23 mei 2016, versie 1.0 1

23 mei 2016, versie 1.0 2

Datum 23 May 2016

Status Versie 1.0

Dit rapport is opgesteld in opdracht van het

G32-stedennetwerk. Het G32-stedennetwerk

is het netwerk van 37 (middel)grote steden in

ons land, die elkaar vinden in de stedelijke

vraagstukken waar de leden van het netwerk

voor staan.

Voor meer informatie over deze rapportage

kunt u contact opnemen met:

Patrick Aelmans

Gemeente Delft

Rogier Dieteren

Gemeente Sittard-Geleen

Opgesteld door: Driven By Values

Auteurs D. Fokkinga

Review R. van Gemert, B. Vanelslande

Vormgeving W. IJzermans

23 mei 2016, versie 1.0 3

Inhoud 1. Inleiding ............................................................................................... 4

1.1 Opdracht ..................................................................................... 4

1.2 In onderzoek betrokken warmtenetten ..................................... 5

2. Overzicht onderzochte warmtenetwerken ......................................... 6

2.1 Rol in financiering overheden ..................................................... 6

2.2 Overheden spin in het financieringsweb .................................... 7

3. Knelpunten financiering ...................................................................... 8

3.1 Indeling knelpunten .................................................................... 8

3.2 Business Case .............................................................................. 8

3.3 Financiers .................................................................................... 8

3.4 Financiering door overheid ......................................................... 9

3.5 Maatschappelijk draagvlak ....................................................... 10

3.6 Macro-Economisch ................................................................... 10

3.7 Wet- en regelgeving .................................................................. 10

4. Oplossingsrichtingen ......................................................................... 11

4.1 Indeling oplossingsrichtingen ................................................... 11

4.2 Business Case ............................................................................ 11

4.3 Financiers .................................................................................. 11

4.4 Financiering door overheid ....................................................... 12

4.5 Maatschappelijk draagvlak ....................................................... 13

4.6 Wet- en regelgeving .................................................................. 13

5. Conclusies en aanbevelingen ............................................................ 15

5.1 Conclusies .................................................................................. 15

5.2 Aanbevelingen ........................................................................... 16

6. Tot slot .............................................................................................. 17

7. Geïnterviewde personen ................................................................... 18

23 mei 2016, versie 1.0 4

1. Inleiding

1.1 Opdracht

Warmteprojecten stagneren vaak vanwege het

ontbreken van door financiers gevraagde

zekerheden met betrekking tot afname- en

productierisico’s. Door het mitigeren van deze

risico’s met behulp van een financiële oplossing

kan de stagnatie van de projecten mogelijk

worden opgeheven.

Het bestuurlijk overleg G32-Duurzaamheid heeft

in december 2014 opdracht gegeven tot het

inventariseren van knelpunten bij de realisatie

van collectieve warmtesystemen. De

inventarisatie werd uitgevoerd door de

gemeenten Delft en Sittard-Geleen als trekkers

van het warmtedossier. In de onderzoeks-

rapportage (28 mei 2015) is financiering, naast

productie, afname, imago, liability en

onbetrouwbaarheid van de projectontwikkelaar

als een van de top-6 knelpunten benoemd.

Tot de scope behoren warmteprojecten met

diverse bronnen zoals afvalcentrales,

geothermische doubletten en restwarmte van

industriële bedrijven. De ambtelijke werkgroep

heeft daarna een onderzoekvoorstel

gedefinieerd met als doel inzicht te krijgen in de

belangrijkste stagnaties en op basis daarvan

oplossingen te ontwikkelen.

Het doel van dit onderzoek is om na te gaan

welke risico’s de financiering (en ontwikkeling)

belemmeren, welke (financiële) oplossingen

nodig zijn en of er al bestaande regelingen zijn

waarop initiatiefnemers een beroep kunnen

doen.

Om beter inzicht te krijgen in de (financiële)

knelpunten zijn enkele projectleiders en -experts

geïnterviewd. Het betreft vooral initiatieven die

zich in de uitvoeringsfase bevinden en waarbij

het financieringsvraagstuk aan de orde is

(geweest).

De opdracht is uitgevoerd door bureau Driven

By Values.

Voor dat de leidingen de grond in kunnen,

moet eerst de financiering rond komen.

