3. De balans per 3 november 1995 - IEC-IAB · Web viewElk jaar leggen de vereffenaars (...) aan de...

Boekhoudkundige verwerking van tijdelijke handelsvennootschappenVerslag aan de C.B.N. INHOUDSTAFEL

LEDEN VAN DE WERKGROEP............................................................................................... 6

1 INLEIDING.............................................................................................................. 7

2 EXECUTIVE SUMMARY.......................................................................................9

3 WERKZAAMHEDEN VAN DE WERKGROEP.................................................11

4 ENKELE BELANGRIJKE OVERWEGINGEN..................................................13

4.1 TOEPASSING VAN DE INTERNATIONALE BOEKHOUDNORMEN.....................................134.2 GROTE ONDERNEMINGEN VERSUS KLEINE ONDERNEMINGEN.....................................144.3 VERTROUWELIJK KARAKTER VAN DE GEGEVENS.......................................................144.4 SOEPELHEID VERSUS RIGIDITEIT................................................................................154.5 ALTERNATIEVE (BETERE ?) SAMENWERKINGSVORMEN..............................................15

5 DE INTEGRATIEMETHODEN BIJ DE T.H.V...................................................16

5.1 INLEIDING................................................................................................................. 165.2 DE AFZONDERLIJKE BOEKHOUDING...........................................................................165.2.1 Het reglementair referentiekader..............................................................................165.2.2 Enkele bedenkingen..................................................................................................175.2.3 In de praktijk............................................................................................................ 175.3 DE INTEGRATIE VAN DE BOEKHOUDING.....................................................................185.3.1 Het reglementair referentiekader..............................................................................185.3.2 Eerste bedenkingen................................................................................................... 185.3.2.1 Inzake de volledigheid van de integratie...................................................................185.3.2.2 Inzake de frequentie van deze integratie...................................................................195.3.3 In de praktijk............................................................................................................ 195.4 DE COURANTE VORMEN VAN T.H.V...........................................................................205.4.1 De geïntegreerde versus de niet-geïntegreerde THV.................................................205.4.2 Wat is een (niet) geïntegreerde T.H.V.?....................................................................205.4.3 Heeft dit enige juridische consequenties ?.................................................................205.4.4 Wat indien de partner het laat afweten ?..................................................................215.5 DE MEEST COURANTE INTEGRATIEMETHODEN...........................................................215.5.1 Overzicht van de integratiemethoden........................................................................215.5.2 De methode van de rekening-courant........................................................................235.5.2.1 Beschrijving van de methode....................................................................................235.5.2.2 Eigenschappen van de methode................................................................................245.5.2.3 Eerste besluiten......................................................................................................... 245.5.3 De methode van de eenvoudige gelijkschakeling.......................................................255.5.3.1 Beschrijving van de methode....................................................................................255.5.3.2 Eigenschappen van de methode................................................................................255.5.3.3 Eerste besluiten......................................................................................................... 26

Werkgroep “ad hoc” pagina 2 Brussel, 15 september 2003Versie 1.2

DE INHOUDSTAFELDE INHOUDSTAFEL


5.5.4 De methode van de eenvoudige equivalentie.............................................................275.5.4.1 Beschrijving van de methode....................................................................................275.5.4.2 Eigenschappen van de methode................................................................................275.5.4.3 Eerste besluiten......................................................................................................... 275.5.5 Samenvoeging in onderscheiden rekeningen.............................................................285.5.5.1 Beschrijving van de methode....................................................................................285.5.5.2 Eigenschappen van de methode................................................................................285.5.5.3 Eerste besluiten......................................................................................................... 295.5.6 Uitgebreide equivalentiemethode..............................................................................305.5.6.1 Beschrijving van de methode....................................................................................305.5.6.2 Eigenschappen van de methode................................................................................315.5.6.3 Eerste besluiten......................................................................................................... 315.5.7 De proportionele integratiemethode..........................................................................325.5.7.1 Beschrijving van de methode....................................................................................325.5.7.2 Eigenschappen van de methode................................................................................325.5.7.3 Eerste besluiten......................................................................................................... 325.5.8 De globale integratiemethode...................................................................................335.5.8.1 Beschrijving van de methode....................................................................................335.5.8.2 Eigenschappen van de methode................................................................................335.5.8.3 Eerste besluiten......................................................................................................... 335.5.9 De integratie van de resultatenrekening....................................................................345.5.9.1 Overzicht van de integratiemethoden........................................................................345.5.9.2 De integratie van het resultaat...................................................................................345.5.9.3 De eenvoudige integratie van kosten en opbrengsten................................................345.5.9.4 De proportionele integratie van kosten en opbrengsten.............................................355.6 HET EUROPEES REFERENTIEKADER : I.A.S. NR. 31....................................................365.6.1 Inleiding................................................................................................................... 365.6.2 Overzicht van de samenwerkingsverbanden..............................................................375.6.3 De gezamenlijk gecontroleerde activiteiten...............................................................385.6.3.1 De omschrijving van “jointly controlled operations”................................................385.6.3.2 Een casus.................................................................................................................. 385.6.3.3 De boekhoudkundige consequenties..........................................................................395.6.3.4 En dit alles vertaald naar de tijdelijke vennootschap.................................................395.6.4 Gezamenlijk gecontroleerde activa...........................................................................405.6.4.1 De omschrijving van de “jointly controlled assets”...................................................405.6.4.2 Een casus.................................................................................................................. 405.6.4.3 De boekhoudkundige consequenties..........................................................................415.6.4.4 En dit alles vertaald naar de tijdelijke vennootschap.................................................415.6.5 De gezamenlijk gecontroleerde eenheden..................................................................425.6.5.1 De omschrijving van de “jointly controlled entities”.................................................425.6.5.2 En dit alles vertaald naar de tijdelijke vennootschap.................................................425.6.5.3 Een casus.................................................................................................................. 435.6.5.4 De boekhoudkundige consequenties..........................................................................445.7 VOORSTEL VAN ALGEMENE PRINCIPES.......................................................................455.8 DE BENCHMARK-METHODE EN DE AFWIJKINGEN.......................................................475.8.1 De benchmark-methode............................................................................................475.8.2 Enkele opmerkingen.................................................................................................. 495.8.2.1 Inzake de solidaire aansprakelijkheid........................................................................495.8.2.2 Inzake andere bepalingen in het boekhoudrecht........................................................495.8.3 Gebruik van een alternatieve methode......................................................................50



5.9 BESLUITEN................................................................................................................ 52

6 DE ELIMINATIEMETHODEN............................................................................54

6.1 INLEIDING................................................................................................................. 546.2 UITEENZETTING VAN DE PROBLEMATIEK...................................................................556.2.1 Inleiding................................................................................................................... 556.2.2 Eliminatie op balansniveau.......................................................................................556.2.2.1 Enkele voorbeelden op balansniveau........................................................................556.2.2.1.1 Voorbeeld 1 : toekenning van een voorschot.............................................................556.2.2.1.2 Voorbeeld 2 : een asymmetrisch voorschot...............................................................576.2.2.2 Toe te passen op welke balansposten?.......................................................................596.2.2.3 Enkele opmerkingen................................................................................................. 596.2.3 Eliminatie op het niveau van de resultatenrekening..................................................606.2.3.1 Een voorbeeld........................................................................................................... 606.2.3.2 De eliminatietechnieken............................................................................................ 616.2.3.3 Enkele opmerkingen................................................................................................. 636.2.4 De internationale contekst........................................................................................636.3 VOORSTEL VAN PRINCIPES......................................................................................... 646.4 DE BENCHMARK-METHODE.......................................................................................656.5 BESLUITEN................................................................................................................ 66

7 DE WAARDERING BINNEN DE T.H.V..............................................................67

7.1 INLEIDING................................................................................................................. 677.2 UITWERKING VAN EEN CONCEPT...............................................................................687.3 VOORSTEL VAN ALGEMENE PRINCIPES.......................................................................697.4 DE BENCHMARK-METHODE EN DE VARIANTE............................................................717.4.1 De benchmark-methode............................................................................................717.4.2 De alternatieve methode...........................................................................................757.5 ALGEMENE BOEKHOUDPRINCIPES..............................................................................777.5.1 Het bestuursorgaan stelt de waarderingsregels vast..................................................777.5.1.1 Waarderingsregels bij continuïteit.............................................................................777.5.1.2 Contekst van discontinuïteit......................................................................................787.5.2 Afwijkingen van de algemene principes....................................................................797.5.3 Duurzaamheid van de waarderingsregels.................................................................797.5.4 De individuele waardering........................................................................................ 807.5.5 Voorzichtigheid, oprechtheid en goede trouw...........................................................817.5.6 Het periodetoerekeningsprincipe..............................................................................827.5.7 Vreemde valuta en bijkantoren.................................................................................. 837.6 PRINCIPES INZAKE AANSCHAFWAARDE......................................................................847.6.1 Inzake de waardering aan aanschaffingswaarde.......................................................847.6.2 Inzake de samenstelling van de aanschaffingsprijs....................................................847.7 AFSCHRIJVINGEN EN WAARDEVERMINDERINGEN.......................................................857.7.1 Definities.................................................................................................................. 857.7.2 Voorzichtigheid, oprechtheid en goede trouw...........................................................867.7.3 Individuele waardering............................................................................................. 867.7.4 Periodiciteit en de formele vastlegging.....................................................................877.7.5 Terugname van waardeverminderingen....................................................................877.8 PRINCIPES INZAKE VOORZIENINGEN...........................................................................887.8.1 Definitie van voorzieningen en enkele voorbeelden...................................................887.8.2 Voorzichtigheid, oprechtheid en goede trouw...........................................................89



7.8.3 Individuele waardering............................................................................................. 897.8.4 Periodiciteit en formele vastlegging..........................................................................907.8.5 Terugname van voorzieningen..................................................................................907.9 PRINCIPES INZAKE HERWAARDERINGEN.....................................................................917.10 PRINCIPES INZAKE BESTELLINGEN IN UITVOERING.....................................................927.10.1 Bepaling van de kostprijs van de bestelling...............................................................927.10.2 Bijkomende informatieplicht.....................................................................................937.11 HANGENDE GESCHILLEN EN VERPLICHTINGEN...........................................................947.11.1 Geschillen en schadegevallen...................................................................................947.11.2 Afsluiting van de tijdelijke vennootschap..................................................................947.12 BESLUITEN................................................................................................................ 95

8 DE PUBLICATIE VAN GEGEVENS...................................................................96

8.1 INLEIDING................................................................................................................. 968.2 PUBLICATIEPLICHT VOLGENS I.A.S. 31.......................................................................978.2.1 Inleiding................................................................................................................... 978.2.2 De lijst van tijdelijke handelsvennootschappen.........................................................978.2.3 Financiële kerncijfers...............................................................................................978.2.4 Buiten balans en evenementen na balansdatum........................................................988.2.5 Financiële inleg van de deelgenoten.........................................................................998.3 VOORSTEL VAN PRINCIPES INZAKE PUBLICATIE.......................................................1008.4 BESLUITEN.............................................................................................................. 105

9 CONTROLE VAN TIJDELIJKE VENNOOTSCHAPPEN...............................106

9.1 INLEIDING............................................................................................................... 1069.2 DOEL VAN DERGELIJKE CONTROLE..........................................................................1069.3 BESLUIT.................................................................................................................. 107

10 BESLUITEN......................................................................................................... 108


Boekhoudkundige verwerking van tijdelijke handelsvennootschappenVerslag aan de C.B.N. LEDEN VAN DE WERKGROEP

LEDEN VAN DE WERKGROEPLEDEN VAN DE WERKGROEP

de heer Albert BAUWENS IAB-IECMadame Micheline CLAES IEC-IABde heer Robert MAERTENS BIBF-IPCFMonsieur Jean Pierre RIQUET IPCF-BIBFMonsieur Jean-Louis SERVAIS IRE-IBRde heer Dirk SMETS IBR-IREde heer Harry VANMEERBEEK C.N.C.

Secretaris : Frank HAEMERS, BIBF

Werden uitgenodigd als technische adviseurs :

- de heer Bart DE MOOR (advocaat LAGA, PHILIPPE & PARTNERS) - de heer Marcel MELIS (interne auditor groep SOFICOM) en - de heer Ivan STEMPNIERWSKY, C.B.N.


Boekhoudkundige verwerking van tijdelijke handelsvennootschappen HOOFDSTUK 10Verslag aan de C.B.N. BESLUITEN



11 INLEIDINGINLEIDING

In aansluiting met het verzoek van de Commissie voor Boekhoudkundige Normen heeft een ad hoc werkgroep van revisoren, accountants en erkende boekhouders zich gebogen over de problematiek van de boekhoudkundige verwerking van de verrichtingen van tijdelijke handelsvennootschappen.

Deze werkgroep heeft tussen februari 2002 en september 2003 zeven maal vergaderd. Tijdens deze bijeenkomsten werden de fundamenteel kritische vragen geanalyseerd en werd gepoogd een conceptueel kader te ontwerpen om de boekhoudkundige verwerking en de rapportering te reguleren en te harmoniseren.

Op 23 april 2003 heeft de Voorzitter van de ad hoc werkgroep de gelegenheid gehad een eerste maal verslag uit te brengen aan de leden van de C.B.N.. Daarbij werd afgesproken dat tijdens het najaar een schriftelijk rapport zou worden uitgebracht met de conclusies van de werkgroep.

Conform deze planning heeft de werkgroep de eer hierbij verslag uit te brengen over haar werkzaamheden.

Het verslag behandelt de vier kritische thema’s, welke geïdentificeerd werden, zijnde :

- de integratiemethodende eliminatiemethodende waarderingsmethoden- de publicatie van gegevens

Zijdelings worden ook nog een aantal andere punten aangesneden, zoals

- het onderscheid tussen de operationeel geïntegreerde en de niet-geïntegreerde tijdelijke handelsvennootschap

- het nut en/of de noodzaak om een afzonderlijke boekhouding te voeren- de controle van de tijdelijke handelsvennootschap

Volledigheidshalve oordeelde de werkgroep het gepast, los van dit verslag, ook het referaat op te nemen van een van de commissieleden welke een minderheidsopinie heeft uitgebracht.

Langs deze weg wenst de werkgroep in de eerste plaats zijn erkentelijkheid uit te drukken ten aanzien van zijn secretaris, de heer Frank HAEMERS van het B.I.B.F., die op bijzonder efficiënte en deskundige wijze de vergaderingen heeft genotuleerd en de communicatie tussen de leden heeft gecoördineerd. Bovendien heeft de



werkgroep ook zijn kwaliteiten als (zeer degelijk) geautomatiseerde documentalist weten te waarderen.

De werkgroep richt ook een woord van dank aan de externe deskundigen, die één of meerdere vergaderingen hebben bijgewoond en ongetwijfeld een toegevoegde waarde hebben geleverd, te weten de heren Yvan STEMPNIERSWKY, Bart DE MOOR en Marcel MELIS.



22 EXECUTIVE SUMMARYEXECUTIVE SUMMARY

Het wettelijk referentiekader – en we denken hier zowel aan het juridische als aan het boekhoudkundige – met betrekking tot de tijdelijke handelsvennootschappen, is bijzonder bondig. Dit heeft wellicht voor een groot deel te maken met de essentie van deze samenwerkingsvorm, namelijk de contractuele vrijheid.

Elke vorm van regulering is dus in feite een tegendraadse maatregel, die moeilijk te rijmen valt met de geest van de tijdelijke handelsvennootschap.

Nochtans is het naar het oordeel van de werkgroep onontbeerlijk dat er werk wordt gemaakt van een normering. De jaarrekeningen van de Belgische ondernemingen die handelen met tussenkomst van tijdelijke handelsvennootschappen, zijn momenteel totaal onvergelijkbaar. Een adequate toelichting van de gevolgde werkwijze bij de administratieve behandeling van tijdelijke handelsvennootschappen zou deze leemte nog, ten dele, kunnen opvangen. Maar ook op dit terrein blijken de ondernemingen bijzonder karig met informatie.

De noodzakelijke regulering en standaardisering situeert zich op twee domeinen, namelijk dat van :

- de gebruikte boekhoudtechnieken bij de verwerking van de verrichtingen van tijdelijke handelsvennootschappen; en

- de te publiceren financiële en andere gegevens omtrent de activiteiten uitgevoerd door tussenkomst van tijdelijke handelsvennootschappen.

Wat de boekhoudtechnieken betreft, wijzen zowel de huidige praktijken als de internationale normen uit, dat er slechts twee acceptabele verwerkingswijzen bestaan om de rekeningen van geïntegreerde tijdelijke handelsvennootschappen1 op te nemen in de rekeningen van de deelgenoten, te weten de proportionele integratie en de uitgebreide vermogensmutatiemethode2. Maar zelfs deze twee technieken hebben elkeen hun eigen zwakheden, zodat de toepassing ervan slechts adequaat is indien ze gepaard gaat met additionele rapportering in de toelichting. De meeste van de andere technieken, die vandaag te pas en te onpas worden gebruikt, zijn in wezen geen echte integratietechnieken en vormen een inbreuk op de basisprincipes van volledigheid en het verbod tot compensatie. De werkgroep stelt voor dat deze “niet erkende” integratietechnieken enkel mogen gebruikt worden in uitzonderingsgevallen en mits gepaste motivering, die kan ingegeven zijn door de specifieke aard van de

1 Het verschil tussen een geïntegreerde en niet-geïntegreerde T.H.V. wordt uitgelegd in punt 5.4 - De courante vormen van t.h.v..

2 Voor meer uitleg over de integratiemethoden, zie hoofdstuk 5 - DE INTEGRATIEMETHODENBIJ DE T.H.V..



tijdelijke handelsvennootschap maar eventueel ook door de taille van de vennootschap en van haar deelgenoten.

In hetzelfde domein van de boekhoudtechnieken blijkt er nog een ander thema op nog meer duistere wijze behandeld te worden in de jaarrekening, namelijk dat van de eliminatie1. De verrichtingen tussen de tijdelijke handelsvennootschappen en de deelgenoten worden, ingevolge de integratie, dubbel geteld, en de eliminatie heeft tot doel deze dubbeltelling tegen te draaien. Hiervoor bestaan verschillende methoden, maar naar het oordeel van de werkgroep kan slechts één van deze technieken aanvaard worden.

Wanneer meerdere deelgenoten zich organiseren om in de schoot van een tijdelijke handelsvennootschap een project samen uit te voeren, bestaat er – zo mogen we aannemen – een grote eensgezindheid omtrent de technische uitvoering van dit project, maar bestaat er niet altijd een zelfde consensus omtrent de boekhoudkundige verwerking van deze verrichtingen. Er kunnen verschillende visies bestaan omtrent resultaaterkenning, debiteurenincasso, depreciatie van de activa, projectrisico’s en dies meer.

Naar het oordeel van de werkgroep kan deze problematiek ondervangen worden door de waardering buiten de boeken van de tijdelijke handelsvennootschap te houden op voorwaarde dat de penvoerder een gepaste en volledige communicatie voert met de andere deelgenoten, zodanig dat deze, elk voor zich, de juiste inschattingen kunnen maken en derhalve ook de gepaste afschrijvingen, voorzieningen en waardeverminderingen kunnen boeken, die aansluiten met de individuele waarderingsregels. Indien er evenwel, ab initio, een grote eensgezindheid bestaat tussen de partners, dan staat niets hen in de weg om in het contract van tijdelijke handelsvennootschap zelf waarderingsregels te ontwikkelen, welke dan bindend zijn voor de deelgenoten2.

Blijft tenslotte nog de publicatie van de financiële gegevens van tijdelijke handelsvennootschappen, die vandaag de dag te wensen overlaat3. I.A.S. 31 is op dit punt een uitstekende leidraad. Indien deze norm wordt toegepast in ons eigen rechtsbestel, zou dit met zich brengen dat voortaan de lijst van de actieve tijdelijke handelsvennootschappen wordt bekend gemaakt, alsmede enkele financiële kerncijfers voor het geheel van de activiteiten uitgevoerd middels tijdelijke vennootschappen. Daarenboven zullen de ondernemingen dienen kenbaar te maken welke methoden zij hebben gehanteerd bij de toepassing van de hoger aangehaalde integratie en eliminatie.

Tenslotte is de werkgroep van oordeel dat de hoger uiteengezette regulering slechts deugdelijk kan functioneren indien de wetgever dan wel de Commissie voor

1 Een bespreking van deze eliminatieproblematiek volgtin hoofdstuk 6 - DEELIMINATIEMETHODEN.

2 De waardering bij tijdelijke vennootschappen wordt in hoofdstuk 7 - DE WAARDERINGBINNEN DE T.H.V.behandeld,.

3 Deze problematiek wordt besproken in hoofdstuk 8 - DE PUBLICATIE VAN GEGEVENS.



Boekhoudkundige Normen op expliciete wijze de plicht oplegt dat geïntegreerde tijdelijke handelsvennootschappen een eigen boekhouding dienen te voeren.



33 WERKZAAMHEDEN VAN DE WERKGROEPWERKZAAMHEDEN VAN DE WERKGROEP

De ad hoc werkgroep heeft sedert de aanvang van de werkzaamheden zeven maal vergaderd.

Op 19 februari 2002 werd een kennismakingsronde georganiseerd waarbij de leden van de werkgroep zich hebben voorgesteld, en tevens hebben verduidelijkt welke ervaringen ze hebben gehad in het domein van de administratie en de boekhouding van de tijdelijke handelsvennootschappen. Tijdens deze bijeenkomst werden tevens de belangrijkste knelpunten geïdentificeerd onder de vorm van een viertal thema’s.

Op 16 april 2002 heeft de werkgroep met bijzonder veel interesse kennis genomen van de uiteenzetting van de heer Ivan STEMPNIERWSKY. De secretaris van de Commissie voor Boekhoudkundige Normen heeft een algemene toelichting verstrekt omtrent de IAS/IFRS-normen (de oorsprong, de voor- en de nadelen, het getrouwe beeld) alsmede de directe implicaties voor de Belgische, al dan niet beursgenoteerde, ondernemingen. Bij deze gelegenheid werden zijdelings aanverwante thema’s aangekaart zoals de band tussen het boekhoudrecht en het fiscaal recht en de toepassing van de Europese regels op K.M.O.’s.

In het tweede luik van zijn toelichting heeft de heer STEMPNIERWSKY de internationale norm 31 verduidelijkt, waarbij vooral discussies werden gevoerd omtrent de verwantschap tussen de notie van jointly controlled entity en partnership enerzijds en het Belgische begrip van de tijdelijke vennootschap anderzijds.

Op 04 juni 2002 heeft de werkgroep de heer Marcel MELIS, voormalig controller van de groep SOFICOM, ontvangen om diens standpunt te aanhoren omtrent de eliminatie van verrichtingen tussen de tijdelijke handelsvennootschap en de deelgenoten van deze vennootschap. Dit thema werd bestudeerd aan de hand van een cijfervoorbeeld, en bleek na een eerste kennisname, een meer controversieel onderwerp te zijn dan aanvankelijk werd vermoed. Tijdens diezelfde vergadering heeft Meester Bart DE MOOR een toelichting verstrekt omtrent de juridische kenmerken van de tijdelijke handelsvennootschap en een aantal aanverwante samenwerkingsvormen (de V.O.F. of vennootschap onder firma), alsook omtrent de gelijkenissen tussen de joint venture / partnership en de tijdelijke handelsvennootschap. De conclusie van de jurist was dat de tijdelijke handelsvennootschap wel degelijk onder de definitie van joint venture kan worden geplaatst. Na afloop van deze derde vergadering werd de studie van de vier kernproblemen verdeeld over de leden van de werkgroep.



Op 22 oktober 2002 heeft de werkgroep kennis genomen van de eerste individuele verslagen van de leden. De heer R. MAERTENS heeft zijn stelling toegelicht waarbij hij de vervanging van de tijdelijke handelsvennootschap door een meer zekere samenwerkingsvorm zoals de V.O.F. suggereert. De heer A. BAUWENS heeft een eerste nota neergelegd waarin de integratiemethoden aan bod komen. De heer D. SMETS formuleerde een eerste voorstel om de problematiek van de waardering binnen de tijdelijke handelsvennootschappen te ondervangen.

Op 10 december 2002 heeft de heer R. MAERTENS de tweede versie van zijn nota mondeling toegelicht. De heer A. BAUWENS heeft zijn studie inzake de integratiemethoden bijgestuurd om wat meer ruimte te laten voor de kleinere ondernemingen, die naar zijn oordeel aan minder stringente regels dienen onderworpen te worden. De heer J.L. SERVAIS verstrekt commentaar op zijn eerste ontwerp van nota omtrent de publicatieverplichtingen, terwijl de heer J.P. RIQUET de eerste gedachten ontwikkelt omtrent de problematiek van de eliminatie. Omdat dit laatste thema technisch is, werd voorgesteld hieraan een aparte work shop te wijden.

Op 07 februari 2003 stelt de heer RIQUET een praktisch en mathematisch uitgewerkt voorbeeld voor van een geïntegreerde tijdelijke handelsvennootschap waarop de eliminatieverrichtingen dienen toegepast te worden. De werkgroep komt tot de conclusie dat er, in wezen, slechts één eliminatietechniek, hoogstens twee, bestaan die overeenstemmen met de bedrijfeconomische realiteit.

Op 4 juni 2003 komt de werkgroep voor de laatste maal bijeen om kennis te nemen van de eerste bedenkingen, welke de Commissie voor Boekhoudkundige Normen heeft geuit tijdens de vergadering van 23 april 2003. De teksten van de individuele leden worden besproken en bijgeschaafd. Er wordt afgesproken dat de finale teksten voor de zomerperiode dienen ingeleverd te worden.

Op 15 september 2003 werden de laatste commentaren van de leden ingewonnen, waarna de finale versie van het verslag werd overgemaakt aan de Voorzitter van de Commissie voor Boekhoudkundige Normen.



44 ENKELE BELANGRIJKE OVERWEGINGENENKELE BELANGRIJKE OVERWEGINGEN

4.14.1 Toepassing van de internationale boekhoudnormenToepassing van de internationale boekhoudnormen

Meermaals is de werkgroep geconfronteerd geweest met de fundamentele vraag of de internationale boekhoudnormen slaafs dienen toegepast te worden, dan wel dat er een conceptueel kader moet uitgewerkt worden waarbij de eigenheid van de Belgische vennootschapsvorm van de tijdelijke handelsvennootschap erkend blijft.

