20121121 De Groene Amsterdammer - Profile of Dutch quality daily NRC Handelsblad– Who’s...

7/29/2019 20121121 De Groene Amsterdammer - Profile of Dutch quality daily NRC Handelsblad Whos next?.pdf

1/12

29-01-13 13:26De Groene Amsterdammer - Whos next?

Pagina 1 van 12http://www.groene.nl/2012/47/who-s-next

downloadDe Groene klavers webwinkel cookies nieuwsbrief service & bezorging contact

colofon

21-11-2012

hos next?DE RICHTINGENSTRIJD BINNEN NRC MEDIA

Never a dull moment bij NRC Handelsblad onder Peter Vandermeersch, maar

vermoeiend is het wel, het gepalaver van de krant tussen deftige meneer en hippe

jongeling. Laatste wapenfeit: het vertrek van hoofdredacteur Rob Wijnberg van het

kleinere ochtendbroertje.

JOOST RAMAER

Tweeten 1 0

HET WASEEN REGULIERE, lang van tevoren geplande bijeenkomst, de plenaire redactie-

vergadering vanNRCHandelsbladop maandag 29 oktober. Op de agenda stond onder meer de

recente verrijking van de hoofdredactie met twee jonge talenten: Marike Stellinga en Egbert Kalse.

Maar deze feestelijke aanleiding werd geheel overschaduwd door het onverwachte vertrek van twee

andere collegas, door toedoen van hoofdredacteur Peter Vandermeersch. Eind september was Rob

Wijnberg afgetreden als hoofdredacteur van zusterkrant nrc.next. Vandermeersch wil van nextmeer

een echte nieuwskrant maken en hij vond Wijnberg niet de juiste man om dat proces te leiden. Voor

de next-redacteuren kwam dat nieuws als een donderslag bij heldere hemel. Op de dag dat het bekend

werd, liepen zij collectief naar de werkkamer van Vandermeersch om alsnog tekst en uitleg te vragen.

Sommigen stond de tranen in de ogen.

Een paar weken later kondigde verslaggever Jannetje Koelewijn haar vertrek aan. Maanden na dato

had Vandermeersch opnieuw in het openbaar haar voorpaginaverhaal gekraakt over de gezondheid

van prins Friso na een ski-ongeluk in februari, dat toen al tot een storm van publieke

verontwaardiging had geleid. Eerst in een interview met het Vlaamse weekbladHumo, en vervolgens

live op het podium van de Amsterdamse Stadsschouwburg, tijdens deNacht van NRC, ten overstaan

van honderden lezers van de krant. Koelewijn concludeerde dat tussen haar en Vandermeersch een

onwerkbare situatie was ontstaan en diende haar ontslag in.

Tijdens de plenaire redactievergadering verwoordde Mark Kranenburg, gelouterd politiek

[email protected]

Like 1
http://www.groene.nl/homehttp://www.groene.nl/download-de-groenehttp://www.groene.nl/klavershttp://www.groene.nl/webwinkelhttp://www.groene.nl/cookieshttp://www.groene.nl/newsletters/newhttp://www.groene.nl/servicehttp://www.groene.nl/contacthttp://www.groene.nl/contacthttp://www.groene.nl/sessiehttp://www.groene.nl/accounthttp://www.groene.nl/2012/47/who-s-next#http://www.groene.nl/zoek?search=&search_author=Joost%20Ramaerhttp://twitter.com/search?q=http%3A%2F%2Fwww.groene.nl%2F2012%2F47%2Fwho-s-nexthttps://twitter.com/intent/tweet?original_referer=http%3A%2F%2Fwww.groene.nl%2F2012%2F47%2Fwho-s-next&text=De%20Groene%20Amsterdammer%20-%20Who%E2%80%99s%20next%3F&tw_p=tweetbutton&url=http%3A%2F%2Fwww.groene.nl%2F2012%2F47%2Fwho-s-nexthttp://www.groene.nl/homehttp://www.groene.nl/colofonhttp://www.groene.nl/contacthttp://www.groene.nl/servicehttp://www.groene.nl/newsletters/newhttp://www.groene.nl/cookieshttp://www.groene.nl/webwinkelhttp://www.groene.nl/klavershttp://www.groene.nl/download-de-groene


2/12



verslaggever en voorzitter van de redactieraad, de zorgen van de redactie. Hij sprak zakelijke maar

harde woorden, vooral over de bruuske manier waarop Vandermeersch met zijn mensen omgaat.

Kranenburg bespeurde een gevoel van onveiligheid op de redactie. Het vertrek van Koelewijn noemde

hij doodzonde en onnodig.

SommigeNRC-journalisten hadden verwacht dat tijdens de plenaire vergadering een motie vanwantrouwen tegen Vandermeersch zou worden ingediend, en dat die wel eens een meerderheid zou

kunnen halen. Van zon actie was echter geen spoor te bekennen. De redacteuren zijn verdeeld over de

koers die de nieuwe hoofdredacteur met de krant heeft ingezet. Maar zij hebben nog veel grotere

zorgen over de nieuwe eigenaren van hun kranten, directeur Peter Visser van private equity-

investeerder Egeria (91 procent) en media-ondernemer Derk Sauer (9 procent). Sauer en Visser

hebben zichzelf vorig jaar een superdividend van 12,5 miljoen euro laten uitkeren, bijna drie keer de

winst van 4,7 miljoen die NRC Media in 2011 voor het eerst kon bijschrijven. En dat terwijl de

uitgeverij acht miljoen euro moet lenen ter bekostiging van de aanstaande verhuizing naar het

Amsterdamse Rokin.