23 mei 2016, versie 1.0 5

1.2 In onderzoek betrokken warmtenetten

Ten behoeve van dit onderzoek zijn

vertegenwoordigers geïnterviewd van

onderstaande warmtenetten en –projecten:

1. Maastricht

2. Sittard-Geleen

3. Heerlen

4. Tilburg

5. Breda

6. Moerdijk

7. Dordrecht

8. Westland

9. Zaanstad

10. Nijmegen

11. Ede

12. Hengelo

13. Groningen

Evenals (in-)direct betrokken experts:

netbeheerder, warmtebedrijf, adviseur,

producent

23 mei 2016, versie 1.0 6

2. Overzicht onderzochte warmtenetwerken

2.1 Rol in financiering overheden Uit de interviews komt naar voren dat

overheden in de onderzochte netten een

belangrijke rol spelen bij financiering van

warmtenetten. De exacte rol van de overheid

verschilt wel van project tot project:

23 mei 2016, versie 1.0 7

2.2 Overheden spin in het financieringsweb

Toch kan de conclusie worden getrokken dat de

overheden de spin zijn in het ‘financieringsweb’

rond de onderzochte warmteprojecten.

23 mei 2016, versie 1.0 8

3. Knelpunten financiering

3.1 Indeling knelpunten Ten behoeve van het creëren van overzicht zijn

de genoemde knelpunten als volgt ingedeeld:

Business Case: in welke mate

belemmert de (kwaliteit van de)

business case de financiering?

Financiers: in welke mate belemmeren

financiers de financiering?

Financiering door overheid: in hoeverre

werkt de rol van de overheid

belemmerend?

Macro-economisch: welke macro-

economische belemmeringen zijn

genoemd?

Maatschappelijk draagvlak: in hoeverre

is het ontbreken van draagvlak

belemmerend voor de financiering?

Wet- en regelgeving: in welke mate

wordt de financiering beperkt door wet-

en regelgeving?

In de navolgende paragrafen wordt per

onderdeel een overzicht van de genoemde

knelpunten opgesomd.

3.2 Business Case De Business Case kent een lange

terugverdientijd, evenals een relatief

laag rendement.

De risico’s zijn groot o.a. geen volloop

(het tempo waarmee nieuwe woningen

gebouwd worden), volume (het volume

dat wordt afgenomen), looptijd

contracten, stabiliteit/zekerheid afname

en bron, aansluitkosten en –drempels.

Aansluiten individuele bestaande bouw

verloopt moeizaam, aanpassingskosten

(o.a. breekwerk, koken zonder gas) zijn

hoog en komen bovenop de

aansluitkosten.

Afhankelijkheid van beperkte bronnen:

leveringszekerheid (o.a. levensduur) en

continuïteit van de warmtebronnen.

Eigenaren bronnen (producenten)

verstrekken geen garanties (restwarmte

is een ‘bijproduct’).

Kosten piek- en back-up voorzieningen

zijn hoog, de impact van

energiebelasting op de business case is

groot.

De ontwikkeling van warmtenetten

gebeurt veelal kleinschalig en

fragmentarisch. Er zijn veel

gelegenheidscombinaties, iedereen

vindt zijn eigen wiel uit, het

leervermogen is beperkt.

Kennis op het gebied van

warmteprojecten is schaars en

opgedane ervaringen worden

onvoldoende gedeeld. Dit leidt tot

hoge(re) voorbereidings- en

ontwikkelkosten.

Er zijn veel partijen betrokken met

conflicterende belangen. Bijbehorende

complexiteit van de voorbereiding werkt

kostenverhogend.

Een ‘open net’ kan de

investeringsbereidheid verlagen (de uit-

of inkoppeling moet terugverdiend

worden), belang leverancier/producent

versus netbeheerder.

3.3 Financiers Bereidheid van financiers

(banken/institutionele beleggers) om in

warmteprojecten te investeren is gering

vanwege de vele onzekerheden en de

lage rendementen.

23 mei 2016, versie 1.0 9

De rendementseisen van private

investeerders zijn hoog (t.g.v. het

gepercipieerde risico) en de eisen t.a.v.

terugverdientijden zijn kort.