De uiteenzetting van de secretaris van de Commissie voor Boekhoudkundige Normen heeft de werkgroep duidelijk gemaakt dat elke regulering en normering, zelfs binnen een zuiver Belgisch rechtskader, dient rekening te houden met de internationale tendenzen. In dit opzicht heeft de werkgroep begrepen dat ze niet verder kan zonder I.A.S. 31 in acht te nemen die de boekhoudkundige verwerking van joint ventures regelt,.

I.A.S. 31 is, net zoals de internationale regels in het algemeen, op een angelsaksische leest geschoeid, wat de toetsing van het Belgisch recht aan de Europese normen er niet eenvoudiger op maakt.

De werkgroep is tot de vaststelling gekomen dat de juridische samenwerkingsvorm van de tijdelijke handelsvennootschap haar perfecte gelijke niet vindt in de omringende landen, en alleszins niet in de definitie van joint venture. Alleen al de vraag of I.A.S. 31 enkel de samenwerkingsvormen beoogt met rechtspersoonlijkheid dan wel deze met of zonder rechtspersoonlijkheid, bleek geen eenduidig antwoord te hebben.

Nochtans zijn er een aantal markante gelijkenissen tussen de samenwerkingsvormen, welke aan de hand van een typologie worden omschreven in de internationale boekhoudnorm 31 enerzijds, en de twee klassieke associatievormen anderzijds, welke we in het Belgische ondernemingsleven herkennen, te weten de geïntegreerde en de niet-geïntegreerde tijdelijke handelsvennootschap.

Met haar ontwerp van normering heeft de werkgroep getracht de grondprincipes van I.A.S. 31 te transponeren op de Belgische samenwerkingsvorm. Op een aantal punten zal de toepassing van deze regels een grotere transparantie van de Belgische bedrijven vragen. Maar een duidelijke en meer complete rapportering was zelfs, losstaand van de internationale tendenzen, een nieuwe vereiste, die in de ogen van de werkgroep dient geïnstalleerd te worden.



Toch wordt er in de volgende punten stil gestaan bij eventuele uitzonderingen op en bedenkingen inzake de algemene regels die voor de tijdelijke vennootschap uitgedokterd werden.

4.24.2 Grote ondernemingen versus kleine ondernemingenGrote ondernemingen versus kleine ondernemingen

Tijdens de opeenvolgende vergaderingen van de werkgroep werd herhaaldelijk gewezen op de vaststelling dat zowel de internationale normen als de denkpistes ontwikkeld binnen de werkgroep, leiden tot een belangrijke toename van de administratieve werklast.

Met deze overweging in gedachten heeft de werkgroep zich gebogen over de vraag of er geen onderscheid dient gemaakt te worden tussen de kleine vennootschappen en de grote vennootschappen, waarbij deze laatsten (publicatie door middel van schema VOL.) zouden worden onderworpen aan alle plichtplegingen inzake integratie, eliminatie, waardering en rapportering, terwijl de kleine vennootschappen (publicatie via schema VKT.) zouden kunnen genieten van uitzonderingsmaatregelen of afwijkingen.

Binnen de werkgroep was er geen unaniem standpunt omtrent deze problematiek.

4.34.3 Vertrouwelijk karakter van de gegevensVertrouwelijk karakter van de gegevens

De regulering en standaardisering van de boekhoudkundige verwerking en de publicatie van financiële informatie zal onvermijdelijk leiden tot de bekendmaking van financiële en andere gegevens, welke de Belgische ondernemingen tot op heden niet of niet systematisch vrijgaven.

De werkgroep is zich bewust van het geringe enthousiasme dat vermoedelijk vandaag bestaat bij de meeste van de geviseerde ondernemingen om zulke grotere openheid aan de dag te leggen. Anderzijds mag men niet ontkennen dat de bedrijfswereld zich tot nu toe al te makkelijk heeft kunnen verbergen achter het gebrek of de afwezigheid van regels om geen of slechts zeer weinig informatie op te nemen in de jaarrekening.

Vooral rond het thema van de publicatie van financiële informatie is de ontwikkeling van nieuwe regels een echte evenwichtsoefening. De werkgroep is het erover eens dat het onverantwoord zou zijn de publicatie van financiële informatie te eisen die slaat op individuele tijdelijke handelsvennootschappen. Zulke vennootschap is vaak niets anders dan de uitvoering van één enkel industrieel project, en het gaat niet op dat men van de ondernemer zou vragen dat hij de financiële toestand en de rendabiliteit van zijn individuele projecten kenbaar maakt.



Ondernemingen die meerdere projecten in portefeuille hebben, en die meestal participeren in meer dan één actieve tijdelijke handelsvennootschap, mogen zich echter niet blijven schuilen achter het waas van confidentialiteit. Zij dienen gegevens kenbaar te maken omtrent de werkzaamheden die zij uitvoeren door tussenkomst van tijdelijke handelsvennootschappen.

4.44.4 Soepelheid versus rigiditeitSoepelheid versus rigiditeit

De tijdelijke handelsvennootschap is van alle samenwerkingsvormen degene die de meeste vrijheid laat aan de contracterende partijen. Er bestaat geen uitgebreid en stringent rechtskader en het kan ook niet de bedoeling zijn om zulk bestel te creëren omdat de vrijheid precies het wezenlijke kenmerk van de tijdelijke handelsvennootschap is.

Elke regulering of standaardisering op boekhoudkundig domein vormt een rem op deze vrijheid. De werkgroep heeft dan ook meer dan één maal moeten afrekenen met de vraag hoe ver men wel mag gaan met een regulering, want elke nieuwe regel druist in feite in tegen de natuur van de tijdelijke handelsvennootschap.

Om deze reden werd, voor een aantal van de fundamentele thema’s, gewerkt met een benchmark-methode en met een alternatieve methode waarbij de eerste benadering richtinggevend is en normaliter de standaardbenadering zou moeten worden. De andere optie dient beschouwd te worden als de uitzondering, die bovendien toegelicht en gemotiveerd moet worden. De expliciete verklaring omtrent de toepassing van het afwijkend regime zou een zekere “gêne” moeten creëren, zodat bij de ondernemingen de gezonde reflex gecreëerd wordt om toch maar voor de eerste methode te opteren.

4.54.5 Alternatieve (betere ?) samenwerkingsvormenAlternatieve (betere ?) samenwerkingsvormen

De leden van de werkgroep hebben tijdens de opeenvolgende vergaderingen meerdere malen de gelegenheid gehad de visie van de heer R. MAERTENS te appreciëren. De heer MAERTENS meent dat de tijdelijke handelsvennootschap een aantal fundamentele juridische, fiscale, sociale en administratieve zwakheden vertoont, welke niet kunnen ondervangen worden, zelfs niet met bijkomende regulering. Een oplossing zou erin bestaan deze samenwerkingsvorm gewoon te schrappen uit het vennootschapsrecht, en de geïnteresseerden aan te sporen om te opteren voor andere vormen van associatie. Hierbij wordt vooral gedacht aan de vennootschap onder firma. Recente internationale samenwerkingen op het Belgische territorium, maar ook in de ons omringende landen, wijzen er inderdaad op dat buitenlandse ondernemingen meer en meer geneigd zijn om, voor hun samenwerking met Belgische ondernemingen, te kiezen voor een meer vertrouwde (en veiligere?) vennootschapsvorm.



Wat er ook van zij, de leden van de werkgroep hebben aanvaard dat de dissenting opinion van de heer MAERTENS onder de vorm van een afzonderlijk referaat ook wordt overgmaakt aan de Commissie voor Boekhoudkundige Normen.



55 DE INTEGRATIEMETHODEN BIJ DE T.H.V.DE INTEGRATIEMETHODEN BIJ DE T.H.V.

5.15.1 InleidingInleiding

Indien men ervan uitgaat dat de boekhouding van een tijdelijke handelsvennootschap een apart bestaan heeft, dan stelt zich de vraag op welke wijze de partners deze aparte rekeningen dienen te verwerken in hun eigen boekhouding.

In dit hoofdstuk gaan we nader in op de klassieke methoden waarvan de Belgische ondernemingen gebruik maken bij de opname van de balansgegevens en de resultaten van de tijdelijke handelsvennootschappen in hun eigen rekeningen.

Vervolgens staan we stil bij het Europese referentiekader en in het bijzonder bij de I.A.S.-norm 31 welke naar het oordeel van de werkgroep misschien niet de perfecte maar wellicht wel de meest bruikbare toetssteen is bij het uitstippelen van de regulering inzake de integratietechnieken.

Als vorm van conclusie van dit hoofdstuk schuiven we een benchmark-methode naar voren, welke aansluit bij de bekommernissen van de werkgroep maar ook verzoenbaar is met de internationale regelgeving.

5.25.2 De afzonderlijke boekhoudingDe afzonderlijke boekhouding

Zoals reeds vermeld, behandelen de eerste vier onderdelen van dit hoofdstuk de gekende bepalingen van onze tijdelijke handelsvennootschap. Naast het principe van de afzonderlijke boekhouding, wordt er ook aandacht besteed aan de courante vormen van de tijdelijke handelsvennootschap en de mogelijke, maar daarom niet (altijd) adequate, integratiemethoden.

5.2.1 Het reglementair referentiekader

Uit de memorie van toelichting met betrekking tot de oorspronkelijke wet van 17 juli 1975 leren we : “De in tijdelijke verenigingen of in deelnemingsvereniging gevoerde activiteiten zullen naar luidt het derde lid van artikel 3 geboekt moeten worden in afzonderlijke rekeningen, gehouden door de gerant(en) van de vereniging”.



5.2.2 Enkele bedenkingen

De memorie van toelichting lijkt op het eerste zicht voldoende expliciet : de activiteiten van de tijdelijke handelsvennootschap worden verwerkt in afzonderlijke rekeningen. Maar dit veronderstelt daarom nog niet dat er een afzonderlijke boekhouding wordt gevoerd. De penvoerder kan immers binnen het bestaande rekeningstelsel van de onderneming een reeks aparte rekeningen creëren waarin de verrichtingen van de tijdelijke handelsvennootschap worden verwerkt. In dit geval gaat het niet om een aparte boekhouding, en wordt de Wet naar de letter nageleefd.

Diverse auteurs hebben in het verleden gepleit voor de autonome boekhouding1.

De volgende argumenten onderbouwen deze stelling :

1. De afzonderlijke boekhouding is niet in strijd met de wettelijke bepalingen.Integendeel, zowel artikel 3 van de Wet van 17 juli 1975 als de memorie van toelichting suggereren op min of meer impliciete wijze dat de boekhouding autonoom kan bestaan.

2. De afzonderlijke boekhouding vereenvoudigt de rapportering op fiscaal- en sociaalrechterlijk vlak.We denken hier meer bepaald aan de geïntegreerde tijdelijke handelsvennootschappen welke een apart B.T.W.-nummer hebben, maar ook aan de vennootschappen welke eigen personeel in loondienst hebben.

3. De afzonderlijke boekhouding bevordert de confidentialiteit.Het is niet ongebruikelijk dat de deelgenoten van een tijdelijke handelsvennootschap inzage vragen in de boekhouding. In dit geval is het wenselijk dat de deelgenoten enkel toegang krijgen tot de boekhoudkundige stukken van de tijdelijke handelsvennootschap zelf, en niet tot de administratie van de penvoerder.

5.2.3 In de praktijk

In de praktijk stellen we vast dat de verrichtingen van de geïntegreerde tijdelijke handelsvennootschappen quasi altijd in een separate boekhouding worden geregistreerd.

Tijdelijke handelsvennootschappen van grote omvang hebben zelfs een totaal autonome boekhouding die op de site zelf wordt gevoerd door eigen personeel onder rechtstreeks toezicht van een directiecomité, en dus zonder tussenkomst van een penvoerder.

1 Zie in dit verband ROKSNOER, R. en PAUWELS P., Verplichtingen betreffende boekhouding en jaarrekening van de Tijdelijke Verenigingen, Brussel, 17 juni 1981.Zie ook SPITTAELS R., Tijdelijke verenigingen voor de uitvoering van lange termijncontracten, Sint-Aloysius academiejaar 1987-1988.



5.35.3 De integratie van de boekhoudingDe integratie van de boekhouding

5.3.1 Het reglementair referentiekader

Uit de memorie van toelichting met betrekking tot de oorspronkelijke wet van 17 juli 1975 leren we dat de partners geen dagelijkse boekhouding moeten voeren van de tijdelijke vennootschap : “(...) Daaruit volgt dat deze verrichtingen hoewel voor gemeenschappelijke rekening uitgevoerd, niet door de andere vennoten oorspronkelijk in hun boekhouding dienen te worden opgenomen. Deze laatsten zullen de tijdelijke of deelnemingsvereniging in hun boekhouding mogen beschouwen als een afzonderlijke juridische entiteit. In hun inventaris en jaarrekeningen zullen ze echter hun deel moeten vermelden in de bruto-tegoeden en –verbintenissen van de vereniging en in de resultaten daarvan (...)”.

5.3.2 Eerste bedenkingen

5.3.2.1Inzake de volledigheid van de integratie

De heren ROKSNOER EN PAUWELS maakten in 1981 terecht de opmerking dat de lectuur van de hoger aangehaalde alinea zou kunnen leiden tot de conclusie dat de partners van de tijdelijke handelsvennootschap de verplichting hebben om slechts het vermogen en het resultaat van de tijdelijke vennootschap te vertalen in de eigen rekeningen, respectievelijk in de eigen balans en de eigen resultatenrekening. Voormelde auteurs nuanceren dit. Dit kan niet de intentie van de wetgever geweest zijn. De bedoeling schijnt inderdaad te zijn dat de verrichtingen die gedaan worden in een tijdelijke vennootschap wel degelijk in een jaarrekening zouden weerspiegeld worden.1

Bovendien mag niet uit het oog verloren worden dat de bijzonder bondige bepalingen in het boekhoudrecht het accent leggen op de volledigheid van de boekhouding. Immers, artikel 3, derde lid van de Wet van 17 juli 1975 stelt dat “wanneer het bedrijf van een onderneming ook werkzaamheden omvat die zij als zaakvoerder of deelgenoot in een tijdelijke handelsvereniging of in een handelsvereniging bij wijze van deelneming verricht, haar boekhouding derwijze wordt aangepast dat ze naar het voorschrift van het eerste lid volledig is zowel wat betreft de betrekkingen met derden als wat betreft de rekening en verantwoording die door de deelgenoten onderling of door de zaakvoerder en deelgenoten aan elkaar moeten worden gedaan”.

Het is duidelijk dat een loutere integratie van het aandeel in het vermogen en van het resultaat niet voldoet aan deze vereiste van volledigheid.

1 ROKSNOER, R. en PAUWELS P., Verplichtingen betreffende boekhouding en jaarrekening van de Tijdelijke Verenigingen, Brussel, 17 juni 1981.



5.3.2.2 Inzake de frequentie van deze integratie

De memorie van toelichting heeft het over de integratie als voorbereiding tot het opstellen van de inventaris en van de jaarrekening, wat er zou kunnen op wijzen dat de overheveling van de cijfers enkel op semesteriële of op jaarbasis dient te geschieden.

Vincent PEETERS heeft het over een maandelijkse transcriptie van de gegevens van de zogenaamde parallelle boekhouding van de tijdelijke handelsvennootschap in de rekeningen van de partners1, wat doet veronderstellen dat de penvoerder van de tijdelijke handelsvennootschap elke maand een tussentijdse toestand opstelt, en dat de deelgenoten deze maandafsluiting integreren in de eigen boekhouding.

De heer GELDERS pleit alleszins voor soepelheid : “Met het bijhouden van de boekhouding door de zaakvoerder heeft men geenszins de bedoeling gehad verwarring te stichten met zijn eigen boekhouding. Men heeft vooral willen vermijden dat elk van de deelnemers dagelijks alle verrichtingen van de vereniging in zijn boekhouding zou moeten schrijven2”.

Kortom, er bestaat in de literatuur geen eensgezindheid omtrent de frequentie van de integratie. Het jaarlijks opnemen van de cijfers van de tijdelijke handelsvennootschap in de eigen boekhouding lijkt een minimum minimorum. In elk geval is het zo dat waar de wet de opstelling van een tussentijdse toestand voorschrijft3, in deze tussentijdse boekhoudkundige toestand eveneens het aandeel in de tijdelijke vennootschappen zal dienen opgenomen te worden.

5.3.3 In de praktijk

Vergelijkende studies van 1995 en van 2001 op de jaarrekeningen van de belangrijkste ondernemingen hebben aangetoond dat er in ons land niet de minste eenvormigheid bestaat op het vlak van de integratie van de rekeningen van tijdelijke handelsvennootschappen.

Dit komt de vergelijkbaarheid van de jaarrekening vanzelfsprekend niet ten goede.

Erger nog, heel wat ondernemingen, en het gaat niet altijd om kleinere ondernemingen, vermelden zelfs niet in de toelichting tot de jaarrekening welke integratiemethode werd gebruikt.

1 PEETERS V. en VINCKE J.P., Vennootschapsboekhouden Nu.2 GELDERS G., De bouwondernemingen en het Koninklijk Besluit van 8 oktober 1976

betreffende de jaarrekeningen, Seminaries van 18 april en van 4 mei 1977 door de Nationale Confederatie van het Bouwbedrijf, p.72.

3 Controle van de semesteriële toestand door de commissaris, opstellen van een tussentijdse toestand bij de wijziging van het maatschappelijk doel, de wijziging van de juridische vorm, bij herstructurering (fusie, splitsing, enz).



5.45.4 De courante vormen van t.h.v.De courante vormen van t.h.v.

5.4.1 De geïntegreerde versus de niet-geïntegreerde THV

In het kader van deze studie is het niet zonder belang dat een duidelijk onderscheid wordt gemaakt tussen enerzijds de geïntegreerde tijdelijke handelsvennootschap en anderzijds de niet-geïntegreerde tijdelijke handelsvennootschap. Ook al verschillen de twee samenwerkingsvormen op juridisch vlak niet, de geest van samenwerking is totaal anders. En bijgevolg is naar het oordeel van de werkgroep ook de boekhoudkundige verwerking uiteenlopend.

5.4.2 Wat is een (niet) geïntegreerde T.H.V.?

Wanneer twee ondernemingen gezamenlijk een project opzetten en accepteren om het ondernemingsrisico niet alleen juridisch maar ook feitelijk gezamenlijk te dragen, spreekt men van een geïntegreerde tijdelijke handelsvennootschap. De partners zetten hun eigen middelen en/of gemeenschappelijke middelen in, en zullen, op het einde van de rit, het resultaat van het project delen volgens een vooraf afgesproken sleutel. Het klassieke voorbeeld is de vennootschap met twee vennoten waarbij wordt afgesproken om het resultaat, bij afloop van het project, door twee te delen.

Diametraal daartegenover staat de niet-geïntegreerde tijdelijke handelsvennootschap. Twee of meerdere partners sluiten een contract van tijdelijke handelsvennootschap af en worden juridisch hoofdelijk aansprakelijk voor de uitvoering van dit project. Maar in feite wordt het project opgedeeld in segmenten of fasen, waarbij de partners onderling afspreken dat de ene vennoot bijvoorbeeld een eerste deel voor zijn rekening neemt, en de andere partner zal instaan voor het andere luik. De taakverdeling kan de meest diverse vormen aannemen zoals aannemer A bouwt fabriekshall 1 en aannemer B bouwt fabriekshall 2, of nog A verzorgt de studie en de levering van de technische uitrusting en B staat in voor de ruwbouw en de montage. Een klassieker voorbeeld in de bouw is de opsplitsing tussen ruwbouw enerzijds en afwerking anderzijds.

De resultaatverdeling wordt in de meeste gevallen zo opgevat dat de winst (of het verlies) van het deelproject terechtkomt bij de partner die instaat voor dit gedeelte van het project. Er is dus hoegenaamd geen sprake van een solidaire kosten- en opbrengstenverdeling, maar er wordt eerder gewerkt volgens de economische stelling van “ieder voor zijn eigen rekening”.



5.4.3 Heeft dit enige juridische consequenties ?

De juridische consequenties hiervan worden grotendeels ondervangen door de hoofdelijkheid, die inhoudt dat schuldeisers van een (commerciële) tijdelijke handelsvennootschap steeds naar willekeur eender welke vennoot kunnen aanspreken voor de integrale uitvoering van het contract (weze het geldelijke betalingen of prestaties in natura).

De onderlinge afspraken van die vennoten (bijvoorbeeld in verband met het al dan niet geïntegreerd karakter van de tijdelijke vennootschap) zullen enkel uitwerking hebben in hun onderlinge afrekening en verdeling, nadat eerst de schuldeiser is betaald. De wet maakt trouwens het onderscheid niet tussen een geïntegreerde of niet-geïntegreerde tijdelijke vennootschap.

5.4.4 Wat indien de partner het laat afweten ?

De contractuele aard van het instrument maakt dat in principe het overlijden van een vennoot of diens kennelijk onvermogen of faillissement, het einde van de vennootschap met zich brengt.

Deze problematiek wordt opgelost door het stipuleren van een verblijvingsbeding dat stelt dat de overeenkomst wordt verdergezet door de overblijvende vennoten.

De niet-geïntegreerde tijdelijke vennootschap lijkt voor de partners een veilig instrument, omdat er, op het eerste zicht en in hun onderlinge rekeningen, minder afhankelijkheid is ten opzichte van de andere partner en diens resultaten.

Elk van de partners realiseert zijn eigen deelproject en ondervindt geen nadeel, noch voordeel van dat deel, dat aan de andere partner werd toevertrouwd.

Wanneer de partner het laat afweten (bijvoorbeeld in geval van faillissement) wordt de toestand delicaat. Meestal (maar niet altijd) zal bij een niet-geïntegreerde tijdelijke vennootschap elke partner werkzaam zijn in zijn eigen specialistische sector. Indien één van de twee deelnemers in gebreke blijft, zal de andere partner moeilijk de draad kunnen oppikken, en zal hij genoodzaakt zijn de medewerking van een andere specialist in te roepen.



5.55.5 De meest courante integratiemethodenDe meest courante integratiemethoden

5.5.1 Overzicht van de integratiemethoden

In de meeste referentiewerken komen de bestaande integratiemethoden - sommige uitgebreider dan de andere - aan bod. De heren ROKSNOER en PAUWELS hebben op dit vlak baanbrekend werk verricht omdat zij, als eersten, een inventaris hebben opgesteld van de courant gebruikte technieken. Het valt daarbij evenwel op dat het onderscheid vooral balanstechnisch is, en weinig tot geen rekening houdt met de verschillende integratietechnieken welke bestaan op het vlak van de resultatenrekening.1

We sommen ze op alvorens, in detail, in te gaan op de beschrijving en de eigenschappen van elke methode, alsook de kritiek die eraan verbonden wordt.

1. De methode van de rekening-courant;

2. De methode van de eenvoudige gelijkschakeling met een derde onderneming;

3. De methode van de eenvoudige equivalentie;

4. De methode van de samenvoeging in onderscheiden rekeningen, vermelding in toelichting;

5. De uitgebreide equivalentiemethode;

6. De proportionele consolidatiemethode;

7. De globale consolidatie.

Volgens V. PEETERS dienen een aantal basisprincipes steeds voor ogen te worden gehouden bij de keuze van de integratiemethode2, te weten:

- Er mag geen compensatie gebeuren tussen vorderingen en schulden of tussen opbrengsten en lasten;

- Er mag geen dubbel gebruik ontstaan door het opnemen van totale verrichtingen in de jaarrekening van iedere deelnemer;

- De intimiteit van de onderneming mag niet aangetast worden door het publiceren van vertrouwelijke inlichtingen.

Bij elke integratiemethode wordt een korte beschrijving van de methode toegelicht, met daarna de belangrijkste eigenschappen en punten van kritiek op de wijze van integreren met tot slot de eerste besluiten.

1 Zie in dit verband punt 5.5.9 De integratie van de resultatenrekening, pagina 33.2 PEETERS, V. en VINCKE, J.P., Vennootschapsboekhouden Nu, p. 8.2.02.



5.5.2 De methode van de rekening-courant

5.5.2.1Beschrijving van de methode

De methode van de rekening-courant houdt in dat alle verrichtingen tussen de tijdelijke handelsvennootschap en haar respectieve partners, in de boekhouding van deze laatste worden geregistreerd via één scharnierrekening of de zogenaamde rekening-courant. Deze rekening-courant is dan terug te vinden, hetzij op het actief (meestal in de rubriek 41), hetzij op het passief (meestal in de rubriek 48).

De transacties welke aldus via de rekening-courant lopen zijn :

- de financieringsvoorschotten toegestaan door de partner aan de tijdelijke handelsvennootschap welke leiden tot de uitdrukking van de vordering Debet

- de uitbetaling door de tijdelijke handelsvennootschap aan de deelgenoten van thesaurie-excedenten (welke al dan niet overeenstemmen met de verdeling van het resultaat) en welke in de rekeningen van de deelgenoten worden uitgedrukt als een schuld Credit

- de opname in de rekeningen van de deelgenoten van hun aandeel in de kosten in de tijdelijke handelsvennootschap Credit

- de opname in de rekeningen van de deelgenoten van hun aandeel in de opbrengsten in de tijdelijke handelsvennootschap Debet

Maar de verwerking via de rekening-courant kan zelfs nog uitgebreid worden met alle andere verrichtingen tussen de tijdelijke handelsvennootschap en de partners, zoals :

- de transfer van de handelsvorderingen (facturatie van de partner aan de tijdelijke handelsvennootschap door middel van de zogenaamde debetnota’s) Debet

- de aanzuivering ervan (betaling door de tijdelijke handelsvennootschap van de debetnota’s opgesteld door de partner)

Credit

- en eventuele gelijkaardige mutaties die over de leveranciersboekhouding lopen (geldt vooral als de tijdelijke vennootschap optreedt als onderaannemer van de partner)



5.5.2.2Eigenschappen van de methode

1. De methode is bijzonder eenvoudig. Er komen geen complexe integratietabellen en eliminatietechnieken aan te pas. Dit verklaart ook waarom deze techniek vaak wordt toegepast door kleinere ondernemingen.

