Creatief Schrijven vzw –Waalsekaai 15, 2000 Antwerpen [t] 03 229 09 90 – e] info@creatiefschrijven.be – w] www.creatiefschrijven.be

2

© Erik Vanhee & Kristof D’hanens

Schrijven voor lezers

Informatieve, opiniërende enpersuasieve teksten schrijven

op papier en online  

Een cursus schriftelijke & digitale communicatie

 Voor NGO’S

3

• p. 16 Omwille van het feit dat de pers onze campagne vooral wil ondersteunen indien wij hen een primeur kunnen bieden wat de beelden betreft, is de startdatum voor uitlevering van affiches, flyers en magazines voorzien op 29 oktober.

• We beginnen de affiches, flyers en magazines te leveren op 29 oktober. De pers ondersteunt onze campagne namelijk als we hen een primeur voor de beelden bieden.

4

• p.17 arbeidsongeschiktheidsverzekeringsvoorwaarden; armoedebestrijdingcommissie; belangenbehartigingsbeleid;

gemeentereinigingsroltrommelhuisvuilophaalvrachtwagensysteembegeleidingsdienst

• Voorwaarden om arbeidsongeschiktheid te verzekeren

• Commissie om armoede te bestrijden• Beleid om belangen (van X) te behartigen• Dienst om het systeem te leren bedienen waarmee

de gemeentelijke vrachtwagens met roltrommel werken die het huisvuil ophalen.

5

• p.17 Het meenemen van een geldig paspoort is verplicht.

• U moet een geldig paspoort meenemen.

• In elke gemeente worden vandaag de dag etnisch-culturele minderheden geteld onder haar inwoners. Bijna elke gemeente wordt dan ook geconfronteerd met de uitdaging om deze diversiteit een plaats te geven in zijn (= haar) beleid. Hoe schrijft men een beleid naar minderheden uit, hoe bereikt men etnisch-culturele minderheden? Verder is het belangrijk dat er meer diversiteitsmanagement komt in de dienstverlening, moeten er effectieve methodieken voor inspraak en participatie ontwikkeld worden, en hebben allochtonen nood aan meer en aangepaste info over de werking van de gemeente waar ze in verblijven. Elke gemeente telt vandaag 'hoeveel inwoners zij heeft van etnisch-culturele minderheden'. OF: 'onder haar inwoners etnisch-culturele minderheden.'

• Haar beleid moet mensen uit minderheden die van elkaar verschillen bereiken. Hoe pakt een gemeente zo’n beleid aan?

• De gemeente moet ook de dienstverlening aan de minderheden aanpassen en doeltreffende methodes ontwikkelen om haar inwoners te betrekken en inspraak te geven. Allochtonen hebben verder nood aan meer en aangepaste info over hoe de gemeente werkt waar ze in verblijven.

6

7

• Het inzien van het belang van het vermijden van naamwoordstijl en nominalisering kan een bijdrage leveren tot het leesbaarder schrijven.

Als je inziet dat je naamwoordstijl en nominalisering moet vermijden, zul je leesbaarder schrijven.

BETER: je schrijft leesbaarder als je naamwoordstijl en nominalisering vermijdt.

• p.19 De verkeersborden die het college van burgemeester en schepenen [mede op grond van de reacties van de bewoners en andere belanghebbenden ] plaatste om vrachtwagens boven een bepaalde maximumlengte te weren uit de straat maken het mogelijk om schade aan de [nieuw ingerichte] straat, [veroorzaakt door vrachtwagens waarop de straat niet is berekend,] te verhalen op de veroorzaker.

• Het college van burgemeester en schepenen plaatste verkeersborden om vrachtwagens met meer dan acht meter lengte uit de straat te weren. Bewoners hadden daarom gevraagd. Door die borden kan de gemeente de schade aan de straat, die nieuw was ingericht, verhalen op de veroorzaker. (De straat is namelijk niet berekend op zware vrachtwagens.)

8

• p. 19 De [ door u op 1 oktober aan het fietspad in de Abdijlaan uitgevoerde] onderhoudswerkzaamheden voldoen niet aan de contractvoorwaarden.