De financieringseisen zijn streng en

initiatiefnemers kunnen er

niet/nauwelijks aan voldoen.

De Business Case is in de ogen van

financiers vaak onvoldoende

gedetailleerd en concreet uitgewerkt. Er

zijn te veel (onzekere) aannames en

uitgangspunten om een beslissing te

kunnen nemen.

Financiële instellingen hebben relatief

weinig kennis van complexe

warmteprojecten en kunnen de Business

Case moeilijk beoordelen.

Financiers gebruiken externe adviseurs

en advocaten voor beoordeling van de

Business Case. Dit leidt tot rework en

hoge kosten. Financieringskosten

drukken zwaar op de business case.

De looptijd van de lening doorfinanciers

is kort: rente en aflossing drukken zwaar

op de Business Case die veelal een

langere looptijd kent (25 – 30 jaar).

Garantstellingen van betrokken partijen

ontbreken veelal, waardoor de

bereidheid van financiers ontbreekt.

Garanties zijn alleen te dragen door

(financieel) solide partijen.

Er is een voorbeeld genoemd waarin

een bank bereidt lijkt te financieren,

doch dat bankiers elkaar tegenwerken in

een project.

3.4 Financiering door overheid De rol van de overheid in

energietransitie leidt tot dilemma’s

(commercieel belang van marktpartijen

/ betaalbaarheid versus maatschappelijk

belang overheid / verduurzaming).

Overheden willen commerciële partijen

niet ‘spekken’. Er is geen sprake van

volledig vertrouwen over en weer.

Middelen van Provinciale

duurzaamheidsfondsen (o.a. verkregen

door verkoop energiebedrijven) worden

relatief weinig ingezet voor de

energietransitie / warmteprojecten.

Provinciale duurzaamheidsfondsen

kennen strenge eisen en voorwaarden,

evenals banken. De eisen en

voorwaarden zijn nauwelijks

laagdrempeliger dan die van andere

financiers. Gemeenten kunnen

eenvoudiger (door-)lenen via BNG.

De financiële positie van decentrale

overheden is veranderd:

grondexploitatie is geen verdienmotor

meer (het weerstandsvermogen mag

niet aangetast worden door een

warmteproject).

Subsidies zijn veelal gericht op innovatie

en onvoldoende gericht op opschaling

en grootschalige uitrol. Echter, het EFRO

kent een specifiek thema “Koolstofarme

Economie” met een budget gericht op

de versnelde uitrol van (warmte-)

projecten..

SDE gerelateerde warmteprojecten zijn

nu gekoppeld aan omzet / volume

waardoor de subsidie niet direct kan

worden benut. Er is behoefte aan een

koppeling met investeringen om de

opstart van projecten te verbeteren.

Warmteprojecten vallen specifiek niet

onder SDE-regeling.

23 mei 2016, versie 1.0 10

3.5 Maatschappelijk draagvlak Het maatschappelijk draagvlak voor

warmtenetten is laag.

Meerdere warmtenetten kampen met

een slecht imago, op het gebied van:

Tarief

Hoge vastrechtkosten en

aansluittarieven.

Comfort

Storingen

Duurzaamheid

Betere alternatieven

Beperkte keuzevrijheid

3.6 Macro-Economisch Door de lage gasprijs zijn alternatieve

minder duurzame oplossingen

goedkoper.

De warmtevraag van gebouwen neemt

op termijn af door energiebesparende

maatregelen. Dit leidt tot lagere

inkomsten.

3.7 Wet- en regelgeving De prioriteit van (rest- duurzame)

warmte in de energietransitie is relatief

laag.

Warmteplannen komen moeizaam van

de grond: er is breed draagvlak voor

nodig.

Wet- en regelgeving werkt niet

bevorderend voor financiers /

investeerders:

Energiebelasting

Regeldruk

Ontbreken level-playing-field

gas

Lage gas- en olieprijs

Gaswet (budget aanleg gas niet

beschikbaar voor warmte)

‘Lozen’ restwarmte door

industrie

Rol Rijk (EZ / BZK) terughoudend in

(meeste) warmteprojecten. Kennis en

mankracht ontbreekt.

