1

Lesbrief Budget Challenge Workshop

mbo 3-4

Lesvorm : workshop, met online onderdelen Leerlijn : grip op geld Doelgroep : Alle niveaus mbo, vanaf 18 jaar Duur : 90-120 minuten Gastdocent : mogelijk

2

Deze instructie is bedoeld voor (gast-)docenten die de Budget Challenge workshop gaan geven. Na het lezen van deze instructie ben je in staat om zelfstandig deze les te geven. De instructie bestaat uit twee delen: de ‘inleiding’ met informatie over de voorbereiding van de workshop en het deel ‘workshop’ waarin je stap voor stap uitgelegd wordt hoe je de workshop in de klas begeleidt.

I Inleiding Vanwege de actualiteit en het maatschappelijk belang hebben de Vereniging voor schuldhulpverlening en sociaal bankieren (NVVK), de beroepsvereniging van gerechtsdeurwaarders (KBvG), en Nederland ICT, de branche vereniging van telecom bedrijven, zich verbonden aan de Budget Challenge Workshop. Via jou als gastdocent deel je kennis, expertise en ervaring. Jongeren vinden je expertise en werkervaring van grote toegevoegde waarde. Het project is ontwikkeld met een subsidie van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid.

Project Budget Challenge Met het project Budget Challenge willen we het taboe doorbreken voor jongeren die in de schulden zitten en concrete tips aanreiken om goedkoper te leven en uit de problemen te komen. De les is bedoeld als preventie voor jongeren die (nog) niet in de schulden zitten en biedt handvatten om goed met geld om te gaan. In de vervolgles gaan we specifiek in op kostenbewust gebruik van de mobiele telefoon. Op die manier levert de les een bijdrage aan de financiële zelfredzaamheid van jongeren in het algemeen. Het project Budget Challenge bestaat uit twee workshops: 1. De Budget Challenge Workshop over schulden en het voorkomen ervan. Er zijn twee varianten van de

Budget Challenge Workshop, een voor mbo niveau 1-2, en een andere voor mbo niveau 3-4. De werkbladen met daarop de opdrachten, de PowerPoint en de lesbrief zijn verschillend. Deze lesbrief betreft de workshop voor mbo niveau 3-4.

2. De vervolgworkshop, de Phone Challenge Workshop, gaat in op telefoongebruik en bijbehorende kosten, één van de oorzaken van schulden onder jongeren. Ook hier weer een film, om zicht te krijgen op dataverbruik van verschillende online activiteiten. Aan de hand van een quiz en een tool ervaren de studenten hoeveel data zij eigenlijk nodig zouden hebben, maar ze oefenen ook met het vergelijken van verschillende telefoonaanbiedingen.

Als (gast-)docent begeleid je het proces waarin jongeren op een interactieve manier meer inzicht krijgen in het voorkomen of oplossen van schulden en het besparen op uitgaven.

Voorbereiden (gast-)les Deze lesbrief helpt je met het voorbereiden en het geven van de workshop. De gastdocent begeleidt de jongeren door het lesmateriaal, geeft waar nodig extra uitleg en stimuleert de interactie tussen jongeren. De Budget Challenge workshop zal begeleid worden door ervaringsdeskundigen, met kennis en ervaring in schuldhulpverlening. De benodigde voorbereiding bestaat uit het goed bestuderen van deze lesbrief en het lesmateriaal. Het is nuttig om de verschillende onderdelen van de les (huiswerkopdracht, film, oefening) van te voren te bekijken en/of zelf te doen. Zorg er verder voor dat je alle benodigde materialen hebt om de workshop te geven en dat je vooraf contact gehad hebt met de docent van de klas waar je les aan gaat geven.

Benodigde informatie De workshop duurt minimaal 90 minuten. Van tevoren moet je als gastdocent een aantal dingen weten. Adres school en contactgegevens docent die de aanvraag voor de gastles heeft ingediend. • Mbo niveau waaraan wordt lesgegeven. Er zijn twee varianten van de Budget Challenge Workshop, een voor

mbo niveau 1-2, en een andere voor mbo niveau 3-4. De PowerPoint en de lesbrief zijn verschillend. De werkbladen zijn voor beide niveaus hetzelfe.