Het waren nota bene twee journalisten die het superdividend lieten passeren: Peter Vandermeersch en

Hans Nijenhuis, toen nog samen in de directie. De ondernemingsraad laat, met steun van de

redactieraad, de zaak onderzoeken door een onafhankelijk financieel deskundige. Normaal gesproken

boeken private equity-investeerders hun winst wanneer zij een onderneming weer doorverkopen,

meestal na een jaar of vijf. In hun wereld geldt een tussentijds superdividend als een signaal dat de

investering niet voldoet aan de verwachtingen. Het is een publiek geheim dat Visser met NRC Media

loopt te leuren. Hij zou het bedrijf al te koop hebben aangeboden aan de familie Van Puijenbroek,

investeerders in Egeria en tevens controlerend aandeelhouders van dagbladDeTelegraaf.

Uitgerekend in deze kritieke fase zijn de checks and balances binnen de top van NRC Media

zoekgeraakt. Binnen de directie is Vandermeersch nu de enige journalist, naast drie Egerianen.

Binnen de hoofdredactie verloor hij Joost Oranje aanNieuwsuur, de plaatsvervanger die volgens

Vandermeersch zelf alles is wat ik zelf niet ben. In zon turbulent klimaat sluit een redactie instinctief

en wijselijk de rijen, in plaats van de hoofdredacteur de maat te nemen. Dat was duidelijk te merken

aan de reacties op de filippica die Geert Mak een kleine week vr de plenaire redactievergadering in

DeGroeneAmsterdammer publiceerde. Mak, oud-redacteur en veelvuldig medewerker vanNRC

Handelsblad, luidde daarin de noodklok over zijn krant, die hij onder Vandermeersch journalistiek

en commercieel ziet ontsporen. Hij schreef over een diep ongelukkig huwelijk tussen journalisten en

eigenaren, dat maar zo snel mogelijk weer moest worden ontbonden.

Blijf met je rotpoten van onze rothoofdredacteur af, was de reactie van vooral veel jongereNRC-redacteuren. Zij delen heus de kritiek op Vandermeersch, maar deze oud-linkse strijdkreet ging


3/12



hun te ver. Mak had het oor te veel laten hangen naar zijn vrienden van dezelfde oudere generatie

binnen deNRC-redactie, zo was hun inschatting. Wat je Vandermeersch ook kunt verwijten, de

klassieke tegenstelling tussen redactie en commercie die Mak schetst biedt daarvoor in hun ogen een

verouderd en onnodig moralistisch kader. Waar geen geld wordt verdiend, kan ook geen

kwaliteitsjournalistiek gedijen. Moderne journalisten behoren mee te werken aan de verbetering van

het precaire bedrijfseconomische perspectief van kranten.

MAAR HOE DAN? Is nrc.nextinderdaad een bleeder die moet worden gestelpt? Of bood de radicale

aanpak van Rob Wijnberg juist uitzicht op de Nieuwe Krant, die succesvol kan migreren van papier

naar digitaal? Het dagblad als dinosaurus is niet nieuw:NRCHandelsbladontstond ruim veertig jaar

geleden uit twee uitstervende bladen. Pas na vijf jaar kreeg de fusiekrant vaste grond onder de voeten.

NRC Media is de nieuwe testcase, een zakelijk en journalistiek laboratorium voor alle Nederlandsekranten, die alle met dezelfde problemen kampen: steeds minder lezers en steeds minder

adverteerders (zie het kader De krimpende krantenmarkt). In dat lab wordt druk gezocht naar een

medicijn. De knal rond Wijnberg en Koelewijn die overigens onlangs besloot toch te blijven laat

zien dat dat nog niet is gevonden.

Dat schept onrust en onzekerheid, onder journalisten en hun uitgevers. De grond onder deNRC-titels

begon te schuiven toen moeder PCM in 2009 werd overgenomen door de Vlaamse Persgroep van

Christian Van Thillo. Kartelwaakhond NMa eiste dat de Vlamingen een deel van hun nieuwe bezit

zouden afstoten. Dat werdenNRCHandelsbladen nrc.next. Kandidaat-kopers konden op de kranten

bieden via een veiling. Dat was een dj-vu: in 2004 was PCM op dezelfde manier in handen gevallen

van de Britse sprinkhaan Apax. Ook Apax trok een dik jaar later tussentijds geld uit het bedrijf. In

2007 vertrokken de Britten, met een winst van 130 miljoen euro; PCM bleef achter met een schuld van

driehonderd miljoen, waaraan het tijdens de kredietcrisis bijna failliet ging.