2. De integratie loopt via de rekeningen 41 en 48 zodat er geen problemen zijn met de mathematische en logische controles van de Nationale Bank van België.

3. Een eerste nadeel behelst het feit dat de rekening-courant het netto-resultaat na compensatie van vorderingen en schulden vormt en dus een inbreuk op het verbod tot compensatie inhoudt.

4. De methode leidt evenmin tot een volledig beeld, vermits louter vorderingen en schulden worden opgenomen en dus niet het aandeel in de andere activa en passiva (vaste activa, liquide middelen, kredieten, enz.).

5.5.2.3Eerste besluiten

Het is duidelijk dat deze methode niet dienstig kan zijn als benchmark-methode, dit vooral wegens de niet-conformiteit op het vlak van compensatie en op het vlak van volledigheid.

De techniek wordt in de praktijk courant en zelfs door grote ondernemingen gebruikt voor de verwerking van opstartende en uitlopende tijdelijke handelsvennootschappen (“run off”). Het gaat hier om entiteiten die geen activiteiten meer hebben maar waarvan de definitieve ontbinding op zich laat wachten wegens een aantal hangende punten van minder belang (openstaande handelsvorderingen en handelsschulden welke nog een definitief bescheid moeten kennen, kleine geschillen, enz.)

De methode van de rekening-courant kan derhalve als een acceptabele variante dienst doen in specifieke uitzonderingsgevallen zoals deze welke in voorgaande paragraaf werden beschreven. Indien gebruik wordt gemaakt van deze afwijking, dan dient zulks alleszins op expliciete wijze in de toelichting te worden vermeld en gemotiveerd.



5.5.3 De m ethode van de eenvoudige gelijkschakeling


De tijdelijke handelsvennootschap wordt bij deze methode beschouwd als een derde, waarmee de partner geen uitstaans heeft. Deze benadering leunt in zekere zin aan bij de methode van de rekening-courant, met dit verschil dat er hier geen sprake is van centralisatie van de diverse contractuele relaties in één rekening-courant.

Aldus zullen we in de volgende posten van de boekhouding van de partner terugvinden :

1. De financieringsvorderingen op meer dan één jaar ten belope van de voorschotten die naar de tijdelijke handelsvennootschap werden getransfereerd (meestal in de rubrieken 29 en 41);

Indien, wegens de deficitaire resultaten van de tijdelijke vennootschap, blijkt dat de gestorte voorschotten niet, of slechts gedeeltelijk, kunnen gerecupereerd worden, zullen adequate waardeverminderingen worden geregistreerd;

2. De handelsvorderingen voor de debetnota’s gericht aan de tijdelijke handelsvennootschap (in principe in de rubriek 40);

3. De schulden op meer dan één jaar voor de thesaurie-excedenten en/of de resultaatuitkeringen vanuit de tijdelijke handelsvennootschap (meestal in de rubrieken 17 en 48);

4. Handelsschulden, zijnde de schulden tegenover de tijdelijke handelsvennootschap, indien deze laatste goederen zou geleverd hebben of diensten zou verricht hebben voor de partner (bijvoorbeeld een tijdelijke vennootschap die optreedt als onderaannemer van één van de deelgenoten).


1. Deze methode is bijzonder eenvoudig. Er komen geen complexe integratietabellen en eliminatietechnieken aan te pas. Bij de periodieke afsluiting zijn er bovendien minder afsluitingsboekingen aangezien er hier niet gecentraliseerd wordt naar een rekening-courant.



2. Er is hier geen inbreuk op het compensatieverbod m.b.t. de balansposten.

3. De uitdrukking van de financieringsvoorschotten onder de vorm van lange termijn of korte termijnvorderingen ligt dichter bij de bedrijfseconomische realiteit omdat deze voorschotten worden gerubriceerd in functie van de effectief verwachte incasso van deze vordering.

4. Omdat er hier in wezen geen sprake is van integratie, zullen de resultaten van de tijdelijke handelsvennootschap een eigen leven leiden en doorgaans slechts in de rekeningen van de deelgenoten worden opgenomen op het moment dat de tijdelijke handelsvennootschap de winst effectief uitkeert aan de partners. Deze methode leidt in dat geval niet tot een correcte weergave van het aandeel in het resultaat van de tijdelijke handelsvennootschap. De erkenning van het resultaat geschiedt immers op grond van thesaurie-uitkeringen en niet op grond van een bedrijfseconomische resultaaterkenningsmethode.

5. Het aandeel van de kosten en opbrengsten van de tijdelijke handelsvennootschap zal enkel in de resultatenrekening van de partner terug te vinden zijn wanneer het resultaat wordt uitgekeerd. Deze methode geeft dus nooit een volledig beeld van de activiteiten van de tijdelijke handelsvennootschap.


Volgens deze methode wordt de tijdelijke handelsvennootschap als een derde beschouwd en wordt het resultaat van de tijdelijke handelsvennootschap slechts erkend bij de uitbetaling van de thesaurie-excedenten. Deze techniek kan derhalve niet worden toegepast op de geïntegreerde tijdelijke handelsvennootschap.

In de gevallen dat de tijdelijke handelsvennootschap een resultaat genereert (zoals dit het geval is bij de geïntegreerde tijdelijke handelsvennootschap), zal men met deze methode dit resultaat uitstellen door bijvoorbeeld het theaurie-excedent te “parkeren” op een bankrekening van de tijdelijke vennootschap. Dit is misscien wel een fiscale opportuniteit maar kan geenzins worden beschouwd als een correcte boekhoudkundige verwerking.

De methode van de eenvoudige gelijkschakeling stemt naar de geest echter wel overeen met de filosofie van de niet-geïntegreerde tijdelijke handelsvennootschap, waarbij elkeen van de partners op autonome wijze instaat voor zijn deel in het project, en zijn aandeel aanrekent aan de tijdelijke handelsvennootschap. In dit geval is er geen affectatio societatis binnen de tijdelijke handelsvennootschap en wordt er doorgaans ook geen resultaat gegenereerd in deze vennootschap, maar fungeert ze louter als brievenbus.



5.5.4 De methode van de eenvoudige equivalentie


Deze methode leunt sterk aan bij de vorige, en verschilt enkel op het vlak van de boekhoudkundige uitdrukking van de winsten van de tijdelijke handelsvennootschap.

Eigenlijk gaat het dus niet om een andere integratietechniek, maar eerder om een ander waarderingsprincipe (dat van de "percentage of completion").

Bij de (periodieke) afsluiting wordt het voorschot vermeld op het actief van de balans van de partner (rubriek 29 "Vorderingen op meer dan één jaar" of rubriek 41), in geval van winst verhoogd met het aandeel van de partner in het resultaat van de tijdelijke vennootschap.

Deze techniek is dus geïnspireerd op de methode die in het Koninklijk Besluit van 6 maart 1990 werd gedefinieerd als zijnde de vermogensmutatiemethode1, of de methode waarbij in de balans de boekwaarde van de deelneming wordt vervangen door het netto-vermogen van de betrokken onderneming dat overeenkomt met deze deelneming.

Aangezien verliezen wel degelijk erkend werden in de methode van de "derde onderneming"2, is deze techniek, in geval van deficitaire projecten, totaal identiek met de vorige.


De eigenschappen van deze methode zijn identiek met deze vermeld in de voorgaande methode, met dit verschil dat, in geval van deelname in een winstgevend project, dit resultaat periodiek tot uiting zal komen in de rekeningen van de partners.

Ook hier stuit de methode op het fundamentele bezwaar dat de activa en passiva van de tijdelijke handelsvennootschap op geen enkele wijze worden vertaald in de rekeningen van de deelgenoten, zodat de boekhouding van de partners moeilijk kan worden bestempeld als zijnde volledig.


De opmerkingen welke eerder werden geformuleerd inzake de “eenvoudige gelijkschakeling” gelden hier eveneens met deze nuance dat de resultaatuitdrukking dichter bij de economische realiteit aanleunt.

1 Zie ook zevende E.E.G. – richtlijn, Artikel 35, 2.2 Zie het punt 5.5.3 De methode van de eenvoudige gelijkschakeling, pagina 25.



De methode van de eenvoudige equivalentie kan derhalve als een acceptabele variante dienst doen in specifieke uitzonderingsgevallen zoals deze welke in het hoofdstuk aangaande de rekening-courant werden beschreven.

Indien gebruik wordt gemaakt van deze afwijkende methode dan dient zulks alleszins op expliciete wijze in de toelichting te worden vermeld en gemotiveerd.

5.5.5 Samenvoeging in onderscheiden rekeningen


Het is vooral de noodzaak tot vrijgave van méér informatie dan voorzien in de vorige technieken, die geleid heeft tot een uitgebreide rapportering, waarbij de rekeningen van de tijdelijke vennootschap(pen) worden gepubliceerd los van de eigen rekeningen van de partner.

Men spreekt hier van een ontdubbeling, waarbij dan nog moet worden uitgemaakt of:

a) de zaakvoerder de integraliteit van de rekeningen van de tijdelijke handelsvennootschap vrijgeeft, dan wel dat elke partner zijn aandeel presenteert;

b) de publicatie geschiedt voor alle tijdelijke handelsvennootschappen samen, dan wel voor de tijdelijke handelsvennootschappen afzonderlijk.

Het B.C.N.A.R. geeft de voorkeur aan "full disclosure" in hoofde van de piloot, terwijl de andere partners zich in dat geval zouden beperken tot een nominatieve vermelding (naam van de tijdelijke handelsvennootschap, naam van de piloot; met eventuele verwijzing naar de respectieve B.T.W.-nummers).


1. Deze methode is ongetwijfeld de meest transparante omdat men een volledig en precies beeld heeft van de verrichtingen van de tijdelijke handelsvennootschappen.

2. De administratieve verwerking bij deze methode is echter zo omvangrijk dat ze quasi geen tijdsbesparing inhoudt ten opzichte van de uitgebreide integratietechnieken, die hierna worden besproken.

3. De grootste kritiek slaat op de vrijgave van vertrouwelijke informatie. Inzonder kleinere ondernemingen die slechts met een zeer beperkt aantal tijdelijke vennootschappen werken, zouden met deze methode de rendabiliteit



van hun projecten bloot leggen. Maar zelfs grotere ondernemingen, die soms tientallen tijdelijke handelsvennootschappen hebben, staan weigerachtig tegenover de afzonderlijke en gedetailleerde publicatie van de activiteiten van tijdelijke vennootschappen.

De publicatie van de afzonderlijke rekeningen van tijdelijke handelsvennootschappen lijkt alleszins uitgesloten.

4. Indien de rekeningen van de tijdelijke handelsvennootschappen enkel worden gepubliceerd door de penvoerder, wordt de consultatie omslachtig. Als de penvoerder bovendien de rekeningen van de tijdelijke handelsvennootschappen op samengevoegde wijze presenteert dan kan de lezer op geen enkele wijze hieruit de rekeningen filteren van de tijdelijke vennootschap die hem aanbelangt.


De publicatie van de afzonderlijke rekeningen van tijdelijke handelsvennootschappen lijkt de meest transparante en correcte benadering, maar is in de praktijk niet toepasbaar indien men opteert voor de vrijgave van de informatie op individuele basis.

De afzonderlijke voorstelling van de (al dan niet) samengevoegde rekeningen van tijdelijke handelsvennootschappen genoot ook de voorkeur van de heren ROKSNOER en PAUWELS in 19811. Indien men alle bestaande integratiemethoden en hun gebreken in acht neemt, lijkt dit de meest getrouwe voorstellingsmethode.

In dit geval zal de onderneming haar jaarrekening opstellen volgens één van de voorgaande methoden, en in de toelichting de enkelvoudige of samengevoegde rekeningen van de tijdelijke handelsvennootschappen opnemen. Men beschikt dan evenwel enkel over een getrouw en volledig beeld indien men het jaarrekeningschema van de onderneming en de rekeningen van de tijdelijke handelsvennootschappen samenneemt.

Het is niet ongebruikelijk (zoals in Frankrijk) dat de piloot van een tijdelijke handelsvennootschap 100 % van de cijfers in zijn eigen toelichting opneemt. Dit heeft enkel zin indien dit op individuele basis (zijnde tijdelijke handelsvennootschap per tijdelijke handelsvennootschap) geschiedt, omdat de andere partners zich dan kunnen beperken tot een loutere verwijzing naar de jaarrekening van de partner. De vrijgave van individuele gegevens van tijdelijke handelsvennootschappen druist evenwel in tegen het principe van een minimale confidentialiteit.

1 ROKSNOER, R. en PAUWELS P., Verplichtingen betreffende boekhouding en jaarrekening van de Tijdelijke Verenigingen, Brussel, 17 juni 1981.



5.5.6 Uitgebreide equivalentiemethode


De uitgebreide equivalentiemethode is de eerste volwaardige integratiemethode, die stoelt op de volgende principes:

1. De herwerking van de rekeningen van de tijdelijke vennootschap om ze in overeenstemming te brengen met de regels van de partners. Deze herwerking slaat vooral op eventuele correcties indien de waarderingsregels binnen de tijdelijke handelsvennootschap niet zouden overeenstemmen met deze van de partner.

2. Integratie van het aandeel van de partner in de activa van de tijdelijke handelsvennootschap in de balansrubrieken :

V. Vorderingen op meer dan één jaar

VII. Vorderingen op minder dan één jaar

Waarbij de meeste ondernemingen gebruik maken van de bestaande rekeningen in het rekeningschema. Eén grote beursgenoteerd groep geeft er de voorkeur aan nieuwe rubrieken te creëren:

V. Vorderingen op meer dan één jaarc. aandeel in tijdelijke handelsvennootschappen

VII. Vorderingen op minder dan één jaarc. aandeel in tijdelijke handelsvennootschappen

3. Integratie van het aandeel van de partner in de passiva van de tijdelijke verenigingen in de balansrubrieken:

XIII. Schulden op meer dan één jaar

IX. Schulden op ten hoogste één jaar

Ook hier geldt de faculteit om bijkomende rubrieken te creëren.

4. Eliminatie van dubbel gebruik (namelijk de gestorte en ontvangen voorschotten, vorderingen op klanten en schulden jegens leveranciers).




1. De methode vormt de eerste van de drie echte integratietechnieken .

2. Het gebruik van specifieke rekeningen maakt het makkelijk om de activa en passiva van de tijdelijke handelsvennootschappen te identificeren.

3. Daartegenover staat dat er een zeker verlies aan confidentialiteit is indien men de activiteiten van de tijdelijke handelsvennootschappen binnen de balans en binnen de resultatenrekening apart kan identificeren.

4. De groepering in twee balansrubrieken op het actief en de twee balansrubrieken op het passief geeft geen correct beeld van het aandeel in het effectieve patrimonium (vaste activa, thesaurie, enz).

5. Omdat het hier gaat om een volwaardige integratie dient er ook rekening gehouden te worden met de problematiek van de eliminatie.


De uitgebreide equivalentiemethode is de eerste van de volwaardige integratiemethoden, waarbij het aandeel in de activa en de passiva van de tijdelijke vennootschappen wordt voorgesteld in de eigen rekeningen, hetzij in de bestaande rubrieken van het rekeningschema, hetzij in apart gecreëerde rubrieken. In dit laatste geval gaat er een stuk van de confidentialiteit verloren, terwijl de rekeningen ook moeilijker kunnen geraadpleegd worden op geautomatiseerde wijze1.

1 De gegevens worden manueel toegevoegd in de jaarrekening.



5.5.7 De proportionele integratiemethode


De proportionele integratiemethode ligt in het verlengde van de hiervoor beschreven methode van de uitgebreide equivalentie, maar is verfijnder op het vlak van de integratie van de diverse rubrieken. Aldus wordt elke rubriek van de balans en van de resultatenrekening geïntegreerd in verhouding tot het aandeel dat de partner in kwestie heeft in de desbetreffende tijdelijke handelsvennootschap, waarna de nodige eliminaties en correcties worden verricht om de zogenaamde homogeniteit terug te vinden.


1. In de geïntegreerde balans komen de reële verhoudingen tot uiting. Indien de deelgenoten op zeer asymmetrische wijze bijdragen tot het project zal de proportionele integratie leiden tot een sterke afwijking ten opzichte van de bedrijfseconomische situatie.

2. In de balans komt de partner als eigenaar in volle eigendom van zijn aandeel (en dus niet als onverdeeld eigenaar in de totaliteit). Sommige ondernemingen maken er een punt van dat ze geen thesaurierekeningen wensen op te nemen op het actief waarover ze geen totale zeggenschap hebben.

3 Deze integratietechniek vraagt veel materieel administratief werk.

4. Omdat het hier gaat om een volwaardige integratie dient er ook rekening gehouden te worden met de problematiek van de eliminatie.


Deze tweede integratietechniek wordt momenteel gebruikt door de meeste grote ondernemingen. Als belangrijkste bezwaar onthouden we vooral dat het, in de ogen van de tegenstanders van deze benadering, niet correct is om activa en passiva als dusdanig in de balans uit te drukken waarover men geen totale zeggenschap heeft.

Om de kritiek van I.A.S.B. op te vangen lijkt het dan nuttig om voor de activa en passiva waarvan de rapporterende onderneming geen volle eigenaar of schuldenaar is, een afzonderlijk rubriek te voorzien.



5.5.8 De globale integratiemethode


Deze methode sluit aan bij de globale consolidatiemethode, zoals die is voorgeschreven door het Koninklijk Besluit van 6 maart 1990, en die erin bestaat de integraliteit der activa en passiva op te nemen in de balans van de onderneming, en de minoritaire belangen uit te drukken onder de vorm van een schuld tegenover derden. Deze techniek kan enkel worden toegepast door de partner die een overheersend of meerderheidsbelang heeft.

Andermaal worden de eliminatie- en herwerkingstechnieken toegepast om te komen tot een coherent geheel.


1. De eigenschappen van deze methode liggen in het verlengde van de proportionele integratiemethode;

2. De globale consolidatie kan beschouwd worden als de meest adequate techniek in het geval dat een partner een belangrijk meerderheidsbelang heeft wat in de praktijk eerder zelden voorkomt.

3. Met deze techniek wordt de partner, in hoofde van wie wordt geïntegreerd, voorgesteld als zijnde 100% eigenaar van activa. Daarnaast bestaan er nog praktische problemen van juridische en fiscale aard die niet kunnen genegeerd worden.


Deze methode kan worden toegepast door ondernemingen die als deelgenoot een overwegend belang hebben in de tijdelijke handelsvennootschap. Zulke gevallen komen in de praktijk minder voor. Deze methode zal enkel werkbaar zijn indien een partner quasi 100 % van de tijdelijke vennootschap in handen heeft.



5.5.9 De integratie van de resultatenrekening

5.5.9.1Overzicht van de integratiemethoden

In de referentieliteratuur wordt haast nooit een onderscheid gemaakt tussen enerzijds de integratie van de balansrekeningen en anderzijds de integratie van de resultatenrekeningen. Het één staat nochtans los van het andere

Op het vlak van de verwerking van de kosten- en opbrengstenrekeningen herkennen we in de praktijk drie fundamentele methoden, te weten :

1. De integratie van het resultaat;

2. De eenvoudige integratie van de kosten en de opbrengsten;

3. De proportionele integratie van de kosten en de opbrengsten.

5.5.9.2 De integratie van het resultaat

Bij de integratie van het resultaat worden opbrengsten en kosten gecompenseerd, en wordt enkel het bonus of het malus opgenomen in de resultatenrekening van de deelgenoot.

Wegens de compensatie van kosten en opbrengsten, maar ook wegens de onvolledige voorstelling van de resultatenrekening, dient deze techniek verworpen te worden.

Nochtans kan de integratie van het resultaat wel worden aanvaard in de uitzonderingsgevallen, welke eerder reeds ter sprake kwamen (de projecten in de opstartfase of in de uitloopfase). In deze gevallen is de impact op de resultatenrekening immers verwaarloosbaar.

5.5.9.3De eenvoudige integratie van kosten en opbrengsten

De eenvoudige integratie van de kosten en opbrengsten bestaat erin dat de deelgenoot in zijn eigen resultatenrekening diens aandeel opneemt in het totaal van de kosten enerzijds en in het totaal van de opbrengsten anderzijds.

Er is hier geen sprake van compensatie tussen kosten en opbrengsten. Nochtans geeft ook hier de resultatenrekening geen adequaat beeld omdat de kosten in hun geheel worden ondergebracht in één enkele rubriek (meestal de rubriek “andere bedrijfskosten”, maar dit kan ook de rubriek “60” of “61” zijn) terwijl het aandeel in de



opbrengsten wordt ondergebracht in de rubriek van de omzet of in de rubriek van de andere bedrijfsopbrengsten.

Vooral langs de kostenzijde stuit deze werkwijze op bezwaren, omdat deze techniek leidt tot het artificieel opkrikken van de toegevoegde waarde. De groepering van alle kosten van de tijdelijke vennootschap in de rubriek “64” leidt er immers toe dat kosten van intermediair verbruik (zoals de kosten van onderaanneming, van aankoop van goederen en van diensten) worden ondergebracht onder de andere bedrijfskosten en aldus worden beschouwd als een component van de toegevoegde waarde.

Omgekeerd zal een deelgenoot welke zijn aandeel in een tijdelijke vennootschap integraal registreert in de rubrieken “60” of “61” kunstmatig de kosten van intermediair verbruik doen stijgen, wat dan op zijn beurt leidt tot een artificiële daling van de toegevoegde waarde.

Behoudens de uitzonderingsgevallen van aanloop en afloop dient de eenvoudige integratie van kosten en opbrengsten derhalve eveneens te worden verworpen.

Terloops wijzen we er nog op dat een aantal ondernemingen opteren voor één van de complexe en kwalitatief hoogstaandere integratiemethoden op balansniveau, maar anderzijds de integratie van de resultaten toepassen aan de hand van de eenvoudige methode.

5.5.9.4De proportionele integratie van kosten en opbrengsten

Deze methode bestaat erin de kosten en de opbrengsten, rubriek per rubriek, en proportioneel met het aandeel van de deelgenoot in de tijdelijke handelsvennootschap, op te nemen in de eigen rekeningen.

De lijn per lijn integratie is de meest complexe vorm van integratie van kosten en opbrengsten en geeft het meest correcte beeld van de resultatenrekening. Nochtans stuit ook deze methode op kritiek:

1. Bij een asymmetrische tijdelijke handelsvennootschap zal de resultatenrekening meer afwijken van de bedrijfseconomische realiteit.

2. De rekeningen van de personeelskosten zullen zowel de kosten van het eigen personeel van de onderneming, als het proportioneel aandeel in de personeelskosten van de tijdelijke handelsvennootschap bevatten, terwijl de informatie van de sociale balans enkel slaat op het personeel dat in het eigen personeelsregister is ingeschreven.



5.65.6 Het Europees referentiekader : I.A.S. nr. 31Het Europees referentiekader : I.A.S. nr. 31

5.6.1 Inleiding

Bij een eventuele normering van de boekhoudkundige verwerking van tijdelijke vennootschappen, en we denken hier in het bijzonder aan de toe te passen integratietechniek, dient het bestaande Europese referentiekader in acht genomen te worden. Naar ons oordeel is I.A.S. nr. 31 een mogelijke toetssteen1.

Ondanks de inspanningen van de werkgroep en de het zoeken naar een basis bij de I.A.S.-normen moet men vaststellen dat de Belgische tijdelijke handelsvennootschap maatwerk vergt en niet zomaar in de I.A.S.-normen kan ingeschoven worden.

Dat dit maatwerk inzake rapportering van de tijdelijke handelsvennootschap getoetst wordt aan de I.A.S.-normen, is logisch en past binnen de algemene internationalisering van de boekhoudpraktijk. Dit neemt echter niet weg dat men na deze toetsing en omkadering zal moeten vaststellen dat I.A.S. 31 en I.A.S. 112 geen volledige voldoening schenken. Een mogelijke Belgische normering kan dan wel op internationale leest geschoeid zijn, de regelgeving dient voor alles geschikt te zijn om de inhoud van het contract van de tijdelijke handelsvennootschap op correcte wijze weer te geven in de rekeningen van de partners, waarbij de principes van het getrouw beeld in acht worden genomen. Desgevallend dient de deur opengelaten te worden voor verschillende varianten zodat het nieuwe kader past voor alle Belgische bedrijven, groot en klein, wetende dat het merendeel van onze bedrijven eerder de taille van een K.M.O. hebben.

Bij dit alles zal men er zorg voor dienen te dragen dat de gekozen technieken resulteren in een werkwijze en rapportering naar de uiteindelijk geïnteresseerden (aandeelhouder, leverancier, klant, financier e.a.) die kennis en duidelijkheid willen over de positie (resultaat en vermogen) en risico’s van de onderneming. De doelstelling moet blijven dat er correct, volledig en verstaanbaar gerapporteerd wordt.

Anderzijds zal de voorgestelde werkwijze en rapportering praktisch haalbaar (technisch/omvang/prijs/kwaliteit) moeten zijn voor de betrokken ondernemingen.

Er mag geen verheven systeem opgelegd worden aan de ondernemingen dat resulteert in een radicale aanpassing van de huidige boekhoudpraktijk voor high-tech specialisten zoals dat nu het geval is bij de consolidatie.

1 I.A.S. nr. 31 behandelt de boekhoudkundige verwerking van de Joint Ventures.2 I.A.S. nr 11 behandelt de boekhoudkundige verwerking van de Construction Contracts.



Maar naast eenvoudigheid dient ook transparantie een leidraad te zijn bij de ontwikkeling van nieuwe regels. Het streven naar een rapport dat een getrouw beeld geeft van de onderneming betekent tegelijk dat er duidelijkheid moet bestaan in de verschafte informatie. Ook dit hoort bij de huidige tendens van “corporate governance”.

De bereidheid van de ondernemingen om juiste en volledige informatie te verschaffen moet eigen zijn aan het ondernemerschap en dit zonder voortdurend terug te vallen op het cliché van gevaar voor concurrentie. De vraag naar openheid en informatie is permanent aanwezig in het bedrijfsleven en moet de ondernemingen ook aanzetten tot correctheid (=volledigheid) van de jaarcijfers.