• Duur van een blokuur. Minimaal 90 minuten. • Wat is de grootte van de groep: voor het aantal benodigde werkbladen. Deze informatie stem je af met de docent van de klas:

• Is er internetverbinding voor alle studenten, en heeft ieder van hen een computer/laptop tot beschikking? De les voor mbo-niveau 3-4 is gemaakt om in een computerlokaal gegeven te worden. De docenten zijn daarover geïnformeerd. Toch adviseren we je om dat nog even te checken.

3

• Uit ervaring weten we dat het niet in ieder klaslokaal mogelijk is om een laptop aan te sluiten. Ook de internet verbinding op school werkt niet altijd overal even goed. Daarom is het noodzakelijk om de PowerPoint en de films op een USB-stick mee te nemen.

• Welke afspraken gelden er voor studenten als zij pauze hebben.

• Heeft de docent de klas ook opgegeven voor de Phone Challenge (als dat niet het geval is dan hoeft er geen huiswerkopdracht gegeven te worden).

• De docent blijft verantwoordelijk voor de orde in de klas. En grijpt indien nodig in. Bespreek dit voorafgaand aan de les.

Benodigdheden • Hand-out van de PowerPoint voor eigen gebruik. • Lesbrief met bijlage voor eigen gebruik. • PowerPoint presentatie op USB-stick voor in de klas. • De vier films op USB-stick voor in de klas. • Werkbladen voor alle studenten: Budget Challenge, Actieplan. • Flipover/ digibord

N.B. Als je de werkbladen zelf uitprint, doe dit dan bij voorkeur in kleur. Dit spreekt de studenten meer aan. Let

er daarnaast op dat je de werkbladen als boekje op A3 formaat print en het inlegvel dubbelzijdig op A4.

Doel en programma Budget Challenge Workshop

Het doel van de workshop is jongeren inzicht te geven in oorzaken, risico’s en aanpak van schulden en concrete

handvatten te geven voor alternatief gedrag, zodat ze minder geld uitgeven. De Budget Challenge Workshop bestaat uit diverse onderdelen:

Na een introductie start de workshop met een klassikale uitleg over schulden in de vorm van drie films met portretten van jongeren met diverse soorten schulden, waarover in de klas wordt nagepraat. De drie films gaan achtereenvolgens in op oorzaken, gevolgen, oplossingen van schulden. Dan is er een korte pauze.

Na de pauze gebruiken de studenten het werkblad met het kasboek. Daarin vullen ze de gegevens van personage Cas uit de films in. Op basis van de uitkomsten geven ze Cas advies.

Vervolgens gaan ze kijken hoe ze zelf kunnen besparen en gaan ze aan de slag met het Actieplan en de

Poster ‘Kijken, kijken… niet kopen’. Dit onderdeel wordt ingeleid door een videoclip en videoboodschap

van rapper Jebroer.

Voor de Phone Challenge Workshop over vijf weken vragen we de studenten om hun telefoonkosten van een maand in kaart te brengen.

Online Budget Challenge omgeving Bij de workshop hoort een online lesomgeving: Edgie.nl/budgetchallenge. Hier kunnen de studenten de films terug te kijken. Verder treffen ze hier aan: meer informatie over schulden, het aanpakken van schulden, voorbeeldbrieven, tips over telefoonkosten en andere budgettips. Zij kunnen hier ook contactadressen vinden voor schuldhulpverlening gericht op jongeren.

4

II De Budget Challenge Workshop Installeer de PowerPoint presentatie op de beschikbare computer in de klas. Zet de vier video’s vast klaar om af te spelen vanaf je USB-stick als je geen internetverbinding hebt. Check of de PowerPoint en de video’s werken. • Bespreek met de klassendocent dat hij/zij de orde in de klas bewaakt, en zo nodig ingrijpt. • Informeer bij de klassendocent of hij/zij de klas heeft ingeschreven - of dat van plan is - voor de

vervolg workshop Phone Challenge. Als het antwoord JA is, dan ook het huiswerk op Slide 22 behandelen. Is het antwoord NEE, dan kan het huiswerk overgeslagen worden.