Met een mengeling van onbehagen en groeiend zelfbewustzijn namen deNRC-medewerkers voor de

tweede keer plaats in de etalage. Zij snakten al jaren naar zelfstandigheid binnen PCM hadden zij zich

altijd achtergesteld gevoeld bij deVolkskrant. Vanuit hun liberale traditie stonden zij ook minder

huiverig tegenover de kapitalisten die hen zouden komen bekijken. nrc.nextwas hun trots, het lokaas

in de etalage: een unieke poging tot krantenvernieuwing, die binnen en buiten Nederland veel

aandacht trok en prijzen won. Een ochtendblad naast de avondkrant, goedkoop gemaakt met een

kleine redactie de meeste kopij kwam uitNRCHandelsblad. Maar de weinige eigen verhalen

maakten wel het verschil, met eigenwijze, verfrissende journalistieke keuzes. nrc.nextwierf binnen

een paar jaar bijna tachtigduizend betalende abonnees. De meesten waren nooit eerder op een PCM-krant geabonneerd geweest. De classic, zoalsNRCHandelsbladpost-nextwas gaan heten, had er


4/12



nauwelijks onder geleden. Per saldo hadNRC Handelsblader niet alleen flink wat betalende lezers bij

gekregen; het nieuwe ochtendblad sprak kennelijk ook de internetgeneratie aan, die de traditionele

kranten links liet liggen.

Ten tijde van de veiling was de leiding over beide kranten in handen van hoofdredacteur Birgit Donker

en directeur-uitgever Gert Jan Oelderik. Zij zagen de al jaren dalende oplage van de classic alsstructureel en onvermijdelijk. Donker en Oelderik zochten de groei in de verdere uitbouw vanNRC

Handelsbladtot ht mediamerk voor een hoogopgeleid en koopkrachtig publiek, met nieuwe papieren

en digitale producten. Met nrc.tv, dat videos maakte bij het nieuws voor de websites van de twee

kranten. MetNRCInternational, een webkrant met in het Engels vertaalde artikelen uitNRC

Handelsbladen buitenlandse kranten. Met de website nrc.boeken, gekoppeld aan een eigen uitgeverij

van boeken, geschreven doorNRC-redacteuren. Met een tabletversie vanNRCHandelsblad, te lezen

op de Iliad, een vroege e-reader, voor de helft van de prijs van een papieren abonnement een

Nederlandse primeur. MetNRCFocus, een maandblad voor de zakelijke markt, gekoppeld aan

seminars in de Beurs van Berlage. Veel bracht het nog niet op, maar de experimenten kostten ook

weinig. Hun einddoel was om al deze activiteiten te integreren tot een volwassen, van de grond af

nieuw ontworpen digitale versie vanNRCHandelsblad. Donker en Oelderik schreven een lijvig plan

om de bieders tijdens de veiling te laten zien hoeveel toekomstmuziek er nog inNRCzat.

Dat was ook wat Donker binnen en buiten de krant uitdroeg: het ging zo slecht nog niet.NRC

Handelsbladbleef voorlopig goed winstgevend, bezuinigen op de redactie had voor haar geen

prioriteit. Veel redacteuren vonden dat de verkeerde boodschap en verweten haar verwaarlozing van

de papieren krant. Die zagen zij saai en voorspelbaar worden; het ergerde hen dat Donker oudere,

minder productieve collegas ongemoeid liet. Kortom, zij snakten naar nieuwe dynamiek toen de

verkoop van hun kranten op gang kwam.

Twee partijen deden uiteindelijk een bod. Corelio, uitgever vanDeStandaard, hetNRCHandelsblad

van Vlaanderen, bood samen met V-Ventures, investeerder van het kapitaal dat was verdiend met de

verkoop van omroep en programmagids Veronica. Het tweede bod kwam van de mannen achterinterviewzender Het Gesprek: Ruud Hendriks, Harry de Winter en Derk Sauer. Stuk voor stuk

succesvolle media-ondernemers dat sprak veelNRC-redacteuren aan. De drie waren weliswaar

vermogend, maar niet rijk genoeg om de overname zelf te financieren. Als partner hadden zij Peter

Visser van Egeria weten te strikken. Met Visser hadden zij nooit eerder zaken gedaan, maar Egeria

hield toevallig kantoor naast De Winter; het was zijn idee geweest om daar eens aan te kloppen.

Het mediatrio wilde Het Gesprek met de tweeNRC-kranten samen te smelten tot een multimediale

organisatie. Dat plan viel al meteen in het water. Het was bekend dat Het Gesprek zware verliezenleed, en daar wildeNRCniet in delen. De drie moesten toestemmen in een structuur die de zender en


5/12



de kranten strikt gescheiden hield. Toch wonnen zij het pleit, dankzij hun nieuwe partner. Strategische

partijen als Corelio bieden altijd voorzichtig; zij moeten overnames betalen uit hun eigen cashflow en

gaan liever geen grote schulden aan. Investeerders als Egeria beleggen geld van pensioenfondsen en

rijke families, en hebben daardoor veel diepere zakken en ruimere toegang tot krediet.

De overnameprijs is nooit bekendgemaakt, maar die lag ergens tussen de zestig en zeventig miljoeneuro. Zon veertig miljoen daarvan was eigen vermogen voor NRC Media, zoals de nieuwe uitgeverij

ging heten, met Donker en Oelderik als directeuren. De bulk van dat geld kwam van Egeria, dat dan

ook veruit de meeste aandelen kreeg. Slechts 25 miljoen werd geleend bij de bank, een relatief

conservatieve financiering. En Apax-les hadden ze bijNRCgoed geleerd: geen overname met grote

bedragen aan geleend geld, die de kranten vervolgens zouden moeten afbetalen. Een tweede zagen ze

over het hoofd, zo bleek vorig jaar: het superdividend.