• U voerde op 1 oktober onderhoudswerk uit aan het fietspad in de Abdijlaan. Dat werk voldoet niet aan de voorwaarden van het contract.

9

• p. 20 En dat is ook waar ze in Brazilië volop mee bezig zijn. (...) Een leuk idee dat enkele winkels al doen, is kort na een evenement een FairTrade@Home te organiseren. (...) Het is namelijk zo dat we met een aantal perstitels in gesprek zijn.

• En daar zijn ze in Brazilië volop mee bezig. (...) Enkele winkels organiseren al kort na een evenement een FairTrade@Home. Leuk. (...) We zijn met een aantal perstitels in gesprek.

10

• p. 20 Pas deze tips ‘met betrekking tot’ een vlotte taal ‘ten aanzien van’ de lezer ‘met het oog op’ scoren nu maar eens toe.

• Pas deze tips voor een vlotte taal toe naar de lezer om te scoren. (maar nog teveel stapeling van voorzetsels)

• BETER: Pas deze tips voor een vlotte taal toe naar de lezer. Zo scoor je.

11

• Het is niet waar ik niet in de eerste plaats voor kies. Ik kies eerst voor 'X'. (x = vervanging van verwijswoord)

• Het bestuur voelt er, tenminste niet op dit moment niets voor. Het bestuur voelt nu niets voor 'X'. (x = benoem waarvoor)

• We doen er alles aan om te vermijden dat dit niet nog eens gebeurt. We zijn echter evenmin niet verantwoordelijk voor de inhoud van de reclameboodschappen.

• We willen vermijden dat X nog eens gebeurt (was de bedoeling maar staat er omgekeerd).

• We zijn echter niet verantwoordelijk voor de inhoud van de reclameboodschappen. (waarschijnlijk de bedoeling)

• We doen er alles aan opdat dit nog eens gebeurt. We zijn namelijk verantwoordelijk voor de inhoud van de reclameboodschappen. (= wat er staat).

12

STAPPENPLAN Voor WIE schrijf je: profielschets WAAROM schrijf je: doel van de tekst: formuleer je boodschap in slogan of kopregel (bij persuasieve brief, folder/flyer) WAT schrijf je: formuleer je onderwerp in één onderwerpregel (infobrief) of hoofdgedachte (aankondiging, bericht, artikel HOE schrijf je: ontwerp een structuur en strategie

Lezergerichtheid zie ook p 34

UITGANGSPUNT

Wat zoekt/interesseert/boeit/snapt

de lezer?

Lezergerichtheid

1. Niet ‘wij’ maar ‘u’!

Wij bieden u een ruim aanbod aan rondleidingen.

U vindt bij ons een rondleiding op maat. (u verneemt, u kunt rekenen op, …)

Lezergerichtheid

2. Denk aan de psychologie van de lezer

Roken is ongezond en kan kanker veroorzaken

Roken tast je potentie aan / bezorgt je vroeger rimpels / maakt je een outsider

Lezergerichtheid

3. Geef duidelijke en positieve instructies

Aarzel niet ons te contacteren als u nog vragen hebt.

Nog vragen? Bel naar Griet op het nummer 03 229 09 90, elke werkdag van 9 tot 17 uur

Lezergerichtheid

4. Gebruik de taal van de lezerHet comité kent u het recht toe op

maatschappelijke integratie in de vorm van een aanvullend leefloon als samenwonenden.

U ontvangt in oktober 159,58 euro. Dit bedrag is een aanvullend leefloon omdat u samenwoont.

Lezergerichtheid

5. Mijd lege woorden en ‘marketingtaal’

Prachtige landschappen, heerlijk eten, leuke animatie … als u met ons reist, geniet u de beste service

Maak concreet met voorbeelden. Een paëlla eten terwijl u uitkijkt over… en Spaanse gitaarmuziek weerklinkt.

Prachtige beeldenverzameling in een uniek decor, heerlijk eten in het M-café, leuke animatie en interessante rondleidingen… als u naar ons komt, geniet u de beste service op ongeziene wijze in een boeiende dialoog tussen kunst en publiek.

Lezergerichtheid

6. Spreek de lezer rechtstreeks aan

Het fotoboek kan worden besteld aan het onthaal.