Introductie Beschikbare tijd: 3 minuten Benodigdheden: geen Slide 1: Budget Challenge workshop Stel je jezelf voor en vertel waarom je deze gastles geeft. Hierbij kan je vertellen waar je werkt, wat je doet en dat de organisatie waarvoor je werkt een partner is van de NVVK. Maak een afspraak met de studenten dat ze door handopsteken aangeven als ze antwoord willen geven. Als gastdocent geef je de beurten. Slide 2: Wat gaan we doen Vervolgens vertel je kort iets over het programma. Vertel hoeveel lesuren de les duurt en dat de les uit verschillende onderdelen bestaat, namelijk uitleg over schulden, filmpjes van jongeren, een oefening om geldzaken op een rijtje te zetten en een Actieplan om te kijken waar je zelf kunt besparen.

Onderdeel 1: Wat zijn schulden Beschikbare tijd: 7 minuten Benodigdheden: geen N.B. Vermijd bij dit onderdeel het gebruik van afkortingen en vakjargon. Houd de uitleg zo simpel mogelijk en gebruik waar nodig praktijkvoorbeelden om iets te verhelderen. Slide 3: Wanneer heb je een schuld Stel de vraag aan de studenten en praat er even met hen over. Als je één keer klikt verschijnt de vraag ‘Je hebt een schuld als je…’. Klik daarna verder: de antwoorden verschijnen één voor één in beeld. Noem de antwoorden voor de volledigheid: • …rood staat; • …rekeningen niet meer kan betalen; • …vrienden geleend geld niet meer terug kan betalen; • …geen geld hebt voor uitjes met vrienden; • …je post niet meer open durft te maken. Vraag wie dit wel eens heeft. Bron: www.zelfjeschuldenregelen.nl Slide 4: Is een schuld altijd een probleem? • Als je één keer klikt verschijnt de vraag. Bespreek dit met de klas. • Als je nogmaals klikt verschijnt het antwoord hierop in beeld. • Als je nogmaals klikt komt de tekst:

In Nederland hebben 150.000 jongeren tussen de 18 en de 34 jaar schulden. Dat zijn bijna 9 uitverkochte Ziggo Dome stadions + foto van stadion.

Bron: GGN, 2014

5

Aanvullende cijfers die je eventueel kunt noemen: • Bijna 1 op de 5 mbo-studenten geeft aan dat het financieel niet goed, of zelfs slecht gaat. • Bij uitwonende studenten is dat zelfs 1 op de 4. • 63% van de mbo-studenten komt wel eens geld tekort. • Gemiddeld lenen mbo-studenten €1.265. En 1 op de 10 zelfs €3.500 of meer. Bron: Mbo'ers in geldzaken (Nibud), en ‘Jongeren & geld’ (Nibud), Jongeren in schulden (Wijzer in geldzaken)

Onderdeel 2: Films met jongeren Beschikbare tijd: 30 minuten Benodigdheden: • Drie films over jongeren met schulden • Werkblad ‘Vragen bij de film’, pagina 1 • Flipover en/of digibord

Slide 5: Schulden, hoe kwam het zo? In de film zien we hoofdpersoon Bram, en een aantal andere jongeren die vertellen over schulden. De verhalen in deze film zijn gebaseerd op verhalen van echte jongeren, en zijn nagespeeld door acteurs. Vraag de studenten om zoveel mogelijk oorzaken van schulden die in de film genoemd worden op het werkblad pagina 1 op te schrijven. Zet de eerste video aan: ‘Film 1: Schulden, hoe kwam het zo?’.

Slide 6 t/m 14: Waardoor komen jongeren in de film in de schulden? Vraag aan de klas welke oorzaken van schulden in de film zijn genoemd. Schrijf op een flipover of (digi-)bord mee met de antwoorden van de leerlingen. Check met de leerlingen of ze denken dat alle oorzaken genoemd zijn. Klik vervolgens door en laat de oorzaken uit de film in beeld komen. In de film worden de volgende oorzaken genoemd: • Hoofdpersoon Bram

• Vakantie geboekt. • Gemakkelijk met geld: niet opletten of hij op wifi zit. • Boete voor te hard rijden. • Ontslagen worden. • Hoge telefoonrekening. • Rood staan op zijn bankrekening.

• Kim: Zorgverzekering: hoog Eigen Risico. Vervolgens toch zorgkosten maken door gebroken been. • Daphne: Lening bij DUO wordt een schuld door te stoppen met studeren, en geen OV-kaart meer. • Patrick:

• Met creditcard kopen (geen zicht meer op alle uitgaven, uitgaven komen in één keer) en over creditcard

schuld moet rente betaald worden. • Dure reis naar Suriname. • Hoge telefoonrekening vanwege telefoongebruik in het buitenland.