Het had ook weinig uitgemaakt. Feitelijk stond van tevoren vast wie de veiling zou winnen. Regisseur

van de verkoop was nietNRCmaar de Persgroep. Bij het oude PCM viel nog veel puin te ruimen;

Christian Van Thillo had alle belang bij het hoogste bod. Bovendien bedong hij dat de Persgroep de

NRC-kranten voorlopig zou blijven drukken en verspreiden. Dat was ook in het belang van NRC

Media: het kersverse bedrijf moest niet alles meteen zelf willen doen. Behalve dat hij extra aan de

verkoop verdiende, hield Van Thillo zo ook greep op de nieuwe concurrent. Minstens tot 2015,

wanneer NRC Media het contract met de Persgroep zonder kosten mag opzeggen.

NIEUWE DYNAMIEKkwam er volop, vrijwel meteen na de overname. Nu Het Gesprek niet kon

beschikken over deNRC-redactie was er geen andere uitweg dan de zender te verkopen. SBS bleek

genteresseerd, maar tijdens de onderhandelingen stelde Visser eisen waar de commercile omroep

niet aan wilde voldoen. SBS haakte af, waarop Visser de drie Gesprek-partners preste hun aandelen in

NRC Media aan hem te verkopen. Hendriks en De Winter gingen daar tegen hun zin op in; Het

Gesprek hield enkele maanden later op te bestaan. Sauer bleef zitten.NRCHandelsbladwas het

lijfblad van zijn ouders, keurige mensen in Amstelveen. Eenmaal uit huis had Sauer als linkse rebel

afstand genomen van zijn nette komaf. Na de val van de Muur was hij op avontuur gegaan in Rusland,

waar hij een uitgeverij van kranten en tijdschriften had opgezet. Door de verkoop aan Sanoma was de

SP-sympathisant multimiljonair geworden. Mede-eigenaar zijn van de krant waarmee hij was

opgegroeid bleek een oude droom van hem, een soort late verzoening met het beschaafde milieu van

zijn ouders.

Sauer kwam met een eigen plan voor de toekomst van deNRC-kranten. Tot verbazing van Birgit

Donker: er lag immers al een plan, van Oelderik en haar, en Visser had gezegd dat te willen uitvoeren,


6/12



van Sauer. Nog verbaasder werd zij toen Oelderik dat wel omarmde. Visser en Sauer verzochten de

beide directeuren vriendelijk doch dringend n lijn te trekken. Toen dat niet lukte, traden zij beiden

af. Sauer vond een nieuwe directeur-uitgever in een van zijn beste vrienden: Hans Nijenhuis, de eerste

chef van nrc.next. De twee leerden elkaar kennen toen Nijenhuis correspondent was in Moskou voor

NRCHandelsblad. Na nextwas hij overgestapt naar uitgeverij De Bezige Bij, maar dat was een

vergissing gebleken.

Nijenhuis verdeelt de redacteuren in haters en liefhebbers. Men waardeert hem om de creativiteit en

ondernemingslust die hij aan de dag legde als chef Buitenland, een eiland dat hij opschudde, en

daarna als chef van next. Minder geslaagd waren de intriges waarmee hij in 2006 vergeefs

hoofdredacteur probeerde te worden. Met Nijenhuis moet je altijd uitkijken, maar het is wel een leuke

boef, luidt de consensus op de redactievloer. Een van zijn eerste daden als directeur was een

donderspeech tot de redactie, in mei 2010. Hij hield zijn collegas voor datNRCHandelsbladiederjaar dertigduizend abonnees verloor iedere drie minuten n.NRCmaakte nog wel winst, maar

daaruit werd eerst belasting betaald, dan schuldrente aan de bank en dan dividend voor de aandeel-

houders. Wat er overbleef was beschikbaar voor de redactie als er wat overbleef. Nijenhuis stopte

met nrc.tv enFocus en opende een vrijwillige vertrekregeling, waar uiteindelijk dertig redacteuren

gebruik van maakten. Zijn toespraak bevestigde het onbehagen van veel redacteuren over de periode-

Donker en maakte de geesten rijp voor een nieuw soort hoofdredacteur. Liefst iemand van buiten de

krant, met een frisse blik en nieuwe ideen.

Net als bij de meeste Nederlandse kranten zoeken deNRC-redacteuren zelf hun nieuwe leider uit. Zij

waren het die Peter Vandermeersch uitnodigden te solliciteren, naast enkele anderen. Vandermeersch

was toen al elf jaar lang hoofdredacteur vanDeStandaarden de laatste vier jaar ook de facto van de

grotere zusterkrantHetNieuwsblad, als algemeen hoofdredacteur en lid van de directie. Hij had een

kater overgehouden aan de mislukking van het Corelio-bod opNRCen was toe aan iets nieuws.