Wij organiseren een infonamiddag over…

U kunt het fotoboek bestellen aan het onthaal.

Wilt u graag meer weten over …?

Lezergerichtheid

6-bis. Spreek de lezer rechtstreeks aan, maar...

Wij hopen jullie talrijk te ontmoeten

is zendergericht, want lezer is altijd alleen en heeft ook geen greep op het aantal bezoekers dat jij hoopt te ontmoeten.

Lezergerichtheid

7. Toon het voordeel voor de lezer

Wij bieden een waaier aan oplossingen voor uw meest diverse opbergproblemen.

U wilt uw tijdschriften en papieren handig kunnen opbergen én ook snel weer terugvinden? Met onze …

Lezergerichtheid

8. Breng het onderwerp naar de lezer

Sluikstorten bezorgt onze vuilnisophaal-dienst veel extra werk en betekent ook hogere uitgaven.

Wat zou u ervan vinden als u op een dag een verroeste koelkast op uw trottoir, parking of oprit vond?

Lezergerichtheid

9. Doseer je info

Geef genoeg maar niet teveel informatieZorg voor structuur en een logische

volgorde

Lezergerichtheid

10. Waak over je toon

Iedereen met een greintje verstand weet dat glazen flessen in de glasbak horen.

Breng uw glazen flessen altijd naar de glasbak.

De infobrief – 3 A’santwoord op vraag om info

• Wordt je Aandacht getrokken? • Begrijp je brief meteen?

LEESBAAR• Voel je je Aangesproken?

LEZERGERICHT• Hoe ervaar je de toon van de brief?

LEZERVRIENDELIJK

• Wat ga je doen of overwegen? Zet de brief je aan tot Actie?

EFFECTIEF26

Persuasieve brief p 95-97• Wordt je Aandacht getrokken? • Begrijp je brief meteen?

LEESBAAR• Voel je je aangesproken?

LEZERGERICHT & -VRIENDELIJK

• Wat overtuigt je om de boodschap Af te wegen? PERSUASIEF

• Wat ga je doen of overwegen? Accepteer je het standpunt of de boodschap?

EFFECTIEF27

Inhoud persuasieve brief p 95• Sprekende beschrijving van product, situatie of idee?• Toon je verifieerbare feiten gunstig voor lezer?• Rationele argumenten in logische redenering?• Ondersteunen emotionele elementen rationele?• Gezagsargument of testimonial: halo-effect? • Op welke behoefte van lezer speel je in?

MASLOW (p 82-83): voor marketeers + MARK (p 83): voor wie verder wil: de plakfactor talenten realiseren; schoonheid, kennis; betrokkenheid

• HUMOR: in anekdotes, beeldspraak, citaten, herhaling, stijlfiguren, ...

28

Opbouw persuasieve brief p 95

• A Trek de Aandacht, wek met een herkenbare situatie belangstelling.

• I Wek Interesse: laat aantrekkelijke, positieve kanten zien, speel in op behoeften.

• D Stimuleer de wens en het verlangen (Desire), som voordelen op, motiveer om het aanbod, de idee of het standpunt te aanvaarden.

• A Zet aan tot Actie, besluitvorming, opinievorming.

• Attention – Interest – Desire - Action 29

• A.• Vindt u het fijn ’s ochtends frisse lucht op

te snuiven, uw rondje te joggen? Vindt u het ook fijn als uw kinderen bij mooi weer de tuin in kunnen of naar het park gaan spelen? (lokale context)

• OF: de ‘fear appeal’ -aanpak• Moet u ook zo hoesten als u buiten gaat?

30

• I.• Wist u dat de vervuiling veel inwoners van

onze gemeente de adem beneemt? Dat fijn stof voor iedereen gevaarlijk is?

• OF: • Dat komt door de vervuilde lucht die onder het

lage wolkendek blijft hangen en maar niet wil wegtrekken. Deze gevaarlijke situatie blijft nog een tijd aanslepen.

• U en ik hebben daar last van maar astmalijders kunnen helemaal niet meer de straat op zonder onderweg in elkaar te zakken.