23 mei 2016, versie 1.0 11

4. Oplossingsrichtingen

4.1 Indeling oplossingsrichtingen Ten behoeve van het creëren van overzicht zijn

de genoemde oplossingsrichtingen als volgt

ingedeeld:

Business Case: welke

oplossingsrichtingen zijn genoemd om

de (robuustheid van de) business case te

verbeteren?

Financiers: in welke mate kunnen

financiers helpen?

Financiering door overheid: in hoeverre

kan de overheid de financiering

vereenvoudigen?

Maatschappelijk draagvlak: in hoeverre

kan maatschappelijk draagvlak

verbeterd worden en bijdragen?

Wet- en regelgeving: in welke mate

wordt de financiering vereenvoudigd

door aangepaste wet- en regelgeving?

In de navolgende paragrafen wordt per

onderdeel een overzicht van de genoemde

oplossingsrichtingen opgesomd.

4.2 Business Case Afdekken volloop- en volumerisico’s

door o.a. langdurige contracten met

afnemers, zekerstellen afname door

voorloopprojecten.

Delen mobiele piek- en back up

voorzieningen over meerdere projecten

werkt kostenverlagend (nu wordt

investering individueel gedragen per

project, zonder schaalvoordeel).

Gezamenlijk ontwikkelen van technische

oplossingen zoals warmtebuffers en

seizoensopslag werkt kostenverlagend.

In rendementsberekening rekening

houden met eindwaarde / waarde

assets na afschrijving.

Projecten bundelen (delen kosten,

management, kennis en ervaring),

minder gelegenheidscombinaties werkt

kostenverlagend en vergroot

leervermogen.

Aandacht voor bundeling, harmonisatie

projecten en initiatieven en

gezamenlijke lobby naar belangrijke

stakeholders, waaronder het Rijk.

Projecten bundelen in relatie tot rol

netbeheerder, voorsorteren op

(toekomstige) rol netbeheerder en

leverancier. Toewerken naar

grootschaligere netten met meerdere

bronnen (zoals elektriciteit en gas).

Warmte inpassen in grootschalige

renovatietrajecten.

Activa via leaseconstructie ter

beschikking stellen aan warmtebedrijf.

Geothermie/aardwarmte inzetten t.b.v.

leveringszekerheid (dit vergt wel hoge

voorinvesteringen/-risico’s terwijl de

korte termijn vraag onzeker is. Er is een

groot afname volume nodig).

4.3 Financiers Het Rijk als intermediair tussen

pensioenfondsen, verzekeraars, fonds

en warmteprojecten. Organiseren

voorlichtings- en consultatieronde in

samenwerking met provincies bij

banken, pensioenfondsen, verzekeraars,

energiefondsen zodat alle partijen op

hetzelfde kennisniveau komen en vanuit

eenzelfde perceptie / feitenmateriaal

aan oplossingen kan worden gewerkt.

Ontwikkelen template voor een

financieringsaanvraag in samenwerking

met bovengenoemde partijen.

23 mei 2016, versie 1.0 12

Standaardiseren due-diligence traject

ter verlaging van de kosten en verhoging

van de kans op financiering.

Inventariseren van eisen die

bovengenoemde partijen stellen aan de

financiering van warmteprojecten

(rekening houdend o.a. met verschil in

kapitaalkracht van de provincies).

In kaart brengen

herfinancieringsmogelijkheden

gedurende de levensduur van een

warmtenet en delen van kennis en

ervaring onder initiatiefnemers.

Bundel projecten en initiatieven t.b.v. de

internationale kapitaalmarkt die

geïnteresseerd is vanaf € 50 mln. (t.b.v.

herfinanciering tijdens exploitatiefase).

Onderzoek de mogelijkheden van

crowd-funding en private / institutionele

beleggers.

Onderzoek de rol van de netbeheerders

(o.a. Alliander, Enexis, Stedin).

Netbeheerders hebben een rol in de

energietransitie (uitfaseren van gas),

accepteren lange terugverdientijden en

afschrijvingstermijnen. Bepaal een

geaccepteerd transsporttarief o.b.v.

investeringsomvang, rendement,

eindwaarde en gemiddeld aantal te

transporteren volume.

Ontwikkel arrangementen voor

netbeheerders en provincies (een

Provincie verstrekt mogelijk liever een

garantstelling aan een netbeheerder

dan aan privaat).