Tijdens zijn gesprekken met deNRC-redactie maakte hij indruk. Vandermeersch hadDeStandaard

op tabloid overgezet en breder en toegankelijker gemaakt, onder meer door de krant met

kleurenmagazines uit te breiden. Daardoor was de oplage weer gaan stijgen, van tachtig- naar

negentigduizend exemplaren per dag, waardoor de enige concurrent,DeMorgen van de Persgroep,

nog verder op achterstand was gezet. In 2007 was hij als eerste journalist verkozen tot Marketeer van

het Jaar. Zijn Vlaamse collegas deden daar lacherig over, maar de meesteNRC-redacteuren zagen het

als een aanbeveling: hier zat een man die zowel journalistieke als commercilepower had getoond.

Een leider voor henzelf, n een geduchte gesprekspartner voor Visser en Sauer. Een echte

ambassadeur voor de krant ook: Vandermeersch is al jaren een veelgevraagde gast in tv-talkshows.

Bijna unaniem koos de redactie voor Vandermeersch. Die ging voortvarend van start, volgens precies


7/12



hetzelfde concept dat hij bijDeStandaardhad toegepast. Zijn eerste prioriteit gold de zaterdagkrant.

Dat is het uitstalraam waarmee wij bestaande lezers binden en nieuwe binnenhalen, legde hij uit in

zijn eerste interview, dat tegelijk verscheen inDeGroeneAmsterdammer enDeNieuweReporter,

luttele weken nadat hij was aangetreden. Naast het hoofd van de lezer, zoals Vandermeersch het

uitdrukte, moestNRCHandelsbladook diens hart en buik leren bedienen. Kleurenmagazines dus,

met mode, design, wijn en recepten. Die trokken dure merkadvertenties, waarmee weer nieuwe

redacteuren konden worden aangesteld.

Want, zo benadrukte hij: Ik ben een man van de inhoud. Hij ging dan ook zwaar inzetten op

onderzoeksjournalistiek, reden waarom hij Joost Oranje, prominent vertegenwoordiger van het

genre, plaatsvervangend hoofdredacteur had gemaakt. Prioriteiten drie en vier waren kunst en cultuur

en nieuws. Meer politiek nieuws het stak Vandermeersch datNRCHandelsbladgeen geheimen had

weten te onthullen uit de formatie van het eerste kabinet-Rutte. Wat hem meeviel bijNRC

Handelsbladwas het hoge gehalte aan journalistiek talent, wat hem tegenviel dat al dat talent nt te

weinig ambities heeft.

Hij toonde zijn interviewer een stuk over Johan Cruijff waarom hij dagenlang had lopen zeuren. Goed

verhaal, maar te laat verschenen, vond hij. Hardop las hij een taaie verhandeling voor van een

hoogleraar in het katern Economie, om daarmee midden in een zin op te houden. Gd-ver-dmme!

riep hij uit. Een afschuwelijk stuk! Ook dat is Vandermeersch. Tegen zijn eigen redacteuren en

medewerkers kan hij hard op de man spelen, en dat doet hij net zo gemakkelijk binnenskamers als inde media. Vandermeersch is een typische journalistieke veelvraat. Hij volgt alles net goed genoeg om

erover te kunnen meepraten, en bestookt redacteuren op alle deelgebieden met ideen en suggesties

die net goed genoeg zijn om ze serieus te nemen.

Maar creativiteit staat of valt met defollow-up, en die is minder besteed aan Vandermeersch.

Bovendien is hij wispelturig. Hij zwenkt van plan A naar plan B, en soms weer terug naar A. Hij legt

bommen en vergeet vervolgens puin te ruimen, observeerde een redacteur.Never a dull moment

onder Peter Vandermeersch, maar vermoeiend is het wel. Oudgedienden moeten voortdurendtegengas geven vooral Joost Oranje, binnen de hoofdredactie. Een ondankbare rol. Leuk idee om

blogger Ernst-Jan Pfauth chef te maken van nrc.nl. Maar was hij niet wat jong 24, in 2010 om

leiding te geven aan een redactie van vijftien man? Nog meer weerstand wekte de gelijktijdige

promotie van Rob Wijnberg. De jonge filosoof 28, in 2010 was een alom gewaardeerde columnist

van nrc.next. Maar om hem nou tot de eerste echte hoofdredacteur van die krant te bombarderen

Velen vreesden dat nextonder zijn leiding te ver van de classic zou wegdrijven.

De redacteuren kregen meer dan zij hadden verlangd: een cultuurschok. Zij waren gewend geraakt aan

beschaafde en bedachtzame omgangsvormen, met veel overleg en discussie. Onder Donker was die


8/12



praktijk geleidelijk ontaard in besluiteloosheid. De nieuwe hoofdredactie trok de fluwelen

handschoenen uit. Ze bracht nieuw leven in de brouwerij met een reeks van transfers en soms

gewaagde benoemingen. Alleen gaat Vandermeersch vaak nog een paar stappen verder. Het was zijn

idee, een heel goed idee, n man of vrouw verantwoordelijk te maken voor de zaterdagkrant, om zo

het uitstalraam een eigen gezicht te geven. Minder geslaagd was zijn verlangen naar iedere zaterdag

n onderwerp op de cover. Zon verhaal dient zich simpelweg niet iedere week aan, het leidt tot

geforceerde keuzes.

Dat werd goed zichtbaar toenNRCHandelsbladoverging op tabloid, in maart 2011. Het kleinere

formaat paginas dwong tot een scherpere selectie. Oude genres als nieuws, nieuwsanalyses en

commentaren versmolten met elkaar, en om de schaarse prominente plekken te bereiken rekten de

redacteuren hun materiaal verder op.

