2016 - 2017soos-nijmegen.nl/wp-content/uploads/2016/11/... · 2016 - 2017 . 1 INHOUDSOPGAVE ... 5.6...

KEUZEGIDS 2016 - 2017

1

INHOUDSOPGAVE

Inhoudsopgave ...............................................................................................................1

1 Algemeen ..............................................................................................................3

1.1 Inleiding ........................................................................................................3

1.2 Verklaring van de blokcodes .........................................................................4

1.3 Algemene opbouw ........................................................................................4

1.4 Toelichting BOWO-onderwijs ........................................................................5

2 Periode 6 ...............................................................................................................6

2.1 5KBW5 Innovatieve Reumatologie ...............................................................6

2.2 5KME5 Evidence based medicine ................................................................7

2.3 5KMG9 Complementaire behandelwijzen; wetenschappelijk (on)bewezen? 8

2.4 5KMP2 Acuut en chronisch nierlijden ...........................................................9

2.5 5KMR4 Zuurstof, een kwestie van leven en dood ....................................... 10

3 Periode 7 ............................................................................................................. 11

3.1 5KHC3 Hart in nood bij klein en groot ......................................................... 11

3.2 5KIA6 Immunological defence against micro-organisms (EN) .................... 12

3.3 5KMG3 Sekse, seksualiteit en multiculturaliteit........................................... 13

3.4 5KMG9 Complementaire behandelwijzen; wetenschappelijk (on)bewezen? 14

3.5 5KMP3 Veroudering: van moleculaire slijtage tot verlies aan lichaamsfuncties ...................................................................................................... 15

3.6 5KMP4 De "gestoorde" wereld van membranen en signalen...................... 16

3.7 5KMP5 Intra-uteriene ontwikkeling en toxicologie....................................... 17

3.8 5KMP6 Genetische en metabole ziekten .................................................... 18

3.9 5KMR6 Controversen in de hemostase ...................................................... 19

3.10 5KNW7 Pijn en pijnbestrijding ..................................................................... 20

3.11 5KNW8 Ontwikkelingspsychopathologie ..................................................... 21

3.12 5KON5 Erfelijke darmkanker: zelf wetenschappelijk onderzoek doen ........ 22

3.13 5KON6 Therapieontwikkeling in de hemato-oncolgie ................................. 23

3.14 5KVZ5 Optimalisering van medisch handelen ............................................ 24

3.15 5KVZ12 Neglected diseases in the tropics (EN) ......................................... 25

2

4 Periode 8 ............................................................................................................. 26

4.1 5KBW4 Kinderrevalidatie: jongleren met mogelijkheden ............................ 26

4.2 5KIA9 Pediatric infectious diseases (EN) .................................................... 27

4.3 5KMR3 Levensfasen; endocrinologie, groei, (in)fertiliteit ............................ 28

4.4 5KNW9 Translationele neuroscience: van basis naar klinkiek en terug ...... 29

4.5 5KVZ2 International public health (EN) ....................................................... 30

5 Periode 9 ............................................................................................................. 31

5.1 5KGH14 Evidence based geriatrie in de praktijk ......................................... 31

5.2 5KHC5 Secundaire hypertensie .................................................................. 32

5.3 5KIA8 Severe infectious diseases (EN) ...................................................... 33

5.4 5KMG1 De impact van aandoeningen bij kinderen, ouderen en verstandelijk 34

5.5 5KMG5 Geneeskunde in een filosofisch perspectief ................................... 35

5.6 5KMP8 Organen maken: regeneratieve geneeskunde en tissue engineering 36

5.7 5KON4 Hormonen en tumoren ................................................................... 37

5.8 5KVZ7 AIDS (EN) ....................................................................................... 38

5.9 5KVZ11 Palliatieve zorg .............................................................................. 39

5.10 5KVZ13 Patiëntgerichtheid en organisatie van zorg ................................... 40

6 Periode 10 ........................................................................................................... 41

6.1 5KGH1 Bijzondere heelkunde bij kinderen ................................................. 41

6.2 5KGH13 Acute Levensbedreigende aandoeningen bij kinderen ................. 42

6.3 5KIA3 Rationeel antibioticabeleid ............................................................... 43

6.4 5KME4 Radiologie in de klinische praktijk .................................................. 44

6.5 5KMG8 Chronische vermoeidheid .............................................................. 45

6.6 5KMP7 Gene- and immunotherapy (EN) .................................................... 46

6.7 5KMR8 Stoornissen in het ijzermetabolisme: van bench tot bedside.......... 47

6.8 5KNW2 Neurobiologie en psychiatrie ......................................................... 48

6.9 5KON1 Stamceltransplantatie: plaats en perspectief .................................. 49

6.10 5KVZ3 Keuzen in de gezondheidszorg ....................................................... 50

3

1 ALGEMEEN

1.1 Inleiding

Beste student, Vanaf februari worden er weer veel verschillende keuzeblokken aangeboden. In elke periode kun je kiezen uit een aantal blokken. Om een goede en weloverwogen keuze te kunnen maken heeft het SOOS dit jaar opnieuw een keuzegids voor je samengesteld. In deze gids kun je lezen wat de blokcoördinator én de student vinden van het blok. De blokcoördinator is gevraagd de essentie van zijn of haar blok zelf beknopt weer te geven. De mening van de student hebben we verkregen middels evaluatieformulieren ingevuld door studenten die het blok eerder hebben gevolgd. Meer informatie over de blokken is te vinden in de studiegids, te vinden op de SOOS-site en via de link: http://www.studiegids.science.ru.nl/ De keuzeblokken in periode 6 en 7 zijn gekoppeld aan het onderdeel Praktijkoriëntatie Wetenschapsbeoefening van het Blokoverstijgend Onderwijs Jaar 3. Meer informatie over dit BOWO-onderwijs kun je vinden op pagina 6. Periode 1, 2 en 3 van studiejaar 2017-2018 zijn niet opgenomen in deze keuzegids. De keuzeblokken zijn bedoeld om studenten de mogelijkheid te bieden dieper in te gaan op onderwerpen die hen aanspreken. Maar laat je niet afschrikken doordat sommige blokken als ‘druk’ worden bestempeld. Alle blokken zijn goed te doen voor een derdejaars student. Kies dus wat jou het meest interesseert en waarvan jij denkt dat je het meest kunt leren! Voor het maken van deze gids zijn studentcommentaren essentieel. Wij willen alle studenten die afgelopen jaar hun mening hebben gegeven bedanken en we hopen dat er dit jaar ook weer mensen bereid zijn om de volgende editie van de keuzegids mogelijk te maken! Veel plezier en succes bij het maken van een goede keuze! Met vriendelijke groet, Namens het SOOS, Lavinia Martis, Nicole de Kort, Kimberley van Zon, Rianne Damhuis en Maaike ten Westenend

http://www.studiegids.science.ru.nl/

4

1.2 Verklaring van de blokcodes

KBW Bewegingswetenschappen KGH Speciële genees- of heelkunde KHC Hart en circulatie KIA Infectie en afweer KME Meten en evaluatie van gezondheid en ziekte KMG Maatschappij en gezondheid KMP Moleculaire pathologie KMR Metabolisme en regulatie KNW Neurowetenschappen KON Oncologie KVZ Volksgezondheid

1.3 Algemene opbouw

De informatie die je aantreft in de hiernavolgende pagina’s is als volgt gestructureerd:

Bloktitel Vakgebied Blokcoördinator E-mailadres blokcoördinator Docentcommentaar Studentcommentaar

5

1.4 Toelichting BOWO-onderwijs

Periodes:

6 7 8 9 10

5KBW5 5KME5 5KMG9 5KMP2 5KMR4

BO

WO

-keuze

blo

kken

5KHC3 5KIA6 5KMG3 5KMG9 5KMP3 5KMP4 5KMP5

5KMP6 5KMR6 5KNW7 5KNW8 5KON5 5KON6 5KVZ5 5KVZ12

BO

WO

-keuze

blo

kken

5KBW4 5KIA9 5KMR3 5KNW9 5KVZ2

Keuze

blo

kken

5KGH14 5KHC5 5KIA8 5KMG1 5KMG5 5KMP8 5KON4

5KVZ7 5KVZ11 5KVZ13

Keuze

blo

kken

5KGH1 5KGH13 5KIA3 5KME4 5KMG8 5KMP7 5KMR8

5KNW2 5KON1 5KVZ3

Keuze

blo

kken

50210 Psycho- problematiek

50210 Psycho- problematiek

5PKO1 5PKO1 5PKO1 5PKO1 5PKO1

De keuzeblokken in periode 6 en 7 zijn gekoppeld aan het onderdeel Praktijkoriëntatie Wetenschapsbeoefening van het Blokoverstijgend Onderwijs Jaar 3. Vanwege deze koppeling aan de BlokOverstijgende Wetenschappelijke Oriëntatie, worden de keuzeblokken in deze periode BOWO-blokken genoemd. Elke Bachelorstudent dient één BOWO-blok te volgen. Een BOWO-blok onderscheidt zich van een gewoon keuzeblok door het feit dat na afloop van het BOWO-blok een onderzoeksvoorstel wordt geschreven dat aansluit op

de thematiek van het betreffende blok. Dit gebeurt in de tijd die voor het blokoverstijgend onderwijs staat. Het onderzoeksvoorstel wordt begeleid door docenten uit het blok en beoordeeld door de blokcoördinator. Het onderzoeksvoorstel en de beoordeling ervan worden in het portfolio bewaard. Blokoverstijgend wordt gedurende het keuzeblok ook extra onderwijs verzorgd om een goede basis voor het schrijven van een onderzoeksvoorstel te leggen.

6

2 PERIODE 6

2.1 5KBW5 Innovatieve Reumatologie

Reumatische ziekten Dr. J. Fransen [email protected] De docent zegt…

In dit blok staan innovaties in de behandeling van reumatische ziekten centraal. Reumatische ziekten zijn veelal chronische aandoeningen van vooral het bewegingsapparaat met een sterke betrokkenheid van het immuunsysteem. De behandeling van reumatische ziekten is sterk verbeterd, met name door betere medicijnen, eerdere diagnose, en vroegere en agressievere behandeling. Hierdoor hebben deze patiënten nu een veel betere prognose dan vroeger. Dit blok behandelt met name reumatoïde artritis, sclerodermie, en kristalartritis. Onderwerpen die daarbij aan bod komen zijn: epidemiologie, klinische evaluatie, etiologie, diagnostiek, prognostiek en behandeling. Nadat een basis is gelegd om de moderne behandeling van reumatische ziekten te begrijpen, vindt er verdieping plaats middels casuïstiek, het beoordelen en interpreteren van studies, het geven van presentaties, en het zelf innovatief zijn. De student zegt…

Vooral in de eerste week druk. Het blok heeft een duidelijke structuur, bijna iedere week wordt een ander ziektebeeld behandeld. Er moeten veel presentaties gehouden worden in het blok, waardoor je goed leert presenteren. Daarnaast zijn er ook veel praktische zaken die je zelf mag doen en is er veel patiëntcontact. Positieve punten:

- Veel zelf mogen doen - Enthousiaste docenten - Veel patiëntcontact Negatieve punten:

- Roostering niet altijd efficiënt - Vooral eerste week erg druk

mailto:[email protected]

7

2.2 5KME5 Evidence based medicine

Department for health evidence Prof. Dr. G.J. van der Wilt

[email protected] De docent zegt…

In het kerncurriculum heeft u de principes van Evidence Based Medicine (EBM) geleerd, en deze leren toepassen op concrete klinische vraagstukken. Vaardigheden die u daarbij heeft leren toepassen zijn het vertalen van een klinisch scenario in een PICO-vraag, het zoeken van relevante literatuur in pubmed, en het kritisch beoordelen van een artikel op validiteit, belang, en toepasbaarheid. In dit keuzeblok gaat u uw kennis en vaardigheden op het gebied van EBM verder uitbreiden en verdiepen. Het centrale thema in het blok is kennissynthese: het proberen te begrijpen van een specifiek klinisch vraagstuk door gebruik te maken van verschillende bronnen van kennis, en die met elkaar in verband brengen. Wanneer u over een bepaald onderwerp relevante literatuur gaat zoeken, dan zal het resultaat daarvan vaak heterogeen zijn: mogelijk zijn er resultaten van gerandomiseerde studies, van observationele cohort studies, van retrospectief onderzoek, of case reports. Resultaten van onderzoeken (ook wanneer het bv. Allemaal gerandomiseerde studies zijn) kunnen sterk verschillen, en spreken elkaar soms tegen. In dit blok leert u hoe u op basis van de beschikbare informatie een aanbeveling kunt formuleren voor de praktijk. U gebruikt daarvoor de GRADE systematiek (Grading of Recommendations Assessment, Development and Evaluation) en Review Manager, het programma dat de Cochrane Collaboration heeft ontwikkeld voor het schrijven van een systematic review. U werkt gedurende het blok in groepjes aan n specifiek onderwerp. De onderwerpen zijn actueel en relevant voor de klinische praktijk. U wordt begeleid door een docent van een klinische afdeling en een docent methodologie. Aan het eind van het blok presenteert u uw bevindingen op de betreffende klinische afdeling. In voorgaande jaren werd bijvoorbeeld gewerkt aan een aanbeveling over het beleid bij eclampsie, en over het beleid bij diverticulitis. De student zegt…

Het blok heeft weinig contacturen, maar er zit wel veel tijd in het verslag dat je moet inleveren. Het blok wordt niet afgesloten met een toets maar met een presentatie van je verslag. Positieve punten:

- Enthousiaste docenten - Geleerde vaardigheden nuttig voor onderzoek in latere loopbaan - Geen toets Negatieve punten:

- Weinig praktisch onderwijs - Hoorcolleges sluiten niet altijd aan bij je onderzoek - Je krijgt weinig mee van de onderzoeken van collega studenten - In het begin onduidelijk wat er van je verwacht wordt


8

2.3 5KMG9 Complementaire behandelwijzen; wetenschappelijk (on)bewezen?