5.6.2 Overzicht van de samenwerkingsverbanden

Samenwerkingsverbanden komen onder vele en verschillende vormen en structuren voor. De I.A.S.-norm 31 onderscheidt drie grote vormen van samenwerking (art. 3 )1

met als bijkomende commentaar “identifies three broad types”, te weten :

- Jointly controlled operations : de gezamenlijk gecontroleerde activiteiten2 ;- Jointly controlled assets : de gezamenlijk gecontroleerde activa3 ;- Jointly controlled entities : de gezamenlijk gecontroleerde eenheden4 .

Op het eerste zicht biedt I.A.S. 31 niet veel ruimte voor nog andere vormen van samenwerking, die niet zouden thuishoren onder één van deze drie noemers. Het is slechts in fine van I.A.S. 31 (paragraaf 22) dat wordt toegegeven dat een joint venture niet altijd even makkelijk onder te brengen is in de ene of de andere categorie. De I.A.S.-norm ontkent niet dat het onderscheid tussen de jointly controlled entities en de jointly controlled operations of zelfs de jointly controlled assets niet steeds voor de hand ligt.

Op boekhoudkundig vlak zijn de richtlijnen alleszins wel duidelijk onderscheiden.

De vraag rijst hier of de Belgische notie van tijdelijke handelsvennootschap in het corset van één van deze drie samenwerkingsvormen kan worden gewrongen.

We gaan hierna dieper in op deze drie vormen van samenwerkingsverbanden om te begrijpen wat er precies geviseerd wordt in de I.A.S. nr. 31.

1 Het gaat hier om een vrije vertaling in het Nederlands.2 “jointly controlled operations” – “activités contrôlées conjointement”.3 ”jointly controlled assets”” – “actifs contrôlés conjointement”.4 “jointly controlled entities” – “entités contrôlées conjointement”.



5.6.3 De gezamenlijk gecontroleerde activiteiten

5.6.3.1De omschrijving van “jointly controlled operations”

In het artikel 8 van de I.A.S. 31-norm worden de karakteristieken opgesomd voor de “gezamenlijk gecontroleerde activiteiten”, te weten :

1. Er wordt geen vennootschap, partnership, financiële structuur of andere eenheid opgericht die onderscheiden is van de leden van de samenwerking;

2. De activa en andere middelen van de partners worden gebruikt; elk lid gebruikt zijn eigen vaste activa en werkt met zijn eigen voorraad;

3. Elk lid draagt zijn eigen uitgaven en passiva, zorgt zelf voor zijn financiering en gebruikt zijn eigen personeel;

4. Het akkoord voorziet een verdelingswijze van de opbrengsten van de gecontroleerde activiteit en van elke gezamenlijke uitgave, die hier residueel is.

5.6.3.2Een casus

Als voorbeeld van een gezamenlijk gecontroleerde activiteit wordt de bouw en de commercialisering van een vliegtuig aangehaald. Elkeen van de partners staat in voor een deel van het bouwproject. Elke partner draagt zijn eigen kosten en krijgt een deel van de opbrengst voortvloeiend uit de verkoop van het vliegtuig. Deze verdeling geschiedt op een contractuele basis1.

1 Artikel 9 van I.A.S. nr. 31.



5.6.3.3De boekhoudkundige consequenties

Een afzonderlijke boekhouding is niet vereist, maar beheersrekeningen, met het oog op de opvolging, kunnen opgesteld worden.

Volgens dezelfde norm moet elke partner van dit project ook één en ander opnemen in de individuele jaarrekening, en ook in de geconsolideerde jaarrekening, zoals de activa die de partner controleert en de schulden die werden aangegaan.1

Dit lijkt overigens niet meer dan normaal want één van de karakteristieken van zulk samenwerkingsverband is precies dat elkeen der partners zijn eigen investeringen doet, en zijn eigen kosten boekt. Het is dan ook evident dat de investeringen en kosten rechtstreeks in de boeken van de partner terechtkomen. De activa en passiva, de opbrengsten en uitgaven zijn dus, zonder enige tussenstap of integratie, terug te vinden in de jaarrekening van de individuele partners2. De International Accounting Standard voegt hier nog aan toe dat er geen afzonderlijke boekhouding noch een aparte jaarrekening vereist is, maar dat management accounts 3 wel van nut kunnen zijn om de rendabiliteit van het project op te volgen4.

5.6.3.4En dit alles vertaald naar de tijdelijke vennootschap

Jointly controlled operations doen ons sterk denken aan de niet-geïntegreerde tijdelijke handelsvennootschap. Het is overigens opvallend dat ook bij een samenwerking onder de vorm van een niet-geïntegreerde tijdelijke vennootschap de fiscale wetgever de mogelijkheid openlaat om een apart B.T.W.-nummer (en dus een separate boekhouding te voeren) aan te vragen of niet.

1 Artikel 10 van I.A.S. nr. 31.2 Artikel 11 van I.A.S. nr. 313 Dit valt op het eerste zicht te vergelijken met een “geconsolideerde werfboekhouding”

waarbij elke partner rapporteert over zijn kosten en opbrengsten, zodat men een globaal beeld van het project verkrijgt.

4 Artikel 12 van I.A.S. nr. 31.



5.6.4 Gezamenlijk gecontroleerde activa

5.6.4.1 De omschrijving van de “jointly controlled assets”

De I.A.S. 31-norm somt de volgende karakteristieken op voor wat de jointly controlled assets wordt genoemd1 :

1. Er wordt geen vennootschap, partnership, financiële structuur of andere eenheid opgericht die onderscheiden is van de leden van de samenwerking;

2. De activa worden samen gecontroleerd door, of samen in eigendom geplaatst onder een aantal partners binnen het doel van het samenwerkingsverband. Er bestaat dus een waaier van mogelijkheden die gaat van een gezamenlijke controle tot mede-eigendom;

3. Elke partner ontvangt een overeengekomen deel van de verwezenlijkte productie en draagt een overeengekomen deel van de kosten;

4. Elke partner controleert zijn aandeel van de toekomstige inkomstenstroom aan de hand van zijn controle van het onderliggende actief.

5.6.4.2Een casus

Als voorbeeld wordt het beheer van een gebouw of de exploitatie van een mijn, of van olie of gas-pijpleidingen aangehaald. Een aantal petroleummaatschappijen kunnen samen een oliepijpleiding controleren en exploiteren, waarbij elkeen van de mede-eigenaars gebruik maakt van de leiding om zijn olie te transporteren. De kosten worden omgeslaan over de mede-eigenaars volgens contractueel overeengekomen verdeelsleutels2.

Het tweede voorbeeld is nog meer sprekend : een gebouw in mede-eigendom waarbij de huurinkomsten worden verdeeld over de mede-eigenaars, maar ook de lasten worden verdeeld onder de eigenaars.

1 Artikel 13 van I.A.S. nr. 31.2 Artikel 15 van I.A.S. nr. 31.




Artikel 16 van de I.A.S.-norm preciseert aan welke regels zulke samenwerkingsvorm moet voldoen.

Elke partner moet in zijn eigen individuele jaarrekening en derhalve ook in de geconsolideerde jaarrekening tot uitdrukking brengen :

- Zijn aandeel in de samen gecontroleerde activa;

- De schulden die hij heeft aangegaan in dit verband;

- De schulden die hij desgevallend samen met de andere partners heeft aangegaan;

- De opbrengsten voorkomend uit de verkoop of het gebruik van zijn aandeel in deze activa, alsmede de kosten die hiermede verband houden;

- De kosten die verband houden met diens aandeel in de joint venture.

Het kan aangewezen zijn een aparte boekhouding bij te houden, vooral wanneer er gemeenschappelijke kosten geregistreerd worden die naderhand moeten versleuteld worden. In dezelfde gedachtegang kan het nuttig zijn management accounts op te stellen om de rendabiliteit van de activa op te volgen, maar hiervoor bestaat geen wettelijke vereiste, net zomin als er enige verplichting bestaat om een aparte jaarrekening op te stellen.

De I.A.S.-norm vermeldt niets over de mogelijke mede-aansprakelijkheid van de partner inzake de kredieten die werden aangegaan voor rekening van het geheel der mede-eigenaars, maar we mogen aannemen dat de principes van het gemeenrecht hier van toepassing zijn.


De twee aangehaalde casussen maken duidelijk dat de jointly controlled assets niets te maken hebben met de Belgische notie van tijdelijke vennootschap. Er is overigens weinig tijdelijks aan het bezit van een oliepijpleiding of een gebouw. De gemeenschappelijk gecontroleerde activa kunnen worden geassocieerd met een contract van vrijwillige eigendom.

De boekhoudregels van I.A.S. voor dit type van samenwerkingsvorm lijken ons coherent met hetgeen vandaag in de Belgische boekhoudwetgeving wordt voorgeschreven voor de activa in mede-eigendom. Net zoals voor het voorgaande type van samenwerking, vereist de jointly controlled assets evenmin enige integratie- of consolidatieoefening. De activa en passiva, opbrengsten en kosten worden normaliter als dusdanig in de boeken opgenomen.



5.6.5 De gezamenlijk gecontroleerde eenheden

5.6.5.1De omschrijving van de “jointly controlled entities”

De I.A.S. 31-norm somt de volgende karakteristieken op voor de zogenaamde jointly controlled entities :

1. Een vennootschap, partnership of andere eenheid wordt opgericht waarin elkeen van de partners een belang heeft. Deze (economische ?) eenheid werkt op dezelfde wijze als andere ondernemingen1 met dit verschil dat er een “contractueel akkoord” 2 tussen de leden bestaat omtrent de gezamenlijke controle over de activiteit van de eenheid;

2. De eenheid controleert de activa, trekt passiva aan, geeft uit en verwezenlijkt opbrengsten;

3. De eenheid onderschrijft contracten in haar eigen naam;

4. De eenheid kan financieringen aangaan ten gunste van de beoogde activiteit;

5. Elke partner van het project heeft recht op een deel van het resultaat van de gezamenlijk gecontroleerde eenheid;

6. Elke partner kan thesaurie voorschieten aan de jointly controlled entity, welke in de boeken van deze partner moeten geregistreerd worden als “investment in the jointly controlled entity”.


Economisten zullen de hoger aangehaalde definitie makkelijk associëren met de tijdelijke vennootschap.

Juristen (Belgische althans) zullen evenwel moeilijk vrede kunnen nemen met de rechtshandelingen gesteld “in eigen naam” daar het vennootschapsrecht expliciet stelt dat de tijdelijke handelsvennootschap geen eigen rechtspersoonlijkheid heeft.

De definitie van de jointly controlled entities, zoals geregeld door I.A.S. nr. 31, bevat inderdaad een aantal knelpunten waarover de jurist zal vallen :

1 Artikel 19 van I.A.S. nr. 31 heeft het duidelijk over “enterprise” en niet over “corporation”.

2 Een tautologie in het Nederlands, maar de Engelse tekst vermeldt “contractual arrangement” (artikel 19).



- Kan het partnership zoals gedefinieerd in het Angelsaksisch recht geassocieerd worden met de Belgische tijdelijke vennootschap?

- De jointly controlled entity may enter into contracts : kan een partnership naar Angelsaksisch recht als dusdanig contracten afsluiten?

- De jointly controlled entity kan de begunstigde zijn van relevant assets and liabilities from two enterprises that combine their activities. Ook hier stellen we ons de vraag of de partnership naar Angelsaksisch recht eigenaar kan worden van activa en passiva die afkomstig zijn van de partners.

Voor een goed begrip van deze materie en het woordgebruik terzake is het nuttig de Angelsaksische partnership van naderbij te bezien.

Een partnership heeft (uitgezonderd in Schotland) geen eigen rechtspersoonlijkheid, onderscheiden van die van de partners. De rechten en verbintenissen worden door de partners zelf onderschreven. Bijzonder interessant is de Partnership Act 1890, section 4 (1), geciteerd door K. Geens: “for the purposes of this act persons who have entered into partnership with one another are called collectively a ‘firm’ and the word ‘firm’ in common parlance almost invariably denotes a partnership. The use of the collective word ‘firm’ carries no suggestion that the firm is in some way separate from the partners.”. (Geens, K., International Encyclopedia of Law, United Kingdom, Part II. Partnerships)

Op deze wijze gelezen en getransponeerd op de Belgische tijdelijke vennootschap, zou er geen beletsel zijn om haar eveneens als een ‘firm’ te kwalificeren die voldoet aan de hierboven vermelde vereiste1.

5.6.5.3 Een casus

Het voorbeeld van de I.A.S.-norm zou misschien kunnen duidelijk maken of de economisten, dan wel de juristen het hier bij het rechte eind hebben.

Artikel 21 van de internationale norm geeft de casus van twee bedrijven die hun activiteiten combineren door relevante activa en passiva onder te brengen in deze eenheid.

Een ander voorbeeld is de onderneming die activiteiten wenst op te starten in het buitenland en daarvoor samenwerking zoekt met de lokale overheden om te komen tot een eenheid die samen door deze onderneming en de lokale overheid wordt gecontroleerd.

1 Zie punt 5.6.3.6.1 De omschrijving van de “jointly controlled entities” pagina 41.




In tegenstelling tot de twee andere samenwerkingsvormen zal de jointly controlled entity-samenwerkingsvorm wel een eigen boekhouding voeren en eigen financiële staten opstellen zoals een andere onderneming en in overeenstemming met de lokale en internationale normen.

Deze eenheden moeten door de leden van het samenwerkingsverband behandeld worden als deelnemingen die het voorwerp uitmaken van een consolidatie op het niveau van de geconsolideerde rekeningen (art. 25, 26 en 49).

De I.A.S.-norm 31 geeft momenteel als voorkeurmethode de proportionele consolidatie, volgens twee mogelijke voorstellingswijzen, zoals deze toegepast wordt voor de consolidatie van de rekeningen van dochterondernemingen (art. 27 en 28), zijnde :

- De lijn-per-lijnmethode waarbij de posten worden samengeteld;

- Afzonderlijke rapportering in aparte rubrieken.

De I.A.S.-norm 31 laat als alternatief de vermogensmutatiemethode toe (cfr. de I.A.S.-norm 28), maar raadt deze echter niet aan (art. 32 tot 34).

In april van 2003 heeft de I.A.S.B. duidelijk laten uitschijnen dat de grondprincipes van I.A.S. 31 ter discussie staan, en dat wellicht eerlang de vermogensmutatiemethode eerder dan de proportionele consolidatiemethode als voorkeurmethode zal weerhouden worden.

Dit zou ook betekenen dat I.A.S. 31 dichter zou aanleunen bij UK-GAAP en US-GAAP die de equity methode voorschrijven. Terloops vermelden we hier nog dat UK de corporate jointly controlled entity behandelt, wat wordt beschouwd als een van de vormen van jointly controlled entity. Eens te meer blijkt hieruit dat er jointly controlled entities bestaan zonder dat daarvoor een aparte juridische entiteit in het leven werd geroepen.



5.75.7 Voorstel van algemene principesVoorstel van algemene principes

In dit hoofdstuk stellen we een aantal algemene principes voor om te komen tot de benchmark-benadering, welke we wensen te verdedigen.

Eerste principe : De normen en voorschriften dienen rekening te houden met de omvang van de onderneming.

Tijdens de discussies van de werkgroep is duidelijk tot uiting gekomen dat het niet gepast zou zijn een uniforme standaard vast te leggen voor alle Belgische ondernemingen. De meest adequate boekhoudkundige verwerking en rapportering van tijdelijke handelsvennootschappen is arbeidsintensief en veronderstelt een performante administratieve organisatie.

Het lijkt daarom gepast dat kleine en middelgrote ondernemingen die slechts weinig te maken hebben met deze samenwerkingsvorm kunnen genieten van een uitzonderingsregime, waarbij wordt afgeweken van de meest stringente plichtplegingen.

Tweede principe : De ondernemingen kunnen opteren voor andere methoden dan de voorkeurmethode indien die keuze wordt gemotiveerd in de jaarrekening.

Het zou niet gepast zijn op radicale wijze één of andere methode op te leggen zonder dat aan de ondernemingen op zijn minst de mogelijkheid wordt geboden om daarvan af te wijken. Indien zij van deze faculteit gebruik wensen te maken, dienen ze expliciet in de jaarrekening te vermelden welke overwegingen hen ertoe heeft gebracht af te wijken van de voorkeurmethode en in welke specifieke gevallen van deze afwijking wordt gebruik gemaakt.

Met dit principe wordt andermaal tegemoet gekomen aan de bekommernis dat geen abnormale zware plichtplegingen en administratie mag worden opgelegd indien hieruit geen toegevoegde waarde voortspruit. We denken in het bijzonder aan de tijdelijke handelsvennootschappen in de opstartfase en/of in de afloopfase waarop, strictu sensu, nog steeds de gemene regels van de voorkeurmethode van toepassing horen te zijn. Nochtans zal de jaarrekening slechts in geringe mate verschillen indien, in deze gevallen, één van de andere methoden wordt toegepast.



Derde principe : De gevolgde werkwijze dient op adequate wijze te worden toegelicht in de toelichting.

Uit de vergelijkende studie van de jaarrekeningen van de grootste ondernemingen is niet alleen gebleken dat de meest uiteenlopende integratiemethoden worden toegepast, maar ook dat het gebruik van deze uiteenlopende methoden zelden correct en/of volledig wordt toegelicht.

Het bestaan van verschillende integratiemethoden op zich komt de vergelijkbaarheid van de jaarrekeningen niet ten goede. Indien men op de koop toe niet vermeldt welke methode gebruikt werd, dan heeft de lezer van de financiële informatie geen enkele referentie meer om een inzicht te verwerven in de jaarrekening.

De volledige rapportering inzake de gebruikte integratiemethoden is de prijs die de ondernemingen moeten betalen om een (weliswaar beperkte) vrijheid te behouden bij de keuze van de integratietechniek.

Vierde principe : De gekozen integratietechnieken staan los van de keuze van de resultaatopnamemethode.

Het staat een onderneming vrij om het resultaat op haar projecten op te nemen volgens de completed contract methode of volgens de percentage of completion methode.

De vastlegging van de integratiemethode heeft te maken met de wijze waarop de activa en passiva en de resultaten van de tijdelijke handelsvennootschap waarin men deelneemt worden voorgesteld in de rekeningen van de partner. De integratiemethode is derhalve resultaatneutraal.

Naast de wijze van boekhoudvoeren, van rapporteren en de frequentie van de verslaggeving, is het ook nodig dat de waarderingsprincipes die worden gehuldigd ab initio worden vastgelegd. Deze principes worden, in principe, toegepast voor de ganse duur van de tijdelijke vennootschap1.

1 Zie hiervoor hoofdstuk 7 - DE WAARDERING BINNEN DE T.H.V..



5.85.8 De benchmark-methode en de afwijkingenDe benchmark-methode en de afwijkingen

5.8.1 De benchmark-methode

Eerste principe : De boekhouding van de geïntegreerde tijdelijke handelsvennootschap wordt afzonderlijk gevoerd. De niet-geïntegreerde tijdelijke handelsvennootschap voert geen afzonderlijke boekhouding.

Naar het oordeel van de werkgroep wordt best een duidelijk standpunt ingenomen inzake het al dan niet voeren van een aparte boekhouding voor de tijdelijke handelsvennootschappen.

Hiermee wordt een punt gezet achter de jarenlange polemiek. De voorgestelde regel stemt trouwens overeen met hetgeen in de praktijk kan worden vastgesteld.

Conform de algemene principes die hiervoor werden toegelicht betekent dit ook dat ondernemingen, welke afwijken van deze regel, dit expliciet dienen te vermelden en te motiveren in de toelichting.

Tweede principe : De integratie van de balansrekeningen van de tijdelijke handelsvennootschappen in de rekeningen van de deelgenoten geschiedt, naar keuze, volgens de methode van de proportionele integratie of van de uitgebreide equivalentiemethode.In functie van deze keuze worden bijkomende gegevens verstrekt in de toelichting.

Met dit tweede principe wordt de mogelijkheid geboden om gebruik te maken van de huidige, dan wel de vermoedelijke toekomstige voorkeurmethode van I.A.S. 31. Hiermee hoopt de werkgroep te kunnen anticiperen op de verwachte omschakeling waarmee huidige richtlijnen ook meteen minder tijdgebonden worden.

Beiden methoden hebben hun zwakheden, welke kunnen ondervangen worden aan de hand van complementaire inlichtingen in de toelichting.



Het meest fundamentele bezwaar ten aanzien van de proportionele integratie slaat op de opname in de balans van activa en passiva in volle eigendom, terwijl deze activa en passiva eigenlijk in onverdeeldheid zijn. De lezer van de financiële informatie zou derhalve het verkeerde beeld krijgen dat de vennootschap totale zeggenschap heeft over deze posten, terwijl ze in feite de medezeggenschap van de andere partners moet dulden.

De uitgebreide vermogensmutatiemethode heeft af te rekenen met de kritiek dat het aandeel van een deelgenoot in een ganse reeks activa en passiva op een te simplistische wijze voorgesteld wordt door middel van een integratie in één of twee actief- en één of twee passiefrekeningen.

In beide gevallen kunnen de waargenomen mankementen op eenvoudige wijze worden ondervangen door de plicht op te leggen om in de appendix een bijkomende samenvattende staat te produceren van deze activa en passiva die de onderneming in mede-eigendom heeft.

Deze toelichting bestaat uit een vergelijkende balans (huidig boekjaar/vorig boekjaar) waarbij, voor elkeen van deze twee boekjaren, de posten van het actief en van het passief eenmaal worden vermeld a rato van 100 % , een tweede maal a rato van het aandeel van mede-eigendom.

Deze vergelijkende staat is niet zonder belang. Momenteel maken de meeste ondernemingen er zich van af met de loutere integratie zonder enige verdere vermelding (als buiten-balansverplichting) van het aandeel van de andere deelgenoten in diezelfde tijdelijke handelsvennootschappen. Het gaat hier nochtans wel degelijk om (meestal belangrijke) buitenbalansverbintenissen. Indien de andere partners hun engagement niet nakomen zal de onderneming gehouden zijn het aandeel van de andere partners over te nemen. De hoger vermelde tabel geeft deze bijkomende informatie.

Derde principe : Het aandeel van de deelgenoot in de resultatenrekening(en) van de tijdelijke handelsvennootschap dient proportioneel en rubriek per rubriek opgenomen te worden in de eigen rekeningen.

Dit derde principe heeft de verdienste de integratie van de componenten van de resultatenrekening los te koppelen van de integratietechniek welke wordt gebruik voor de opname van balansrekeningen.



Daar waar nog een zekere tolerantie geldt bij de integratie van de balans, dient zulke flexibiliteit bij de integratie van de kosten en opbrengsten, in de mate van het mogelijke, geweerd te worden.

De eenvoudige integratie waarbij enkel de totale kosten en opbrengsten voor het proportionele aandeel worden overgenomen, geeft een vertekend beeld van de resultatenrekening.

Nochtans kan ook de proportionele integratie van de resultatenrekening op bezwaren stuiten, vooral wanneer de deelgenoten een asymmetrische bijdrage leveren aan het project. In dit geval wordt zulks best toegelicht in een de appendix.

5.8.2 Enkele o pmerkingen

5.8.2.1Inzake de solidaire aansprakelijkheid

Bij de bespreking van de integratiemethodes wordt er - vanuit economische invalshoek - voor geopteerd om de proportionele methode toe te passen bij een geïntegreerde tijdelijke handelsvennootschap, en te kiezen voor de niet-integratie bij de niet-geïntegreerde tijdelijke handelsvenootschap.

We merken hier op dat het risico bestaat voor een partner dat één of meerdere andere partners in de problemen komen. Dit (theoretische of reële) risico moet alleszins worden uitgedrukt in de rekeningen. Het lijkt daarbij het meest aangewezen om het theoretische risico uit te drukken als een buitenbalansrisico.

Indien de financiële toestand van de andere partners dermate precair wordt dat het theoretische risico een reëel wordt, dan kan dit worden opgevangen door :a) een voorziening aan te leggen in de eigen rekeningen;b) over te stappen naar een andere integratiemethode (de volledige integratie)

waarbij het volledige risico in de rekeningen tot uitdrukking komt

5.8.2.2 Inzake andere bepalingen in het boekhoudrecht

Het advies voor de Commissie van Boekhoudkundige Normen 161/11 regelt ondermeer de boekhoudkundige verwerking van de verrichtingen van de aansprakelijk vertegenwoordiger voor wat betreft de transacties uitgevoerd voor rekening van derden. Volgens deze richtlijn moet de onderneming die aansprakelijk vertegenwoordiger is worden beschouwd als lasthebber van de buitenlandse BTW-plichtige.1 In het bulletin nummer 25, juni 1990, bladzijde 28-29 van de Commissie voor

Boekhoudkundige Normen.



Bij zulke relatie dient deze onderneming deze B.T.W. die in verband staat met zijn werk voor de cliënt/derden voor 100% als een vordering ten opzichte van zijn buitenlandse cliënt uit te drukken en dit bedrag evenals als een schuld op te nemen op de passiefzijde van de balans.

Indien men deze redenering doortrekt naar de tijdelijke handelsvennootschappen zou men de rekeningen (alleszins voor wat betreft de activa en passiva) van deze tijdelijke handelsvennootschap ook 100 % integreren in de rekeningen van elkeen van de partners van de tijdelijke handelsvennootschap.

Om evidente redenen werd deze redenering niet weerhouden in deze studie. Zulke aanpak zou immers leiden tot meervoudige telling van dezelfde activa en passiva in hoofde van de verschillende partners.

Nochtans mag men de (terechte) bekommernis niet uit het oog verliezen dat de hoofdelijke aansprakelijkheid van elkeen der partners in de rekeningen moet worden uitgedrukt. Dit kan evenwel worden opgevangen door gebruik te maken van de buitenbalansverplichtingen.

5.8.3 Gebruik van een alternatieve methode

Eerste principe : Kleine ondernemingen mogen gebruik maken van één van de andere integratiemethoden indien de keuze voor deze alternatieve methode het getrouwe beeld niet aantast.

In concreto betekent dit dat ondernemingen welke voldoen aan de criteria van artikel 15 van het Wetboek van Vennootschappen niet gehouden zijn de proportionele integratie of de uitgebreide equivalentiemethode toe te passen op voorwaarde dat de toepassing van één van de andere methoden geen vertekend beeld geeft.