PVDAen SP strijden om linkse kiezer ja, om wie anders?

Bedrijfsleven vraagt om zakenkabinet zoals bijna altijd.

CDAen D66 hebben sleutelrol formatie in handen totdat ze niet werden uitgenodigd om mee te

onderhandelen.

Stedelijk haalt de wereldtop niet pas binnenin bleek dat de aangehaalde directeuren van

buitenlandse musea daar juist verschillend over dachten.

Een nieuwe mengvorm was ontstaan, door de redacteuren niet zonder zelfspot aangeduid als

speculyse. Door de hete adem van de hoofdredacteur ontwikkelden zij een tweede natuur: second

guessing Vandermeersch. Zet hij columnist Marc Chavannes op de voorpagina, dan proberen zij zelf

ook opinirender te schrijven. Dat gaat hun meestal aanzienlijk minder goed af dan Chavannes. Maar

de bal ligt ook bij henzelf. Uitgerekend in de twee grootste journalistieke controverses, beide

prominent gebracht op de voorpagina, had Vandermeersch niet of nauwelijks de hand de zelfmoord

van acteur Antonie Kamerling en Frisogate. De hoofdredacteur was thuis in Belgi toen JannetjeKoelewijn haar verhaal inleverde, ruim voor de deadline. De zaterdagkrant was die vrijdagavond in

handen van ervaren redacteuren die al jaren bij de krant werkten. Niemand maakte enig bezwaar

tegen publicatie, ook de redacteuren niet die geen dienst hadden, maar thuis of op de redactie op hun

beeldschermen alvast lazen watNRCde volgende dag zou brengen.

Elsbeth Etty raakte haar column kwijt omdat Vandermeersch ook eens wat andere, lees: modern-

rechtse opinieschrijvers in de krant wilde Thierry Baudet, Derk-Jan Eppink, Martin Bosma van de

PVV. In een openbare toespraak hekelde Etty onlangs de angstcultuur die onder Vandermeersch op deredactie zou heersen. Als zij al gelijk heeft, dan komt dat minstens voor een deel doordat de


9/12



redacteuren schrikken van de grenzen die zij zelf af en toe overschrijden. Doordat zij zelfhinein

interpretieren wat de hoofdredacteur van hen wil, in plaats van het debat met hem aan te gaan.

Toegegeven: dat is ook niet eenvoudig. Vandermeersch zit letterlijk in een glazen huis, midden tussen

zijn redacteuren. De deur staat altijd open, iedereen mag binnenlopen. Naast zijn lange werkdagen en

de vele talkshows trad hij al 55 keer in dialoog met de lezers, in steevast volle zalen in het land. Het

waren eerder monologen die hij daar hield. Vandermeersch is een meeslepend spreker, maar luisteren

is niet zijn sterkste kant. Dat probeert hij nu te veranderen, door met groepjes van steeds zes

redacteuren uit eten te gaan.

Intussen maakt Vandermeersch zijn inhoudelijke claims voorlopig grotendeels waar. De krant bericht

onverminderd uitgebreid over en vanuit het buitenland. Geen betere Nederlandse informatiebron over

de eurocrisis danNRCHandelsblad. Aan onderzoeksjournalistieke primeurs mankeert het evenmin.

De krant liep voorop met de Vestia-derivaten, en blijft sindsdien met nieuws komen over de

woningcorporaties. Andere voorbeelden zijn de vastgoedfinancieringen die SNS Bank als een

molensteen om de nek hangen, en de stille privatisering van de ziekenhuizen, lang voordat minister

Schippers met een nieuwe wet de weg vrij maakte. Onder verstokteNRC-lezers is het een runninggag

aan het worden: Heb je nou ng je abonnement niet opgezegd? Nee ze ergeren zich wel vaker, maar

er staat nog genoeg lezenswaardigs in dat blad.

ER VALT een veel zinniger kanttekening bij deNRCnieuwe stijl te plaatsen en die treft niet alleen

Vandermeersch, maar de hoofdredacteuren van de meeste kranten, binnen en buiten Nederland. Het

media-aanbod groeit maar door in de kiosken, op het web, op de kabel en in de ether, op papier en

via tablets, laptops en smartphones. De tijd die de mediaconsument te besteden heeft, groeit niet mee.

Om hem toch te verleiden brengen de media steeds meer emotie in plaats van informatie. Zij proberen

opwindingsgemeenschappen te creren, zoals de Belgische socioloog Rudi Laermans dat noemt. Zij

richten zich op grote gebeurtenissen nine-eleven, natuurrampen, oorlogen en populaire

fenomenen Lady Gaga, OhOhCherso, voetbal die bij ons heftige gevoelens oproepen. De

emotionele band varieert van afgunst of schuldgevoelens bij het bekijken van modelschoonheden tot

woede en morele verontwaardiging bij politieke en andere schandalen, aldus Laermans.

Die ontwikkeling is begonnen op de tv, maar inmiddels doen de kranten er volop aan mee. De paradox

is dat de media steeds feller concurreren n steeds meer op elkaar gaan lijken. Eenmaal op eigen

benen kruiptNRCHandelsbladdichter dan ooit tegen deVolkskrantaan. Vandermeersch wil de krant

ook in de ochtend gaan uitbrengen, maar de Persgroep weigert daar voorlopig aan mee te werken.Grote vraag is of de lezer daarop zit te wachten. Hij heeft al een Volkskrant. Waarom zou hij er nog


10/12



vormen die de krant moeten verlossen van papier, drukpersen en vrachtautos.