31

• D.• Ook u kunt de luchtkwaliteit in onze gemeente helpen

verbeteren. • Door u niet met de auto te verplaatsen, helpt u uw mede

Mollegemnaren weer vrijer te ademen. De kinderen in onze gemeente die aan astma lijden, onze senioren met longproblemen, … zij zullen u dankbaar zijn! (een beroep doen op verantwoordelijkheidsgevoel, gevoel om ‘goed te doen’, anderen te helpen)

• Bovendien is een fiets- of wandeltochtje ook goed voor uw lijn, conditie en gezondheid. Dokters raden ons aan ten minste een half uur per dag te bewegen. (inspelen op het ‘eigen voordeel’)

• Wees gerust, ook de industrie krijgt van ons de aansporing om hun schadelijke uitstoot te verminderen. (bijkomend argument)

32

• A.• Laat uw auto, moto of bromfiets drie

dagen aan de kant. Neem de fiets of de bus. Hebt u last van de ademhaling, blijf dan binnen. Zo zorgt u er mee voor dat kinderen in de tuin kunnen blijven spelen en u uw rondjes kunt lopen.

• Doe niet of er geen vuiltje aan de lucht is en laat uw auto staan!

33

Persuasieve tekst p 72• Informeren opiniëren overtuigen instrueren• Welke vorm? Zie p87-88• Beïnvloeden van KENNIS = overtuigingen, attitudes

en waarden

beïnvloeden van GEDRAGHOE? Info – emotie – recente gedrag als richtlijn (vbn

p 73)+ de subjectieve norm = wat anderen vinden (vb p 74)

VORMING VAN ATTITUDES34

Persuasieve tekstHet A3-model p 74

LEZER NEEMT DRIE BESLISSINGEN• Besteden ze Aandacht aan de tekst?

sluit aan bij voorkennis / kom met iets nieuws / verrassends

• Wegen ze de boodschap zorgvuldig Af?op basis van argumenten en/of emotionele elementen

samenhangend & helder opgebouwd / getuigenis/ halo/ herkenning

• Accepteren ze het standpunt van de tekst?

35

Het A3-model – AANDACHT p 75

TEKST = INTERESSANT ALS• Sluit met nieuwe info aan bij voorkennis• Spreek verwachtingen van de lezer tegen• Speel in op gevolgen voor de lezer =

consequentiebetrokkenheid• ‘Sluit aan bij’ / ‘druis niet in tegen’ wat lezer

heilig is = waardebetrokkenheid• Opmerking: maak tekst interessant genoeg

om een leesinspanning te doen.36

Het A3-model – AFWEGING p 76

• LEZER WIL ZEKERHEID OVER CORRECTE ATTITUDE– als onderwerp grote consequenties heeft– als gepropageerde standpunt neutraal is - vinden ze

niet correct (aanvaardbaar) of incorrect (verwerpelijk)

• Lezer moet HET MINSTE MOEITE doen– als zijn voorkennis groot is– als hij zeker wil zijn of zijn attitude correct is

37

Het A3-model – ACCEPTATIE p 77-78

• Als lezer standpunt als correct evalueert• Als hij de tekst systematisch verwerkt• Als hij al een bestaande attitude heeft

tegenover onderwerp en dat oordeel systematisch is verworven

JE HEBT GEEN INVLOED OP: • stemming – context – intelligentie –

zelfvertrouwen van de lezer

38

Het A3-model en keuze van de inhoud

INHOUD invloed op de drie beslissingen p 79

• Aandacht als je interesse wekt door selectie van de info en door de formulering

• Afweging als inhoud veel gewicht heeft en weinig moeite vraagt

• Acceptatie als je ‘t kort houdt en aannemelijk maakt dat een gevolg wenselijk/onwenselijk fear appeal) is + waarschijnlijk is p 78

39

Het A3-model: vuistregels voor keuze van de inhoud p 81

• jouw geloofwaardigheid bij sterk imago• geloofwaardige getuige (een testimonial)• betrouwbare eigenschappen van je bron• herkenning van de getuige als mens• je geloofwaardigheid en die van de getuige• de consensusidee• laten voelen dat er veel argumenten zijn• Ontkrachten van de ‘eigen-schuld-regel’

40

Benadering van de INHOUD

• Wie heeft de grootste kans op succes?Man A: "Ik wil niet dik zijn. Ik volg een dieet, omdat ik geen bierbuik meer wil."Man B: "Ik wil een strak lijf. Ik volg een dieet om een sixpack te kweken."