Met deze afwijking wordt een zekere ruimte tot vereenvoudiging geboden aan de kleinere ondernemingen. Het is evenwel de vraag of deze vennootschappen effectief gebruik kunnen maken van deze uitzonderingsregel. Immers, kleinere ondernemingen stappen doorgaans in projecten van een tijdelijke handelsvennootschap om te kunnen genieten van schaalvoordelen. In zulke gevallen zijn deze projecten, gemeten naar de taille van de vennootschappen, meestal betekenisvol. Wat betekent dat het niet integreren van deze activiteiten wel degelijk



een vertekend beeld zou geven, en dat de alternatieve methode niet mag worden gebruikt.

Kleine ondernemingen mogen wel een alternatieve methode hanteren indien de activiteiten van de tijdelijke handelsvennootschap geen wezenlijke invloed hebben op het resultaat en op het patrimonium van de onderneming.

Tweede principe : Indien de aard en de omvang van de tijdelijke handelsvennootschap zich ertoe leent, kan gebruik worden gemaakt van een alternatieve integratiemethode op voorwaarde dat hiermee het getrouwe beeld van de jaarrekening van de deelgenoot niet wordt aangetast.

Hiermee wordt, zoals eerder reeds gesteld, de mogelijkheid geboden om één van de meer eenvoudige integratietechnieken te bezigen in het geval dat de omvang of de activiteiten van de tijdelijke handelsvennootschap zulks toelaten. Hiermee worden geviseerd :

1. De tijdelijke handelsvennootschappen in een opstartfase;

2. De tijdelijke vennootschappen in een afloopfase.

Komen niet in aanmerking de tijdelijke handelsvennootschappen die nog voorzieningen in hun boeken staan hebben, alsmede de vennootschappen met belangrijke activa en passiva in de balans.



5.95.9 BesluitenBesluiten

De huidige Belgische boekhoudwetgeving bevat niet de minste indicaties omtrent de verwerking van de rekeningen van tijdelijke handelsvennootschappen in de eigen rekeningen van elkeen der deelgenoten. De wetgeving preciseert evenmin of een tijdelijke vennootschap überhaupt een aparte boekhouding moet voeren.

Dit alles heeft geleid tot een zekere anarchie waarbij de ondernemingen gebruik (en misbruik) maken van de vrijheid, die hen worden geboden, om de rekeningen van de tijdelijke vennootschappen te integreren volgens deze of gene methode, of zelfs helemaal niet te integreren.

Daarenboven wordt slechts in zeldzame gevallen expliciet in de toelichting vermeld welke integratietechniek gehanteerd wordt, zodat de lezer van de financiële informatie niet het minste idee heeft wat de rekeningen precies inhouden.

In de praktijk stelt men vast dat er een zevental methoden bestaan om de balansrekeningen van de tijdelijke handelsvennootschappen te integreren in de eigen rekeningen, en een drietal technieken om de gegevens van de resultatenrekening van de tijdelijke handelsvennootschap op te nemen in de eigen rekeningen.

Een aantal van deze methoden zijn in wezen geen echte integratietechnieken. Ze zijn bovendien niet conform met de geest van de boekhoudwet omdat de regels inzake niet compensatie en inzake volledigheid met de voeten worden getreden. Deze niet-conforme technieken moeten, zeker bij de integratie van actieve tijdelijke vennootschappen, gebannen worden. Het gebruik ervan moet beperkt worden tot uitzonderingsgevallen, welke behoorlijk dienen toegelicht en gemotiveerd te worden.

De vraag kan gesteld worden of de boekhouding van de deelgenoten in een tijdelijke handelsvennootschap, de rekeningen van de tijdelijke handelsvennootschap integraal moet overnemen of alleen het proportioneel aandeel van de partner in kwestie.

Bij een dergelijke samenwerking zijn de partners immers solidair aansprakelijk, en dus zou deze 100% aansprakelijkheid impliceren dat ook de rekeningen van de tijdelijke handelsvennootschap voor 100% in de boekhouding van de partners worden overgenomen.

Deze redenering lijkt logisch. Indien alle partners van de tijdelijke vennootschap de posten van de tijdelijke handelsvennootschap voor 100% integreren, resulteert dit – naargelang het aantal partners – in een integratie van 200 %, 300% of 400% van de bedoelde posten.



De proportionele integratie en de uitgebreide vermogensmutatiemethode zijn daarom de enige aanvaardbare integratiemethoden maar elkeen van deze technieken heeft ook zijn zwakheden. Deze hiaten kunnen evenwel makkelijk opgevangen worden door een gepaste complementaire toelichting. De beide technieken zijn ook aanvaardbaar naar Europese normen (I.A.S. nr. 31) zodat de door de werkgroep gesuggereerde standaardisering van de integratietechnieken verenigbaar is met de internationale tendens.

Omdat een degelijke integratie volgens één van de twee hoger aangehaalde technieken vrij complex is, blijft de vraag open of een afwijking dient aanvaard te worden voor de kleinere ondernemingen, die niet de gewoonte hebben een echte integratie in de rekeningen door te voeren. De meningen binnen de werkgroep waren hierover verdeeld.



66 DE ELIMINATIEMETHODENDE ELIMINATIEMETHODEN


Naast de boekhoudkundige integratie van de rekeningen van de tijdelijke vennootschappen in de staten van de partners, is de problematiek van de eliminatie van posten een heet hangijzer.

Het is opvallend dat zelfs de ondernemingen met de meest transparante financiële informatie inzake de boekhoudkundige verwerking van de verrichtingen van tijdelijke handelsvennootschappen in de jaarrekening, niet de minste commentaar leveren omtrent de toegepaste eliminatiemethoden.

In de meeste gevallen zullen de deelgenoten prestaties leveren aan de tijdelijke handelsvennootschap waarvan ze deel uitmaken. En diezelfde tijdelijke handelsvennootschap zal deze prestaties van haar deelgenoten (die als het ware optreden als onderaannemers van de tijdelijke vennootschap) op zijn beurt doorrekenen aan de uiteindelijke cliënt.

Bij de integratie van de verrichtingen van de tijdelijke handelsvennootschap in de rekeningen van de partners worden deze prestaties samengeteld, wat onvermijdelijk leidt tot dubbeltelling.

Hetzelfde geldt op het vlak van de balans, namelijk bij de toegestane voorschotten en ontvangen thesaurie-excedenten, maar ook de handelsvorderingen- en schulden zullen bij integratie tweemaal op de balans worden opgenomen.

De eliminatie van deze dubbeltelling is op balansniveau een eenvoudige zaak, maar roept vooral bij de toepassing op de resultatenrekening bedenkingen op omdat hiervoor de meest uiteenlopende methoden worden gebruikt.



6.26.2 Uiteenzetting van de problematiekUiteenzetting van de problematiek

6.2.1 Inleiding

Zoals uiteengezet in de studie van de diverse integratiemethoden, bestaat de techniek van de integratie voornamelijk uit een samentelling van de financiële gegevens van de individuele jaarrekening van de deelgenoten met het proportioneel aandeel van deze deelgenoot in de rekeningen van de tijdelijke handelsvennootschap.

Het maakt daarbij niet veel uit of gewerkt wordt met de proportionele integratie dan wel volgens de uitgebreide vermogensmutatiemethode. Beide benaderingen leiden tot een dubbeltelling, zoals blijkt uit de hierna volgende voorbeelden.

6.2.2 Eliminatie op balansniveau

6.2.2.1Enkele voorbeelden op balansniveau

6.2.2.1.1 Voorbeeld 1 : toekenning van een voorschot

Bij de opstart van een tijdelijke handelsvennootschap kennen de twee partners, die werken in een 60 % - 40 % verhouding, beide een voorschot toe om de aanvang van de werkzaamheden te financieren. De totale financieringsbehoefte bedraagt 100.000 €.

Dan vinden we in de balans van de partners terug (makkelijkheidshalve in 000 €) voorgesteld:

DEELGENOOT A DEELGENOOT B

Voorschot aan Voorschot aan THVde THV 60 de TVH 40



En in de balans van de tijdelijke handelsvennootschap :

THV

Ontvangen voorschot A 60

Ontvangen voorschot B 40___

Samen 100___

Wat na de integratie bij deelgenoot A leidt tot :

DEELGENOOT A

Voorschot toegestaanaan TVH 60

Door THVontvangen voorschot 60

En bij deelgenoot B het volgende geeft :

DEELGENOOT B

Voorschot toegestaanaan THV 40

Door THVontvangen voorschot 40

De eliminatie bestaat erin de vordering uit hoofde van het toegestane voorschot en de schuld welke werd geïntegreerd vanuit de tijdelijke handelsvennootschap, af te boeken.



6.2.2.1.2 Voorbeeld 2 : een asymmetrisch voorschot

Ietwat complexer wordt het bij de asymmetrische toekenning van voorschotten.

Indien we uitgaan van het voorgaande voorbeeld met een 60 % - 40 % verhouding, maar de hoofdpartner kent 80 % van het voorschot toe, en de minderheidspartner slechts 20 %, dan wordt het schema als volgt voorgesteld.

Bij de partners wordt het toegestane voorschot geboekt :


voorschot aande THV 80

voorschot aande THV 20

En bij de tijdelijke handelsvennootschap de ontvangen voorschotten :

THV

Ontvangen voorschot A 80Ontvangen voorschot B 20

___Samen 100

___

Wat na integratie in de rekeningen van de deelgenoten het volgende beeld geeft bij deelgenoot A :

DEELGENOOT A

Voorschot toegestaan Proportioneel aandeel inaan de THV 80 ontvangen voorschotten

60 % X 100 = 60



En bij deelgenoot B :

DEELGENOOT B

Voorschot toegestaan Proportioneel aandeel inaan de THV 20 ontvangen voorschotten

40 % X 100 = 40

De eliminatie zal in dit geval beperkt blijven tot het schrappen van het kleinste bedrag van de twee wat betekent dat in de rekeningen van de twee deelgenoten, zelfs na eliminatie, een saldo zal blijven openstaan, dat overeenstemt met het excedent welke partner A heeft toegestaan, en het tekort dat deelgenoot B niet heeft voorgeschoten :


netto saldoaan toegekend voorschot

netto saldoaan ontvangen voorschot

80-60= 20 40-20= 20



6.2.2.2Toe te passen op welke balansposten?

De voorgaande voorbeelden illustreren de eliminatietechniek welke wordt toegepast op de toegestane voorschotten aan tijdelijke handelsvennootschappen, alsmede op de door deze tijdelijke vennootschappen uitgekeerde thesaurie-excedenten.

Dezelfde werkwijze kan gevolgd worden bij de eliminatie van:

a) Handelsvorderingen van de deelgenoten ten aanzien van de tijdelijke handelsvennootschap tegenover de leveranciersschulden van de tijdelijke handelsvennootschap jegens haar deelgenoten;

Dit is een regelmatig voorkomend fenomeen: de partners rekenen hun eigen werkzaamheden door aan de tijdelijke handelsvennootschap en werken dus in zekere zin als onderaannemer voor deze tijdelijke vennootschap;

b) Handelsvorderingen van de tijdelijke handelsvennootschap ten aanzien van de deelgenoten tegenover de leveranciersschulden van de deelgenoten jegens de tijdelijke handelsvennootschap;

Dit is minder gebruikelijk : de tijdelijke handelsvennootschap zal eerder factureren aan de uiteindelijke klant en dus niet aan de deelgenoten. Het komt nochtans voor dat tijdelijke handelsvennootschappen optreden als onderaannemer van één of meerdere van de deelgenoten;

c) Op te stellen facturen bij de ene partij en te ontvangen facturen bij de andere partij;

d) Op te stellen kredietnota’s bij de ene partij en te ontvangen kredietnota’s bij de andere partij.

Hoe verder men gaat met de eliminaties hoe dichter men de economische werkelijkheid benadert.

6.2.2.3Enkele opmerkingen

Belangrijk om weten is dat:

1. De eliminatie niet de minste impact heeft op het resultaat van de tijdelijke handelsvennootschap, noch op dat van de deelgenoten; en

2. De eliminatie van balansposten enkel tot gevolg heeft dat activa en passiva tegenover elkaar worden gecompenseerd, zodat het balanstotaal wordt herleid. Het gaat hier om een gerechtvaardigde compensatie. Ondernemingen die bekommerd zijn om hun solvabiliteitsgraad (relatie tussen schulden en het balanstotaal) zullen dus meer geneigd zijn om de eliminatie-oefening toe te passen en zo ver mogelijk door te drijven.



6.2.3 Eliminatie op het niveau van de resultatenrekening

6.2.3.1Een voorbeeld

Indien we andermaal uitgaan van een tijdelijke handelsvennootschap met twee deelgenoten die een samenwerkingsovereenkomst hebben afgesloten met een 60 % - 40 % verhouding waarbij de hoofdpartner eigen personeel tewerkstelt en de minderheidspartner enkel werkt via eigen onderaanneming, dan komt men tot het volgende cijfervoorbeeld:


Arbeiders 80 Omzet 100 onder- Omzet 200Afschrijvingen 10 aannemingen 180

___ ___ diensten 1090 100 ____

190

Winst 10 winst 10

Indien de tijdelijke handelsvennootschap, naast de onderaanneming toevertrouwd aan de deelgenoten, nog eigen loonkosten heeft en hierop nog marge genereert, kan de resultatenrekening er als volgt uitzien:

THV

Onderaanneming A 100 Omzet 400Onderaanneming B 200Arbeiders van de THV 60

___Winst 40

Na de integratie zien de resultatenrekeningen van de deelgenoten er als volgt uit (dit zijn dus de bruto-resultatenrekeningen voor enige eliminatie ) :




Onder- Omzet A 100 180 + (300 x 40%) = Omzet B 200aanneming 300300 x 60%= 180 Omzet THV Omzet THV

400 x 60% 240 Diensten 10 400 x 40% = 160Arbeiders Arbeiders80+(60% x 60)= 116 60 x 40%= 24

Afschrijvingen 10___ ____ ____ _____306 340 334 360

winst 34 winst 26

Het valt daarbij op dat elkeen van de partners een resultaat genereert dat logisch voortvloeit uit de samenstelling van het eigen resultaat en het proportionele deel van het resultaat van de tijdelijke handelsvennootschap. Immers :Partner A : eigen winst van 10 + aandeel van 60 % in 40 = 34Partner B : eigen winst van 10 + aandeel van 40 % in 40= 26Welke eliminatietechniek men ook zal toepassen, in elkeen van de benaderingen zal het resultaat van de beide partners precies hetzelfde zijn.

6.2.3.2De eliminatietechnieken

Uit de praktijk leren we dat er vier technieken bestaan om de hoger beschreven dubbeltelling in de resultatenrekening aan te pakken, te weten:

1. Geen eliminatie;

2. Eliminatie door schrapping uit de omzet en uit de rubriek “60” (onderaanneming) van het proportioneel deel van de omzet dat de deelgenoot heeft gefactureerd aan de tijdelijke handelsvennootschap;

3. Eliminatie door schrapping uit de omzet en uit de rubriek “60” (onderaanneming) van het integrale bedrag van de omzet dat de deelgenoot heeft gefactureerd aan de tijdelijke handelsvennootschap;

4. Eliminatie door schrapping uit de omzet en uit de rubriek “60” (onderaanneming) van het integrale bedrag van de kostprijs dat staat tegenover de omzet welke de deelgenoot heeft gefactureerd aan de tijdelijke handelsvennootschap.



Indien deze vier benaderingen worden toegepast op hoger aangehaald cijfervoorbeeld leidt dit tot de volgende berekeningen :

Scenario 1 DEELGENOOT A DEELGENOOT BKosten Opbrengsten Kosten Opbrengsten

Geïntegreerde cijfers 306 340 334 360

Eliminatie 0 0 0 0

Na eliminatie 306 340 334 360

Winst 34 26

Scenario 2 DEELGENOOT A DEELGENOOT B

Kosten Opbrengsten Kosten Opbrengsten


Eliminatie (proportioneel) <60> <60> <80> <80>


Winst 34 26




Eliminatie (integrale omzet)

<100> <100> <200> <200>


Winst 34 26




Eliminatie (integrale kostprijs)

<90> <90> <190> <190>




Winst 34 26

Indien we het vraagstuk bedrijfseconomisch benaderen komen we tot de conclusie dat het reële zakencijfer gelijk is aan de omzet gefactureerd door de tijdelijke handelsvennootschap (400 in ons voorbeeld), en dat men tot ditzelfde omzetcijfer enkel komt indien men de balans van de twee deelgenoten samentelt volgens het derde scenario. De drie andere benaderingen leiden tot een boekhoudkundig omzetcijfer dat hoger - en in een van de gevallen zelfs beduidend hoger - ligt dan het reële zakencijfer.

6.2.3.3Enkele opmerkingen

1. Het is belangrijk om weten dat de keuze van de eliminatiemethode geen enkele invloed heeft op het resultaat.

2. Het is ook niet onbelangrijk te weten dat de keuze van de eliminatiemethode niet de minste invloed heeft op de berekening van de toegevoegde waarde. De eliminatie wordt immers toegepast op de rubrieken “70 – omzet” en “60 – inkoop van grondstoffen, onderaannemingen”. Een ver doorgedreven eliminatie of geen eliminatie, in beide gevallen blijft de toegevoegde waarde dezelfde.

3. De enige correcte benadering is de integrale eliminatie van de omzet welke de partners aanrekenen aan de tijdelijke handelsvennootschap. De proportionele eliminatie of de niet-eliminatie leidt tot een (mogelijk belangrijke) overschatting van de omzet en van de rubriek “60”.

4. We merken op dat het vierde scenario, waarbij de kostprijs wordt geëlimineerd die staat tegenover de door de deelgenoten aangerekende omzet, dicht aanleunt bij het derde scenario.1 In dit geval stemt de uitgedrukte omzet overeen met de omzet gegenereerd door de tijdelijke handelsvennootschap, vermeerderd met de winst welke de deelgenoten hebben gegenereerd op hun facturatie aan de tijdelijke handelsvennootschap.

6.2.4 De internationale contekst

We vermelden nog tenslotte dat er in I.A.S. 31 geen indicaties zijn hoe moet gewerkt worden met deze eliminaties.

1 Immers de gecumuleerde omzet van de twee partners bedraagt in dit geval 420.



6.36.3 Voorstel van principesVoorstel van principes

In dit hoofdstuk stellen we een aantal principes voor om te komen tot de benchmark-benadering, welke we wensen te verdedigen.

Eerste principe : Indien gebruik wordt gemaakt van één van de twee benchmark-methoden bij de integratie van de rekeningen van de tijdelijke handelsvennootschap, dient deze integratie gevolgd te worden door een gepaste eliminatie.

De toepassing van de proportionele integratie en de uitgebreide vermogensmutatiemethode leidt onvermijdelijk tot dubbeltelling. Met dit principe wordt de plicht opgelegd deze dubbeltelling te elimineren.

Tweede principe : Indien gebruik wordt gemaakt van één van de andere integratiemethoden bij de integratie van de rekeningen van de tijdelijke handelsvennootschap, dient deze integratie gevolgd te worden door een gepaste eliminatie in zoverre deze integratie zou geleid hebben tot een dubbeltelling.

In feite wordt hiermee enkel de techniek van de volledige (100 %) integratie (de zevende methode) geviseerd. Alle andere integratiemethoden (zijnde de methoden één tot en met vier) zijn, zoals gezegd, geen echte integratiemethoden, en zullen ook niet leiden tot dubbeltellingen.



6.46.4 De benchmark-methodeDe benchmark-methode

Eerste principe : De dubbeltellingen ingevolge toepassing van de integratie van de rekeningen van de tijdelijke handelsvennootschap worden binnen de balans geëlimineerd door middel van de proportionele eliminatie. Deze eliminatie wordt toegepast op de rubrieken welke het voorwerp uitmaken van de dubbeltelling

Het maakt niet uit of de proportionele integratie dan wel de methode van de uitgebreide vermogensmutatie wordt gebruikt, in beide gevallen zal de proportionele eliminatie van de balansrubrieken leiden tot een gepaste correctie van de dubbeltellingen.

Na een proportionele integratie (lijn per lijn) zullen de betrokken rubrieken (ook lijn per lijn) gecorrigeerd worden met deze eliminatie.

Na toepassing van de uitgebreide vermogensmutatiemethode, waarbij gebruik wordt gemaakt van een beperkt aantal balansrekeningen, zullen enkel deze specifieke balansrekeningen gecorrigeerd worden met de eliminatie.

Tweede principe : De dubbeltellingen ingevolge toepassing van de integratie van de rekeningen van de tijdelijke handelsvennootschap, worden binnen de resultatenrekening geëlimineerd door de omzet welke vanuit de betrokken deelgenoot werd aangerekend aan deze tijdelijke handelsvennootschap integraal te elimineren. Deze eliminatie wordt toegepast op de rubrieken welke het voorwerp uitmaken van de dubbeltelling.

De integrale eliminatie van de omzet, welke de deelgenoot heeft aangerekend aan de tijdelijke handelsvennootschap, is de enige methode die leidt tot de uitdrukking van de reële bedrijfseconomische omzet. Alle andere eliminatiemethoden zullen leiden tot een overschatting van de omzet en van de kosten van onderaanneming.

Eventueel zou op deze regel een uitzondering kunnen worden toegestaan waarbij niet de door de deelgenoot aangerekende omzet wordt geëlimineerd, maar wel de kostprijs die daar tegenover staat.




De boekhoudkundige verwerking van de verrichtingen van tijdelijke handelsvennootschappen houdt een aantal kritieke vragen in. De meeste ervan zijn bekend bij de ondernemingen, en komen, bij sommige meer dan andere, ook expliciet ter sprake in de jaarrekening, in de toelichting of in het jaarverslag.

De enige uitzondering hierop vormt de eliminatie van dubbeltellingen, waarmee een onderneming onvermijdelijk wordt geconfronteerd bij toepassing van één van de “echte“ integratiemethoden.

Vooral op het vlak van de resultatenrekening stellen we vast dat er een aantal uiteenlopende methoden bestaan. Toegegeven, de keuze voor de één of voor de andere methode heeft niet de minste impact op de voorstelling van het resultaat, en zelfs niet op de berekening van de toegevoegde waarde.

Maar de keuze heeft wel een betekenisvolle impact op de voorstelling van de omzet en van de kostenrubriek “60”. Ondernemingen die er een punt van maken een steeds stijgende omzet te laten zien, of die alles in het werk om in de hitlijsten van de zakencijfers te paraderen, hebben hier een gedroomd instrument om fictieve omzet uit te drukken.

De analyse van de diverse technieken leert ons dat er slechts één acceptabele methode bestaat die niet leidt tot het kunstmatig opkrikken van de omzet. Naar het oordeel van de werkgroep mag men op dit punt dan ook niet tolerant zijn, en dient men alle andere methoden, of de niet-eliminatie, te verwerpen.



77 DE WAARDERING BINNEN DE T.H.V.DE WAARDERING BINNEN DE T.H.V.


Een volgende topic op de lijst van knelpunten binnen het huidige regime van de tijdelijke handelsvennootschap, vormt de waardering binnen de tijdelijke handelsvennootschap.

Het opstellen van rekeningen voor een tijdelijke vennootschap leidt onvermijdelijk tot de problematiek inzake de keuze van waarderingsregels.

Hoe moet een tijdelijke vennootschap haar werken in uitvoering waarderen : met toepassing van de completed contract method of met toepassing van de percentage of completion method? Welk afschrijvingsritme hoort te worden toegepast op de aangekochte materiële vaste activa? Hoe wordt een dubieuze vordering behandeld? Wordt er een waardevermindering geboekt en hoe wordt deze berekend? En wat dan te doen met de voorzieningen voor hangende geschillen, voor garantieverplichtingen en dergelijke meer ?

De problematiek van de waarderingsregels bij tijdelijke vennootschappen is niet zozeer de objectieve vastlegging van deze regels dan wel hoe deze regels moeten verzoend worden met de regels die gelden bij de diverse partners van de tijdelijke vennootschap.

Waarderingsconflicten kunnen worden vermeden door de evaluatie over te laten aan de partners, en geen keuze te maken binnen de rekeningen van de tijdelijke vennootschap.

In dit hoofdstuk gaan we nader in op de essentiële eigenschappen en problemen van waardering bij tijdelijke vennootschappen, waarbij de werkgroep in het bijzonder de stelling trachten te onderbouwen voor de benadering via een benchmark-methode, met desgevallend toepassing van een alternatieve benadering.



7.27.2 Uitwerking van een conceptUitwerking van een concept

De waardering binnen een tijdelijke vennootschap wordt voornamelijk ingegeven door de regels bepaald binnen het contract van tijdelijke vennootschap, of door de keuze van de penvoerder. Deze laatste past zijn eigen waarderingsprincipes toe, welke meestal niet overeenkomen met die van de andere partners. Voor hen vormt dit natuurlijk een probleem : zij moeten deze regels verzoenen met hun eigen grondslagen en de verkregen gegevens herwerken bij integratie.

Maar zulke herwerkingen kunnen fiscaal zeer delicaat zijn, vooral wanneer dit leidt tot een toename van kosten of een daling van opbrengsten. Ook op het vlak van de winstopname geeft dit problemen : denk maar aan de mogelijke verwarring wanneer het contract van tijdelijke vennootschap de voorkeur geeft aan de percentage of completion method, terwijl de winstopname bij de partner gebeurt volgens de completed contract method.

Bovendien vereisen deze "verzoeningen" bijkomend administratief werk : de boekingen in verband met afschrijvingen, waardeverminderingen en voorzieningen moeten geëlimineerd en vervolgens vervangen worden door nieuwe.

Een laatste bedenking is dat het contract van tijdelijke vennootschap de waarderingsprincipes normaliter hoort te definiëren. Maar in de praktijk merkt men dat deze slechts zelden formeel zijn vastgelegd, en de partners impliciet vrede nemen met de waarderingsmethoden die de penvoerder heeft gekozen.