Uitgerekend NRC Media heeft zon nieuwe vorm al zes jaar in huis: nrc.next. De krant die niet-

krantenlezers aan zich wist te binden. Gemiddeld zijn ze 38 jaar oud, aanzienlijk jonger dan de

Handelsblad-lezer. Met de keuze voor outsider Rob Wijnberg als de eerste eigen hoofdredacteur van

nextgaf Vandermeersch aan op die weg verder te willen. Wijnberg was een veelzijdig talent. Vr zijn

studie filosofie snuffelde hij aan bedrijfskunde en de toneelschool. Al op zijn negentiende schreef hij

een column inDe Telegraaf, over wat er zich afspeelde tussen de oren van zijn eigen generatie. De

kortsluiting tussen jongeren en de traditionele media speelde een belangrijke rol in hun ontwikkeling,

en daardoor ook in Wijnbergs werk. Zijn eerste boek, uit 2007, heetteBoeiuh: Het stille protest van de

jeugd, het tweede,Indubio uit 2008, ging over de vrijheid van meningsuiting, het derde (2009) droeg

de titelNietzscheenKantlezendekrant.

Het onvermijdelijke gevolg was dat nrc.nextzich onder Wijnberg vooral profileerde met kritiek en

commentaar op de media. Een jaar na zijn aantreden publiceerde nexteen essay van meer dan

vijfduizend woorden van de Zwitser Rolf Dobelli, onder de veelzeggende titelWegmethetnieuws.

Dobelli gaf twintig redenen waarom hij was gestopt met het dagelijks nieuws te volgen. next, zo legde

Wijnberg uit in een begeleidende column, probeerde elke dag weer het begrip nieuws te

herdefiniren. Of beter gezegd: opnieuw uit te vinden. Op de voorpagina wilde Wijnberg alleen

verhalen waarmee nextwerkelijk iets kon toevoegen. Op de derde dinsdag van september opende next

niet met Prinsjesdag in het parlement dat deden alle andere media al maar met de handel in

asielzoekers.

De echte next-lezer vindt dat prachtig: daar leest hij die krant nou voor. De redacteuren vanNRC

Handelsbladwaren minder enthousiast. Op het hoogtepunt van de mediafrenzy rond het ziekbed van

prins Friso legde Wijnberg zijn lezers uit waarom nextdaar even niet aan meedeed: er was eenvoudig

niets nieuws te melden over zijn gezondheid. Hij nam daarmee stelling tegen alle media, maar de

redactie van de classic vatte het, begrijpelijk genoeg, heel wat persoonlijker op. Wijnbergs draagvlak

begon af te brokkelen. Zijn grootste supporter en voorganger Hans Nijenhuis trad een jaar geleden af

als directeur en werd adjunct-hoofdredacteur vanNRCHandelsblad. Op aandrang van Peter Visser,

die sneller resultaten wil zien bij NRC Media. Sinds mei hebben de kranten een nieuwe uitgever: Jan

van der Marel, afkomstig van PCM en de Persgroep.

Van der Marel begon een discussie over de kosten en baten van nrc.next(zie het tweede kader). In het

voorjaar kwamen directie en beide hoofdredacties bijeen in het zomerhuis van Derk Sauer in

Domburg. De boodschap was dat nrc.nextverder zou kunnen groeien door weer meer een

nieuwskrant te worden. Wijnberg en Van Barschot beloofden mee te werken aan de verbetering van de

ex loitatie van next. Zo wilde de directie snel ins elen o de verdwi nin van de a ieren


11/12



Intermediair door nextuit te breiden met een eigen vacaturekatern, zoals ookNRCHandelsblad

heeft. Wijnberg vond dat prima, maar hij stelde wel eisen. Een extra redacteur, om de kwaliteit van de

verhalen bij de advertenties te waarborgen. En een andere naam dan Carrire. Al met al duurde het

drie maanden voordat de eerste nrc.nextmet het vacaturekatern verscheen. Te lang, vond de directie,

die ook viel over de toon van het ten geleide waarmee Wijnberg het bij de lezers introduceerde. Hij

benadrukte dat het katern primair was bedoeld om meer advertenties te werven.

De bijeenkomst in Domburg, door Wijnberg en Van Barschot ervaren als een open gesprek, bleek een

laatste waarschuwing te zijn geweest. Vandermeersch besluit om nextweer naar zich toe te halen

Wijnberg is voorlopig vervangen door Marcella Breedeveld, al jaren adjunct-hoofdredacteur van de

classic overviel de filosoof totaal. De lezers ook. Wijnbergs ontslag leidde tot een storm aan boze

reacties. Twee weken later was Wijnberg een van de gasten op het Literaturfest, een periodieke

happening die is bedacht door Ernst-Jan Pfauth. De Rode Hoed in Amsterdam zat bomvol. De

elfjarige Los, dochter van internetondernemer Boris Veldhuijzen van Zanten, hield een zelfgeschreven

pleidooi voor Wijnberg, begeleid door vioolklanken. De avond ging over literatuur, maar ontaardde in

een manifestatie vr Rob Wijnberg en nrc.next, en tegen Peter Vandermeersch enNRCHandelsblad.