• Denise: Ontslag: zat altijd krap bij kas, en dat werd erger toen ze werd ontslagen. • Cas:

• Verkeersboetes: te hard rijden, verkeerd parkeren. • Boetes wegstoppen voor ouders: boetes worden daardoor alleen maar hoger.

Vraag of jongeren nog meer oorzaken van schulden kennen.

Slide 15: Schulden, en toen was het mis…

Vraag de studenten om zoveel mogelijk gevolgen van schulden op het werkblad pagina 1 op te schrijven. Zet de tweede video aan: ‘Film 2, Schulden, en toen was het mis…’.

6

Slide 16 t/m 23: Wat zijn de gevolgen van schulden in de film? Vraag wat de jongeren genoteerd hebben? Schrijf op een flipover of (digi-)bord mee met de antwoorden van de leerlingen. Check met de leerlingen of ze denken dat alle gevolgen genoemd zijn. Klik vervolgens door en laat de gevolgen uit de film in beeld komen. In de film worden de volgende gevolgen genoemd: • Hoofdpersoon Bram:

• Geen geld meer om te stappen. • Ouders zijn kwaad. • Heeft geen overzicht over zijn financiën. • Studeren lukt niet meer. • Durft/wil telefoon niet opnemen als vriend belt. • Durft problemen niet onder ogen te zien, en vertelt vriendin niet dat hij geen geld heeft voor

verjaardagscadeau. • Kim:

• Ontslag: door gebroken been niet meer kunnen werken.

• Geen inkomen meer, daardoor kamerhuur niet meer kunnen betalen. Weer terug naar ouders. • Daphne:

• OV-kaart ingeleverd: geen geld meer om vrienden op te zoeken. • Geen geld meer om met vrienden op stap te gaan. Thuis op de bank zitten.

• Denise • Werd depressief omdat er geld was om leuke dingen te doen. • Niet kunnen concentreren op school. Daardoor gezakt voor examen.

• Patrick: • Loonbeslag: zijn baas houdt een deel van zijn salaris in. • Boete zorgpremie. • Deurwaarder.

• Cas:

• Ruzie met ouders over boetes. Dreiging om door ouders uit huis gezet te worden.

• Geen enveloppen meer openmaken. Vraag of jongeren nog meer gevolgen van schulden kennen. Vraag voorafgaand aan de derde film aan de studenten hoe zij zelf zulke schulden zouden oplossen. Ze zullen met een aantal oplossingen komen die ook in de film terugkomen. Door deze vraag te stellen zijn de studenten alert op oplossingen die ze zelf niet genoemd hebben. Slide 24: Schulden, hoe nu verder Zet de derde video aan: ‘Film 3, Schulden, hoe nu verder?’ Slide 25: Welke oplossingen worden genoemd in de film? Vraag welke oplossingen die jullie zelf nog niet genoemd hadden te zien waren in de film. Schrijf op een flipover of (digi-)bord mee met de antwoorden van de leerlingen. Check met de leerlingen of ze denken dat alle oplossingen genoemd zijn. In de film worden de volgende oplossingen genoemd: • Hoofdpersoon Bram:

• Zoekt hulp bij iemand in zijn omgeving (bij zus Sanne) en vertelt dat hij geen overzicht meer heeft. • Vindt website die helpt orde op zaken te stellen (www.zelfjeschuldenregelen.nl) • Vindt voorbeeldbrieven om naar schuldeisers te sturen (www.edgie.nl) • Maakt beslissing om te bezuinigen (niet op vakantie)

• Kim: • Vaste lasten omlaag door weer thuis te gaan wonen (wel kostgeld). • Zorgtoeslag aangevraagd.

• Daphne: met DUO gebeld en maandbedrag verlaagd dat moet worden afbetaald.

7

• Patrick: • Naar de gemeente om hulp. • Schuldsaneringstraject. • In deeltijd naar school, daarnaast werken om schuld af te lossen.

• Denise: • Met hulp van jongerenwerk zaken weer geordend. • School weer opgepakt, bij afstuderen is lening alsnog een gift.