Eerstelijnsgeneeskunde Drs. H.W. Stappers


Patiënten bezoeken naast hun eigen arts soms ook een complementaire behandelaar, zoals bijvoorbeeld een antroposofisch arts, een homeopaat, een natuurarts, acupuncturist of een paranormaal genezer. Het is daarom van belang dat ook de regulier werkend arts basiskennis heeft van de complementaire behandelwijzen waar patiënten gebruik van maken. In dit blok worden enkele complementaire behandelwijzen vanuit diverse invalshoeken tegen het licht gehouden. Welke complementaire behandelwijzen zijn in Nederland de meest gangbare en wat zijn de theoretische en historische kaders? Hoe stelt men binnen de reguliere geneeskunde eigenlijk vast of een behandeling werkzaam en zinvol is? Wat voor evidence is er voor de werkzaamheid en risico's van complementaire behandelingen als we dezelfde meetlat hanteren als in de reguliere geneeskunde? Hierbij komt de wetenschapsfilosofie, epidemiologie, maar ook fundamenteel onderzoek uitvoerig aan bod. Ook op farmacologische, psychologische, ethische, maatschappelijke en juridische aspecten wordt ingegaan. Een vast onderdeel van het blok is het bezoeken van een praktijk en het bijwonen van het spreekuur van een complementaire behandelaar. Daarnaast wordt er ook een werkstuk gemaakt van beperkte omvang over een zelf gekozen onderwerp. Naast het werkstuk op schrift houdt u over uw werkstuk een individuele presentatie aan het einde van het blok. De student zegt…

Het is een druk blok met lange dagen. Het is een erg interessant blok over de alternatieve en reguliere geneeswijze, waarin je vaak met elkaar in discussie gaat. Daarnaast vinden er ook gesprekken met patiënten plaats en is er een praktijkbezoek. De toets is goed te doen. Het werkstuk en de presentaties zijn erg leerzaam. Positieve punten:

- Out of te box denken wordt gestimuleerd - Verbreding van je kennis - Enthousiaste docenten Negatieve punten:

- Verdeling van de werklast soms ongelijk verdeeld - Sommige werkgroepen zijn lang en voegen minder toe aan het blok dan andere werkgroepen - Het was onduidelijk wat de verwachtingen waren omtrent het werkstuk


9

2.4 5KMP2 Acuut en chronisch nierlijden

Nierziekten Dr. H.W. van Hamersvelt


De nierfunctie kan door verschillende oorzaken acuut of chronisch verslechteren. In dit blok wordt de klinisch gangbare methode voor bepalen van de nierfunctie in de praktijk onderzocht. Als oorzaken van acute nierinsufficiëntie komen met name obstructie en het hemolytisch uremisch syndroom aan bod. Wanneer bij een patiënt de nierfunctie helemaal verloren is gegaan is nierfunctievervangende therapie noodzakelijk. In dit blok komen de voorwaarden voor hemodialyse en CAPD, met de bijbehorende voor- en nadelen, aan de orde. Daarnaast wordt uitgebreid ingegaan op een aantal aspecten van niertransplantatie en wordt de farmacokinetiek van meest gebruikte immuunsuppressiva besproken. De student zegt…

Erg leuk blok met veel patiëntcontact en praktijkopdrachten. Door de kleine groepen erg veel interactie met docenten. Het blok wordt afgesloten met een verslag, bijbehorende presentatie en een eindtoets. Positieve punten:

- Veel patiëntcontact - Veel praktijkopdrachten - Enthousiaste docenten Negatieve punten:

- Soms lange dagen - Literatuuronderzoek erg uitgebreid


10

2.5 5KMR4 Zuurstof, een kwestie van leven en dood

Fysiologie Mw. Dr. M. Catoire


Het blok "Zuurstof, een kwestie van leven en dood" gaat dieper in op het zuurstoftransport van buitenlucht tot in de cellen, wat daarin eventueel fout kan gaan en wat de mogelijkheden voor behandelingen zijn. Voor het gehele lichaam kan de zuurstofbehoefte variëren van 0,3 L/min in rust tot meer dan het 20-voudige, terwijl gebrek aan zuurstof binnen 3 minuten tot irreversibele beschadigingen leidt. Onderwerpen van het blok zijn ten eerste het normale zuurstoftransport van buitenlucht tot mitochondrion en de regulatie hiervan. Ten tweede komt aan de orde weefseloxygenatie onder bijzondere omstandigheden en afwijkingen in gassamenstelling en transport en de consequenties hiervan voor gezondheid en functioneren. Ten derde komen moderne diagnostische technieken aan de orde die o.a. De continue kwantitatieve bewaking mogelijk maken van de weefseloxygenatie bij m.n. Patiënten at risk. Vervolgens wordt ingegaan op een aantal high-tech behandelingen zoals: cardiopulmonaire Bypass, Extracorporele Membraan Oxygenatie (ECMO), bloedvervangende zuurstofdragers. Ruim aandacht wordt ook besteed aan de rol van zuurstof binnen inspanning en het belang van zuurstof voor celfysiologische processen, het ontstaan van reactieve zuurstof radicalen, en hun klinische relevantie. De onderwerpen zijn zodanig gekozen dat iedereen er in de praktijk mee te maken zal krijgen, ofwel als slachtoffer of als behandelaar, terwijl ze niet in het reguliere curriculum worden behandeld. Een groepjesgewijze Powerpointpresentatie over het gekozen researchonderwerp sluit het blok af. De student zegt…

Het blok is vooral in de eerste week druk. Verder is er wel voldoende tijd om ZSO’s te maken en je presentatie voor te bereiden. Het blok is goed opgebouwd en er loopt een duidelijke rode draad door het blok. Er zijn een aantal leuke practica in het blok verwerkt. Positieve punten:

- Duidelijke opbouw - Leuke en leerzame practica Negatieve punten:

- Vooral in de eerste week erg druk - Veel fysica


11

3 PERIODE 7

3.1 5KHC3 Hart in nood bij klein en groot

Cardio-thoracale chirurgie Drs. MWA Verkroost


Hartziekten zijn de belangrijkste oorzaak van morbiditeit en mortaliteit in onze maatschappij. De blijvende problematiek verbonden aan diagnose en behandeling van hartziekten is niet alleen van belang voor de specialisten op dit gebied maar ook voor huisartsen en andere specialisten. Het doel van het keuzeblok "Hart in nood" is tweeledig. Ten eerste is het doel de student in contact te brengen met de praktijk en het proces van klinische beslissingen in concrete situaties. De theoretische kennis verworven in het kerncurriculum wordt uitgediept en wordt getoetst in de praktijk. Dit komt er dus op neer dat kennis opgedaan in vorige studiejaren gebruikt wordt om een aantal concrete patiëntenproblemen zo goed als mogelijk te begrijpen. Het is dus niet zo dat de student na dit studieblok zichzelf als cardioloog of als cardiothoracaal chirurg geschoold heeft, maar wel dat hij geleerd heeft om zijn theoretische kennis in de praktijk te gebruiken. Of om het met de woorden van een student te vertalen: "dit blok heeft me voor het eerst in contact gebracht met het echte ziekenhuisleven en me tevens duidelijk gemaakt waarom ik als jaren een aantal theoretische vakken heb moeten in studeren. Daarnaast krijgt de student de mogelijkheid zich te verdiepen in de historische wortels, huidige positie en de te verwachten ontwikkelingen van de vakgebieden cardiologie, kindercardiologie en hartchirurgie. Ook maakt de student kennis met wetenschappelijke onderzoekthema's. Organisatorisch wordt dit blok grotendeels in het ziekenhuis doorlopen, met als consequentie dat werkschema's, praktijkobservaties slechts kort voor de start van dit blok kunnen worden opgesteld. De student zegt…

Het is een overzichtelijk en leerzaam blok waarbij wat herhaling uit Circulatie 2 zit maar ook veel nieuwe info aan bod komt. Je bent zelfs een aantal dagen in het ziekenhuis bezig. Er is een toets, een presentatie en een verslag maar erg veel contactonderwijs is er niet. Positieve punten:

- Erg klinisch Negatieve punten:

- De begeleiding was niet altijd goed georganiseerd


12

3.2 5KIA6 Immunological defence against micro-organisms (EN)

Medische microbiologie Dr. RW Sauerwein


A key function of the immune system is the defence against invading micro-organisms. The immune response starts with pathogen recognition followed by a regulation step resulting in a protective immune response. Some responses, however, induce pathology in the host and some micro-organisms have found ways to evade the immune system. In this BOWO blok you will formulate key research questions on a cutting-edge subject on immunology and infectiology and you will learn how to write a research proposal. De student zegt…

Een lastig maar erg interessant blok, waarbij je eens een keer de BMW bril opzet. De eerste twee weken worden afgesloten met een open vragen tentamen. Daarna ga je in groepjes werken aan het research project, iets wat erg leuk en leerzaam is en iets wat wij niet vaak doen. Het rooster is zo ingericht dat er genoeg tijd is om alle opdrachten goed uit te voeren. Positieve punten:

- Enthousiaste docenten - Blok is (gedeeltelijk) in het Engels - Andere manier van leren (m.b.v. Artikelen) Negatieve punten:

- Soms moeilijke artikelen - De verwachte kennis is groot


13

3.3 5KMG3 Sekse, seksualiteit en multiculturaliteit

Eerstelijnsgeneeskunde Dr. TAM Teunissen


In dit blok staan vier thema's centraal. De eerste week staat in het teken van de rol die gender en cultuur spelen in de hulpverlening. De student leert hoe een goede vraagverheldering rekening houdt met het man/vrouw zijn van de patint, hoe de eigen socialisatie van invloed is op cultuur- en sekse gerelateerde problemen en hoe communicatieproblemen hierover te voorkomen zijn. Het tweede thema richt zich op het verwerven van kennis en vaardigheden over sekse- en cultuurverschillen in seksueel functioneren. Daarbij komen de anatomische en biologische aspecten en de behandeling van seksuele problemen bij mannen en vrouwen aan de orde. Bovendien kan de student aangeven hoe ook bij aandoeningen als SOA, incontinentie en alcohol- en benzodiazepine verslaving sekse en cultuur van belang zijn. Vervolgens maakt de student kennis met de belangrijkste lichamelijke en psychische klachten na seksueel misbruik. De student leert signalen herkennen die wijzen op misbruik in de voorgeschiedenis en leert wat bij een verkrachting, ook vanuit gezondheidsrechtelijke aspecten, van belang is om te weten en te doen. Tot slot komen specifieke problemen van allochtone vrouwen met en rondom de reproductie aan bod en maakt de student kennis met gezondheidsproblemen en medische zorg voor legale vluchtelingen en illegaal verblijvenden in Nederland. De student zegt…

Het is een erg divers blok met onder andere stages, werkstukken, simulatiepatiënten en presentaties. Je wordt beoordeeld aan de hand van een gesprek, essays, een tentamen en een presentatie. Begin op tijd aan je essay, want het is een redelijk druk blok. Maar ondanks dat een erg leuk en leerzaam blok. Positieve punten:

- Simulatiepatiënten zijn erg leerzaam - Verschillende vormen van onderwijs (bv. Zedenpolitie, simulatiepatiënt en een stage) Negatieve punten:

- Komt veel op je af in het begin


14

3.4 5KMG9 Complementaire behandelwijzen; wetenschappelijk (on)bewezen?