Daarom lijkt het ons aangewezen waarderingsconflicten te vermijden door bijvoorbeeld de evaluatie te verschuiven naar de partners. Het concept van ons voorstel van benchmark-methode weerspiegelt deze gedachtegang. Bij deze methode worden de belangrijke beslissingen in verband met afschrijvingen, waardeverminderingen en voorzieningen overgelaten aan de partners, zodat de financiële staten van de tijdelijke vennootschap zelf waarderingsneutraal blijven. Natuurlijk vereist deze gang van zaken medewerking van de penvoerder, die de nodige informatie verschaft aan de andere leden van de samenwerking.

In de volgende paragrafen stellen we ook een alternatieve benadering voor welke meer aanleunt bij de klassieke principes. In deze alternatieve benadering wordt de autonomie van de boekhouding van een tijdelijke vennootschap als dusdanig aanvaard maar ook geformaliseerd. De waarderingsregels van de tijdelijke vennootschap staan los van de bepalingen van de partners, en worden formeel vastgelegd bijvoorbeeld in de overeenkomst van tijdelijke vennootschap.



7.37.3 Voorstel van algemene principesVoorstel van algemene principes In dit punt stellen we een aantal algemene principes voor om te komen tot de benchmark-benadering, welke we wensen te verdedigen.

Eerste principe : De waarderingsprincipes van toepassing op tijdelijke handelsvennootschappen dienen aan te sluiten met de gangbare principes inzake waardering, zoals voorgeschreven in het vennootschapsrecht.

Het gemeen recht blijft van toepassing op de tijdelijke vennootschappen wat betekent dat de algemene principes inzake waardering, geregeld door de artikelen 28 tot en met 34 van het Koninklijk Besluit van 30 januari 2001, van toepassing blijven, zoals ook de bijzondere principes inzake de boekhoudkundige registratie van afschrijvingen, waardeverminderingen en voorzieningen, de waardering van bestellingen in uitvoering, enz. van kracht blijven.

Tweede principe : De voorgeschreven waarderingsprincipes dienen zodanig te worden geconcipieerd dat ze op de meest brede waaier van samenwerkingsvormen kan worden toegepast.

Tijdelijke vennootschappen kunnen de meest uiteenlopende vormen aannemen. De vennootschapsrechterlijke bepalingen zijn beperkt en weinig restrictief. De regulering moet daarom alomvattend zijn, en moet kunnen toegepast worden op alle contractuele samenwerkingsverbanden welke onder de noemer van de tijdelijke vennootschap vallen.

Derde principe : De regulering van de waarderingsprincipes dient tot een minimum te worden beperkt.

Eén van de essentiële kenmerken van het contract van tijdelijke vennootschap is de contractuele vrijheid. Een overdreven beknotting van deze elementaire vrijheid door bijvoorbeeld de toepassing van rigide waarderingsprincipes zou indruisen tegen één van de wezenlijke kenmerken van de tijdelijke vennootschap.



Vierde principe : De waarderingsprincipes worden vastgelegd in het contract van tijdelijke vennootschap.

Het contract van tijdelijke vennootschap definieert ab initio naast de wijze van boekhoudvoeren, van rapporteren en de frequentie van de verslaggeving ook de waarderingsprincipes die worden gehuldigd. Deze principes worden, in principe, toegepast voor de ganse duur van de tijdelijke vennootschap.



7.47.4 De benchmark-methode en de varianteDe benchmark-methode en de variante

7.4.1 De benchmark-methode

Eerste principe : De financiële staten van de tijdelijke vennootschap blijven waarderingsneutraal.

Deze elementaire stelregel houdt in dat in de financiële staten van de tijdelijke vennootschap geen afschrijvingen, waardeverminderingen of voorzieningen worden geboekt.

De penvoerder verschaft met behulp van de interne rapportering bestemd voor de andere leden van de tijdelijke vennootschap alle nuttige financiële, economische, administratieve en juridische inlichtingen welke dienstig zijn om de partners in de mogelijkheid te stellen, elk voor zich, de gepaste afschrijvingen, waardeverminderingen en voorzieningen te boeken.

Tweede principe : De waardering van de bestellingen in uitvoering blijft waarderingsneutraal op het vlak van de resultaattoerekening.

De meest elementaire waarderingsregel bij projectgebonden activiteiten, zoals deze welke worden uitgevoerd in de schoot van een tijdelijke vennootschap, is de keuze van het winsttoerekeningsprincipe : wordt het resultaat op de lopende bestelling opgenomen a rato van de voortgang van het project (percentage of completion method) of wordt het resultaat uitgesteld tot op het einde van het project (completed contract method). De keuze zal voornamelijk worden ingegeven door structurele of fiscale overwegingen. Dient men de internationale boekhoudnormen na te leven, dan laat I.A.S. 11 weinig ruimte en zal eerder worden geopteerd voor de percentage of completion method. Is men voornamelijk bekommerd met het beperken van de fiscale lasten, dan zal men kiezen voor de completed contract method.

Het zou fout zijn binnen de tijdelijke vennootschap een onomkeerbare keuze te maken voor de ene of de andere methode en aldus de partners van de tijdelijke vennootschap een methode op te dringen welke mogelijk in strijd is met de eigen statutaire waarderingsregels.



De waardering van de bestellingen in uitvoering moet daarom, in de mate van het mogelijke, waarderingsneutraal blijven, wat inhoudt :

1. Dat de voorgelegde financiële staten geen winsttoerekening mogen bevatten; en

2. Dat de voorgelegde financiële staten alle gepaste gegevens moeten bevatten om de partners in de mogelijkheid te stellen de winsttoerekening in de eigen statutaire rekeningen te verwerken.

De manier bij uitstek om tot dit resultaat te komen bestaat erin om de kostprijs van de bestelling uit te drukken op het actief van de balans, en de overeenstemmende verkoopprijs uit te drukken op het passief van de balans.

Het betekent dat, bij elke periodieke afsluiting, de penvoerder de kostprijs van het project in de boeken plaatst en zal toetsen met de werkelijke inventaris van de vooruitgang van de projecten. Er wordt daarbij overleg gepleegd tussen de technische diensten (de projectleiders, het directiecomité) en de administratieve diensten (de boekhouding).

De resultatenrekening – of, indien de kostprijs wordt opgevoerd op de balans in de rubriek 37, de rubriek “werken in uitvoering” – moet dus op afsluitdatum een perfecte weergave zijn van de voortgang der werven.

Het betekent dat niet geconsumeerde voorraden worden opgevoerd in de balans via de rekening voorraadwijziging (rubriek 609).

Het betekent dat nog niet aangerekende kosten moeten voorzien worden door middel van de “te ontvangen facturen” of “toe te rekenen kosten”.

De perfecte bedrijfseconomische aansluiting tussen deze twee posten van de balans (zijnde de rubrieken 37 – "bestellingen in uitvoering" en 46 – "ontvangen vooruitbetalingen op bestellingen") is daarbij van essentieel belang, maar de voorstellingswijze wijkt af van het gemeen recht.

Immers, volgens het Belgisch boekhoudrecht worden op het passief onder de rubriek “46” uitgedrukt de “ontvangen vooruitbetalingen op bestellingen” zonder rekening te houden met het feit of deze geïnde en/of gefactureerde bedragen overeenstemmen met het economisch gerealiseerde omzetcijfer.

Een zuiver financieel voorschotfactuur, waar geen prestaties tegenoverstaan, komt dus terecht in de rubriek “46” maar heeft geen uitstaans met het economisch gerealiseerde omzetcijfer.



Volgens de hoger uiteengezette benadering dient de rubriek “46” gecorrigeerd te worden om net het economisch gerealiseerde omzetcijfer uit te drukken. Zulke correctie kan erin bestaan het excedent1 over te boeken naar de handelsschulden2, of het tekort3 te corrigeren door een op te stellen factuur op te nemen in de boeken.

In de uitzonderlijke gevallen (en we leggen er de nadruk op dat dit enkel als een derogatoir geval moet worden aanzien) dat er op de afsluitdatum geen correcte afgrenzing werd verricht in de boeken, zal de penvoerder alle bijkomende toelichtingen verschaffen om de partners in staat te stellen een correcte afgrenzing te berekenen.

Derde principe : De vervaardigingsprijs van de bestellingen in uitvoering wordt bepaald overeenkomstig de voorkeurbenadering van het artikel 37 van het K.B. van 30 januari 2001.

Losstaand van de problematiek inzake de winsttoerekening, dient de kostprijs van de bestellingen in uitvoering te worden bepaald binnen de tijdelijke vennootschap. Daarbij wordt het algemene principe van artikel 37 toegepast, wat betekent dat de vervaardigingsprijs naast de aanschaffingskosten der grondstoffen, verbruiksgoederen en hulpstoffen, ook de productiekosten omvat die rechtstreeks aan de bestelling toerekenbaar zijn evenals het evenredig deel van de productiekosten die slechts onrechtstreeks aan de bestelling toerekenbaar zijn voor zover deze kosten op de normale productieperiode betrekking hebben. Dit houdt ook in dat de tijdelijke vennootschap niet opteert voor de alternatieve methode om de onrechtstreekse productiekosten niet geheel of gedeeltelijk in de vervaardigingsprijs op te nemen.

Vierde principe : De tijdelijke vennootschap registreert enkel bedrijfsresultaten. Alle andere resultaten worden doorgerekend aan de partners.

Uitzonderlijke resultaten zijn op zich onbestaand in een tijdelijke vennootschap omdat alle resultaten per definitie verbonden zijn aan het project, en dus moeilijk als exceptioneel kunnen worden beschouwd.

De doorrekening van de financiële resultaten is eerder een praktische aangelegenheid die te maken heeft met de verrekenbaarheid van de roerende voorheffing. Het is gebruikelijk dat de tijdelijke vennootschappen op het jaareinde, of in sommige gevallen zelfs meerdere malen per jaar, een debetnota richten aan de partners om de financiële opbrengsten alsmede de roerende voorheffing die erop betrekking heeft te verleggen naar de deelnemende partners. Met deze techniek 1 Meer gefactureerd en/of geïnd dan het economisch gerealiseerd omzetcijfer.2 Bijvoorbeeld door een op stellen creditnota.3 Minder gefactureerd en/of geïnd dan het economisch gerealiseerd omzetcijfer.



kunnen de partners makkelijker de fiscale voorheffing verrekenen in hun eigen aangifte tot de vennootschapsbelasting.

Het lijkt ons gepast dat alle financiële resultaten op een zelfde wijze worden behandeld. Dit houdt in dat deze verrekening zal slaan op alle financiële opbrengsten en kosten, zodat de rubrieken “65” en “75” als het ware op nul worden geplaatst.

Vijfde principe : De toepassing van het waarderingsprincipe L.O.C.O.M. wordt overgelaten aan de individuele partners.

In het kader van het beheer van het project zullen de verantwoordelijken periodiek de technische kostprijs moeten confronteren met de technische verkoopprijs.

Het gaat hier zowel om :

- De confrontatie van de technische kostprijs met de technische verkoopprijs op de tussentijdse afsluitdatum (voor de eventuele verwerking van waardeverminderingen op “werken in uitvoering”) als om

- De confrontatie van de prospectieve technische kostprijs met de prospectieve technische verkoopprijs (voor de eventuele verwerking van voorzieningen voor afloopverliezen op de bestelling).

Volgens de benchmark-methode wordt de boekhoudkundige verwerking van de waardeverminderingen en voorzieningen op werfresultaten overgelaten aan de individuele partners. Dit veronderstelt dat de penvoerder door middel van een beschrijvende bijlage aan de financiële staten de partners van de tijdelijke vennootschap in kennis stelt van :

- de stand van zaken van het project op afsluitdatum;

- de evolutie van het project sedert de start van het project;

- de afwijking tussen de oorspronkelijke planning en de huidige stand (afwijkingen ten opzichte van het budget);

- de prognose naar het einde van het project toe;

- de afwijking tussen de oorspronkelijke einde projectprognose (initieel budget) en de bijgestelde eindeprojectprognose (aangepast budget).

Aan de hand van deze gegevens zullen de individuele partners in staat zijn zelf een oordeel te vormen omtrent de mogelijke gerealiseerde verliezen en de nog te verwachten afloopverliezen, zodat ze zelf, en op eigen souverein initiatief, de nodige waardeverminderingen en voorzieningen zullen kunnen registreren.



7.4.2 De alternatieve methode

Eerste principe : De waarderingsregels inzake afschrijvingen, waardeverminderingen en voorzieningen worden vastgelegd in het contract van tijdelijke vennootschap.

Het is niet uitgesloten dat partners van een tijdelijke vennootschap het eens zijn omtrent de toe te passen waarderingsregels binnen de tijdelijke vennootschap.

Dit zal het geval zijn wanneer de partners allen deel uitmaken van dezelfde groep van ondernemingen. Dit kan ook het geval zijn wanneer één van de partners een dominante positie heeft en zijn waarderingsregels kan opleggen aan de andere partners, en derhalve ook aan de tijdelijke vennootschap.

Het is ook niet uitgesloten dat de partners de rekeningen van de tijdelijke vennootschap sowieso herwerken en geen belang hechten aan de geregistreerde afschrijvingen, waardeverminderingen en voorzieningen. In dit geval wordt de keuze van de waarderingsregels in de eerste plaats bepaald door de penvoerder.

In al deze gevallen worden de regels inzake de toe te passen afschrijvingspercentages, de registratie van waardeverminderingen op vorderingen, op voorraden en op bestellingen in uitvoering, en inzake de boeking van voorzieningen, vastgelegd in de overeenkomst van tijdelijke vennootschap.

Tweede principe : De waardering van de bestellingen in uitvoering blijft waarderingsneutraal op het vlak van de resultaattoerekening.

Het tweede principe blijft normaliter gelden bij de alternatieve methode zoals deze eerder werd geformuleerd bij de benchmark-methode. Indien alle partners het erover zijn om toch de percentage of completion method toe te passen, dan biedt de contractuele vrijheid hen vanzelfsprekend de mogelijkheid toch voor deze methode te kiezen.



Derde principe : De vervaardigingsprijs van de bestellingen in uitvoering wordt bepaald overeenkomstig de voorkeurbenadering van het artikel 37 van het K.B. van 30 januari 2001.

Het derde principe blijft normaliter gelden bij de alternatieve methode zoals deze eerder werd geformuleerd bij de benchmark-methode. Indien alle partners het erover eens zijn om toch de bestelling aan directe kostprijs te waarderen of een variante daarop met gedeeltelijke toewijzing van onrechtstreekse productiekosten, dan biedt de contractuele vrijheid hen vanzelfsprekend de mogelijkheid toch voor deze methode te kiezen. In dit geval dient wel de bijkomende publicatie zoals geregeld in het artikel 37 in acht te worden genomen.

Vierde principe : De tijdelijke vennootschap registreert enkel bedrijfsresultaten. Alle andere resultaten worden doorgerekend aan de partners.

Het vierde principe blijft normaliter gelden bij de alternatieve methode zoals deze eerder werd geformuleerd bij de benchmark-methode. Indien alle partners het erover eens zijn om de financiële opbrengsten en kosten geheel of ten dele in de rekeningen van de tijdelijke vennootschap te behouden, dan biedt de contractuele vrijheid hen vanzelfsprekend de mogelijkheid toch voor deze methode te kiezen.

Vijfde principe : De toepassing van het waarderingsprincipe L.O.C.O.M. wordt opgedragen aan het directiecomité van de tijdelijke vennootschap.

Indien deze taak wordt opgedragen aan het directiecomité, dan wordt dit op expliciete wijze vermeld in het contract van tijdelijke vennootschap.

In dit geval wordt gewezen op de mogelijke discrepanties tussen de partners van éénzelfde tijdelijke vennootschap wanneer elkeen van deze partners er zijn eigen waarderingsmethode op na houdt.



7.57.5 Algemene boekhoudprincipesAlgemene boekhoudprincipes

7.5.1 Het bestuursorgaan stelt de waarderingsregels vast

7.5.1.1Waarderingsregels bij continuïteit

In een vennootschap met rechtspersoonlijkheid zoals een naamloze vennootschap of besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid wordt het bestuursorgaan gemandateerd om de waarderingsregels op te stellen, zoals geregeld door het artikel 28 van het K.B. van 30 januari 2001 ter uitvoering van het Wetboek van Vennootschappen :

§1. Elke vennootschap bepaalt de regels die, met nakoming van de bepalingen van dit hoofdstuk, doch rekening gehouden met haar eigen kenmerken, gelden voor de waardering van de inventaris bedoeld in artikel 9, §1, van de wet van 17 juli 1975 op de boekhouding van de ondernemingen, en, onder meer, voor de vorming en de aanpassing van afschrijvingen, waardeverminderingen en voorzieningen voor risico's en kosten evenals voor de herwaarderingen.Deze regels worden bepaald door het bestuursorgaan van de vennootschap en vastgelegd in het boek bedoeld in artikel 9, §1, van de wet van 17 juli 1975 op de boekhouding van de ondernemingen. Ze worden samengevat in de toelichting; overeenkomstig hetgeen is bepaald in artikel 24, eerste lid, moet deze samenvatting voldoende nauwkeurig zijn zodat inzicht wordt verkregen in de toegepaste waarderingsmethoden.Onverminderd §2 wordt bij de vaststelling en toepassing van deze waarderingsregels ervan uitgegaan dat de vennootschap haar bedrijf zal voortzetten.

Binnen tijdelijke vennootschappen wordt meestel een directiecomité ad hoc samengesteld waarbij alle deelnemende partners zijn vertegenwoordigd.

Het lijkt ons dan ook niet meer dan normaal dat dit directiecomité ab initio de fundamentele principes inzake waardering vastlegt. De aangewezen methode om zulks op formele wijze te registreren lijkt ons het contract van tijdelijke handelsvennootschap, hoewel een eenvoudig proces-verbaal van een bijeenkomst van de directieleden voldoende kan zijn.



7.5.1.2Contekst van discontinuïteit

De aandacht wordt gevestigd op de bijzondere paragraaf inzake de entiteiten in discontinuïteit. In hetzelfde artikel 28 lezen we :

§2. De bepalingen van deze titel zijn van toepassing op de vennootschappen in vereffening.Indien de vennootschap – al dan niet ingevolge een beslissing tot invereffeningstelling – besluit haar bedrijf stop te zetten of indien, in tegenstelling met het bepaalde in §1, derde lid, er niet meer kan van worden uitgegaan dat de vennootschap haar bedrijf zal voortzetten, worden de waarderingsregels dienovereenkomstig aangepast en geldt in het bijzonder het volgende:a) de oprichtingskosten moeten volledig worden afgeschreven;b) voor de vaste en de vlottende activa moet zo nodig tot

aanvullende afschrijvingen of waardeverminderingen worden overgegaan om de boekwaarde terug te brengen tot de vermoedelijke realisatiewaarde;

c) een voorziening moet worden gevormd voor de kosten die verbonden zijn aan de beëindiging van de werkzaamheden, inzonderheid voor de aan het personeel uit te keren vergoedingen.Hetzelfde geldt, ingeval een bedrijfsonderdeel of een vestiging van de vennootschap wordt gesloten, dan is het tweede lid van toepassing op de activa, de passiva en de verplichtingen die betrekking hebben op dat bedrijfsonderdeel of die vestiging.1

Normaliter zal de tijdelijke vennootschap haar activiteiten stopzetten na afronding van het project waarvoor de entiteit werd opgericht. De tijdelijke vennootschap zal dan overschakelen van de regels van continuïteit naar de regels van discontinuïteit. In de praktijk zal deze overstap slechts in weinige gevallen effectief consequenties hebben. Een tijdelijke vennootschap heeft nooit oprichtingskosten op het actief en zal slechts in zeldzame gevallen personeel tewerkstellen.

Indien de benchmark-methode wordt toegepast zullen de afschrijvingen en waardeverminderingen bovendien niet in de boeken van de tijdelijke vennootschap, maar wel in de rekeningen van de partners geregistreerd staan. Dit betekent dat ook de aanvullende afschrijvingen en waardeverminderingen rechtstreeks in de boeken van de partners worden verwerkt, maar dat de tijdelijke vennootschap wel alle dienstige gegevens hoort te verstrekken aan haar leden.

1 Artikel 28 van het Koninklijk Besluit van 30 januari 2001 ter uitvoering van het Wetboek van Vennootschappen.Oorsprong: Art.15 en 40 K.B. 8 okt.1976.



7.5.2 Afwijkingen van de algemene principes

Artikel 29 bepaalt wanneer er mag worden afgeweken van de algemene principes inzake waardering :

Indien in uitzonderingsgevallen blijkt dat de toepassing van een in dit hoofdstuk bedoelde waarderingsregel niet leidt tot nakoming van het bepaalde in artikel 24, eerste lid, moet daarvan worden afgeweken ten einde te voldoen aan de in het voornoemde artikel bedoelde verplichting.Dergelijke afwijking wordt in de toelichting vermeld en verantwoord.De geraamde invloed ervan op het vermogen, de financiële positie en het resultaat van de vennootschap wordt vermeld in de toelichting bij de jaarrekening over het boekjaar waarin de afwijkende waarderingsregel voor het eerst wordt toegepast.1

Deze regel kan onverminderd worden toegepast op de tijdelijke vennootschappen, met dien verstande dat, in de benchmark-methode, de financiële verslaggeving van de tijdelijke vennootschap de informatie hoort te bevatten welke de individuele partners zal toelaten de gesuggereerde afwijkingen te evalueren en desgevallend ook te verwerken in de eigen rekeningen.

7.5.3 Duurzaamheid van de waarderingsregels

De waarderingsregels dienen duurzaam te zijn en mogen enkel worden aangepast indien zulks gegrond blijkt te zijn:

De waarderingsregels bedoeld in artikel 28, §1, eerste lid, moeten van het ene boekjaar op het andere identiek blijven en stelselmatig worden toegepast.2

Ze worden evenwel gewijzigd wanneer, onder meer uit hoofde van belangrijke veranderingen in de activiteiten van de vennootschap, in de structuur van haar vermogen of in de economische dan wel technologische omstandigheden de vroeger gevolgde waarderingsregels niet langer aan het voorschrift van artikel 24, eerste lid, beantwoorden.Het tweede en het derde lid van artikel 29 zijn van toepassing op deze wijzigingen.3

1 Artikel 29 van het Koninklijk Besluit van 30 januari 2001 ter uitvoering van het Wetboek van Vennootschappen.Oorsprong: Art. 16 K.B. 8 okt. 1976.

2 Artikel 30 van het Koninklijk Besluit van 30 januari 2001 ter uitvoering van het Wetboek van Vennootschappen.

3 Artikel 30 van het Koninklijk Besluit van 30 januari 2001 ter uitvoering van het Wetboek van Vennootschappen.Oorsprong: Art. 17 en 47, lid 1 K.B. 8 okt. 1976.



De tijdelijke vennootschap heeft, per definitie, een relatief korte1 levensduur. We mogen aannemen dat er binnen een tijdelijke vennootschap weinig redenen bestaan om de waarderingsregels aan te passen. Dit geldt zeker bij de benchmark-methode, waar de meeste aspecten van waardering verlegd worden naar de partners en er derhalve geen reden bestaat om iets te wijzigen binnen de rekeningen van de tijdelijke vennootschap.

7.5.4 De individuele waardering

Elk bestanddeel wordt op individuele wijze gewaardeerd :

(...) Elk bestanddeel van het vermogen wordt afzonderlijk gewaardeerd.2

Dit principe kan onverminderd worden toegepast op de posten van het actief en passief van de tijdelijke vennootschap met dien verstande dat, bij toepassing van de benchmark-methode, de toepassing van afschrijvingen, waardeverminderingen en voorzieningen wordt verlegd naar de partners. In dit geval komt het er op aan dat de tijdelijke vennootschap alle vereiste gegevens overmaakt aan de partners om deze toe te laten de diverse vermogensbestanddelen op afzonderlijke wijze te waarderen.

We denken hier in het bijzonder aan :

- Het detail van de investeringen in materiële vaste activa voor de berekening van de afschrijvingen;

- De gedetailleerde klantenbalans voor de registratie van waardeverminderingen;

- De confrontatie van de verwachte kostprijs van het project met de verwachte verkoopprijs;

- Enz.

1 In vergelijking met een vennootschap opgericht voor onbepaalde duur.2 Artikel 31 van het Koninklijk Besluit van 30 januari 2001 ter uitvoering van het Wetboek

van Vennootschappen.Oorsprong: Art. 18, lid 1 K.B. 8 okt. 1976.



7.5.5 Voorzichtigheid, oprechtheid en goede trouw

Artikel 32 van het Koninklijk Besluit van 30 januari 2001 ter uitvoering van het Wetboek van Vennootschappen stelt :

Art. 32 De waarderingen moeten voldoen aan de eisen van voorzichtigheid, oprechtheid en goede trouw.1

Deze bepaling kan onverminderd worden toegepast op de tijdelijke vennootschappen met dien verstande dat, bij toepassing van de benchmark-methode, de regels van voorzichtigheid en oprechtheid leiden tot de rechtstreekse registratie van afschrijvingen, waardeverminderingen en voorzieningen in de boeken van de vennoten.

In dezelfde gedachtegang zullen de voorzieningen en verliezen waarvan sprake in het artikel 33 rechtstreeks in de boeken van de partners tot uiting worden gebracht aan de hand van de gegevens die de penvoerder van de tijdelijke vennootschap verstrekt.

Art. 33 Er moet rekening worden gehouden met alle voorzienbare risico's, mogelijke verliezen en ontwaardingen, ontstaan tijdens het boekjaar waarop de jaarrekening betrekking heeft of tijdens voorgaande boekjaren, zelfs indien deze risico's, verliezen of ontwaardingen slechts gekend zijn tussen de balansdatum en het ogenblik waarop de jaarrekening door het bestuursorgaan van de onderneming wordt opgesteld. In de gevallen waarin, bij gebrek aan objectieve beoordelingscriteria, de waardering van de voorzienbare risico's, de mogelijke verliezen en de ontwaardingen onvermijdelijk aleatoir is, wordt hiervan melding gemaakt in de toelichting, wanneer de betrokken bedragen rekening houdend met de doelstelling van artikel 24, eerste lid, belangrijk zijn.

1 Artikel 32 van het Koninklijk Besluit van 30 januari 2001 ter uitvoering van het Wetboek van Vennootschappen.Oorsprong: Art. 19, lid 1 K.B. 8 okt. 1976.



