetteren, naar de hoofdzetel van Recticel. Hoewel de datumal lang vastlag, stelden we bij aankomst vast dat net die dag ondertussenwas ingericht als jaarlijkse ‘Safety Day’ voor alle personeel. Was datspecifiek geregeld voor de ontvangst van goed dertig eerste fase-studentenuit Leuven en Kortrijk? Of wilden ze extra nadruk leggen op het belang vanveiligheid dat ons al al vanaf het eerste jaar ingeprentwordt in o.a. het vak veiligheid en laboratoriumpraktijk?Er was daardoor misschien iets minder bedrijvigheid ophet terrein, maar des te meer tijd om uitleg te geven.

Nadat iedereen geregistreerd was en een fluo-hesje enveiligheidsbril had bemachtigd, stonden Bart en Bartons op te wachten om ons de rest van de namiddagte begeleiden en te informeren.

Onze eerste stop was de vergaderruimte van het R&D-gebouw. Daar lagenknapperige broodjes en een fris drankje voor ons klaar.

We kregen informatie over de geschiedenis van Recticel, maar vooral overde bereiding van polyurethanen (PUR). In de presentatie werd uitgelegdhoe verschillende soorten en vormen schuimen geproduceerd worden voorverschillende einddoelen. Zo wordt een lang blok PUR (tot wel 60 meter!)geproduceerd om bijvoorbeeld matrassen te maken, terwijl PUR-‘wafels’dan weer materialen zijn die in specifieke vormen moeten voorkomen,zoals de zitting of hoofdsteun van een autostoel. Alles hangt vooral afvan de mix van de gebruikte basismoleculen.

Het was fascinerend om te zien hoe je deomzetting van grondstoffen in producten kanvoorspellen aan de hand van theoretischeconcepten. Ondanks die theoretische voor -spellingen blijft er toch nog veel onontdekt enberust een groot deel van Recticels technologieop kennis gehaald uit 70 jaar experimenteleervaring. Daardoor is de continue aanwezigheidvan ervaren operatoren/chemici noodzakelijk.

Aan het einde van de uitleg werd er zo gretiggebruik gemaakt van de mogelijkheid om vragente stellen, dat de begeleiders moesten tussen -komen om ervoor te zorgen dat ons schemaniet nog meer vertraging opliep.

Na de uiteenzetting zorgde de ene Bart vooreen rondleiding in de R&D-afdeling, de andereBart loodste ons door de productie-afdelingen.De zon vergezelde ons de hele namiddag enéén groep spotte zelfs konijnen op het bedrijven -terrein (of waren het nu toch hazen?Volgende keer vragen we het beste ook enkelebiologiestudenten mee op bedrijfsbezoek.).

De gigantische schaal van het industriële gedeeltevan het bedrijf liet zijn indruk na. Vol bewondering

bekeken we de langeband waarop schuimgeproduceerd wordt,de al even langestapelruimte ende daarbij horendesorteermachine.De wanorde en chaosvan kabels, constructiesen leidingen, vormen bij

een tweede blik toch een logisch geheel eens jebegrijpt wat de functie van elk onderdeel is.

Tijdens de rondleiding passeerden we ook langsde nieuwe testinstallatie voor de recyclage vanmatrassen. De machine werd eind maart metde nodige media-aandacht in gebruik genomenmet het oog op de verplichte terugname vanmatrassen na 2021. Recticel tracht momenteelPUR-resten te versnipperen en vervolgens terugsamen te brengen als plaatmateriaal dat

DOOR 1e BACHELOR CHEMIE

22

“Dit bedrijfbezoek leertons meer over welkecarrièrepaden we kunnennemen en hoe belangrijkonze richting is.”

Infodag 2018Op zaterdag 17 maart 2018 vond de jaarlijkse infodag van de FaculteitWetenschappen plaats. Ondanks de maartse sneeuwbuien vondenheel wat toekomstige studenten, al dan niet vergezeld door hun ouders,de weg naar Campusbibliotheek Arenberg. Bedankt aan alle vrijwilligersom ook dit jaar klaar te staan om de bezoekers op te vangen en bijte staan in hun zoektocht naar een geschikte opleiding. t

23

bijvoorbeeld een herbestemming kan krijgenals geluidsisolatie in een scheidingswand uitgipsplaten.

“Dit bedrijfsbezoek geefteen nieuwe betekenis aan‘chemie is overal’.”

In de afdeling R&D wordt op kleine tot middel -grote schaal geëxperimenteerd met verschillendesamenstellingen. Op die manier wordt er gezochtnaar steeds nieuwe prototypes en toepassingenvan PUR. Een van de groepen kreeg de kansom in de ‘Innovation room’ te kijken naar welketoepassingen allemaal mogelijk zouden kunnenzijn met PUR. Sommige van die ideeën brekenlater door, andere niet. Bij de labo’s was er ookeen ruimte met machines die weers omstandig -heden nabootsen. Op die manier kan menbijvoorbeeld nagaan of isolatie zowel geschiktis voor het zonnige Californië als voor hetnatte België.