• Cas: Familie (opa) helpt met afbetalen schulden. Vraag aan de studenten wat de belangrijkste eerste stappen zijn bij het oplossen van schulden? • Erkennen dat je een probleem hebt. • Hulp zoeken. Vraag aan de klassendocent hoe het hier op school is geregeld? Waar kunnen studenten terecht als ze financiële problemen hebben? Slide 26: Pauze Beschikbare tijd: overleg dit met de docent. Er is vijf minuten ruimte in het programma voor 90 minuten. Let op: na de pauze moet nog minimaal 45 minuten beschikbaar zijn voor het vervolg van de workshop.

Onderdeel 3: Uitgaven en inkomsten op een rij Beschikbare tijd: 20 minuten Benodigdheden: • Werkblad Opdracht met het kasboek (pagina 2) • Computer, laptop of smartphone voor iedere student. Slide 27: Voorkomen van schulden Vertel dat we het tot nu toe hadden over oorzaken, gevolgen en oplossingen voor schulden. De rest van de les gaan we het hebben over het voorkomen van schulden. In de films zagen we Cas die een aantal verkeersboetes had gekregen. Uiteindelijk heeft zijn opa de boetes voorgeschoten. Dat deed hij om te voorkomen dat Cas ook nog een verhoging moest betalen. Cas betaalt opa iedere maand € 75,-. Maar opa vindt dat Cas voortaan wel beter op zijn geld moet gaan letten. Daarom houdt Cas een kasboek bij. Slide 28: Aan de slag met het kasboek van Cas Vertel dat we aan de slag gaan met de inkomsten en uitgaven van Cas. Laat de leerlingen via de QR-code op het werkblad naar de website pagina gaan: www.edgie.nl/budgetchallenge Laat ze daar de tool “Kasboek” openen (onderaan de pagina). Vervolgens klikken ze op de bovenste blauwe button: In de les, kasboek van Cas. Slide 29: Help Cas met het bijhouden van zijn kasboek Laat ze het werkblad erbij pakken met de opdracht. Cas gebruikt het kasboek al drie weken. Je ziet dat er bij verschillende categorieën al wat ingevuld staat. Dat is wat Cas heeft uitgegeven in de afgelopen drie weken. Wat hij vorige week heeft betaald staat er nog niet in. Help hem door de zijn uitgaven en inkomsten van vorige week in te vullen. De uitgaven en inkomsten van vorige week staan op pagina 2 van het werkblad in het kader. Let op: op het werkblad, pagina 2 in de tabel worden bedragen genoemd. Niet iedereen herkent het cijfer ‘7’ als een zeven. Vertel daarom dat de Boete terugbetalen aan opa €75,00 kost, en de Excursie school €27,00. Kies de categorie die het best past bij de uitgave, en klik op dat mapje in de online tool. Druk op de ‘+’ om een uitgave toe te voegen. In welke categorieën zou jij de uitgaven plaatsen?

8

Vraag de klas of ze weten wat categorieën zijn. Laat ze het elkaar uitleggen. En vul eventueel zelf aan. Help de klas met categoriseren en stel de volgende vraag:

In welke categorie hoort ‘koffie kantine thuis?’

‘Boete aan betalen opa’, waar hoort die thuis? Mocht het categoriseren lastig zijn, laat dan de volgende slide zien. Slide 30: Help Cas met het bijhouden van zijn kasboek Deze slide laten zien als categoriseren lastig is. Anders overslaan. Laat ze de uitgaven en inkomsten in deze categorieën zetten in de tool. Slide 31: Bespaartips voor Cas In het kasboek kun je de uitgaven van Cas vergelijken met een jongeren van dezelfde leeftijd. Daarmee kun je zien waar hij meer of minder uitgeeft dan leeftijdgenoten.

Laat de studenten daarvoor naar de vergelijkingspagina’s in het online kasboek gaan.

Vraag welke uitgaven van Cas niet echt nodig of heel erg duur zijn en wat er anders kan.

Geef de studenten even tijd om dit in duo’s te bespreken en bespreek het dan klassikaal.