Of de niet-krantenlezers trouw blijven aan nextzal de komende jaren moeten blijken. In ieder geval

heeft NRC Media een deel van zijn goodwill verspeeld bij de nieuwe mediageneratie. En in het

laboratorium is het medicijn nog steeds niet gevonden.

Joost Ramaer publiceerde in 2009 De Geldpers, de teloorgang van het mediaconcern PCM

De krimpende krantenmarkt

Als de journalistiek de koningin der aarde is, dan was de krant een eeuw lang haar koning. Goed

gemaakte kranten bleven heel lang geldmachines, die in redacties konden investeren. Zij hielden lang

stand in een versplinterend medialandschap. Eerst kwam de televisie, zon zestig jaar geleden, en in1967 volgde de televisiereclame. Toch bleven de grote landelijke kranten nog dertig jaar hard groeien.

Pas rond 1990 kregen zij het benauwder, door de commercile omroepen. Luttele jaren later kwam het

internet opzetten. Sindsdien zien zelfs de beste en grootste kranten zowel hun betaalde oplage als

advertentie-inkomsten teruglopen tien jaar lang nu al, jaar in, jaar uit.

De Telegraaf, het grootste dagblad van Nederland, verloor in die periode 230.000 van zijn 800.000

betalende lezers, een teruggang met 28,7 procent. De oplagen van de Volkskrant (min 27,6 procent) en

NRC Handelsblad (min 27,3 procent) kalfden bijna net zo hard af. Volgens onderzoeksbureau Nielsen

gaven Nederlandse adverteerders in 2008 voor het eerst meer uit aan tv-reclame dan aan


12/12



dagbladadvertenties. Van de totale mediabestedingen in dat jaar 6,1 miljard euro ging

negenhonderd miljoen naar de kranten. Drie jaar later was daar nog maar de helft van over. De

kranten halen wel steeds meer inkomsten uit het web, maar die kunnen de erosie van papier op geen

stukken na compenseren. De online-markt was in 2011 goed voor twee miljard euro, bijna de helft van

alle mediabestedingen. Van dat enorme bedrag ging slechts 104 miljoen euro oftewel 5 procent naar

de drie grootste dagbladuitgevers: TMG (70 miljoen), Wegener (24 miljoen) en Persgroep Nederland

(tien miljoen).

Wijnberg vs Vandermeersch: 2-1

Nieuwe hoofdredacteuren sleutelen altijd aan vorm en inhoud van hun krant. Het is de meest

toegepaste methode om weer lezers en adverteerders te winnen. Het is tevens de minst effectieve,

toonden krantenprofessor Piet Bakker en Matthijs van Duijvenbode vijf jaar geleden aan in een

artikel voor een internationaal vakblad. Toch kozen ook Peter Vandermeersch en Rob Wijnberg

wederom deze route.

Wijnberg is mede ontslagen vanwege de hoge omzetsnelheid van de next-abonnees. next wint veel

gemakkelijker nieuwe abonnees dan NRC Handelsblad, maar ze zeggen ook sneller weer op. Kennelijk

vinden ze next toch geen goed alternatief voor een echte ochtendkrant zoals de Volkskrant,

concludeerde de directie van NRC Media. Nieuwe abonnees op NRC Handelsblad vinden die krant

juist beter dan ze dachten: ze verlengen veel vaker. next moet hogere wervingskosten maken om de

oplage op peil te houden. Bovendien staan er nauwelijks advertenties in de krant.

Hebben de directeuren van NRC Media gelijk? Volgens cijfers van Derk Sauer hebben beide kranten

het afgelopen jaar hun aandeel op de advertentiemarkt weten te verhogen een knappe prestatie. next

heeft inderdaad een veel kleiner marktaandeel (1,8 procent) dan NRC Handelsblad (11,9 procent).

Maar het groeide wel veel harder: met 44 tegen 4 procent. In totale betaalde oplage legde Wijnberg het

af tegen Vandermeersch: volgens de HOI-cijfers plus 1,3 tegen plus 2,9 procent sinds eind 2010, het

jaar waarin zij beiden aantraden. Maar het hardste deel daaruit, de jaarabonnementen tegen

standaardtarief, groeide bij NRC nauwelijks en bij next met 6,5 procent.

Tweeten 1 0Like 1
http://www.groene.nl/2012/47/who-s-next#http://twitter.com/search?q=http%3A%2F%2Fwww.groene.nl%2F2012%2F47%2Fwho-s-nexthttps://twitter.com/intent/tweet?original_referer=http%3A%2F%2Fwww.groene.nl%2F2012%2F47%2Fwho-s-next&text=De%20Groene%20Amsterdammer%20-%20Who%E2%80%99s%20next%3F&tw_p=tweetbutton&url=http%3A%2F%2Fwww.groene.nl%2F2012%2F47%2Fwho-s-next

20121121 De Groene Amsterdammer - Profile of Dutch quality daily NRC Handelsblad– Who’s...

Documents

Transcript of 20121121 De Groene Amsterdammer - Profile of Dutch quality daily NRC Handelsblad– Who’s...