Eerstelijnsgeneeskunde Dr. HW Stappers


Patiënten bezoeken naast hun eigen arts soms ook een complementaire behandelaar, zoals bijvoorbeeld een antroposofisch arts, een homeopaat, een natuurarts, acupuncturist of een paranormaal genezer. Veel patiënten melden dit echter niet spontaan aan de reguliere behandelaar. Anderen hebben er vragen over en stellen het op prijs er met hun eigen arts over te kunnen praten. Het is daarom van belang dat ook de regulier werkend arts een basiskennis heeft van de complementaire behandelwijzen waar patiënten gebruik van maken. In dit blok worden enkele complementaire behandelwijzen vanuit diverse invalshoeken tegen het licht gehouden. Welke complementaire behandelwijzen zijn in Nederland de meest gangbare en wat zijn de theoretische en historische kaders? Hoe stelt men binnen de reguliere geneeskunde eigenlijk vast of een behandeling werkzaam en zinvol is? Wat voor evidence is er voor de werkzaamheid en risico's van complementaire behandelingen als we dezelfde meetlat hanteren als in de reguliere geneeskunde? Hierbij komt de wetenschapsfilosofie, epidemiologie, maar ook fundamenteel onderzoek uitvoerig aan bod. Ook op farmacologische, psychologische, ethische, maatschappelijke en juridische aspecten wordt ingegaan. Een vast onderdeel van het blok is het bezoeken van een praktijk en het bijwonen van het spreekuur van een complementaire behandelaar. Daarnaast wordt er ook een werkstuk gemaakt van beperkte omvang over een zelf gekozen onderwerp. Naast het werkstuk op schrift houdt u over uw werkstuk een individuele presentatie aan het einde van het blok. De student zegt…


- Out of te box denken wordt gestimuleerd - Verbreding van je kennis - Enthousiaste docenten Negatieve punten:

- Verdeling van de werklast soms ongelijk verdeeld - Sommige werkgroepen zijn lang en voegen minder toe aan het blok dan andere werkgroepen - Het was onduidelijk wat de verwachtingen waren omtrent het werkstuk


15

3.5 5KMP3 Veroudering: van moleculaire slijtage tot verlies aan lichaamsfuncties

Biochemie MW Dr. GJCGM Bosman


Centraal in dit blok staan de moleculaire mechanismen van een aantal verouderingsprocessen en de gevolgen daarvan op hogere fysiologische organisatieniveaus. Bij veroudering hebben moleculaire veranderingen gevolgen voor het functioneren van cel, orgaan en organisme. Deze veranderingen kunnen vooral goed worden onderzocht op het niveau van moleculen en cellen. Een gedeelte van dit blok bestaat dan ook uit practica, waarin een aantal veel gebruikte technieken (spectrofotometrie, enzym-metingen, celscheidingen, histochemie, DNA-isolatie, PCR, elektroforese) zullen worden gebruikt om verouderingsprocessen op te sporen en onderliggende hypotheses te testen. De veroudering van de rode bloedcel dient als voorbeeld van veroudering op moleculair en cellulair niveau. Hierbij wordt meteen verband met een aantal ziektebeelden gelegd. Verouderingsprocessen kunnen leiden tot orgaan-specifieke aandoeningen. Dit aspect zal worden bestudeerd aan neurodegeneratieve aandoeningen van het brein, waarbij de ziekte van Alzheimer centraal staat. In dit kader zal de student ook kennis maken met ethische en wetenschappelijke aspecten van onderzoek bij de oudere mens. Normale en pathologische veroudering zullen daarbij in persoonlijk contacten met ouderen aan de orde komen. Tijdens het hele blok door zullen studenten in groepjes van drie werken aan een scriptie en een referaat over een karakteristieke veroudering gerelateerde aandoening. Hierbij zal het verband tussen de verschillende elementen (molecuul, cel, orgaan, organisme) verder worden uitgediept. Dit literatuuronderzoek zal mede de basis vormen voor het onderzoeksvoorstel dat na het blok binnen de cursus 5BOSA8 geschreven zal worden. De student zegt…

De opbouw van het blok was erg goed, van moleculair niveau naar algemeen niveau. Je duikt voor het eerst echt in de literatuur, waardoor je het idee hebt dat je wetenschappelijk bezig bent. Er is veel afwisseling tussen theorie, literatuur en praktijk (lab en kliniek). Er is een afsluitende scriptie en presentatie. Positieve punten:

- Afwisseling tussen theorie en praktijk - Enthousiaste docenten - Klinisch en wetenschappelijk relevant Negatieve punten:

- Gaat soms te veel in op moleculair niveau - Eerste twee weken druk


16

3.6 5KMP4 De "gestoorde" wereld van membranen en signalen

Fysiologie Prof. Dr. PMT Deen


Een belangrijk deel van het onderzoek binnen het UMC St Radboud heeft betrekking op ziektebeelden waaraan verstoringen van membraantransport- en signaaltransductieprocessen ten grondslag liggen. Hierbij kan gedacht worden aan bijvoorbeeld Nefrogene Diabetes Insipidus (NDI), Diabetes Mellitus (DM) en Cystische Fibrose (CF). Dit onderzoek is deels patiëntgebonden en deels niet-patintgebonden. Het onderzoek is multidisciplinair van karakter en kent genetische, moleculairbiologische, biochemische en celfysiologische componenten. In dit keuzeblok zal de wisselwerking tussen de verschillende disciplines worden gedemonstreerd door het traject patint, orgaan, cel en molecuul te doorlopen. Na afloop zal de student dan ook een goed inzicht hebben gekregen in de klinische aspecten en preklinische mechanismen die ten grondslag liggen aan een ziektebeeld en de manier waarop klinische en preklinische afdelingen samenwerken om deze te ontrafelen. Het blok bestaat uit een drietal onderdelen. In het eerste onderdeel worden door een klinisch geneticus, internist en kinderarts voordrachten gegeven waarin een aantal ziektebeelden, waaraan bovenstaande stoornissen ten grondslag liggen, worden besproken. In het tweede onderdeel staat het uitvoeren van een literatuuronderzoek centraal. U maakt hierbij kennis met de diverse aspecten die verbonden zijn aan een gedegen literatuuronderzoek, hetgeen in de kliniek vaak als uitgangspunt dient voor een wetenschappelijk onderzoek of behandelwijze. In het laatste onderdeel maakt u ten slotte kennis met toonaangevend wetenschappelijk onderzoek zoals dat binnen onze faculteit wordt verricht. De student zegt…

In de eerste week krijg je een opfriscursus literatuur zoeken, iets wat heel handig is. Dit is niet alleen handig voor het blok maar zeker ook voor het maken van het onderzoeksvoorstel en de scriptie die aan het eind van week drie ingeleverd moet worden. Je krijgt ook veel lab vaardigheden mee, iets wat als heel interessant wordt ervaren, aangezien je dat niet veel krijgt in de rest van de bachelor. Het zijn lange dagen met veel contactonderwijs in de eerste twee weken maar daarna krijg je zeker genoeg tijd om aan je scriptie en presentatie te werken. Positieve punten:

- Goed leren omgaan met pubmed - Goed opgezette practica Negatieve punten:

- Soms geen verband tussen de fysiologie en de kliniek


17

3.7 5KMP5 Intra-uteriene ontwikkeling en toxicologie

Department for health evidence Dr. Ir. CJA Roeleveld


In dit blok worden de normale en de verstoorde gametogenese, embryologie en foetale ontwikkeling behandeld. Hierbij wordt ook uitgebreid aandacht besteed aan het ontstaan van aangeboren afwijkingen tot en met de vierde maand van de zwangerschap en ontwikkelingsstoornissen later in de zwangerschap. Daarnaast komen factoren aan bod die van invloed kunnen zijn op de embryonale/foetale ontwikkeling en de vruchtbaarheid. Het eetpatroon van de moeder is bijvoorbeeld erg belangrijk en derhalve wordt de invloed van een teveel of tekort aan essentiële vitamines bestudeerd. Ontregeling van de ontwikkeling of de vruchtbaarheid kan ook ontstaan door invloed van geneesmiddelen (bv. Cytostatica, prednison, DES, en Softenon) of mogelijk door blootstelling aan bestrijdingsmiddelen of hormoon verstorende stoffen. Genotmiddelen zoals alcohol, drugs en roken hebben een bewezen schadelijke invloed. De ontwikkeling van het ongeboren kind en de aangeboren afwijkingen, die daarbij in de verschillende orgaansystemen kunnen ontstaan - al/dan niet onder invloed van exogene factoren - worden in groepen zelfstandig uitgewerkt en aan elkaar gepresenteerd. In het blok komen ook de mogelijkheden en onmogelijkheden van prenatale therapie en genetic counseling aan de orde. De student zegt…

Het is een erg interessant blok met een duidelijke opbouw. In het begin krijg je redelijk veel theorie, maar erg nuttig voor alle kanten van de geneeskunde om meer over algemene embryologie te weten te komen. Je werkt in groepsverband. Er zijn verschillende toetsingsvormen zoals een theoretische toets, een presentatie en het inleveren van ZSO’s. Positieve punten:

- Goede begeleiding van docenten - Practicum in snijzaal erg interessant - Interessante stof Negatieve punten:

- Redelijk druk blok, vooral in eerste week


18

3.8 5KMP6 Genetische en metabole ziekten

Genetica Dr. BMW van Bon


Om te achterhalen in welke mate erfelijkheid een rol speelt in de ziekte van een patint wordt de student in het keuzeblok "De patint met een erfelijke of metabole ziekte" het probleemgestuurde denken geleerd. Door goed te leren kijken en luisteren naar de patint, symptomen te leren groeperen en verbanden te leren leggen, wordt een klinisch denkraam gecreëerd om tot de juiste diagnose te komen. Diverse vormen van erfelijkheid worden aan de hand van concrete ziektebeelden behandeld. Ter verduidelijking en illustratie van de werkwijze bij een patint met een erfelijke aandoening is er speciale aandacht voor het adrenogenitaal Syndroom, evenals chromosoomafwijkingen, subfertiliteit, glycosyleringsdefecten, mitochondriële ziekten, en farmacogenetica. De centrale opbouw van het onderwijs binnen het keuzeblok bestaat uit het nauwkeurig (leren) bestuderen van de patint (inclusief diens persoonlijke beleving), de diagnostische (on)mogelijkheden, behandeling en begeleiding van de patint, het erfelijkheidsadvies en tot slot de researchactiviteiten. De student maakt hierbij op (inter)actieve wijze kennis met diverse, actuele aspecten van genetische en metabole ziekten waarbij er aandacht is voor zowel patint en diens familie, arts, en onderzoeker. De student zegt…

In dit blok behandel je veel nieuwe ziektebeelden. Het blok heeft een goede opbouw met lange dagen. Hierdoor hoef je thuis niets meer te doen. Naast het maken van opdrachten, moet je ook een aantal keer presenteren. Toets sluit goed aan op de stof. Positieve punten:

- Veel mogelijkheden om te oefenen met presenteren - Interessant blok - De onderwerpen zijn erg gevarieerd - Enthousiaste docenten Negatieve punten:

- Lange dagen - Soms blijf je te lang hangen bij een onderwerp


19

3.9 5KMR6 Controversen in de hemostase

Hematologie Dr. BAP Laros-Vangorkom


In dit keuzeblok krijgt de student inzicht in de regulatie van de hemostase tijdens fysiologische en pathologische omstandigheden. Hij/ zij zal ontdekken dat het systeem dat bescherming biedt tegen bloedingen ook verantwoordelijk kan zijn voor de ontwikkeling van trombose. Door bestudering van achtergrondinformatie in kernboeken en wetenschappelijke literatuur maakt de student kennis met de meest voorkomende vormen van de bloedingsneiging en trombose als ook de behandeling hiervan. De theoretische informatie wordt geïllustreerd m.b.v. Patiëntendemonstraties en casusbesprekingen. De student zal zelfstandig een diagnostisch traject doorlopen van anamnese tot en met laboratoriumonderzoek bij een patint met een hemostatisch probleem. Hij/zij zal eigenhandig een aantal laboratoriumbepalingen verrichten. De resultaten daarvan zal hij/ zij in het kader van een klinische vraagstelling interpreteren. Daarnaast zijn er ruime mogelijkheden om een korte laboratorium (onderzoeks-) stage van 2-3 dagen te lopen en daarbij zelfstandig een onderzoekje uit te voeren. Over de diagnostiek en de behandeling van de besproken ziektebeelden bestaat op verschillende punten geen consensus. In de praktijk betekent dit dat hetzelfde probleem in verschillende ziekenhuizen op verschillende wijze benaderd wordt. De student zal zich verdiepen in de oorzaak van deze verschillende inzichten. Ook zal de student een aantal wetenschappelijke artikelen refereren en proberen de relevantie van deze studies in te schatten voor het klinische beleid. Tot slot zal hij/ zij zelf een diagnostisch cq. Behandelingsprotocol ontwerpen. De student zegt…