Het bedrijfsbezoek aan Recticel was eenaangename afwisseling in onze dagelijksestroom van lessen en practica. Ook al zittenwe nog maar in het eerste jaar; we konden zienhoe alle kennis die we uit onze studies puttenin de praktijk van pas komt en hoe innovatiefchemie kan zijn. t

Colofon

Science@leuven is een initiatief van de gelijknamige overkoepelendealumnivereniging van de Faculteit Wetenschappen van de KU Leuven.Met deze nieuwsbrief willen we zowel de verschillende alumni deel verenigingen,de departementen en studierichtingen, als de faculteit zelf dichter bij elkaarbrengen, om op die manier de band tussen de leden van de faculteit enhaar afgestudeerden te versterken. De nieuwsbrief houdt afgestudeerdenen personeel op de hoogte van de ontwikkelingen in onderwijs enonderzoek aan de Faculteit Wetenschappen. Jaarlijks wordt één breedinformatief nummer opgesteld dat ook gericht is naar studenten en leraarsvan de hoogste graad van het secundair onderwijs om hen te informerenover het onderwijsaanbod van de Faculteit Wetenschappen. De verspreidinggebeurt naar alle betalende alumnileden, naar het personeel en naar externerelaties. Het breed informatieve nummer wordt ook verspreid naarwetenschapsleraren en hun studenten.

FACULTEIT WETENSCHAPPENGeel HuisKasteelpark Arenberg 11 bus 21003001 HEVERLEE, Belgiëtel. +32 16 32 14 01nieuwsbrief@wet.kuleuven.bewww.wet.kuleuven.be

Frequentie

De nieuwsbrief verschijnt vier maal per jaar met een extra editie voorde nieuwe studenten in het voorjaar ter gelegenheid van de infodag.Artikels, advertentiemateriaal en aankondigingen moeten uiterlijk zevenweken vóór de verschijningsdatum aangeleverd worden. Hou er voor deaankondiging van activiteiten rekening mee dat de nieuwsbrief de alumnipas bereikt enkele dagen na de verschijningsdatum. Voorstellen voor denieuwsbrief kunnen ingediend worden via nieuwsbrief@wet.kuleuven.be

Verschijningsdata 2017-2018n maandag 11 september 2017n maandag 4 december 2017n maandag 5 maart 2018n maandag 4 juni 2018

Verantwoordelijke uitgever: prof. Philippe MuchezGeel Huis, Kasteelpark Arenberg 11 bus 21003001 Leuven (Heverlee)

Voorzitter redactieraad: Siska Waelkens

Redactiesecretaris: Barbara De Greef

Redactie Science@Leuven: prof. An steegen, prof. Liesbet Temmerman,prof. Manuel Sintubin, prof. Kristiaan Temst, prof. Luc Van Meervelt,prof. Christoffel Waelkens, prof. Philippe Muchez, Lieve Gilis,Barbara De Greef, Siska Waelkens, Thibault Deneus

Vormgeving: altera - www.altera.beDruk: Van der Poorten

Contactgegevens Leuvense kringen

• Science@LeuvenKasteelpark Arenberg 11 bus 2100,3001 Leuven (Heverlee)tel.: + 32 16 32 14 01nieuwsbrief@wet.kuleuven.bewet.kuleuven.be/alumni

• Leuvense Alumni Geografieen ToerismeCelestijnenlaan 200E,3001 Leuven (Heverlee)tel.: + 32 16 32 24 29lagt@kuleuven.beaow.kuleuven.be/geografie/alumni/

• PDL, Vereniging vanafgestudeerden in Plantkundeen DierkundeNaamsestraat 61, 3000 Leuventel.: + 32 16 32 39 88eric_schoeters@hotmail.comwww.kuleuven.be/pdl

• B.V.L.G. - BeroepsverenigingLeuvense Geologenp.a. Afdeling GeologieCelestijnenlaan 200E,3001 Leuven (Heverlee)tel.: + 32 16 32 64 40bvlg@ees.kuleuven.beaow.kuleuven.be/bvlg/

• CHEMICI LEUVENCelestijnenlaan 200F, 3001 Leuven (Heverlee)tel.: + 32 16 32 76 39wim.dehaen@chem.kuleuven.bechem.kuleuven.be/chemici

• V.W.N.I.L. - Vereniging voor Wiskundigen,Natuurkundigen en Informatici LovaniensesCelestijnenlaan 200 D- bus 2401,3001 Leuven (Heverlee)tel.: + 32 16 32 70 36christoffel.waelkens@kuleuven.bewww.kuleuven.be/vwnil

Join our network on LinkedIn (group Science@Leuven)