7.5.6 Het periodetoerekeningsprincipe

De strikte naleving van het periodetoerekeningsprincipe is van elementair belang om de partners de mogelijkheid te bieden zich een duidelijk beeld te vormen van het lopende project.

Artikel 33 stelt :

Er moet rekening worden gehouden met de kosten en de opbrengsten die betrekking hebben op het boekjaar of op voorgaande boekjaren, ongeacht de dag waarop deze kosten en opbrengsten worden betaald of geïnd, behalve indien de effectieve inning van deze opbrengsten onzeker is. (...). Wanneer de opbrengsten of de kosten in belangrijke mate worden beïnvloed door opbrengsten of kosten die aan een ander boekjaar moeten worden toegerekend, wordt daarvan melding gemaakt in de toelichting.1

Bij de benchmark-methode wordt de problematiek van de waardering van de bestellingen in uitvoering omzeild : de tijdelijke vennootschap zal in haar boeken niet kiezen voor de completed contract method of voor de percentage of completion method. De rekeningen van de tijdelijke vennootschap worden opgesteld op neutrale wijze maar moeten de partners wel in staat stellen om de kiezen voor de ene of de andere methode.

Dit betekent dat de kostprijs van het project wordt opgevoerd op het actief van de balans en dat de verkoopprijs wordt geregistreerd als een passiefpost. Het is daarbij van essentieel belang dat kostprijs en verkoopprijs een juiste weerslag zijn van de technische stand van zaken en niet van de financiële stand van zaken.

De rubriek “bestellingen in uitvoering” geeft aldus de stand van het project aan, waarbij rekening wordt gehouden met de kosten toewijsbaar aan het project. De “ontvangen vooruitbetalingen op bestellingen” horen de vertaling te zijn van de technische verkoopprijs welke tegenover de kostprijs staat, en mag niet afhangen van de uitgaande facturatie.

1 Artikel 33 van het Koninklijk Besluit van 30 januari 2001 ter uitvoering van het Wetboek van Vennootschappen.Oorsprong: Art. 19, lid 3 en 4 K.B. 8 okt. 1976.



Bij de resultaatopname kan de partner van de tijdelijke vennootschap kiezen om het resultaat uit te stellen waarbij de technische kostprijs op het actief wordt geplaatst en de technische verkoopprijs op het passief. Maar de partner kan ook opteren voor de percentage of completion method waarbij het verschil tussen de technische kostprijs en de technische verkoopprijs wordt verwerkt als toegerekende winst.1

Onvermijdelijk daarbij is de keuze voor een specifieke waarderingsmethode bij bepaling van de (te activeren) kostprijs en de (op het passief te plaatsen) verkoopprijs.

Vb.: Bepaling van de kostprijs met inbegrip van de indirecte productiekosten of aan directe kostprijs.

7.5.7 Vreemde valuta en bijkantoren

Het artikel 34 behandelt de waardering van vreemde valuta en de integratie van bijkantoren in de rekeningen van de vennootschap :

De methoden en grondslagen voor de omrekening van in vreemde valuta uitgedrukte bezittingen, schulden en verplichtingen, alsmede de methoden voor de omrekening van de financiële staten van bijkantoren of centra van werkzaamheden in het buitenland, worden in de toelichting vermeld bij de in artikel 28, §1, bedoelde waarderingsregels.2

In het verlengde van deze gedachte lijkt het ook niet meer dan normaal dat ook in de toelichting worden opgenomen de methoden en grondslagen voor de omrekening van de financiële staten van tijdelijke vennootschappen.

1 Uitgaand van een project met positief tussentijds resultaat. In het geval van een verwacht negatief resultaat worden de principes inzake de registratie van waardeverminderingen en van voorzieningen toegepast.




7.67.6 Principes inzake aanschafwaardePrincipes inzake aanschafwaarde

7.6.1 Inzake de waardering aan aanschaffingswaarde

Artikel 35 bepaalt dat:

(...) Onverminderd de toepassing van de artikelen 29, 57, 67, 69, 71, 73 en 77, wordt elk actiefbestanddeel gewaardeerd tegen aanschaffingswaarde en voor dat bedrag in de balans opgenomen, onder aftrek van de desbetreffende afschrijvingen en waardeverminderingen.Onder aanschaffingswaarde wordt verstaan: of de aanschaffingsprijs zoals bepaald in artikel 36, of de vervaardigingsprijs zoals bepaald in artikel 37, of de inbrengwaarde zoals bepaald in artikel 39.1

Deze stelling gaat volledig op in het geval van de alternatieve methode. Bij toepassing van de benchmark-methode wordt de aanschafwaarde opgevoerd op de balans van de tijdelijke vennootschap, maar zal de partner de afschrijvingen en waardeverminderingen registreren.

7.6.2 Inzake de samenstelling van de aanschaffingsprijs

De aanschaffingsprijs wordt vastgesteld op basis van de aankoopprijs vermeerderd met de eraan verbonden kosten :

De aanschaffingsprijs omvat, naast de aankoopprijs, de bijkomende kosten zoals niet terugbetaalbare belastingen en vervoerskosten (...).2

De financiële basisinformatie bestemd voor de partners hoort daarom zowel de aanschaffingsprijs als een detail van de bijkomende kosten te bevatten, zodat de partners, elk voor zich, kunnen uitmaken op welke wijze de aanschaffingsprijs en de bijhorende kosten ten laste zullen worden genomen.





Het artikel 37 preciseert inzake de geproduceerde voorraden en bestellingen :

De vervaardigingsprijs omvat naast de aanschaffingskosten der grondstoffen, verbruiksgoederen en hulpstoffen, de productiekosten die rechtstreeks aan het individuele product of aan de productengroep toerekenbaar zijn evenals het evenredig deel van de productiekosten die slechts onrechtstreeks aan het individuele product of aan de productengroep toerekenbaar zijn, voor zover deze kosten op de normale productieperiode betrekking hebben (...).1

Zoals eerder besproken wordt de kostprijs van de bestellingen in uitvoering, behoudens uitzondering, berekend volgens de full costing en wordt enkel mits consensus van de partners het uitzonderingsregime van de direct costing toegepast.

7.77.7 Afschrijvingen en waardeverminderingenAfschrijvingen en waardeverminderingen

7.7.1 Definities

De definities van de begrippen « afschrijvingen » en « waardeverminderingen » lezen we in het artikel 45 van het Koninklijk Besluit:

Onder "afschrijvingen" verstaat men de bedragen ten laste van de resultatenrekening genomen, met betrekking tot oprichtingskosten en tot immateriële en materiële vaste activa waarvan de gebruiksduur beperkt is, ten einde hetzij het bedrag van deze oprichtingskosten en van de eventueel geherwaardeerde aanschaffingskosten van deze vaste activa te spreiden over hun waarschijnlijke nuttigheids- of gebruiksduur, hetzij deze kosten ten laste te nemen op het ogenblik waarop zij worden aangegaan.Onder "waardeverminderingen" verstaat men correcties op de aanschaffingswaarde van de actiefbestanddelen, andere dan die vermeld in het vorig lid, om rekening te houden met al dan niet als definitief aan te merken ontwaardingen bij het afsluiten van het boekjaar.De gecumuleerde afschrijvingen en waardeverminderingen worden afgetrokken van de actiefposten waarop ze betrekking hebben.2

1 Artikel 36 van het Koninklijk Besluit van 30 januari 2001 ter uitvoering van het Wetboek van Vennootschappen.





Het algemeen principe van voorzichtigheid, oprechtheid en goede trouw wordt, in algemene termen, reeds beschreven in het artikel 32 en wordt meer specifiek herhaald in het artikel 46:

De afschrijvingen en de waardeverminderingen moeten voldoen aan de eisen van voorzichtigheid, oprechtheid en goede trouw.1

7.7.3 Individuele waardering

Het algemeen principe van de individuele waardering wordt, in algemene termen, reeds beschreven in het artikel 31 en wordt meer specifiek herhaald in het artikel 47:

De afschrijvingen en waardeverminderingen zijn specifiek voor de actiefbestanddelen waarop ze betrekking hebben. Voor actiefbestanddelen met volkomen identieke technische of juridische kenmerken mogen echter globale afschrijvingen of waardeverminderingen geacteerd worden.2

Het principe van de individuele waardering komt in het Koninklijk Besluit ook ter sprake bij de behandeling van de projectgebonden activiteiten:

Ten aanzien van de bestellingen in uitvoering worden waardeverminderingen toegepast, indien hun vervaardigingsprijs, vermeerderd met het geraamde bedrag van de nog te maken kosten, hoger is dan de in de overeenkomst bedongen prijs.

Er worden aanvullende waardeverminderingen geboekt op de bestellingen in uitvoering, om rekening te houden hetzij met de evolutie van hun realisatie- of marktwaarde, hetzij met de risico's inherent aan de aard van de betrokken produkten of van de gevoerde activiteit.3

In de benchmark-methode komt het aan de partners toe om deze waardeverminderingen te registreren aan de hand van de informatie welke de penvoerder verschaft.



3 Artikel 72 van het Koninklijk Besluit van 30 januari 2001 ter uitvoering van het Wetboek van Vennootschappen.Oorsprong: Art. 31, lid 1 en 3 K.B. 8 okt. 1976.



7.7.4 Periodiciteit en de formele vastlegging

Het algemeen principe van de periodetoerekeningswaardering wordt, in algemene termen, reeds beschreven in het artikel 33 en wordt meer specifiek herhaald in het artikel 48:

De afschrijvingen en de waardeverminderingen moeten stelselmatig worden gevormd volgens de door de vennootschap overeenkomstig artikel 28, §1, vastgelegde methoden. Ze mogen niet afhangen van het resultaat van het boekjaar.1

Ditzelfde artikel is ook één van de belangrijkste beweegredenen die aan de grondslag liggen van de benchmark-methode.

In de meeste tijdelijke vennootschappen worden alle partners op gelijke voet geplaatst zodat het bijzonder moeilijk is om de waarderingsmethoden eenduidig vast te leggen. Elke deelnemer wenst immers de financiële gegevens te integreren op basis van de waarderingsmethoden die op zijn eigen entiteit van toepassing zijn.

7.7.5 Terugname van waardeverminderingen

Zoals dat het geval is voor de afschrijvingen en de waardeverminderingen zullen ook de terugnames van waardeverminderingen, in de benchmark-benadering, worden beoordeeld bij de partners, en dus niet worden verwerkt in de rekeningen van de tijdelijke vennootschap zelf :

De waardeverminderingen mogen niet worden gehandhaafd in die mate waarin ze op het einde van het boekjaar hoger zijn dan wat vereist is volgens een actuele beoordeling, conform de normen waarvan sprake in artikel 46, van de minderwaarden waarvoor ze werden gevormd.2





7.87.8 Principes inzake voorzieningenPrincipes inzake voorzieningen

7.8.1 Definitie van voorzieningen en enkele voorbeelden

De definitie van het begrip “voorzieningen” lezen we in het artikel 50 van het Koninklijk Besluit :

De voorzieningen voor risico's en kosten beogen naar hun aard duidelijk omschreven verliezen of kosten te dekken die op de balansdatum waarschijnlijk of zeker zijn, doch waarvan het bedrag niet vaststaat.(...).1

In het artikel 54 worden een aantal voorbeelden van voorzieningen opgesomd :

Voorzieningen moeten, onder meer, gevormd worden met het oog op:

a) de verplichtingen die op de vennootschappen rusten inzake rusten overlevingspensioenen, brugpensioenen en andere gelijkaardige pensioenen of renten;b) de kosten van grote herstellings- of onderhoudswerken;c) de verlies- of kostenrisico's die voor de vennootschap voortvloeien uit persoonlijke of zakelijke zekerheden, verstrekt tot waarborg van schulden of verbintenissen van derden, uit verbintenissen tot aan- of verkoop van vaste activa, uit de uitvoering van gedane of ontvangen bestellingen, uit termijnposities of overeenkomsten in deviezen, termijnposities of overeenkomsten op goederen, uit technische waarborgen verbonden aan reeds door de onderneming verrichte verkopen of diensten, uit hangende geschillen.2

In de tijdelijke vennootschappen zullen de voorzieningen van het eerste en het tweede voorbeeld zelden voorkomen.

Verlies- of kostenrisico’s die voortvloeien uit “de uitvoering van gedane of ontvangen bestellingen, (...) uit technische waarborgen verbonden aan reeds door de onderneming verrichte verkopen of diensten, uit hangende geschillen” zijn daarentegen meer courant en gebruikelijk bij projectgebonden activiteiten.

Dit risico is trouwens expliciet aan de orde in het artikel 71 van hetzelfde Koninklijk Besluit waarbij de waardering van de rubriek “bestellingen in uitvoering” wordt besproken :





Voor de risico's en kosten verbonden aan de verdere uitvoering van deze bestellingen worden, overeenkomstig de artikelen 33, 51, 53, 54 en 55 voorzieningen gevormd, voor zover deze risico's niet zijn gedekt door waardeverminderingen, geboekt met toepassing van artikel 72.1

Bij toepassing van de benchmark-methode wordt de boekhoudkundige registratie van de aanleg, de aanwending en de terugname van de voorzieningen overgelaten aan de individuele partners.


Het algemeen principe van voorzichtigheid, oprechtheid en goede trouw wordt, in algemene termen, reeds beschreven in het artikel 32 en wordt op meer specifieke wijze herhaald in het artikel 51:

De voorzieningen voor risico's en kosten moeten voldoen aan de eisen van voorzichtigheid, oprechtheid en goede trouw.2

7.8.3 Individuele waardering

Het algemeen principe van de individuele waardering wordt, in algemene termen, reeds beschreven in het artikel 31 en wordt meer specifiek herhaald in het artikel 52:

De voorzieningen voor risico's en kosten worden geïndividualiseerd naar gelang van de risico's en kosten met dezelfde aard die ze moeten dekken. Onder de risico's en kosten met dezelfde aard moeten de soorten van risico's en kosten worden verstaan die bij wijze van voorbeeld in artikel 54 zijn vermeld.3

1 Artikel 71 van het Koninklijk Besluit van 30 januari 2001 ter uitvoering van het Wetboek van Vennootschappen.Oorsprong: Art. 27, §3 K.B. 8 okt. 1976.





7.8.4 Periodiciteit en formele vastlegging

Het algemeen principe van de periodetoerekeningswaardering wordt, in algemene termen, reeds beschreven in het artikel 33 en wordt meer specifiek herhaald in het artikel 53:

De voorzieningen voor risico's en kosten moeten stelselmatig worden gevormd volgens de door de vennootschap overeenkomstig artikel 28, §1, vastgelegde methoden. Ze mogen niet afhangen van het resultaat van het boekjaar.1

Ditzelfde artikel is ook één van de belangrijkste beweegredenen die aan de grondslag liggen van de benchmark-methode.

In de meeste tijdelijke vennootschappen worden alle partners op gelijke voet geplaatst zodat het bijzonder moeilijk is om de waarderingsmethoden eenduidig vast te leggen.

Elke deelnemer wenst immers de financiële gegevens te integreren op basis van de waarderingsmethoden die op zijn eigen entiteit van toepassing zijn.

7.8.5 Terugname van voorzieningen

Zoals dat het geval is voor de aanleg van voorzieningen, zal ook de terugname van voorzieningen, in de benchmark-benadering, worden beoordeeld bij de partners, en dus niet worden verwerkt in de rekeningen van de tijdelijke vennootschap zelf:

De voorzieningen voor risico's en kosten mogen niet worden gehandhaafd in die mate waarin ze op het einde van het boekjaar hoger zijn dan wat vereist is volgens een actuele beoordeling, conform de normen waarvan sprake in artikel 51, van de risico's en kosten waarvoor ze werden gevormd.2





7.97.9 Principes inzake herwaarderingenPrincipes inzake herwaarderingen

We vermelden pro memorie de wettelijke regels inzake herwaardering. De toepassing ervan op de tijdelijke vennootschappen lijkt ons louter theoretisch.

Art. 56 De herwaarderingen zijn specifiek voor de actiefbestanddelen waarop ze betrekking hebben. Voor actiefbestanddelen met volkomen identieke technische of juridische kenmerken mogen echter globale herwaarderingen geacteerd worden.1

Art. 57 §1. De vennootschappen mogen de materiële vaste activa, de deelnemingen en aandelen die onder de financiële vaste activa voorkomen of bepaalde soorten hiervoorgenoemde vaste activa herwaarderen, wanneer de waarde van deze activa, bepaald in functie van hun nut voor de vennootschap, op vaststaande en duurzame wijze uitstijgt boven hun boekwaarde. Wanneer de betrokken activa noodzakelijk zijn voor de voortzetting van het bedrijf van de vennootschap of van een onderdeel daarvan mogen zij slechts worden geherwaardeerd in de mate waarin de aldus uitgedrukte meerwaarde wordt verantwoord door de rentabiliteit van de vennootschap of van het betrokken bedrijfsonderdeel.De geherwaardeerde waarde die voor deze vaste activa in aanmerking wordt genomen wordt verantwoord in de toelichting bij de jaarrekening waarin de herwaardering voor het eerst werd toegepast.

§2. Heeft de herwaardering betrekking op materiële vaste activa met een beperkte gebruiksduur, dan wordt op basis van de geherwaardeerde waarde afgeschreven volgens een overeenkomstig artikel 28, §1, opgemaakt plan dat ertoe strekt de toerekening van de geherwaardeerde waarde te spreiden over de vermoedelijke residuele gebruiksduur van de betrokken activa.

§3. De geboekte meerwaarden worden rechtstreeks toegerekend aan rubriek III van het passief "Herwaarderingsmeerwaarden" en daar behouden zolang de goederen waarop zij betrekking hebben, niet werden gerealiseerd. Deze meerwaarden mogen nochtans:1° worden overgebracht naar een reserve tot het beloop van de op de meerwaarde geboekte afschrijvingen;2° in kapitaal worden omgezet;3° bij latere minderwaarde worden afgeboekt tot het beloop van het nog niet afgeschreven gedeelte van de meerwaarde.2





7.107.10Principes inzake bestellingen in uitvoeringPrincipes inzake bestellingen in uitvoering

7.10.1Bepaling van de kostprijs van de bestelling

Artikel 71 regelt de bepaling van de waarde van de bestelling in uitvoering. Daarbij wordt de mogelijkheid opengelaten om de waarde in de boeken te beperken tot de historische kostprijs, dan wel op te voeren tot de verwachte verkoopprijs : het gaat hier om de zogenaamde keuze tussen de completed contract of de percentage of completion method :

De bestellingen in uitvoering worden gewaardeerd tegen vervaardigingsprijs vermeerderd, naarmate de produktie of de werkzaamheden vorderen, met het verschil tussen de in de overeenkomst bepaalde prijs en de vervaardigingsprijs, wanneer dit verschil met voldoende zekerheid als verworven mag worden beschouwd; een vennootschap kan echter ook als regel aannemen de bestellingen in uitvoering of bepaalde soorten daarvan op de balans te blijven boeken tegen hun vervaardigingsprijs.

Het staat de ondernemingen vrij te kiezen voor de éne of andere methode. De keuze kan worden ingegeven door internationale boekhoudstandaarden1 of door fiscale overwegingen2. De financiële rapportering van de tijdelijke vennootschap moet op dit vlak waarderingsneutraal blijven zodat de partners zelf, conform hun eigen waarderingsmethode, het positief resultaat al dan niet kunnen opnemen in de resultatenrekening.

In de praktijk komt dit erop neer dat de rekeningen van de tijdelijke vennootschap worden voorgesteld op basis van de completed contract method maar dat alle gegevens voor handen zijn om de deelnemers toe te laten het tussentijds resultaat te meten, en aldus, in hun eigen statutaire rekeningen desgevallend een winsttoeslag op te nemen.

1 I.A.S. 11 met een absolute voorkeur voor de percentage of completion method.2 Met een voorkeur voor het uitstel van het boekhoudkundig (en dus ook van het fiscale)

bonusresultaat.



7.10.2Bijkomende informatieplicht

In ditzelfde artikel 71 wordt aan de vennootschappen ook de plicht opgelegd de gekozen waarderingsmethode op gepaste wijze toe te lichten in de bijlagen aan de jaarrekening :

In de toelichting worden onder de waarderingsregels de methoden en criteria vermeld die voor de waardering van bestellingen in uitvoering zijn toegepast.

Wat de jaarrekening van de vennootschap zelf betreft, wordt best een onderscheid gemaakt, en dus expliciet in de toelichting vermeld, welke methoden en criteria van toepassing zijn op :

- de bestellingen in uitvoering in eigen beheer (zonder tussenkomst van een tijdelijke vennootschap);

- de bestellingen in uitvoering verwezenlijkt door tussenkomst van een tijdelijke vennootschap;

- de bestellingen in uitvoering voor de zogenaamde “parallelle projecten”, zijnde deze bestellingen waarbij de vennootschap werkt in onderaanneming voor de tijdelijke vennootschap, en dus eigenlijk werkt in eigen beheer met de tijdelijke vennootschap als klant.

En voor elkeen van deze types van bestellingen dient dan te worden gepreciseerd :

- welke methode van resultaatopname werd gekozen1;

- op welke wijze de rubriek “bestellingen in uitvoering” wordt gewaardeerd (integrale kostprijs, directe kostprijs, boeking van waardeverminderingen, voorzieningen, enz.).

1 Completed contract method versus percentage of completion method.



7.117.11Hangende geschillen en verplichtingenHangende geschillen en verplichtingen

7.11.1Geschillen en schadegevallen

Het verdient aanbeveling dat de penvoerder van de tijdelijke vennootschap de partners inlicht omtrent het bestaan van geschillen, schadegevallen en alle andere elementen welke van betekenis kunnen zijn bij de waardering van activa en passiva, rechten en verbintenissen.

7.11.2Afsluiting van de tijdelijke vennootschap

In dezelfde gedachtegang lijkt het gepast dat de penvoerder aan de leden van de tijdelijke vennootschap mededeelt om welke redenen de tijdelijke vennootschap nog niet werd afgesloten. Dit sluit aan met de idee van het artikel 193 van het Wetboek van Vennootschappen :

Elk jaar leggen de vereffenaars (...) aan de algemene vergadering de jaarrekening voor met vermelding van de redenen waarom de vereffening niet kon worden voltooid.



7.127.12BesluitenBesluiten

Zoals uit de praktijk herhaaldelijk is gebleken, leidt het opstellen van rekeningen voor een tijdelijke vennootschap onvermijdelijk tot de problematiek inzake de keuze van waarderingsregels. Hoe moet een tijdelijke vennootschap haar werken in uitvoering waarderen ? Welk afschrijvingsritme hoort te worden toegepast op de aangekochte materiële vaste activa ? En wat dan te doen met de voorzieningen voor hangende geschillen, voor garantieverplichtingen, en dergelijke meer ?

In al deze gevallen blijft de vraag hangen hoe de regels van de tijdelijke vennootschap kunnen verzoend worden met deze van de diverse partners.

De algemene principes van het gemeen recht blijven van toepassing op de tijdelijke vennootschap, maar door de aard van dit samenwerkingsverband is het noodzakelijk dat deze niet te beperkend mogen werken. De regulering moet kunnen toegepast worden op alle contractuele samenwerkingsverbanden welke onder de noemer van de tijdelijke vennootschap vallen, zonder aan het meest elementaire kenmerk te raken : de grote contractuele vrijheid.

Het was en is geenszins de bedoeling specifieke waarderingsregels op te leggen aan de ondernemingen die een contract van tijdelijke vennootschap aangaan.

Vandaar de idee voor de ontwikkeling van een benchmark-methode waarbij de financiële staten van de tijdelijke vennootschap waarderingsneutraal blijven, terwijl de penvoerende onderneming genoeg informatie aan de partners doorspeelt zodat deze, elk voor zich, de gepaste afschrijvingen, waardeverminderingen en voorzieningen kunnen boeken.

Waarderingsconflicten kunnen vermeden worden door de evaluatie over te laten aan de partners, en geen keuze te maken binnen de rekeningen van de tijdelijke vennootschap.

Deze methode vangt de vele nadelen op die bestaan rond de samenwerking tussen entiteiten welke elk hun eigen regels en statutaire bepalingen hebben. Anderzijds is het niet uitgesloten dat de partners geen enkele van deze nadelen ondervinden. Dit kan het geval zijn wanneer alle leden van het samenwerkingsverband bijvoorbeeld deel uitmaken van een zelfde groep. In zulke gevallen is de variante best hanteerbaar waarbij de waarderingsregels wel formeel worden vastgelegd in het contract van tijdelijke vennootschap.

De toepassing van de algemene boekhoudprincipes op de tijdelijke vennootschap leidt, zelfs bij toepassing van de benchmark-methode, niet tot grote contradicties : alle belangrijke waarderingsprincipes staan geregistreerd in de rekeningen van de partners, maar het zijn wel de partners die dit waarde-oordeel elkeen voor zich zelf zullen moeten vellen.



88 DE PUBLICATIE VAN GEGEVENSDE PUBLICATIE VAN GEGEVENS


Tot slot van dit verslag, wordt een laatste topic aangesneden in verband met de verhoging van de transparantie bij de behandeling van de tijdelijke handelsvennootschappen, namelijk de publicatie van gegevens bij de partners van een dergelijke samenwerkingsvorm.

Naast de integratie-, eliminatie- en waarderingsproblematiek wordt er bij de internationale wind die de Belgische boekhoudwereld beïnvloedt, meer rekening gehouden met de verplichting tot informeren van de lezer.

Verschillende vergelijkende studies van de jaarrekeningen van belangrijke bouwondernemingen hebben aangetoond dat de Belgische bedrijven bijzonder karig zijn met de publicatie van financiële gegevens inzake hun activiteiten met tijdelijke handelsvennootschappen.

Deze deficiënte rapportering heeft enerzijds te maken met de klassieke schuwheid, al dan niet verantwoord door de aard van de confidentiële informatie, om gegevens bekend te moeten maken. Maar dit is evenzeer het resultaat van het gebrek aan normering en regulering.