Een erg interessant en leerzaam blok met een duidelijke opbouw. Naast het maken van opdrachten, werk je ook aan een protocol voor in het ziekenhuis. Dit protocol presenteer je uiteindelijk in de vierde week. Ook vindt er een excursie en een symposium plaats. Je sluit het blok af met een toets. Positieve punten:

- Enthousiaste docenten - Relevante onderwerpen - Symposium en excursie zijn erg leuk en interessant Negatieve punten:

- Druk blok, vooral derde week


20

3.10 5KNW7 Pijn en pijnbestrijding

Anesthesiologie Dr. KCP Vissers


Pijn kan door meerdere factoren veroorzaakt worden, waardoor vaak een multidisciplinaire aanpak nodig is. Het blok besteedt dan ook uitgebreide aandacht aan de multidimensionale achtergronden van pijn en de consequenties die deze hebben voor de behandeling. Vele nieuwe inzichten rondom de kennis van pijn en pijnbestrijding worden door docenten die dagelijks met pijnpatiënten omgang hebben toegelicht. De student krijgt hierdoor een goed inzicht in de hedendaagse praktijk van de pijnbehandeling mede doordat ook klinische demonstraties worden gevolgd. Daarnaast neemt iedere student deel aan een kort wetenschappelijk onderzoek over het meten van nociceptie en pijn. Het onderzoek bestaat uit het uitvoeren van een aantal experimenten en een wetenschappelijk verslag. De conclusies van het onderzoek worden plenair gepresenteerd en besproken. Het onderzoek geeft de student inzicht over de grote interindividuele verschillen in pijnperceptie en de rol van neuroplasticiteit bij pijn. De student zegt…

Het opzetten en uitvoeren van het pilot onderzoek is erg leerzaam. Er is ook praktijkoriëntatie (o.a. Meekijken in het ziekenhuis, stage Dekkerswald), wat erg wordt gewaardeerd. Er is veel aandacht voor wetenschappelijke vorming, waarin de docenten zorgen voor een goede begeleiding. De eerste week bestaat uit een algemene inleiding. In week twee en drie werk je aan het pilot onderzoek. Daarna wordt weer ingegaan op pijn en pijnbestrijding. Positieve punten:

- Docenten zijn erg betrokken - Hoge relevantie voor opleiding - Je oefent voor BOWO middels de pilot Negatieve punten:

- Druk blok waarin veel artikelen gelezen moesten worden - Veel verslagen schrijven - Lange dagen


21

3.11 5KNW8 Ontwikkelingspsychopathologie

Psychiatrie/ACKJON Dr. NNJ Lambregts-Rommelse


Psychopathologie is het vakgebied, dat zich richt op stoornissen in het denken, de stemming of het gedrag die het aangepast functioneren belemmeren. Ontwikkelingspsychopathologie is de studie naar de oorsprong en het verloop van deze stoornissen. Deze ontwikkeling speelt zich af in een wisselwerking tussen erfelijke aanleg en omgeving vanaf de conceptie. Het bestuderen van de ontwikkeling van psychopathologische aandoeningen heeft tot doel inzicht te verkrijgen in de aard van de aandoeningen en aanknopingspunten te vinden voor de diagnostiek, de behandeling en zelfs voor preventie. Waarom hebben preadolescenten veel minder vaak een depressie dan pubers? Wanneer begint de abnormaal sterke hersengroei bij kinderen met autisme? Hoe komt het dat de hyperactiviteit bij een deel van de patinten met ADHD (attention deficit hyperactivity disorder) in de loop van de tijd sterk afneemt, terwijl de aandachtsstoornis blijft? Allemaal vragen die op dit moment actueel zijn in het veld van de ontwikkelingspsychopathologie. De ontwikkelingspsychopathologie omvat: - De studie van individuen die met stoornissen ontwikkelen in het contact, het denken, de stemming of het gedrag. - De ontwikkelingsachtergrond van deze stoornissen. - Het patroon, dat deze stoornissen volgen nadat ze zijn ontstaan De focus is vooral op het hoe van de ontwikkelingsprocessen in het bijzonder in de hersenen eerder dan op het gedetailleerd in kaart brengen van verschijnselen. De student zegt…

In de ochtend volg je college en ’s middags ben je vrij, zodat je de volgende dag goed kan voorbereiden. Elke dag wordt er een ander onderwerp besproken door een expert op dat gebied. Daarnaast geef je één keer een hoorcollege aan je medestudenten. Naast het volgen van college zijn er ook excursies naar de opname en dagbehandeling in het ziekenhuis. Als afsluiting is er een toets. Positieve punten:

- Enthousiaste docenten - Excursies zijn erg leerzaam - Behandelt onderwerpen die niet in het standaard curriculum zitten Negatieve punten:

- Veel onderwerpen worden besproken, waardoor weinig diepgang per onderwerp - Overlap/herhaling van het blok Psychoproblematiek


22

3.12 5KON5 Erfelijke darmkanker: zelf wetenschappelijk onderzoek doen

Pathologie Prof. Dr. N Hoogerbrugge


De enorme ontwikkeling, die de geneeskunde sinds de verlichting heeft doorgemaakt, is te danken aan de wetenschappelijke basis die het vak gekregen heeft. Het lijkt erop dat de ontwikkelingen in een steeds sneller tempo gaan. Op vrijwel alle terreinen van de geneeskunde, van de moleculaire fysiologie, pathologie en biologie tot de epidemiologie en de psychologie wordt veel nieuwe kennis verworven. Het wetenschappelijke karakter van de geneeskunde opleiding is van groot belang om kritisch de ontwikkelingen te kunnen volgen en om een bijdrage te kunnen leveren aan het verder brengen van het vak. Dit keuzeblok is bedoeld om te leren wetenschappelijk onderzoek te verrichten door het zelf te doen. Er is gekozen voor het thema 'erfelijke darmkanker', dat zich bij uitstek leent voor een multidisciplinaire aanpak en waarop dagelijks vooruitgang wordt geboekt. Verschillende aspecten van dit thema zijn onderwerp van onderzoek in de verscheidene deelnemende afdelingen. Wetenschappelijk onderzoek is in een aantal opzichten anders dan patiëntenzorg en studie: het is een sprong in het onbekende en succes is afhankelijk van factoren die je maar gedeeltelijk in eigen hand hebt. Belangrijke benodigde eigenschappen zijn nieuwsgierigheid, doorzettingsvermogen, zelfkritiek, nauwkeurigheid en vooral het vermogen met tegenslagen om te gaan. Het keuzeblok zelf is een experiment met als belangrijkste doel te laten zien hoe leuk het is om onderzoek te doen. We zijn benieuwd naar de resultaten. De student zegt…

Het blok heeft een goede opbouw waarin goede begeleiding plaatsvindt. In dit blok mag je zelf een onderzoek opzetten en uitvoeren. Tevens geef je een aantal presentaties. De tijdsbelasting in dit blok is erg hoog, onderschat dit niet. Uiteindelijk schrijf je ook een artikel wat een goede voorbereiding vormt voor de toekomst. Positieve punten:

- Zelf onderzoek doen, wat in het curriculum weinig aan de orde komt - Goede begeleiding - Veel zelfstandig werken Negatieve punten:

- Data-analyse is lastig omdat er weinig uitleg over SPSS wordt gegeven - Onderzoek vergt veel tijd


23

3.13 5KON6 Therapieontwikkeling in de hemato-oncolgie

Hematologie Prof. Dr. JH Jansen


In dit blok worden de nieuwste inzichten m.b.t. Het ontstaan van leukemie behandeld, wordt geleerd hoe men deze kennis kan vertalen naar specifiek op de tumorcel gerichte nieuwe vormen van therapie, en wordt geleerd hoe men nieuwe therapieën moet testen in klinische fase I, II en II trials. Hierbij komen alle aspecten aan bod: de nieuwste (moleculair) biologische inzichten, de methoden waarmee nieuwe vormen van therapie kunnen worden ontworpen, de eisen waaraan een mensgebonden onderzoek moet voldoen, ethische aspecten, etc. Nadat in de eerste twee weken de biologische en klinische achtergronden van leukemie zijn behandeld, wordt in het tweede gedeelte van dit blok aan de hand van een concreet, actueel onderwerp gewerkt aan een opzet voor een klinische fase I, II of III onderzoek. Dit concept wordt in het aansluitende BOWO-gedeelte dat gekoppeld is aan dit keuzeblok verder uitgewerkt tot een compleet studieprotocol dat niet onderdoet voor klinische protocollen zoals deze daadwerkelijk worden ingediend bij de medisch-ethische commissies. Omdat de kennis over de biologische achtergrond van de pathogenese bij vele ziekten sterk toeneemt, zal in de komende jaren het vertalen van deze kennis naar klinisch bruikbare nieuwe middelen veel aandacht krijgen op veel terreinen van de geneeskunde. De student zegt…

De eerste week van het blok is rustig en bestaat uit theorie. Vanaf de tweede week wordt het drukker en moet er veel zelfstudie worden gedaan. In week drie en vier werk je aan het protocol voor BOWO, wat erg prettig is. Ook moet je een presentatie geven, waardoor je weer een keer oefent met het geven van presentaties. Als afsluiting maak je een toets. Positieve punten:

- Hemato-oncologie komt niet veel voor in het reguliere curriculum - Interessant blok - Goede begeleiding van docenten Negatieve punten:

- Weinig feedback over de gegeven presentatie - Drukke tweede en derde week


24

3.14 5KVZ5 Optimalisering van medisch handelen

IQ healthcare Dr. JCC Braspenning


In dit keuzeblok wordt aandacht besteed aan het medisch handelen in de praktijk. Veel artsen leveren zorg van goed niveau, maar vaak zijn er toch mogelijkheden voor verdere optimalisering. Die kunnen op verschillende vlakken liggen, zoals medisch-inhoudelijke kennis en kunde, communicatie met patinten of samenwerking met collega’s. De inzichten over wat gepast medisch handelen is, zijn aan verandering onderhevig, onder meer door de steeds toenemende wetenschappelijke kennis en door veranderende verwachtingen bij patinten, andere beroepsgroepen in de zorg en andere partijen zoals zorgverzekeraars en landelijke overheid. Voor de individuele arts geldt daarom dat hij of zij zal moeten blijven leren om kwalitatief goede zorg te kunnen blijven leveren. In dit keuzeblok wordt nader ingegaan op dit onderwerp en het wetenschappelijk onderzoek op dit gebied. Het onderwijs is opgebouwd rond vier thema’s, die corresponderen met de vier weken in het blok: (1) wat is gepast medisch handelen en welke rol hebben klinische richtlijnen, (2) de vertaling van aanbevelingen naar de praktijk en aandacht voor de individuele patint hierbij, alsmede aandacht voor de kosten van gezondheidszorg, (3) toetsen en verbeteren van het medisch handelen, (4) bevorderen van de patiëntveiligheid. De student zegt…

In dit blok is er veel vrijheid omtrent de tijdsplanning. Gedurende het blok staat het werkstuk en de presentatie centraal. Verslagen maak je individueel of in groepsverband. Tevens vindt er een practicum plaats op de OK. Toetsing bestaat uit de verslagen en een presentatie. Positieve punten:

- Rustig blok qua tijdsbelasting - Eigen verantwoordelijkheid - Betrokken docenten Negatieve punten:

- Weinig praktijk - Weinig onderwijs met betrekking tot het verbeterplan


25

3.15 5KVZ12 Neglected diseases in the tropics (EN)

Algemene interne geneeskunde Dr. RW Sauerwein


Health and healthcare in low resource countries differs from the Netherlands in many aspects. In this course the focus is on the most neglected health problems and diseases in "the tropics" among the most disadvantaged people: the so-called Neglected Tropical Diseases (ntds). Ntds are defined as a group of poverty-promoting chronic infectious diseases, which primarily occur in rural areas and poor urban areas of low-income and middle-income countries. They are poverty-promoting because of their impact on child health and development, pregnancy, and worker productivity, as well as their stigmatizing features. Among ntds are numerous protozoan, helminth and viral Infections of public health importance. The worldwide distribution, the "burden of disease", for these conditions will be studied, with a focus on low resource countries in S.E. Asia, sub-Saharan Africa and Latin America. A major point of attention is how to address these problems with limited material and human resources. Through the participation of students from these regions a lively and realistic discussion of relevant issues is assured. Diagnosis, treatment and control of these selected conditions are all covered, including a practical. The organisation of the health system is critical to achieving results on a large scale, both in clinical case management and disease prevention and control. Also recent outbreaks of infectious diseases worldwide will be studied, and case studies will be presented by students in small groups. De student zegt…