Uit het kasboek blijkt dat Cas veel geld uitgeeft aan eten en drinken buitenshuis en aan uiterlijk. Dit kan komen doordat hij graag indruk maakt op anderen met mooie kleding en rondjes in de kroeg. De boetes die hij moet terugbetalen zijn natuurlijk heel erg jammer. Bron: De gemiddelde cijfers die in het kasboek zitten, komen uit een onderzoek van Nibud. Nibud is: Het Nationaal Instituut voor Budgetvoorlichting (Nibud) en adviseert consumenten over geld. Slide 32: Geef Cas Advies Laat studenten in tweetallen werken aan deze opdracht. Geef ze daarvoor drie minuten de tijd. Bespreek met je buurman of buurvrouw: • Hoeveel houdt Cas aan het eind van de maand over? Dit kun je terugvinden in het online kasboek. • Is de sportschool voor hem een verstandige zet? Bespreek het daarna in de klas. Cas houdt per maand 10 euro over. Welke argumenten voor en welke argumenten tegen het sportschool abonnement hebben de studenten bedacht? Argumenten voor: • Dan heeft hij geen tijd om heel veel geld uit te geven. • Hij voelt hij zich lekker, en hij ziet er goed uit. • Als hij bespaart op andere kosten houdt hij geld over. Argumenten tegen: • Dan heeft hij geen geld meer over in de maand. • Hij kan niet sparen. Risico! Vraag wie zijn inkomsten en uitgaven zelf op een rijtje zet en wat daar het voordeel van is: • Inzicht in waar je veel aan uitgeeft. • Overzicht van wat je nog kunt uitgeven. • Helpt om keuzes te maken over aankopen of abonnementen.

Onderdeel 4: Actieplan en poster Beschikbare tijd: 25 minuten Benodigdheden: • Film met videoclip van Jebroer • Film met boodschap van Jebroer • Werkblad Actieplan • Poster ‘Kijken, kijken… (niet) kopen’.

9

Slide 33: Video rapper Jebroer Cas geeft veel geld uit, waarschijnlijk omdat hij dan het gevoel heeft dat hij wat voorstelt. Rapper Jebroer heeft speciaal voor de Budget Challenge een nummer geschreven, dat ook hier over gaat. Luister naar de tekst van de clip.

Zet de video aan.

Wat spreekt de leerlingen aan in de video? Refrein: Ik hoef niet met al mijn geld te gooien, om te weten wat ik waard ben. Wat bedoelt hij hiermee? Slide 34: Advies van Jebroer Rapper Jebroer heeft speciaal voor de Budget Challenge nog een korte boodschap opgenomen.

Zet de video aan.

Jebroer heeft, voordat hij rapper werd, in de schulden gezeten. Hij is hier uit gekomen door te werken en

minder geld uit te geven. Vandaar dat hij zegt: ‘Als ik het kan, kan jij het ook’.

Met de volgende opdracht gaan we kijken hoe jij minder geld uit kan geven. Slide 35: Actieplan De leerlingen vullen het actieplan individueel in. Laat ze eerst vraag 1 invullen, bespreek deze vervolgens klassikaal na. Laat ze vervolgens vraag 2 en 3 invullen en bespreek dan deze twee na met de klas. Vraag bij de klassikale bespreking een aantal leerlingen hun antwoord te noemen. Doel van deze oefening is namelijk de leerlingen te laten uitspreken (op papier en/of klassikaal) waarom het belangrijk voor hun is om minder geld uit te geven. En om ze te laten bedenken en opschrijven/uitspreken hoe ze dit in de praktijk zouden kunnen doen.

1. We hebben net naar de situatie van Cas gekeken en advies gegeven waaraan hij veel uitgeeft. Cas maakt graag indruk en komt daardoor in de verleiding om mooie spullen te kopen of veel geld uit te geven aan eten en drinken. Hier zou Cas minder geld aan uit kunnen geven.

Vraag de studenten hoe belangrijk zij het vinden om zelf minder geld uit te geven. Het cijfer dat van toepassing is omcirkelen ze op het Actieplan.

1= niet belangrijk, 10= heel belangrijk.

Vraag een leerling wat voor cijfer hij/zij gekozen heeft en waarom. Vraag vervolgens waarom dit niet een lager cijfer is.

Voorbeeld: leerling x heeft een 4 gekozen omdat hij elke maand uitkomt met zijn geld, hij vindt het dus niet heel erg belangrijk. Vraag waarom hij geen 3 gekozen heeft. Hij zal nu moeten bedenken waarom het voor hem toch belangrijk is om toch minder geld uit te geven. Bijvoorbeeld: hij koopt wel iets te veel eten en/of kleding. Ook al geeft dit (nog) geen geldproblemen, dit zou wel minder kunnen. Door deze vraagstelling wordt hij gedwongen dit te bedenken en uit te spreken/ op te schrijven.