Een minderheid van ondernemingen maakt bekend welke technieken gebruikt worden om de verrichtingen van de tijdelijke handelsvennootschappen te vertalen in de eigen rekeningen. De keuze van de integratie- en van de eliminatiemethoden heeft nochtans een fundamentele invloed op de voorstelling van de jaarrekening. Zonder deze elementaire informatie is het voor de externe lezer van de financiële rapporten onmogelijk de gegevens correct te evalueren.

Behoudens enkele uitzonderingen maken de Belgische ondernemingen niet de minste financiële informatie bekend van hun activiteiten uitgevoerd door tussenkomst van tijdelijke handelsvennootschappen. De meeste vennootschappen staan zelfs weigerachtig tegenover de simpele publicatie van de lijst van tijdelijke vennootschappen waarin ze participeren.

Een standaardisering, maar meer nog een aanzet tot grotere transparantie, dringt zich in dit domein op.

En eens te meer kan I.A.S. 31 hierbij een nuttige leidraad zijn.



8.28.2 Publicatieplicht volgens i.a.s. 31Publicatieplicht volgens i.a.s. 31

8.2.1 Inleiding

Hierna geven we een overzicht van de regels vervat in I.A.S. 31, welke de publicatie oplegt van een aantal specifieke gegevens.

8.2.2 De lijst van tijdelijke handelsvennootschappen

Punt 47 van I.A.S. 31 legt de plicht op aan de deelgenoten om de lijst te publiceren van de betekenisvolle joint ventures waarin wordt geparticipeerd :

A venturer should disclose a listing and description of interests in significant joint ventures and the proportion of ownership interest held in jointly controlled entities.

8.2.3 Financiële kerncijfers

In dezelfde paragraaf van I.A.S. 31 wordt ook uiteengezet welke financiële gegevens onder de vorm van een gecumuleerde voorstelling dienen opgenomen te worden in de toelichting :

A venturer which reports its interests in jointly controlled entities using the line-by-line reporting format for proportionate consolidation or the equity method should disclose the aggregate amounts of each of current assets, long-term assets, current liabilities, long-term liabilities, income and expenses related to its interests in joint ventures.

Hier worden enkel de jointly controlled entities bedoeld, wat zou betekenen dat deze publicatievereiste enkel wordt opgelegd aan de geïntegreerde tijdelijke vennootschappen.



8.2.4 Buiten balans en evenementen na balansdatum

Punt 45 van I.A.S. 31 preciseert welke gegevens dienen vrijgegeven te worden omtrent de buiten balansverplichtingen en de evenementen na balansdatum :

''In accordance with I.A.S. 10, Contingencies and Events Occurring After the Balance Sheet Date, a venturer should disclose the aggregate amount of the following contingencies, unless the probability of loss is remote, separately from the amount of other contingencies :

(a) any contingencies that the venturer has incurred in relation to its interests in joint ventures and its share in each of the contingencies which have been incurred jointly with other venturers;

(b) its share of the contingencies of the joint ventures themselves for which it is contingently liable; and

(c) those contingencies that arise because the venturer is contingently liable for the liabilities of the other venturers of a joint venture.

Hier dient specifiek vermeld te worden dat elke partner van de tijdelijke handelsvennootschap alleszins het aandeel van de andere partners ergens in zijn rekeningen dient te vermelden.

De Belgische normen in verband met de registratie van rechten en verplichtingen leggen de ondernemingen op om rechten en verplichtingen op te nemen in de rekeningen “buiten balans rechten en verplichtingen”. Deze rekeningen worden geplaatst in de klasse “0”. De belangrijke posten moeten ook worden opgenomen in de jaarrekening. 1

Dit betekent dat elke partner in een tijdelijke handelsvennootschap, en wanneer de rekeningen geïntegreerd worden volgens de proportionele methode of de uitgebreide equivalentie, in deze klasse “0” het deel zal uitdrukken dat de partner niet integreert in zijn eigen rekeningen.

Het al dan niet vermelden van rechten en verplichtingen in de jaarrekening hangt af van de nuance in de ‘belangrijkheid’ van deze. Wat belangrijk is hoort in de jaarrekening (zie pagina 18) te worden opgenomen.

1 Meer uitleg hierover vindt u in het bulletin van de Commissie van Boekhoudkundige Normen, nummer 21 van januari 1988, bladzijde 14-17 en het artikel 3, §1 van de wet van 17 juli 1975.



8.2.5 Financiële inleg van de deelgenoten

In paragraaf 46 van I.A.S. 31 wordt aan de deelgenoten de plicht opgelegd informatie te verschaffen omtrent de financiële inleg :

The venturer should disclose the aggregate amount of the following commitments in respect of its interests in joint ventures separately from other commitments: any capital commitments of the venturer in relation to its interests in joint ventures and its share in the capital commitments that have been incurred jointly with other venturers; and its share of the capital commitments of the joint ventures themselves.

Deze passage lijkt op het eerste zicht niet van toepassing op de tijdelijke handelsvennootschappen tenzij men zou oordelen dat de toekenning van voorschotten aan de tijdelijke handelsvennootschap en de uitkering van winst door de tijdelijke vennootschap onder deze bepaling vallen.



8.38.3 Voorstel van principes inzake publicatieVoorstel van principes inzake publicatie

In dit luik schuiven we een aantal fundamentele principes naar voren om te komen tot een meer coherente en vooral transparante publicatie van de gegevens inzake de activiteiten via tijdelijke handelsvennootschappen.

Eerste principe : De ondernemingen die activiteiten uitvoeren door tussenkomst van een tijdelijke handelsvennootschap dienen in de toelichting van de jaarrekening een lijst op te nemen van de belangrijke tijdelijke handelsvennootschappen met hun identificatiegegevens.

Deze bepaling ligt in het verlengde van paragraaf 47 van I.A.S. nr. 31.

Onder identificatiegegevens wordt begrepen :

- de naam van de tijdelijke handelsvennootschap, welke in principe niets anders is dan de samenstelling van alle leden van het samenwerkingsverband. Om een onderscheid te maken tussen de verschillende samenwerkingsverbanden met dezelfde partners wordt hier best ook de naam van het project aan toegevoegd;

- het adres van de exploitatiezetel, zoals dat is bepaald in het contract van de tijdelijke handelsvennootschap, eventueel met vermelding van de naam van de penvoerder;

- (desgevallend) het B.T.W.-nummer. Niet alle tijdelijke handelsvennootschappen hebben een B.T.W.-nummer;

- het deelnemingspercentage van de deelgenoot in de tijdelijke handelsvennootschap.

Moeilijker is de vraag wat dient begrepen te worden onder de betekenisvolle tijdelijke handelsvennootschappen. Het lijkt gepast dat deze nominatieve lijst wordt beperkt tot deze tijdelijke vennootschappen die relevant zijn bij de opstelling van de jaarrekening.

Slapende tijdelijke vennootschappen of vennootschappen die zich in een afloopfase bevinden zouden in dit geval beter buiten beschouwing gelaten worden.



Het begrip “belangrijk” is vanzelfsprekend subjectief. Het verdient daarom aanbeveling deze notie te koppelen aan een meer objectieve waardemeter zoals het begrip “actieve tijdelijke vennootschap”, zijnde een vennootschap waarvan het project nog lopend is.

Het weze nog vermeld dat de publicatie van de nominatieve lijst van de tijdelijke handelsvennootschappen waarin de deelgenoot actief is, een “delicate” inlichting is die de deelgenoten momenteel nooit of zelden bekend maken. Deze informatie is trouwens nergens publiek voor handen. De oprichting van een tijdelijke handelsvennootschap wordt contractueel geregeld en is niet gekoppeld aan enige publicatieplicht. De enige centrale databank die een min of meer een redelijk beeld geeft van de bestaande tijdelijke handelsvennootschappen is in handen van de B.T.W.-administratie, maar deze gegevensbank is niet publiek toegankelijk. Bovendien zijn deze gegevens verre van exhaustief omdat niet alle tijdelijke vennootschappen een B.T.W.-nummer hebben.

Kortom, het opleggen van de publicatie van de lijst der tijdelijke handelsvennootschappen zal aan de Belgische ondernemingen een bijzondere inspanning tot verhoogde transparantie vragen.

Anderzijds mag men niet uit het oog verliezen dat de Belgische ondernemingen nu reeds gehouden zijn in VOL. 11 van de jaarrekening de lijst bekend te maken van de ondernemingen waarin zij als vennoot onbeperkt aansprakelijk zijn. De lijst van de tijdelijke vennootschappen leunt sterk aan bij de gedachte die aan de grondslag ligt van deze pagina VOL. 11.

Tweede principe : De ondernemingen die activiteiten uitvoeren door tussenkomst van een tijdelijke handelsvennootschap dienen in de toelichting van de jaarrekening een beschrijving op te nemen van de methode of methoden welke gebruikt worden bij de integratie en bij de eliminatie van de verrichtingen van en met tijdelijke handelsvennootschappen.

Een van de meest fundamentele zwakheden in de huidige toelichting van de jaarrekening bestaat erin dat de onderneming en weinig of niets vermelden aangaande de toegepaste integratiemethoden en eliminatiemethoden.

De keuze van de methode kan een zeer belangrijke invloed hebben op balanscijfers alsook op de omzet, zodat het onontbeerlijk is dat deze bijkomende gegevens worden verstrekt.



Ook hier kan de vraag gesteld worden of de boekhouding van de deelgenoten de rekeningen van de tijdelijke handelsvennootschap integraal moet overnemen of alleen het proportioneel aandeel van de partner in kwestie.

Bij een dergelijke samenwerking zijn de partners solidair aansprakelijk, en dus zou deze 100% aansprakelijkheid impliceren dat ook de rekeningen van de tijdelijke handelsvennootschap voor 100% in de boekhouding van de partners worden overgenomen.

Deze redenering lijkt logisch, maar indien alle partners van de tijdelijke vennootschap vervolgens de posten van deze voor 100% gaan integreren, resulteert dit – naargelang van het aantal partners – in 300 of 400% van deze posten.

De toelichting kan beperkt worden tot het louter vermelden van de integratiemethode:

- Bij de opname van de balansrekeningen (proportionele integratie, uitgebreide equivalentiemethode, andere methode) alsmede de criteria die worden gebruikt om de kiezen voor deze of gene methode;

- Bij de opname van de gegevens van de resultatenrekening (proportionele integratie, andere methode) alsmede de criteria die worden gebruikt om de kiezen voor deze of gene methode.

Indien wordt afgeweken van de benchmark-methode wordt hiervoor ook nog de motivering toegevoegd.

Wat betreft de toegepaste eliminatietechnieken kan volgens hetzelfde concept in de toelichting worden opgenomen welke eliminatiemethode wordt toegepast :

- Bij de eliminatie van de balansrekeningen wordt bovendien vermeld welke rekeningen aldus worden gecorrigeerd (toegestane voorschotten en ontvangen thesaurieuitkeringen, klanten- en leveranciersrekeningen, op te stellen en te ontvangen facturen) alsmede de criteria die worden gebruikt om de kiezen voor deze of gene methode;

- Bij de eliminatie van de posten van de resultatenrekening wordt gespecifieerd in welke gevallen welke methode wordt gebruikt . In principe, hoort dit de integrale eliminatie van het zakencijfer met de tijdelijke handelsvennootschap te zijn, vermits de twee andere methoden (zijnde de integrale eliminatie van de kosten die staan tegenover het zakencijfer met de tijdelijke handelsvennootschap; proportionele eliminatie van het zakencijfer met de tijdelijke handelsvennootschap) niet weerhouden werden door de werkgroep.

Zowel wat betreft de integratie als wat betreft de eliminatie is het niet uitgesloten dat één en dezelfde onderneming verschillende methoden toepast. In dat geval volstaat het te vermelden welke criteria bepalen welke methode wordt toegepast. Indien wordt afgeweken van één van de benchmark-methoden, wordt dit gemotiveerd.



Derde principe : De ondernemingen die activiteiten uitvoeren door tussenkomst van tijdelijke handelsvennootschappen dienen in de toelichting van de jaarrekening een samenvatting te produceren van de financiële kerncijfers van de verrichtingen van en met tijdelijke handelsvennootschappen.

Meer nog dan de lijst van de tijdelijke handelsvennootschappen ligt de publicatie van de financiële informatie van deze samenwerkingsverbanden gevoelig. De bekendmaking van deze gegevens is momenteel zeer ongebruikelijk, zodat ook op dit punt een bijzondere inspanning wordt gevraagd van de ondernemingen.

Daarbij maken we een onderscheid tussen twee benaderingen :

De eerste benadering is de minimis benadering die erin bestaat enkel de geaggregeerde financiële informatie te verstrekken welke tevens wordt opgelegd in de internationale normen (zie I.A.S. 31, paragraaf 47), te weten :

- Op balansniveau: het geaggregeerde bedrag van de courante activa en passiva, alsook het geaggregeerde bedrag van de lange termijn activa en lange termijn passiva;

- Op het niveau van de resultatenrekening: enkel het geaggregeerde bedrag van de kosten en van de opbrengsten1.

De meer complete benadering, die ook tegemoet komt aan de bekommernis om de zwakheden van de integratiemethoden op te vangen, bepaalt dat op het niveau van de balans het geaggregeerde bedrag wordt verstrekt per rubriek van het actief en van het passief en dit enerzijds volgens de 100 % voorstelling (het totale bedrag van alle tijdelijke vennootschappen) en anderzijds volgens de proportionele voorstelling (zijnde enkel het bedrag van de deelgenoot in het totaal van de tijdelijke handelsvennootschappen).

Langs de zijde van de resultatenrekening kan een verdere opsplitsing naar het detail van de bedrijfskosten en van de bedrijfsopbrengsten worden nagestreefd, maar het is zeer de vraag of hiermede geen overdreven transparantie wordt opgelegd.

Een nog meer doorgedreven opsplitsing heeft weinig zin omdat, zoals eerder in dit rapport is toegelicht, de tijdelijke vennootschappen in hun rekeningen, in principe geen uitzonderlijke resultaten zullen uitdrukken, en meestal ook geen financiële resultaten in hun rekeningen laten staan (deze worden immers doorgerekend aan de

1 Welke in principe enkel slaan op de bedrijfsopbrengsten en de bedrijfskosten



partners teneinde de roerende voorheffing in hoofde van de deelgenoten te kunnen recupereren)1.

Tenslotte, en dit is geen onbelangrijke opmerking, dient een zekere tolerantie aanvaard te worden om te vermijden dat deelgenoten verplicht worden financiële informatie vrij te geven :

1) Wanneer de publicatie van deze gegevens schade zou kunnen berokkenen aan de deelgenoot;

2) Wanneer deze gegevens in hoofdorde of exclusief betrekking hebben op één enkele tijdelijke handelsvennootschap zodat het verband kan gelegd worden tussen deze financiële informatie en de rendabiliteit van deze tijdelijke vennootschap.

Vierde principe : De ondernemingen die activiteiten uitvoeren door tussenkomst van tijdelijke handelsvennootschappen dienen in de toelichting van de jaarrekening een overzicht te bezorgen van alle rechten en verbintenissen die voortvloeien uit deze samenwerking en in het bijzonder uit de hoofdelijke aansprakelijkheid.

Dit principe sluit aan bij de gedachte verwoord in paragraaf 45 van I.A.S. 31. volgens de welke de partner in een joint venture alle rechten en verbintenissen welke rechtstreeks of onrechtstreeks voortvloeien uit zijn activiteit in samenwerkingsverband dient te rapporteren.

Aan deze verplichting wordt reeds in grote mate voldaan door de publicatie van het in het vorig principe aangehaalde schema, waarbij enerzijds de geaggregeerde bedragen a rato van 100 % worden voorgesteld, en anderzijds de geaggregeerde bedragen a rato van het proportionele aandeel. Het verschil tussen beide bedragen stemt overeen met het aandeel van de andere deelgenoten, wat onder meer geviseerd wordt met deze bepaling.

1 Zie hoofdstuk 7 De waardering binnen de T.H.V., pagina 64.




De normering van de boekhoudkundige verwerking van de verrichtingen van tijdelijke handelsvennootschappen, houdt in dat de Belgische ondernemingen ook een grotere inspanning zullen moeten leveren inzake de publicatie van financiële informatie en de gehanteerde werkmethoden.

Wat dit laatste punt betreft dient men vandaag al te vaak vast te stellen dat de ondernemingen niet of onvoldoende preciseren op welke wijze de rekeningen van de tijdelijke handelsvennootschappen in de eigen rekeningen worden opgenomen. Bovendien wordt weinig of onvoldoende expliciet een onderscheid gemaakt tussen de integratie van de balansrekeningen en de integratie van de posten van de resultatenrekening, terwijl deze methoden niet per definitie identiek hoeven te zijn.

Nog erger is het gesteld met de eliminatiemethoden die nochtans, net zoals de integratiemethoden, een betekenisvolle invloed kunnen hebben op de voorstelling van de balans, maar ook en vooral op de weergave van de gerealiseerde omzet.

Een betere en meer gedetailleerde beschrijving van de integratiemethoden kan op zich geen problemen stellen omdat dit niet echt vertrouwelijke informatie is. Anders is het gesteld met de lijst van de tijdelijke handelsvennootschappen waarin de deelgenoot participeert. Nochtans is de publicatie van zulke inventaris niet alleen in lijn met hetgeen door de internationale normen is voorgeschreven, maar valt dit ook te rijmen met de lijst welke momenteel krachtens het Belgisch boekhoudrecht wordt opgelegd en welke wordt geproduceerd op pagina VOL.11.

Veel gevoeliger nog dan de lijst van de tijdelijke handelsvennootschappen is de financiële informatie zelf. Volgens de voorschriften van I.A.S. 31 kan het hier volstaan om op gecumuleerde wijze, zijnde voor alle tijdelijke handelsvennootschappen samen, enkele kerncijfers van de balans en de resultatenrekening op te nemen in de toelichting.

Rekening houdend met de specifieke punten van kritiek welke kunnen geuit worden ten aanzien van de (overigens aanvaardbare) integratiemethoden lijkt het gepast deze financiële inlichtingen niet te beperken tot de minimis-versie van I.A.S. 31, maar de publicatieplicht wat uit te breiden.



99 CONTROLE VAN TIJDELIJKE VENNOOTSCHAPPENCONTROLE VAN TIJDELIJKE VENNOOTSCHAPPEN


Bij eerdere discussies1 omtrent de verwerking van een samenwerking onder de vorm van een tijdelijke handelsvennootschap, werd de noodzaak van een degelijke controle op de tijdelijke handelsvennootschappen reeds ter sprake gebracht.

Deze controle zou best geschieden onder de vorm van een toezicht van bijvoorbeeld een bedrijfsrevisor of, naar analogie met de vennootschappen met rechtspersoonlijkheid, een commissaris.

Tijdens vergaderingen van voorgaande werkgroepen werd geoordeeld dat de revisorale controle best wordt opgelegd aan de grote tijdelijke handelsvennootschappen waarbij als maatstaf werd gesuggereerd :

- een minimale omzet van 5 miljoen EURO - een minimale looptijd van drie jaar

9.29.2 Doel van dergelijke controleDoel van dergelijke controle

Het doel van de controle op een tijdelijke handelsvennootschap, bestaat erin een deskundig oordeel over de financiële staten van de tijdelijke vennootschap tot uitdrukking te brengen. 2

Dit behelst een controle op de financiële staten van de tijdelijke vennootschap, de eventueel andere controleopdrachten die hem krachtens de wet of op verzoek van een onderneming zijn toegewezen, en dit naar analogie met de controles bij andere ondernemingen.

Een tijdelijke vennootschap stelt geen jaarrekening op, maar desgevallend wel eenc interne jaarrekening bestemd voor de andere deelgenoten.

1 Zo onder andere bij de discussienota van 15 december 1999 omtrent de controle bij de tijdelijke vennootschappen in het kader van de interdisciplinaire werkgroep opgericht op het initiatief van het Instituut der Bedrijfsrevisoren.

2 Pagina 4 van het ontwerp van de subcommissie controle van 15 december 1999 in verband met de controle op een THV (in het kader van de interdisciplinaire werkgroep opgericht op het initiatief van het Instituut der Bedrijfsrevisoren).



De externe controle lan derhalve slaan op de volgende luiken :

- Onderzoek van het interne-controle systeem;- Evaluatie van en controle op dit systeem; en - Het onderzoek van de financiële staten (interne rapportering).

9.39.3 BesluitBesluit

In het kader van de mogelijke aanpassingen van de boekhoudkundige verwerking van de rekeningen van de tijdelijke handelsvennootschappen lijkt het opportuun ook de controle op deze tijdelijke handelsvennootschappen op meer uitdrukkelijke wijze te regelen.

Zoals bij de andere discussiepunten rijst ook hier het probleem van het onderscheid tussen een grote en een kleine tijdelijke vennootschap.

Een mogelijke piste bestaat erin de plicht op te leggen aan tijdelijke handelsvennootschappen met een omzetcijfer dat hoger ligt dan 5 miljoen EURO en met een duurtijd van meer dan drie jaar om een commissaris aan te stellen.



1010 BESLUITENBESLUITEN

In aansluiting met het verzoek van de Commissie voor Boekhoudkundige Normen heeft een ad hoc werkgroep van revisoren, accountants en erkende boekhouders zich gebogen over de problematiek van de boekhoudkundige verwerking van de verrichtingen van tijdelijke handelsvennootschappen.

In de huidige Belgische boekhoudwetgeving wordt niet gespecifieerd hoe de rekeningen van tijdelijke handelsvennootschappen in de eigen rekeningen van elkeen der deelgenoten moeten geïntegreerd worden. De wetgeving preciseert evenmin of een tijdelijke vennootschap überhaupt een aparte boekhouding moet voeren.

Dit alles zorgt ervoor dat de ondernemingen een ruime vrijheid genieten om de rekeningen van de tijdelijke vennootschap te integreren volgens deze of gene methode, of zelfs helemaal niet te integreren. Uit de praktijk kunnen een zevental methoden worden afgeleid om de balansrekeningen van de tijdelijke handelsvennootschappen te integreren in de eigen rekeningen, en een drietal technieken om de gegevens van de resultatenrekening van de tijdelijke handelsvennootschappen op te nemen in de eigen rekeningen.

De proportionele integratie en de uitgebreide vermogensmutatiemethode lijken de enige aanvaardbare integratiemethoden, maar elkeen van deze technieken heeft ook zijn zwakheden. Deze hiaten kunnen evenwel makkelijk opgevangen worden door een gepaste complementaire toelichting. De beide technieken zijn ook aanvaardbaar naar Europese normen (I.A.S. nr. 31) zodat de door de werkgroep gesuggereerde standaardisering van de integratietechnieken verenigbaar is met de internationale tendens.

Ook de problematiek van de eliminatie van dubbeltellingen werd onder de loep genomen. Vooral op het vlak van de resultatenrekening is er nog steeds een keuze uit verschillende methodes, waarbij de impact op het resultaat niet verschilt, maar waarbij de voorstelling van de bedragen in de opbrengstenrubriek “70” en in de kostenrubriek “60” grondig kan verschillen. De commissie opteert hier voor de toepassing voor de enige getrouwe methode, namelijk diegene die niet leidt tot het kunstmatig opkrikken van de omzet.

Uit de studie blijkt dat de uitwerking en de toepassing van waarderingsregels in de schoot van een tijdelijke handelsvennootschap niet altijd even eenvoudig is omdat deze regels moeten verzoend worden met die van de diverse partners. De werkgroep schuift een benchmark-methode naar voren waarbij de financiële staten van de tijdelijke vennootschap waarderingsneutraal blijven, terwijl de penvoerende onderneming genoeg informatie aan de partners doorspeelt zodat deze, elk voor zich, de gepaste afschrijvingen, waardeverminderingen en voorzieningen kunnen boeken.



Een alternatieve methode blijft mogelijk indien de partners de waarderingsmethoden vastleggen binnen het contract van de tijdelijke handelsvennootschap zelf.

De toelichting bij de jaarrekening blijkt eveneens een delicaat punt te zijn. De ondernemingen preciseren niet of onvoldoende op welke wijze de rekeningen van de tijdelijke handelsvennootschappen in de eigen rekeningen worden opgenomen. Er wordt daarbij weinig of onvoldoende expliciet een onderscheid gemaakt tussen de integratie van de balansrekeningen en de integratie van de posten van de resultatenrekening, terwijl deze methoden niet per definitie identiek hoeven te zijn.

De jaarrekening bevat momenteel ook onvoldoende informatie aangaande de toegepaste eliminatiemethoden, welke nochtans, net zoals de integratiemethoden, een betekenisvolle invloed kunnen hebben op de voorstelling van de balans, maar ook en vooral op de weergave van de gerealiseerde omzet. De oplossing bestaat er dan ook uit een betere en meer gedetailleerde beschrijving van de eliminatiemethoden te eisen. Dit kan op zich geen problemen stellen omdat dit niet echt vertrouwelijke informatie is.

Anders is het gesteld met de lijst van de tijdelijke handelsvennootschappen waarin de deelgenoot participeert. Nochtans is de publicatie van zulke inventaris niet alleen in lijn met hetgeen door de internationale normen is voorgeschreven, maar valt dit ook te rijmen met de lijst welke momenteel krachtens het Belgisch boekhoudrecht wordt opgelegd en welke wordt geproduceerd op pagina VOL.11.

Veel gevoeliger nog dan de lijst van de tijdelijke handelsvennootschappen is de financiële informatie van de tijdelijke handelsvennootschappen zelf. Volgens de voorschriften van I.A.S. 31 kan het volstaan om op gecumuleerde wijze, zijnde voor alle tijdelijke handelsvennootschappen samen, enkele kerncijfers van de balans en de resultatenrekening op te nemen in de toelichting. De publicatie van individuele gegevens lijkt - om evidente redenen van confidentialiteit - niet wenselijk.

Zijdelings werd ook de vraag aangekaart of een tijdelijke handelsvennootschap een aparte boekhouding dient te voeren. Op dit punt waren de leden van de commissie het unaniem eens dat de geïntegreerde tijdelijke handelsvennootschap inderdaad een boekhouding dient te voeren welke apart is van deze van de deelgenoten.


3. De balans per 3 november 1995 - IEC-IAB · Web viewElk jaar leggen de vereffenaars (...) aan de...

Documents

Transcript of 3. De balans per 3 november 1995 - IEC-IAB · Web viewElk jaar leggen de vereffenaars (...) aan de...