In de eerste twee weken volg je HC’s en RC’s zoals je gewend bent vanuit een normaal kernblok. Vanaf de derde week werk je aan een onderzoeksvoorstel en geef je twee presentaties, wat handig is voor BOWO. Aan het eind van week drie maak je een toets. De ziektebeelden zijn nog niet eerder besproken in het curriculum en zijn erg interessant. In dit blok kom je ook in contact met internationale studenten die vaak een ander perspectief en andere kennis hebben dan jijzelf, wat erg leerzaam is. Positieve punten:

- Onderwerp wordt weinig besproken in reguliere curriculum - Contact met internationale studenten - Goede begeleiding van docenten Negatieve punten:

- Lange dagen


26

4 PERIODE 8

4.1 5KBW4 Kinderrevalidatie: jongleren met mogelijkheden

Revalidatiegeneeskunde Dr. I. de Groot


Dit keuzeblok geeft een goed overzicht van alle medische, paramedische en pedagogische aspecten die een rol spelen in de revalidatie van kinderen met (ernstige) aangeboren of verworven aandoeningen van het houdings- en bewegingsapparaat. Diverse aandoeningen zullen worden belicht. In het bijzonder wordt aandacht besteed aan kinderen met een stationaire aandoening vanaf de geboorte (bijv. Cerebrale parese en spina bifida), een verworven aandoening (bijv. Niet-aangeboren hersenletsel), en kinderen met erfelijke progressieve aandoening (bijv. Neuromusculaire aandoeningen, zoals de spierziekte van Duchenne). Om de functionele gevolgen van pathologie goed te kunnen begrijpen wordt in ruime mate stil gestaan bij normale ontwikkeling en maatschappelijke rolvervulling van het kind. Functionele gevolgen kunnen gezien worden in het niet kunnen staan, lopen, pakken e.d. Wat de deelname aan bijv. Schoolse activiteiten of sport ernstig kan beperken. Klinische en instrumentele methoden voor functioneel onderzoek in de kliniek, maar ook bij wetenschappelijk onderzoek komen uitgebreid aan bod vanuit een multidisciplinair perspectief. Tevens worden behandelmogelijkheden aangeroerd en zullen er een bezoeken worden gebracht aan het revalidatiecentrum om te ervaren en te observeren hoe een behandeling in de praktijk gaat. Tijdens het blok zullen diverse op de praktijk gerichte stages plaats vinden. De student zegt…

Bij dit blok zit je veel op de uni. Je hebt niet ontzettend veel onderwijs, maar er is veel ruimte ingeroosterd voor zelfstudieopdrachten. Het responsiecollege vindt altijd plaats aan het einde van de dag. Het blok wordt beoordeeld door middel van een toets in week 4 en een verslag over het praktijkbezoek. Positieve punten:

- De meeloopdag bij de St. Maartenskliniek is een leuke ervaring - Relevant voor de studie Geneeskunde - Je hoeft naast de lessen en ZSO’s die je in groepjes maakt, thuis niks meer te doen Negatieve punten:

- Weinig meekijken in de praktijk - Veel taaie stof over de classificatie systemen - Lange dagen met veel loze uren


27

4.2 5KIA9 Pediatric infectious diseases (EN)

Kindergeneeskunde Dr. M. van der Flier


The discipline of pediatric infectious diseases covers a broad range of infections. Incidence and manifestations of infections are influenced by the development of the child (from newborns to adolescents) and the associated maturation of the immune system especially in newborns and infants. Pediatric infectious diseases have been a very fruitful area of science, leading to major new insights and improvements in medical care for children (and adults) worldwide. Differentiation between common childhood infections or infections caused by virulent pathogens like meningococci and life-threatening infections in the immunocompromised child asks for a thorough knowledge of the epidemiology and clinical presentation of these infections. Understanding of the biology of causative agents and the pathogenesis is an essential step in achieving control and elimination of disease. The development of successful preventive interventions of childhood diseases like diphtheria, measles, polio and pertussis has made a major contribution to the improvement of health worldwide. In this elective course the student will learn more about the scientific process and principles, while increasing knowledge of pediatric infectious diseases. The course aims to further educate on the scientific process in the medical sciences and builds on the foundation laid within the core curriculum. De student zegt…


- Presentaties in het Engels - Interessante onderwerpen - Enthousiaste en behulpzame docenten - Cijfer gebaseerd op toets en presentaties Negatieve punten:

- Verdeling van tijd scheef in de vier weken - Meer research, iets minder klinisch - Herhaling van onderwerp in lectures en presentaties


28

4.3 5KMR3 Levensfasen; endocrinologie, groei, (in)fertiliteit

Gynaecologie Drs. L. Dukel


Vanaf de conceptie tot de ontwikkeling in latere levensfasen is groei essentieel. In dit blok worden endocrinologische en andere aspecten die van belang zijn voor groei en ontwikkeling inzichtelijk gemaakt. Deze aspecten worden gegroepeerd per "levensfase": prenatale groei, kinderlijke groei, puberteitsontwikkeling. Endocrinologische en daaraan gerelateerde onderwerpen van de fertiele fase en de postmenopauze komen eveneens uitgebreid aan de orde. Verschillende afdelingen in het ziekenhuis doen onderzoek naar groei gerelateerde problematiek. Bijvoorbeeld naar in vitro fertilisatie en embryotransfer, naar hormonen, follikel- en eicelrijping, foetale groei en ontwikkeling, effecten van behandeling met groeihormoon en naar stoornissen in puberteitsontwikkeling. De reproductieve endocrinologie van de man en de vrouw, de menstruele cyclus, infertiliteit en zwangerschap komen reeds in het kerncurriculum aan de orde. In dit blok wordt ook daar dieper op ingegaan met speciale aandacht voor recente ontwikkelingen in het onderzoek, zoals draagmoederschap en eiceldonatie: als extra onderdeel wordt de rol van de androgenen door het leven heen behandeld aan de hand van het polycysteus ovarium syndroom. De student zegt…

Het blok is hetzelfde opgebouwd als normale blokken met hoorcolleges, practica, werkgroepen en responsiecolleges. Daarnaast heb je ook rondleidingen op de verloskamer, de NICU en bij MSD in Oss. Jee moet, samen met een vast groepje, vier voordrachten en een eindsymposium geven. De presentaties bepalen je cijfer. Positieve punten:

- Veel contact met een wetenschapper, je presenteert zijn onderzoek bij het eindsymposium - Kijkje achter de schermen bij onderzoek - Leuke en enthousiaste docenten Negatieve punten:

- Je moet veel artikelen lezen


29

4.4 5KNW9 Translationele neuroscience: van basis naar klinkiek en terug

Cognitieve neuroscience Dr. D. Schubert


Waarom is er nog steeds geen middel tegen aandoeningen van de van de hersenen zoals Parkinson, hoewel die ziekte al decennia intensief bestudeerd wordt? Welke mogelijkheden voor therapien worden er op dit moment gebruikt of onderzocht? Dit is de kernvragen van transnationale neurowetenschappen. Het begrip translationeel slaat op de overdracht van kennis tussen het onderzoek in de neurowetenschappen en de klinische praktijk. De neurowetenschappen maken op dit moment een snelle ontwikkeling door. De resultaten van het onderzoek vinden snel hun weg in de klinische praktijk. Andersom leiden de ervaringen in de kliniek weer tot nieuwe wetenschappelijke inzichten. In dit blok zullen zowel het onderzoek als de klinische praktijk aan bod komen, en de onderlinge bevruchting van deze twee. In dit blok maakt de student kennis met de basis van de neurowetenschappen, en met recente ontwikkelingen op dit vakgebied. Verder worden de belangrijkste diagnostische technieken in de neurologie behandeld (EEG, MEG, MRI). Als voorbeeld van de klinische implicaties worden een aantal neurale ziektebeelden uitgediept (Parkinson, neuromusculaire aandoeningen, verslaving, Alzheimer). De interactie tussen de wetenschappelijke ontwikkelingen en de klinische praktijk vormt de rode draad van dit blok. De student zegt…

In het begin van het blok ligt de nadruk op de basis van neuroscience, later verschuift de aandacht naar de klinische praktijk en de bijdrage daarvan aan de kennis over neuroscience. Het blok bevat veel practica en werkgroepen. Het wordt afgesloten met een schriftelijke toets en voordachten door studenten. Als je neuroscience interessant vindt, is het echt een aanrader! Positieve punten:

- Goede combinatie van kliniek en wetenschap - Zeer enthousiaste docenten - Leerzame en interactieve practica Negatieve punten:

- Het gedeelte over de anatomie is wat onduidelijk - ZSO’s hebben soms weinig toegevoegde waarde


30

4.5 5KVZ2 International public health (EN)

Eerstelijnsgeneeskunde Dr. E. Spaan


The first theme describes the patterns of disease and health status in developing countries, and relates this to various determinants, including the historical, socio-economical and political context. It also highlights the effect of globalization on health and health systems. The second theme addresses health systems, their organization, and asks which systems perform best. Topics covered include quality of care, and the choice of interventions to respond to major health problems. The third theme discusses recent global initiatives such as the Millennium Development Goals, the Global Fund, and the role of international agencies such as the World Bank and the World Health Organization. Finally, the fourth theme focuses on local action, based on principles of primary health care and community involvement. Each theme is introduced by one or more lectures, and includes one or more self-study assignments (SSA). These SSA are discussed in working groups (around ten students) and tutorials. Some themes also include a documentary followed by discussion. In addition, small study groups of students prepare weekly papers applying the theme of the week to a specific disease in a developing country of choice (possibly the country one of the international students in the study group). Every week one member of each study group presents the week paper in a plenary meeting with all students and tutor(s). The course also includes a half-day practicum, in which the students will work with the software Gapminder. In the last week students also take part in a role-play and debate around primary health care and local action. De student zegt…

Het blok geeft een goede indruk van de gezondheidszorg in het buitenland (incl. Ontwikkelingslanden) ZSO’s nemen niet veel tijd in beslag, in tegenstelling tot de vier verslagen en de presentatie. De inhoud van het blok is uniek en belicht in het scala aan aspecten van de geneeskunde. Het blok is in het Engels, wat weinig problemen oplevert. De laatste week, met een presentatie én een verslag, is druk. Positieve punten:

- Interessante, geleerde stof wordt snel in papers toegepast, waarna je ook in het Engels presenteert - Je leert de buitenlandse gezondheidzorg kennen Negatieve punten:

- Engels van docenten niet altijd goed, contactonderwijs voegt niet heel veel toe (duurt vaak te lang voor inhoud) en docenten zijn niet heel kritisch


31

5 PERIODE 9

5.1 5KGH14 Evidence based geriatrie in de praktijk

Geriatrie Dr. M. van Iersel [email protected] De docent zegt…

Ouderen: ze nemen in aantal sterk toe de komende decennia en het zorglandschap om hen heen verandert sterk. Dit en de uitdagingen rondom het geven van passende en zinnige zorg aan de groep kwetsbare oudere patiënten maken het een belangrijke patiëntengroep voor u als medisch student en toekomstig arts. In dit blok staan daarom klinische problemen van kwetsbare oudere/geriatrische patiënten centraal en hoe deze systematisch geanalyseerd, bestudeerd en onderzocht kunnen worden om de best mogelijke en doelmatige zorg te kunnen leveren. Dit blok is opgebouwd uit 3 hoofdlijnen: een casus opdracht, een richtlijn opdracht en een rode draad opdracht. De beoordeling bestaat uit verschillende componenten, deels gebaseerd op uw individuele prestatie en deels op een groepsprestatie: 1. De presentaties over de casus opdracht, richtlijn opdracht en de rode draad opdracht 2. De scriptie over de casus en richtlijn opdracht en 3. Een examen met een klinische patiënt. Tijdens dit blok wordt gebruik gemaakt van de serious game geriatrix, een computerspel ontwikkeld om het klinisch redeneren van studenten en co-assistenten te trainen. De student zegt…

Er zijn veel oefenmogelijkheden voor presenteren. Vooral in de eerste week is het blok rustig. Het blok heeft over het algemeen weinig contacturen. Het blok heeft een goede opbouw van drukte. Het is wel heel veel werken in groepsverband, iets wat je moet liggen. De toets gaf een goed beeld van wat we hadden geleerd. Positieve punten:

- Manier van toetsing - Klinische relevantie - Betrokken/enthousiaste docenten - Veel praktijk en kliniek - Onderwerp (voor veel nog onbekend terrein) Negatieve punten:

- Soms weinig handvaten bij de opdrachten - Weinig kunnen laten zien wat je individueel kunt

32

5.2 5KHC5 Secundaire hypertensie

Algemene interne geneeskunde Dr. C. Postma


Bij ongeveer 5% van de patiënten, bij wie een verhoogde bloeddruk wordt vastgesteld, is er een onderliggende oorzaak te vinden. Er wordt dan gesproken van een secundaire hypertensie. Bij de overige 95% spreken we van primaire hypertensie. Dit blok gaat met name over pathosfysiologie, diagnostiek en behandeling van de verschillende oorzaken van verhoogde bloeddruk bij de 5% van de patiënten met een secundaire hypertensie. Per week wordt een aantal onderdelen behandeld en afgesloten met een debat en in de laatste week met een aantal protocolbesprekingen. De onderwerpen worden eerst ingeleid daarna volgen zelfstudie, een of meer practica en responsie colleges en daarna de debatten. De toetsing van dit blok zal een schriftelijk tentamen zijn van open vragen en extended matching vragen. Daarnaast worden er cijfers gegeven voor de bijdragen aan de debatten en protocollen. Door het volgen van het blok krijgt u diepgaande kennis van bloeddruk regulatie en secundaire hypertensie. De kennis bestaat uit zeer praktisch en toepasbare inzichten in deze problematiek. Het Radboud Adrenal Centre waaraan veel van de docenten zijn verbonden, is een nationaal en internationaal vooraanstaand centrum voor de behandeling van bijnier gebonden vormen van secundaire hypertensie. U maakt kennis met de allerlaatste ontwikkelingen op dit gebied. De student zegt…

Het blok heeft een logische opbouw met elke week een andere belangrijke oorzaak van secundaire hypertensie. Je gaat een debat voeren en een protocol maken in groepsverband, wat erg relevant is. Het blok is zeker aan te raden als je interesse in de interne geneeskunde hebt. Positieve punten:

- Enthousiaste en zeer goede, toegankelijke docenten - Diepgaande uitleg over complexe problemen - Het protocol en de debatten voegen veel toe Negatieve punten:

- Soms discrepantie tussen wat docenten en wat artikelen zeiden


33

5.3 5KIA8 Severe infectious diseases (EN)

Algemene interne geneeskunde Prof. dr. A. van der Ven


Only a limited number of micro-organisms are capable of causing clinical symptoms and only very specific infectious agents may be life threatening. Reason is that only certain micro-organisms possess virulence factors that are capable to interfere with the host. Usually these virulence factors interfere in a specific way with the host disturbing the normal physiology. Host defense/ response plays a crucial role thereby as well. Result is a typical clinical syndrome and health professionals should be able to recognize and understand these syndromes. Insight in the pathobiology also helps to understand the course of the infection. Some diseases are immediate life threatening and short lasting while others are more chronic disabling diseases. Exposure to certain micro-organism differs on a global scale and between the community or the hospital setting. The importance of the environmental context will specifically highlighted in the elective. De student zegt…

Dit blok is erg interessant en bestaat uit leuke onderwijsvormen. Er zijn veel toetsmomenten in dit blok, zoals een presentatie en een toets. Er wordt veel gedaan met casuïstiek, wat het erg leuk maakt. De ziektebeelden die behandeld worden zijn erg interessant en de blokopdeling is goed. Het blok heeft ook leuke excursies. Positieve punten:

- Interessante stof - Enthousiaste docenten - Veel casuïstiek - Brede, actuele onderwerpen Negatieve punten:

- Soms wat rommelig - Zelfstudie zou uitdagender kunnen


34

5.4 5KMG1 De impact van aandoeningen bij kinderen, ouderen en verstandelijk

Medische psychologie Drs. I. Siemann


Een chronische ziekte heeft naast biologische ontwrichting veel invloed op het psychisch en sociaal functioneren van de patiënt en diens omgeving. De korte en lange termijn gevolgen van chronische ziekte kunnen sterk verschillen en zijn o.a. Afhankelijk van leeftijd en ontwikkelingsniveau. In dit blok wordt ingegaan op de verstoorende invloed van een chronische aandoening en wordt deze beschouwd vanuit de biologische en de psychosociale ontwikkeling. Het blok sluit met name aan op kennis en vaardigheden uit de blokken 'Chronisch ziek zijn' en 'Leeftijdsafhankelijke problematiek'. Belangrijke aandachtspunten zijn de wisselwerking tussen biologische en psychosociale ontwikkeling en de verstorende invloed van een chronische aandoening op deze ontwikkeling bij kinderen en ouderen. Daarnaast wordt aandacht besteed aan autonomie (onafhankelijkheid of eigen regie bij afhankelijkheid van zorg) en 'quality of life' (lichamelijk, psychisch en sociaal functioneren). Voorts komen relevante medisch-technische ontwikkelingen aan de orde en ethische aspecten van de vraag naar medisch zinvol of zinloos handelen in situaties die in het verloop van een chronische aandoening kunnen ontstaan. Het keuzeblok wordt afgesloten met een mondelinge presentatie van ongeveer 6-7 minuten door iedere deelnemer (in twee subgroepen) op grond van diens scriptie en een schriftelijke toets (open vragen over de in de zsos behandelde stof). De student zegt…

Tijdens het blok moeten er twee verslagen, één scriptie en twee presentaties gemaakt worden. Het blok eindig je met een toets. De onderwerpen die aan bod komen, zijn interessant. Er is weinig aandacht voor de echte geneeskundige aspecten, het psychosociale deel staat op de voorgrond. De excursies naar instellingen voor gehandicapten zijn erg leuk en interessant. Positieve punten:

- Excursies en rondleidingen op afdelingen - Je vormt een goed beeld van de impact van een ziekte op iemands leven - Kiest zelf het onderwerp van je scriptie Negatieve punten:

- Weinig geneeskundige aspecten - Weinig feedback op opdrachten - Onduidelijke richtlijnen scriptie en presentatie


35

5.5 5KMG5 Geneeskunde in een filosofisch perspectief

IQ healthcare Dr. J. Kole [email protected] De docent zegt…

Geneeskunde in filosofisch perspectief? Nou, maak er maar 'Filosoferen over de geneeskundige praktijk' van! Die titel drukt nog beter uit waar het in dit blok om gaat. Het gaat niet om filosofie als discipline, maar om de activiteit van het filosoferen (werkwoord). In dit blok specialiseren we ons in 'denkwerk'. En dan niet over de wereld, de werkelijkheid en het leven in het algemeen maar over de concrete geneeskundige praktijk waarin patiënten, professionals, en vele anderen dagelijks verkeren en jij als toekomstig professional (straks) ook. Vandaar: in de geneeskundige praktijk. Het blok is twee jaar geleden helemaal opnieuw opgezet en we werken nu volgens de principes van het nieuwe curriculum. Dat betekent dat je minder traditionele zso's in het blok zult tegenkomen en dat de bekende 'responsiecolleges' meestal een andere invulling krijgen. We toetsen ook alleen op een manier die bij filosoferen pas, met een werkstuk over een zelfgekozen onderwerp, met een presentatie daarover, met een verslag van je actieve inzet en participatie (portfolio). We maken veel gebruik van Blackboard. De student zegt…

Het blok bestaat de eerste drie weken uit theorie en werkgroepen/colleges. De laatste week is voor het schrijven van een verslag. Tussendoor zijn er presentaties die zorgen voor afwisseling. De toets en scriptie zijn duidelijk van elkaar gescheiden. Positieve punten:

- Veel tijd voor reflectie op eigen visie - Veel interactie met medestudenten - Totaal andere kijk op geneeskunde dan je gewend bent Negatieve punten:

- Korte tijd om het werkstuk te schrijven

36

5.6 5KMP8 Organen maken: regeneratieve geneeskunde en tissue engineering

Biochemie Dr. ir. W. Daamen [email protected] De docent zegt…

Het maken van nieuwe organen spreekt al eeuwen tot de verbeelding. Recentelijk is er een nieuw multidisciplinair vakgebied ontstaan met als doel het maken van nieuwe organen en weefsels. Dit uitdagende vakgebied wordt gekenmerkt door toepassing van recentelijk verworven kennis op het gebied van biomaterialen, celbiologie en (foetale) chirurgie. In dit blok maakt u kennis met de strategieën die momenteel toegepast worden om organen te creëren zowel in als buiten het lichaam. Een scala van innovatieve technieken zullen de revue passeren waarbij er nadruk ligt op biofunctionele materialen, stamcellen en de toepassing op het gebied van huid, bloed(vaten), bot/kraakbeen en urogenitale weefsels. Ook zult u praktijkervaring opdoen in het laboratorium. Tevens zullen er ethische aspecten van deze nieuwe medische mogelijkheden aan de orde komen. In het blok komen verschillende vormen van onderwijs aan bod. In de derde week zult u in groepsverband een recente publicatie kritisch beschouwen en presenteren aan uw collega-studenten (journal club). Gedurende de gehele periode, maar met name in de derde en vierde week, werkt u in groepsverband aan een scriptie/minisymposium waarbij u een specifiek onderwerp uitwerkt en zowel mondeling als schriftelijk zult presenteren. De student zegt…

Het blok heeft een goede indeling qua opbouw. Eerst krijg je twee weken stof, daarna krijg je de journal club en de presentatie/scriptie. Een toets is niet nodig voor dit blok, presentaties en scripties zijn relevanter. De tijdsbelasting is goed te doen. Er worden veel verschillende disciplines behandeld. Het is soms wel lastig dat je als student weinig achtergrond kennis hebt. Positieve punten:

- Scriptie maken ipv. Toets - Onderwerp - Practica - Opbouw & structuur Negatieve punten:

- Relatief weinig tijd voor het maken van de scriptie - Weinig kliniek - Heel veel presentaties in de eerste twee weken

37

5.7 5KON4 Hormonen en tumoren

Laboratoriumgeneeskunde Dr. T. van Herwaarden [email protected] De docent zegt…

Het onderwerp van dit keuzeblok is het raakvlak tussen oncologie en endocrinologie. Voortbordurend op onderzoek van de participerende afdelingen komen het mammacarcinoom, lymfoblastische leukemie, trofoblasttumoren en het Multipel Endocrien Neoplasie syndroom (MEN, type I en type II) aan de orde. De analytisch- chemische diagnostiek zal, zoveel mogelijk in de vorm van practica, als rode draad door deze onderdelen lopen. In het blok Nieuwvormingen worden endocriene maatregelen bij de behandeling van het gemetastaseerd mammacarcinoom summier bestudeerd. In dit keuzeblok zal dieper ingegaan worden op prognostische en predicatieve factoren. De groei van kinderen tijdens en na behandeling van Acute Lymfatische Leukemie (ALL) is meestal gestoord. Mogelijke oorzaken hiervan zullen worden bestudeerd waarbij extra aandacht besteed zal worden aan de statistische evaluatie en interpretatie. Er zal ruim aandacht zijn voor de interpretatie van metingen van tumormarkers bij trofoblasten. Tenslotte komen kliniek, pathogenese, biochemische en moleculaire diagnostiek en de therapie van het MEN II syndroom aan de orde alsook de praktische en ethische consequenties van screeningsprocedures voor deze ziekte. Door studenten zal een presentatie gegeven worden over een van de thema's aan de hand van een literatuuronderzoek. Een beknopt verslag over de practica zal worden beoordeeld. Tenslotte bevat het blok een schriftelijke toets. De student zegt…

Je behandelt per week een onderwerp. De presentaties zijn verdeeld over het blok. De tijdsbelasting is goed te doen, het is elke week ongeveer even veel. Het blok heeft een duidelijke opbouw. Positieve punten:

- Opbouw - Afwisseling stof - Goede werkdruk Negatieve punten:

- Dagindeling onderwijs loopt soms erg uiteen

38

5.8 5KVZ7 AIDS (EN)