De Nederlandse Investering Autoriteit

(NIA) is bezig om met partijen een

energiefonds op te richten. De NIA is

voornemens een derde van de

investering te dragen, liefst groter dan

€50 mln. mogelijk in samenwerking met

Nederlands Investeringsinstelling (NII)

die tot doel heeft om Nederlandse

investeringsprojecten geschikter te

maken voor institutionele beleggers.

Maak de behoefte kenbaar richting deze

instellingen: o.a. lange

terugbetaaltermijn, achtergestelde

leningen, marktconforme rentes zonder

risico-opslag, kostendekkend.

4.4 Financiering door overheid Grote en actieve (financiële)

betrokkenheid Rijk (EZ, BZK) in

warmteprojecten.

Strakkere coördinatie van het Rijk op

acties n.a.v. de Warmtevisie (bijv.

fonds). De opvolging kan niet getrokken

worden door lagere overheden en/of

netbeheerders.

Pro-actievere rol overheid, minder

risicomijdend in warmteprojecten die

energietransitie bevorderen.

Er is een eenduidig beeld nodig op de

noodzakelijke financiële bijdrage van de

overheden in projecten (o.a. wel of niet

afdekken onrendabele top

hoofdinfrastructuur en hoe deze te

financieren).

Aardgasbaten inzetten voor warmte

(Gaswet).

Middelen provinciale fondsen (veelal

ontvangen door verkoop regionale

energiebedrijven) adequater inzetten

voor warmteprojecten t.b.v.

energietransitie.

Herinvesteren gerealiseerde

rendementen in nieuwe

warmteprojecten.

Ter beschikking stellen langlopende

achtergestelde leningen.

(Meewerken aan) verlagen kosten van

geldleningen.

23 mei 2016, versie 1.0 13

Verzekeren risico’s (bijv. uitval bron),

gezamenlijk oprichten van een

garantiefonds om restrisico’s af te

dekken die nu door niemand gedragen

worden. Overheid als achtervang voor

financiers, voor afdekken laatste risico’s

(zie ook voorgaande punt).

Boringen geothermie verzekerd via

Rijksgarantieregeling, soortgelijke

oplossing voor wegvallen warmtebron.

Garantstelling gemeente voor risico’s

aanloopfase (o.a. met

voorloopprojecten, aansluiten eigen

gebouwen in de buurt van warmtenet).

In Frankrijk exploitatieverzekering

aardwarmte en garantiefonds Rijk.

Gedeeltelijke garantstelling Provincie op

vollooprisico.

(Financiële) ondersteuning overheid bij

verlagen aansluitdrempels bestaande

bouw.

Subsidies koppelen aan

investeringsomvang i.p.v. aan omzet en

volume zodat financiële middelen

vroeger in project benut kunnen

worden.

Ondernemerschap, innovatiedrang,

commitment, volharding, bestuurlijke

drive, samenwerken schouder aan

schouder.

Oprichten investeringsbank voor

infrastructuur projecten.

Gezamenlijk optrekken richting Juncker-

fonds (Europees Fonds Strategische

Investeringen): oplossing ontwikkelen

voor hoge voorloopkosten,

exploitatieverliezen beginjaren, te lage

rendementen, mogelijk ook garanties.

Meebetalen aan proces- en

voorbereidingskosten / onderzoeken

door gemeente, provincie en/of Rijk.

Delen kennis en ervaring m.b.t. voor

warmteprojecten relevante

subsidieregelingen (o.a. European

Energy Efficiency Fund, Europees Fonds

voor Strategische Investeringen,

Europees Fonds voor Regionale

Ontwikkeling, ELENA)

Uitwerken rollen met bijbehorende

financiële oplossingen van gemeente,

provincie, Rijk op staatsteun getoetst

(nu dienen projecten zelf een staatsteun

toets te organiseren).

4.5 Maatschappelijk draagvlak Transitie van elektriciteit en gas naar

elektriciteit en warmte/gas afstemmen

met andere initiatieven in het licht van

de energietransitie.

Stimuleren ‘omdenken’ stimuleren van

“recht op gas, naar recht op warmte”

Verlagen aansluitdrempel bestaande

bouw met hulp van de overheden.

Genuanceerder inzicht geven in rol

warmtenetten in energietransitie en

effect op duurzaamheid.