41

Benadering van de INHOUD

• Uw klant vraagt: "Levert u ook op zaterdag?"U antwoordt rechttoe rechtaan: "Geen probleem.“

• Beter zou zijn: "Ja, natuurlijk.“

• Ons brein denkt in beelden. Het kan 'géén probleem' pas zien zodra het 'probleem' heeft verwerkt. Gevolg? Het begrip 'probleem' blijft sluimeren. En daarmee associeert de klant uw service.

42

Benadering van de INHOUD • "Levert u ook op zaterdag?“

"Geen probleem. Dat kost niets extra.”• Probleem! Kosten! Extra!

zijn 'roze olifanten‘. Zo noemt Bill McFarlan begrippen die je wel móét onthouden – of je nu wilt of niet. "Denk niet aan een roze olifant. Komaan, vooral geen roze olifant!”

• "Levert u ook op zaterdag?" "Ja, natuurlijk: net zo snel en voordelig als op weekdagen.“ roze wolkjes

43

Benadering van de INHOUD • Ontkenningen werken tegen. Vervang ze dus.• Maar wat met negatief gekleurde woorden? Ze

schreeuwen luider om aandacht dan positieve. Bent u een idioot?Een e-mail met zo'n onderwerpregel wordt altijd open geklikt. Maar uw lezer koppelt je organisatie wel aan 'idioten' … Verliest u elke maand 30 euro?Deze onderwerpregel is wel oké. Want hij speelt in op de angst voor verlies. Die emotioneel dubbel zo zwaar weegt als een vergelijkbare winst. => FEAR APPEAL

44

Oefeningen p. 122

1. Wat is verschil in aanpak, benadering van de lezer tussen de twee teksten: RIJ VEILIG BIJ MIST (intro van de overheidsfolder)

2. Welke boodschap verkies je in de Greenpeace teksten? Waarom?

45

Herschrijving intro folder ‘mist’

Ook bij mist kunt u veilig thuiskomen. U leest hier tien tips om ongevallen te voorkomen. Zo rijdt u probleemloos en speelt u op veilig. Uw kinderen zien u gegarandeerd terug

46

Wat maakt een tekst helder? Links: intellectueel – rationeel p 38

• Wat is de hoofdgedachte? (inhoud in twee regels)• Wat is de basisboodschap en de inzet van het stukje? • Hoe is de tekst opgebouwd? Ontwikkeling van gedachtegang en

structuurlijn? Externe en interne structuuraanduiders en/ of doorleesstimuli?

• Zijn er blikvangers? Koppen, streamers/quotes, illustraties?• Is er een intro & uitsmijter?- • Hoe zijn de alinea’s opgebouwd? Kernzin van de alinea? • Wat is het doel van de tekst? Informatief; opiniërend; beschouwend;

amuserend; instructief; activerend; persuasief; wervend…? • Is de tekstsoort aangepast aan doel en voor welke doelgroep?• Hoe loopt de aandachtscurve van de lezer of hoe zijn de

spanningsbogen opgebouwd?47

48

Wat maakt een tekst levendig? rechts:

zintuiglijk- creatief- lezergericht p 38• Hoe is INHOUD verwoord?

– Waarneming: beelden, geluiden, citaten, dialoog… – Illustraties, voorbeelden, veelzeggende details– Associatieve en creatieve formuleringen– Ritmisch, muzikaal , in klankrijke verwoording

• Hoe is de TOON? – Neutraal – positief - negatief?– Hoe richt de tekst zich tot de lezer (of niet)? Doelgroep?– Hoe lezer(on)vriendelijk is de tekst?

• Hoe is de STIJL? – Vanuit welk perspectief ‘verteld’? – Hoe afwisselend is de woordkeus, zinsbouw, zinslengte, zinstype?– Zijn er verrassende stijlfiguren? Woordspeling, contrast, paradox,

herhaling, personificatie– Zijn er typerende adjectieven, plastische werkwoorden? kwalificerende bijv. nwdn