Algemene Interne Geneeskunde Dr. PP Koopmans [email protected] De docent zegt…

AIDS/HIV is een ziekte/infectie met diverse aspecten. In de eerste week staat de medisch biologische oriëntatie op HIV centraal. Daarbij is er aandacht voor de kenmerken van het virus, de subtypen, en verwante virussen. Ook het natuurlijke beloop van de ziekte, de mate van infectieus zijn en de transmissiemogelijkheden komen aan de orde. In de tweede week komen de therapeutische mogelijkheden, evenals de organisatie van de zorg aan bod. Daarbij worden antivirale middelen en overige behandelingen besproken, waarbij ook de jongste ontwikkelingen gevolgd worden. De speciale zorg rond AIDS-patiënten is georganiseerd met behulp van onder andere buddyprojecten en lotgenotenhulp. Een epidemiologische oriëntatie volgt in de derde week. Daarbij wordt gekeken naar de spreiding van het virus (en subtypen) over risicogroepen en over landen, preventiemogelijkheden, HIV-risico in de gezondheidszorg, monitoring van de epidemie en de relatie met tuberculose en soa's. Er is speciale aandacht voor intraveneus druggebruik en verticale transmissie van moeder op kind, ook in ontwikkelingslanden. Ten slotte zijn er nog de juridische en ethische kwesties, evenals de preventieve aspecten, die in de laatste week aan bod zullen komen. Het blok wordt in het Engels gegeven om buitenlandse studenten een kans te geven mee te doen. Studenten werken in groepjes van drie à vier een onderwerp nader uit en presenteren de resultaten in de laatste week. De student zegt…

Het blok is internationaal gericht en klinisch uitgebreid. De opbouw van het blok is goed en het blok heeft een relevante onderverdeling. Vooral de laatste week is druk en is er weinig tijd om te leren voor het tentamen. Positieve punten:

- Internationaal - Contact met buitenlandse studenten Negatieve punten:

- Erg belastend

39

5.9 5KVZ11 Palliatieve zorg

Anesthesiologie Prof. dr. K. Vissers


Palliatieve zorg is een integrale benadering van zorg voor ongeneeslijk zieke patiënten voor wie er geen zinvolle levensverlenging meer mogelijk is en waarbij de kwaliteit van het leven, en in een volgend stadium de kwaliteit van het sterven, voorop komt te staan. Hierbij zal uitgebreid aandacht besteed worden aan de vele dimensies van ziek zijn en sterven en de te nemen beslissingen die hiermee gemoeid gaan. De vooruitgang van de geneeskunde heeft vele aandoeningen die vroeger snel dodelijk waren, omgevormd tot meer chronische aandoeningen. Echter, het behouden van de kwaliteit van leven blijkt vele malen moeilijker te zijn dan het verlengen van het leven zelf. Tijdens dit blok wordt er uitgebreid stilgestaan bij de vele aspecten van goede palliatieve zorg in een multidisciplinair kader in verschillende zorgsettings. Tijdens dit blok zullen hoorcolleges, zelfstudie opdrachten, responsiecolleges en werkgroepen afgewisseld worden met praktijkbezoeken aan het hospice,het mortuarium en het multidisciplinair overleg. Elke student zal een dagdeel meelopen op de afdeling palliatieve zorg. De student zegt…

Je begint elke dag om 8.45, maar dan ben je ’s middags wel vaak vrij. De laatste week is drukker dan het begin. Er moeten verschillende verslagen gemaakt en presentaties gegeven worden. Er zijn weinig hoorcolleges. Positieve punten:

- Je wordt geconfronteerd met het overlijden van patiënten wat een goede voorbereiding is op later - Je realiseert je (opnieuw) dat goede zorg verder gaat dan alleen het juiste medicijn geven - Inspirerende docenten Negatieve punten:

- Het kan emotioneel confronterend zijn - Hoge tijdbelasting


40

5.10 5KVZ13 Patiëntgerichtheid en organisatie van zorg

Eerstelijnsgeneeskunde Drs. R. Hameleers


Patiëntgerichtheid is een vrij recente visie waarin de patiënt geen object is van behandelprocessen, maar centraal staat in de medische zorgverlening. Om dit doel te bereiken, worden allerlei processen gebruikt. Dit blok behandelt de verschillende niveaus waarop de organisatie van zorg rondom de patiënt plaatsvindt. Deze verschillende niveaus zijn: Niveau 1. Patient centeredness en shared decision making: Wat zijn de wensen van de patiënt, hoe kan deze invloed uitoefenen op het geneeskundig proces? Wat is kwaliteit van zorg in de beleving van de patiënt? Op welke wijze kan het resultaat van patiëntgericht werken worden gemeten? Niveau 2. Medische besluitvorming: Hoe komt medische besluitvorming tot stand bij de patiënt en de arts? Niveau 3. Organisatie van zorg en medisch leiderschap: Dit onderdeel behandelt de opbouw en het functioneren van zorgorganisaties. Niveau 4. Innovatie van zorg: Na kennis te hebben gemaakt met een aantal best practices in zorginnovatie gaan de studenten zelf aan de slag met een patiëntgericht "Zorg 2.0"-project. De student zegt…

Het blok is goed opgebouwd. Er moeten vijf presentaties gegeven worden en het blok wordt afgesloten met een toets. De ingeroosterde tijd voor de opdrachten is soms een beetje te kort. Positieve punten:

- Praktisch en creatief - Je leert presenteren Negatieve punten:

- Veel doen in korte tijd - Alles is verplicht


41

6 PERIODE 10

6.1 5KGH1 Bijzondere heelkunde bij kinderen

Heelkunde Dr. I de Blaauw [email protected] De docent zegt…

Dit keuzeblok is bedoeld om nader kennis te maken met een aantal bijzondere aspecten van de heelkunde bij kinderen. De heelkunde bij kinderen onderscheidt zich van de heelkunde bij volwassenen omdat het hier gaat om patintjes die nog in hun groei en ontwikkeling zijn, niet alleen lichamelijk maar ook geestelijk en hun ouders en het hele gezin dat daarbij betrokken is. Bij heelkunde op de kinderleeftijd wordt onderscheid gemaakt tussen gewone heelkunde bij kinderen, d.w.z. Vaak voorkomende afwijkingen en bijzondere heelkunde, d.w.z. Belangrijke, zeldzamere afwijkingen die aangeboren zijn, kwaadaardige gezwellen en multitrauma. Aan de hand van een viertal ziektebeelden te weten: het kind met een spina bifida, onduidelijke genitalia (DSD), anusatresie en het kind met een lip-, kaak- en gehemeltespleet zult u kennis maken met de verschillende eerder genoemde aspecten van de heelkundige behandeling bij kinderen. Tevens kunt u kennis maken met de onderzoeksaspecten van AGORA en Regeneratieve Geneeskunde en Tissue Engineering voor kinderen. In het eindsymposium zult U een presentatie houden volgens het Pecha Kucha principe en een deel van de studenten zal betrokken worden bij de symposium organisatie. De student zegt…

Dit blok behandeld zeer interessante onderwerpen. Het blok is erg klinisch, maar je krijgt weinig praktisch onderwijs. Iedere week wordt er een ander ziektebeeld behandeld, dit zorgt ervoor dat het blok een duidelijke structuur heeft. Je sluit het blok af met een scriptie en een presentatie i.p.v. een bloktoets. Positieve punten:

- Klinisch gericht

- Enthousiaste docenten

- Ervaring krijgen met het schrijven van een scriptie

- Duidelijke week indeling

Negatieve punten:

- Weinig praktijk onderwijs

- Interactief onderwijs werd af en toe vervangen door passief onderwijs

42

6.2 5KGH13 Acute Levensbedreigende aandoeningen bij kinderen

Kindergeneeskunde Dr. J. Draaisma [email protected] De docent zegt…

De herkenning en vroegtijdige behandeling van respiratoir, circulatoir en neurologisch falen bij kinderen is van het allergrootste belang, omdat de prognose van een eenmaal opgetreden hartstilstand vrijwel altijd fataal is. Dit is de kernboodschap van het keuzeblok Acute Levensbedreigende Aandoeningen bij Kinderen (ALAK). Het blok is opgebouwd met een duidelijke structuur. In de eerste week wordt stilgestaan bij de pathofysiologie van ademhalings- en circulatiestilstand bij kinderen, waardoor de student gaat begrijpen hoe belangrijk het is om ernstig zieke kinderen vroegtijdig te herkennen. Uitgebreid wordt stilgestaan bij de elementaire reanimatie bij kinderen (basic life support), zowel inhoudelijk maar ook door middel van skill stations. In de tweede en derde week worden afzonderlijke problemen met betrekking tot airway (A), breathing (B), Circulation (C) en Disability (D) behandeld, waarbij het zowel om kennis als om vaardigheden gaat. De student krijgt een introductie in de benodigde vaardigheden door o.a. Een bezoek aan de kinder intensive-care en een demonstratie aan de hand van een kind met een tracheostoma. Er wordt getraind door middel van practica, waaronder een practicum radiologie en ECG-onderzoek. Tevens is er aandacht voor teamwork tijdens de acute opvang van kinderen volgens de Crew Resource Management (CRM) principes. De vierde week is gedeeltelijk een studieweek en wordt afgesloten met het volgen van de European Paediatric Life Support cursus.

De student zegt…

Positieve punten:

- Patiëntendemonstraties - Enthousiasme docenten - Afwisseling van leervormen Negatieve punten:

- Soms te gedetailleerd

- Sommige onderwerpen niet geheel duidelijk in hoorcolleges

- Niet geheel duidelijk wat van je verwacht werd voor de toets

43

6.3 5KIA3 Rationeel antibioticabeleid

Medische microbiologie Prof. Dr. HFL Wertheim [email protected] De docent zegt…

Een bacteriële infectie betekende in de tijd vr de antibiotica vaak een ernstig ziekbed en had niet zelden een dodelijke afloop. Antibiotica hebben de prognose van infectieziekten significant verbeterd. Deze grote vooruitgang heeft tot een overmatig gebruik bij mens en dier geleid. Wereldwijd worden artsen nu met een toename van de resistentie van micro-organismen geconfronteerd. In het blok worden de resistentieproblemen bij enkele micro-organismen (o.a. MRSA, BMRO, penicilline-resistente pneumokok, multiresistente Mycobacterium tuberculosis) meer in detail aan de orde gesteld. Dit betreft zowel de aanpak. Op het niveau van de patiënt (behandeling, infectiepreventie) als de vraag waarom de resistentie is toegenomen en welke andere maatregelen nodig zijn om het probleem meester te worden. Hierbij wordt onderzocht aan welke criteria het voorschrijven van antibiotica, zowel in de huisartspraktijk als in het ziekenhuis moeten voldoen en welke mogelijkheden er zijn om het gebruik te meten en zo nodig te benvloeden. De student zegt…

Goede opbouw, fijn dat er tijd is ingepland om de ZSO’s te maken. De keuzemodule bevat handige informatie voor later in de co-schappen en als herhaling. De tijdsbelasting is goed te doen. Positieve punten:

- Het bezoek aan Dekkerswald TBC centrum was erg leerzaam

- Zeer actueel en leerzaam

- De afwisseling met practica was erg leuk

- Erg enthousiaste docenten

Negatieve punten:

- Veel wetenschappelijke literatuur

- TBC kwam erg veel aanbod en soms was er dus dubbele informatie

- Deadlines waren niet altijd duidelijk

44

6.4 5KME4 Radiologie in de klinische praktijk

Radiologie Mw. Dr. L Peters-Bax [email protected] De docent zegt…

In het keuzeblok: Radiologie in de klinische praktijk wordt de diagnostiek met behulp van beeldvormende technieken bestudeerd. Het blok kan worden verdeeld in een week techniek en 3 weken kliniek (oftewel toepassingen van de beeldvormende techniek). In de techniekweek worden de basis principes van röntgen (conventioneel en CT), echografie, MRI en ook nucleaire beeldvorming toegelicht. Kennis van de techniek is van wezenlijk belang om voor bepaalde beeldvorming te kiezen, en de verkregen beelden te interpreteren. In practica (deels op de afdeling) zal er geoefend worden, zo ook met het zelf echoën. De daarna volgende 3 klinische weken hebben elk een eigen thema, te weten acute afwijkingen, oncologie en vasculaire aandoeningen. Aan de hand van deze thema's wordt de waarde van de medische beeldvorming duidelijk. De studenten leren eerst de beelden van verschillende modaliteiten systematisch beoordelen (kennis van anatomie en interpretatie van pathologische beelden in een technische en anatomische context), duiden en vertalen naar een verslag alvorens de beleidsconsequenties te overwegen. Daarbij komen vooral de orgaangebieden abdomen, thorax en neuro aan de orde. De klinische weken hebben eenzelfde indeling van hoorcollege en practica. Elke week gaan de studenten aan casus werken onder begeleiding van een docent, en wordt de week afgesloten met casuspresentaties. De beoordeling van de student wordt samengesteld uit diens deelname aan het blok, de presentatie van een casus en het resultaat van de toets. De student zegt…

Dit blok heeft een duidelijke opbouw en is enorm relevant voor je studie geneeskunde. Je maakt lange dagen en hebt dus veel contacturen. Deze uren worden interactief gevuld. Thuis hoef je niet veel meer tijd aan zelfstudie te besteden. Positieve punten:

- Relevant voor studie - Toetsing sluit goed aan op het blok Negatieve punten:

- Tijdbelasting

45

6.5 5KMG8 Chronische vermoeidheid

Medische psychologie Dr. H. Knoop [email protected] De docent zegt…

Elke praktiserend arts krijgt in zijn werk te maken met vermoeide patiënten omdat veel ziekten gepaard gaan met vermoeidheid. Als de vermoeidheid chronisch wordt, weten veel artsen er geen raad meer mee. U zult leren welke (somatische en psychologische) verklaringen er voor de klacht chronische vermoeidheid mogelijk zijn en hoe u deze kunt vaststellen Verder komen het onderscheid tussen fysiologische en ervaren vermoeidheid aan de orde en hoe deze verschillende vermoeidheden het beste gemeten kunnen worden. Bij chronische vermoeidheid wordt vaak alleen aan het chronisch vermoeidheidssyndroom of ME gedacht. Chronische vermoeidheid bij allerlei chronische ziekten en na medische ingrepen komt echter veel vaker voor. Naast vermoeidheid na operaties of na infecties, vermoeidheid tijdens of na de behandeling van kanker en vermoeidheid bij ouderen, zullen ook chronische vermoeidheid bij chronische ziekten als reumatode artritis, neuromusculaire aandoeningen en multipele sclerose aan de orde komen. Veel artsen vinden ook de communicatie met chronisch vermoeide patinten lastig. U zult daarom o.a. In een interactiepracticum leren hoe een gesprek met chronisch vermoeide patinten te voeren en ook op welke wijze het beste adviezen gegeven kunnen worden. Door analyses van casustiek leert u in voorbereide patintenbesprekingen hoe de klacht vermoeidheid te plaatsen is in het totale beeld en wat dat betekent voor de behandeling en de benadering van deze patint. De student zegt…

Dit blok heeft een heldere opbouw en een fijne weekindeling. Het eindcijfer bestaat uit een verslag, presentatie en een bloktoets. Gespreksvaardigheden met patiënten worden geoefend. De tijdsbelasting is niet groot. Positieve punten:

- Relevant voor studie - Simulatiepatiënten - Leuke practica - Toets is representatief voor de stof Negatieve punten:

- Weinig kliniek

46

6.6 5KMP7 Gene- and immunotherapy (EN)

Tumorimmunologie TIL/MCMLS Mw. Dr. AB van Spriel [email protected] De docent zegt…

The original idea behind gene therapy is to replace defective genes in patients suffering from monogenetic hereditary diseases such as cystic fibrosis, muscular dystrophy, haemophilia or Huntingtons disease, with genes that function correctly. In the course of time, the term has taken on a broader meaning and it is now, in effect, the general term for any medically motivated transfer of genetic material in humans. This implies that gene transfer methods used in the treatment of, for example, AIDS or cancer, are also considered to be gene therapy. In recent years a number of techniques have been developed for gene transfer in mammals, which opens new possibilities for the treatment of patients with genetic diseases. Immunotherapy is a treatment modality closely related to gene therapy. In this treatment, cells, antibodies or growth factors are used to combat disease like rheumatoid arthritis or inflammatory bowel diseases. Finally, we will present our ongoing clinical trials using antigen presenting (dendritic) cells in the treatment of various forms of cancer. De student zegt…

Dit is een interessant blok voor studenten die zich breder willen verdiepen in de verschillende therapieën die toegepast worden in het ziekenhuis. Het blok is goed georganiseerd en de toetsing sluit goed aan. De tijdsbelasting is in de eerste twee weken wat hoger, daarna heb je genoeg tijd om aan je proposal te werken. Positieve punten:

- Brede verdieping - Tijdsbelasting is goed verdeeld - Tussentijdse evaluatie Negatieve punten:

- Chaotische organisatie

47

6.7 5KMR8 Stoornissen in het ijzermetabolisme: van bench tot bedside

Laboratoriumgeneeskunde Mw. Prof. Dr. DW Swinkels [email protected], De docent zegt…

De geneeskunde is een dynamisch vak. Elke patint is verschillend en het inzicht in de (patho)fysiologie van ziekten neemt steeds sneller toe. De uitdaging waar de dokters voor staan is om deze nieuwe inzichten in de basale wetenschappen optimaal in te zetten bij de diagnostiek en behandeling van patiënten. Dit vraagt van de arts om de literatuur bij te houden en kritisch te beoordelen en datgene eruit te halen wat voor zijn of haar patinten relevant is. In dit keuzeblok leer je over de historische wetenschappelijke denkwijze, benadering en technieken en hoe deze hebben bijgedragen aan de huidige kennis van de pathogenese, diagnostiek en behandeling van patinten met aandoeningen van de ijzerstofwisseling. Het gekozen onderwerp, ijzermetabolisme, leent zich door de recente snelle ontwikkelingen in het basaal onderzoek en de translatie daarvan naar de kliniek uitstekend voor het thema van labtafel naar het bed van de patiënt (van bench tot bedside). Het blok zal bestaan uit literatuuronderzoek, hoorcolleges van diverse gastdocenten, patiëntdemonstraties, het uitvoeren van laboratoriumexperimenten, presenteren en excursies naar laboratoria en kliniek en het schrijven van een casereport voor een medisch tijdschrift. De controle van de ijzerhomeostase werkt op zowel cellulair als op systemisch niveau en omvat vele celtypes, transportmoleculen en signalen. Veel van de betrokken moleculaire spelers zijn pas de laatste jaren ontdekt. Daardoor kunnen we bij steeds meer patiënten met tot voor kort onbegrepen stoornissen in het ijzermetabolisme de oorzaak opsporen. Voor dit blok maken we dan ook gebruik van labtechnieken en casustiek uit dit aanbod. De student zegt…

Dit is een erg interessant en leuk blok. Dit komt door de excursies en de enthousiaste blokcoördinatoren. De tijdsbelasting is hoog, dit komt mede doordat je vier presentaties moet houden tijdens het blok, daarnaast heb je een tentamen op de laatste vrijdag. Positieve punten:

- Veel excursies - Je krijgt goede feedback op je presentaties - Enthousiaste blokcoördinatoren die altijd aanspreekbaar zijn Negatieve punten:

- Hoge tijdsbelasting

48

6.8 5KNW2 Neurobiologie en psychiatrie

Psychiatrie Dr. JW Muntjewerff, [email protected] De docent zegt…

Dankzij de neurowetenschappen is ons inzicht in het ontstaan en de behandeling van psychiatrische aandoeningen enorm toegenomen. Deze neurowetenschappelijke invalshoek staat centraal in dit blok. Inzicht wordt verkregen over de afwijkingen die met psychofarmacologisch, neurofysiologisch, beeldvormend, neuropsychologisch en genetisch onderzoek kunnen worden aangetoond. Inzicht in de ziektebeelden is hierbij belangrijk Het accent zal met name liggen op stoornissen in de emotie- en impuls-regulatie (depressie, angststoornissen, agressie-stoornissen en verslaving). Globaal komt hierbij het volgende aan bod: psychopathologie, met name de registratie van afwijkend gedrag; meer specifiek het systematisch en gestandaardiseerd vaststellen van de onderscheiden symptomen en syndromen, en het evalueren van dit gedrag in de interactie met het natuurlijke zorgsysteem van de patiënt. De student zegt…

Dit blok heeft een goede blokopbouw. Er staan indrukwekkende patiëntendemonstraties en excursies gepland. Op de maandag in week vier is de bloktoets, de rest van de week bestaat uit zelfonderzoek en het schrijven van een scriptie. Ook zal er een presentatie gehouden worden. Positieve punten:

- Interessante excursies - Bloktoets sluit goed aan op de leerstof - Zelf snijden tijdens de snijzaalpractica Negatieve punten:

- Lange dagen

49

6.9 5KON1 Stamceltransplantatie: plaats en perspectief

Hematologie Dr. NPM Schaap [email protected] De docent zegt…

Dit blok handelt over processen en technieken met betrekking tot pathogenese, diagnostiek en therapie van maligne hematologische ziekten. Het is verdeeld in een algemeen gedeelte en een gedeelte, waarin groepsgewijze bepaalde aspecten dieper worden geanalyseerd. Het algemene deel bevat de volgende onderwerpen: rijping van beenmerg en lymfkliercellen, het maken en lezen van overlevingscurven, het begrip "kwaadaardigheid", de historie van cel- en weefselherkenning, stamcellen en progenitorcellen, principes van chemotherapie en stamcel(beenmerg)transplantatie, het HLA-systeem en stamcel transplantatie, immunologie en kanker, chimerisme, fertiliteit, sexualiteit en vermoeidheid na stamceltransplantatie. In het tweede deel wordt een specifieke literatuurstudie uitgevoerd waarvan een verslag wordt gemaakt. Thema's in dit deel zijn: verschillende maligne hematologische ziekten, verschillende detectiemethoden van minimaal residuale ziekte, verschillende typen transplantaties (stamcelbron) en diverse resultaten van transplantatie bij verschillende aandoeningen c.q. De late complicaties van stamceltransplantatie. Ook vindt een interview plaats met een patint aan de hand waarvan een case study zal worden gemaakt. Er worden onder andere bezoeken gebracht aan kliniek, laboratorium hematologie, laboratorium medische microbiologie, stamceldonorbank, afdeling pathologie en bloedbank. Tevens zijn er diverse patiëntendemonstraties. De student zegt…

Dit is een praktijkgericht blok. In de eerste paar weken heb je veel leerstof, daarna is er ruimte voor excursies en een symposium. De docenten binnen dit blok zijn erg enthousiast, ook sluit de bloktoets goed aan op de leerstof. Positieve punten:

- Veel rondleidingen en praktijk - Enthousiaste docenten - Sprekerstraining is leerzaam - Mogelijkheid om patiënten te interviewen Negatieve punten:

- Herhaling van stof - Weinig feedback over je presentatie

50

6.10 5KVZ3 Keuzen in de gezondheidszorg

IQ Healthcare Prof. Dr. E van Leeuwen [email protected] De docent zegt…

In de gezondheidszorg worden voortdurend keuzen gemaakt, op alle niveau's. Sommige keuzen zijn acuut of vanzelfsprekend, andere vragen om zorgvuldige afweging en analyse van de onderliggende waarden en worden soms lang vooruitgeschoven. In dit blok maakt u kennis met het keuzeprocessen in verschillende settings. Doel is dat u leert hoe de keuzen tot stand komen, welke verschillende soorten waarden in het geding zijn en hoe u uw eigen positie kunt verantwoorden en onderbouwen. Het blok is opgebouwd uit vier delen. In de eerste week staat het gezondheidszorgstelsel centraal, en kijkt u kritisch naar de politieke en ethische keuzen die daarin gemaakt worden op micro-, meso en macroniveau. U krijgt inzicht in de actuele discussies rond het zorgstelsel en u leert uw positie als professional en als persoon te bepalen. De tweede week richt zich op keuzen in de medisch-klinische zorg: u zult iedere dag kennis maken met de keuzenprocessen in een ander specialisme, en bediscussiren op welke gronden afwegingen gemaakt worden. De derde week gaat over keuzen bij het verrichten van wetenschappelijk onderzoek. U zult kennis maken met mensgebonden onderzoek, onderzoek op proefdieren, de rol van de farmaceutische industrie, maar ook van overheidsorganen als de rvz, de Gezondheidsraad en de WRR. De vierde week is gewijd aan integratie en verdieping van het geleerde. U denkt na over uw keuze voor een toekomstig beroep en de plaats die u in de gezondheidszorg gaat innemen na uw studie. In het blok is ruime aandacht voor discussie- en presentatievaardigheden en u sluit af met de presentatie van een duo-werkstuk over n van de thema's. De student zegt…

Dit is een erg leuk blok, er wordt veel tijd besteed aan presentatievaardigheden. Je hebt tijdens dit blok weinig last van studielast, hierdoor is dit blok gemakkelijk combineerbaar met een ander blok. Positieve punten:

- Leert je mening goed te onderbouwen - Weinig tijdsbelasting - Meerdere toetsmomenten Negatieve punten:

- Weinig klinische kennis - Veel roosterwijzigingen

2016 - 2017soos-nijmegen.nl/wp-content/uploads/2016/11/... · 2016 - 2017 . 1 INHOUDSOPGAVE ... 5.6...

Documents

Transcript of 2016 - 2017soos-nijmegen.nl/wp-content/uploads/2016/11/... · 2016 - 2017 . 1 INHOUDSOPGAVE ... 5.6...