Werken aan imago warmtenetten:

benchmarken welke netten het goed

doen, welke minder goed (kennis delen

en positieve ervaringen stimuleren).

Stimuleren en bijdragen aan objectieve

en transparantie communicatie over

warmtenetten.

4.6 Wet- en regelgeving Aanpassen belastingwetgeving indien

onverhoopt langdurige back-up nodig is

(i.g.v. wegvallen duurzame bron).

Betrekken vastgoedontwikkelaars en

woningbouwcorporaties, geen

nieuwbouw/renovaties op gas (zoals in

Denemarken).

23 mei 2016, versie 1.0 14

Warmtenetten (op lange termijn)

behandelen als gas- en

elektriciteitsnetten: gesocialiseerd

aansluittarief hanteren.

Stimuleren innovatiemogelijkheden

gericht op vergroten inkomsten en

opschaling, naast kostenreductie.

Stimuleren initiatieven op basis van

investering / bijdrage per ton CO2

emissiereductie..

Verhogen kosten gas of verbieden gas in

bepaalde situaties.

Nieuwe warmteaansluitingen gaan op

lange termijn ten koste van

gasaansluitingen (geleidelijk wordt de

gasaansluiting duurder).

Vergelijk en organiseer transitie naar

warmte als die van olie naar gas en

maak gebruik van leerervaringen.

Pak warmtetransitie grootschaliger en

daadkrachtiger aan.

Werk op provinciaal niveau met

gemeenten én Rijk aan ontwikkeling van

een energievisie, warmtevisie en aan

warmteplannen.

23 mei 2016, versie 1.0 15

5. Conclusies en aanbevelingen

5.1 Conclusies Slechts een klein percentage van de

onderzochte projecten heeft

daadwerkelijk financial close bereikt.

(G)een enkel warmtenet is direct

gefinancierd door banken,

pensioenfondsen, investeerders en/of

institutionele beleggers.

Gemeenten zijn veelal facilitator en in

meerdere gevallen aandeelhouder van

het warmte-infrabedrijf en soms ook

van het warmteleveringsbedrijf.

De markt voor warmtenetten is niet

aantrekkelijk voor financiers en

investeerders. Zonder krachtig

stimuleringsbeleid van de overheid

komen warmtenetten niet of nauwelijks

tot stand.

Financiering is thans alleen mogelijk met

hulp van gemeente, provincie, Rijk én

robuuste private partners.

Financiering veelal door combinaties

gemeente, provincie, Rijk,

netbeheerder, waterbedrijf en/of

energie-exploitant.

Rendement Business Cases is laag en de

terugverdientijden zijn te lang voor

commerciële partijen en financiers.

In Business Case projecten wordt veelal

geen rekening gehouden met de (rest-)

waarde van een warmtenet na

afschrijving.

Bijhorende risico’s (volloop, volume

afname en bron) zijn groot in relatie tot

verwachte rendementen.

De belangen van private en publieke

partijen zijn deels conflicterend

(duurzaamheid, betaalbaarheid,

winstgevendheid)

Betrokken partijen zijn onvoldoende in

staat om relevante risico’s volledig te

alloceren en/of te mitigeren. De

restrisico’s worden door niemand

gedragen.

De financieringsbereidheid is laag

zonder mitigatie risico’s en

garantstellingen.

Business cases zijn niet robuust genoeg

om de financieringskosten te dragen

(o.a. due diligence).

De eisen en wensen van provinciale

energiefondsen zijn moeilijk in te vullen

(gevraagde zekerheden,

financieringskosten, rendement, risico-

bereidheid).

Zekerheden en garantstellingen zijn

nodig voor het afdekken van restrisico’s

die commerciële partijen en financiers

niet nemen.

Er is nu een grote rol weggelegd voor

(decentrale) overheden in de

ontwikkeling van warmtenetten

(bijdrage ontwikkelkosten, verstrekken

subsidies, eventuele garanties en

inbreng vermogen).

Financieringsproblemen worden per

project opgepakt, gefragmenteerd. Er is

sprake van gebrekkige deling van kennis

en ervaring.