Als een leerling een heel hoog cijfer gekozen heeft, volstaat het om te vragen waarom het zo belangrijk is voor hem/haar. Als een leerling een 1 gegeven heeft, kan je vragen waarom dit geen 0 is.

2&3. Laat de leerlingen daarna bedenken (en opschrijven) waar ze minder geld aan uit kunnen geven en hoe ze dit kunnen doen. Help de leerlingen om dit zo concreet mogelijk te maken.

Voorbeeld: leerling x kan minder geld uitgeven aan kleding. Ze vult bij vraag 3 in dat ze minder geld uit moet geven aan kleding als ze in de stad is. Dit is niet concreet genoeg. Hoe concreter zij zich een voorstelling maakt van hoe ze dit in de toekomst kan doen, hoe groter de kans dat ze het in de praktijk zal brengen. Vraag dus door hoe het komt dat ze iedere keer veel koopt. Komt dit doordat ze meedoet met haar vriendinnen? Of doordat ze zich verveelt? Probeer haar een oplossing te laten bedenken hoe ze hier mee om kan gaan. Bijvoorbeeld: haar vriendinnen voorstellen wat anders te gaan doen dan shoppen. Of niet meegaan als ze gaan winkelen. Of voorstellen om een kledingruil-feestje te organiseren etc.

> Laat de leerlingen de beste oplossing opschrijven als tip voor zichzelf in het kader onderaan het Actieplan.

10

Slide 36: Poster ‘Kijken, kijken… niet kopen??’

De studenten hebben op de achterkant van het actieplan ook de poster Kijken, kijken… (niet) kopen??

Noem dat dit stappenplan hen kan helpen om te beslissen of je iets moet kopen en om te voorkomen dat je impulsief iets koopt waar je later spijt van hebt.

Bedenk, voordat je naar de kassa loopt: - Heb ik het echt nodig? Of wil ik het omdat ik erbij wil horen? Of koop ik omdat ik me verveel? Of koop ik iets omdat ik me rot voel? - Heb ik genoeg geld? - Heb ik nog een schuld bij iemand? - Moet ik nog grote uitgaven doen?

Als het antwoord een rood kruis geeft, hou dan het geld in je zak. Zo niet, dan kan je zonder schuldgevoel je geld uitgeven, want dan heb je er geld voor en heb je er goed over nagedacht. Hoe lekker is dat? N.B. Op de poster komt het woord ‘buffer’ voor. Niet iedereen weet wat dat is. Een buffer is een reservepotje om grotere, onverwachte uitgaven direct te kunnen betalen. Zoals het vervangen van kapotte apparaten of een onverwachte boete. Slide 37: Aan de slag met je eigen kasboek Nu zijn de studenten aan zet. • Je hebt net gewerkt met het kasboek van Cas. Als je in het startscherm van het online kasboek kiest voor

‘Voor mezelf, mijn kasboek’, dan kun je daar je eigen kasboek bijhouden. Als je dat een maand gedaan hebt kun je jezelf vergelijken met leeftijdsgenoten.

• Het kasboek helpt om te zien waar je minder op zou kunnen uitgeven, en waar je het heel goed doet. • Op pagina 3 van het werkblad staan tips voor het bijhouden van je kasboek. Slide 38: Op naar de volgende workshop! Alleen introduceren als de docent heeft aangegeven dat zijn klas ook de Phone Challenge Workshop gaat doen. Over vijf weken: de Phone Challenge workshop • Over vijf weken gaan we verder met de Phone Challenge Workshop. Dan kijken we naar de kosten van je

mobiele telefoon. • Zet daarvoor jouw telefoonkosten op een rij. Denk aan de kosten voor je: abonnement, prepaid kaarten,

toestel, extra kosten. Noteer de kosten in je telefoon. Slide 39: Kijk op Edgie.nl voor meer info We zijn aan het einde gekomen van de workshop. Alle informatie die je gehoord hebt kun je ook terugvinden op www.edgie.nl/budgetchallenge. Het adres van de website (en de QR-code) staat achterop je werkblad, neem het mee naar huis. Op die website vind je ook: • het online kasboek. • link naar zelfjeschuldenregelen.nl • de voorbeeldbrieven om zelf te versturen • een verklarende lijst met moeilijke woorden • informatie waar je terecht kunt voor hulp bij schulden • de films en andere informatie uit deze workshop Bedank de studenten voor hun aandacht, en sluit de les af.