De warmtevisie werkt mee maar biedt

onvoldoende fundament om

warmteprojecten goed van de grond te

krijgen. Zonder deze visie zouden

diverse initiatieven echter zijn

stopgezet.

23 mei 2016, versie 1.0 16

5.2 Aanbevelingen Start het proces door aan financiers en

institutionele beleggers de vraag te

stellen wat de overheid moet doen om

de markt voor warmtenetten attractief

te maken.

Organiseer een dialoog m.b.t. de

financieringsvraagstukken tussen de

overheden (het Rijk, provincie,

gemeenten), netbeheerders

(netbeheerders accepteren lager

rendement en langere terugverdientijd),

financiers, institutionele beleggers,

pensioenfondsen en internationale

fondsen.

Bundel projecten t.b.v. de dialoog over

de financieringsvraagstukken: spreiding

risico’s, delen kosten, werken aan

integrale oplossingen, organiseren

leervermogen, nemen regie, overheid

als facilitator/intermediair, versnellen

lopende initiatieven (bijv. NIA, EFSI).

Stel de overheden de vraag in hoeverre

de mogelijkheden reiken om aan de

eisen en wensen van de beoogd

financiers (voorgenoemde partijen) te

voldoen.

Onderzoek parallel en op korte termijn

de mogelijkheden van het (versnellen)

van de oprichting van een nationaal

waarborg / garantiefonds in overleg met

het Rijk en financiers.

Organiseer en regisseer (lobby-)

initiatieven richting Rijk en financiers.

Organiseer de dialoog en stel vast in

hoeverre belanghebbenden tot elkaar

zijn te brengen. Stel daarna een

beleidskader op dat potentiële

financiers voor de komende 30 jaar

houvast geeft.

Ontwikkel de benodigde zekerheden in

samenspraak met financiers en Rijk (o.a.

energiebelasting, zekerstellen afname,

verlagen aansluitdrempel, verminderen

regeldruk, level-playing-field) in

exploitatie- en ook in aanloopfase.

De warmtevisie werkt mee. Echter

partijen hebben behoefte aan

krachtigere regierol/prikkels van het Rijk

t.b.v. versnellen van de energietransitie,

opvolgen acties warmtevisie, invulling

randvoorwaarden (o.a. aanpassen wet-

en regelgeving), definiëren integrale

oplossingen (gebied én gebouw) en

opschaling.

Werk wijzigingen in wet- en regelgeving

uit in samenspraak met betrokken

(markt-)partijen (eventuele

aansluitplicht warmtenet in

samenspraak met projectontwikkelaars

en woningbouw corporaties).

Stimuleer innovaties gericht op

opschaling én kostenreductie

(warmtebuffers, seizoensopslag,

mobiele piek en back up, …), rekening

houdend met ‘warmtenet van de

toekomst’.

23 mei 2016, versie 1.0 17

6. Tot slot

Het gebrekkige warmtenet: Het ideale warmtenet

Voor producenten:

Slecht imago, kosten wegen niet op tegen baten

Contractuele valstrik, geen mogelijkheid om activiteiten stop te zetten of te verhuizen

Voor afnemers:

Dure, oneerlijke kosten waarmee

men verplicht wordt opgezadeld

Voor de overheid:

Een dure, vervuilende, hinderlijke

energievoorziening in de regio

Voor exploitanten:

(Privaat) lage rendementen,

te hoge inkoopkosten, te lage

afzetprijzen, geen groei -

mogelijkheden

(Overheid) een verlieslatende

activiteit waarbij geen

maatschappelijke baten

worden gegenereerd

Voor de financiers:

Onzekerheid over rendement op geïnvesteerd vermogen

Bij falen geen manier om investering te recupereren

Voor producenten:

Een bijdrage aan een verbeterd imago

Een goed alternatief voor vernietigen van ‘overtollige warmte’, een extra waarde-driver

Voor afnemers:

Een schone en veilige manier op

het gebouw te verwarmen

Voor de overheid:

Een betaalbare en schone

energievoorziening in de regio

Voor exploitanten:

(Privaat) een goed rendement

met groeipotentie

(Overheid) een manier om in

één klap maatschappelijke

baten te realiseren Voor de financiers:

Een risico-arme investering om een gedegen rendement

te realiseren

23 mei 2016, versie 1.0 18

7. Geïnterviewde personen