2002-308 ElektriT TSO3FG - GO! Propro.g-o.be/blog/documents/2002-308.pdf• Ster- en...

SECUNDAIR ONDERWIJS

Onderwijsvorm: TSO

Graad: Derde graad

Jaar: eerste en tweede leerjaar

Studiegebied: Mechanica – elektriciteit

FUNDAMENTEEL GEDEELTE

Optie(s): Elektrische installatietechnieken

Vak(ken): TV Elektriciteit 11 lt/w

Vakkencode: IT-e

Leerplannummer: 2002/308 (vervangt 97032) Nummer Inspectie: 2002/49//1/N/SG/1/III/ /D/

TSO – 3de graad – ELEKTRISCHE INSTALLATIETECHNIEKEN 1 TV ELEKTRICITEIT (1ste jaar: 11 lestijden/week, 2de jaar: 11 lestijden/week)

INHOUD Visie ..........................................................................................................................................................2

Beginsituatie .............................................................................................................................................2

Algemene doelstellingen ..........................................................................................................................3

Leerplandoelstellingen / leerinhouden......................................................................................................4

Besturingstechnieken ..........................................................................................................................4

Labo elektrometrie ..............................................................................................................................6

Theorie elektriciteit ..............................................................................................................................8

Technisch tekenen – schema-analyse............................................................................................. 12

Technologie elektriciteit.................................................................................................................... 15

Pedagogisch-didactische wenken en timing ......................................................................................... 19

Besturingstechnieken ....................................................................................................................... 19

Labo elektrometrie............................................................................................................................ 20

Theorie elektriciteit ........................................................................................................................... 22

Technisch tekenen – schema-analyse............................................................................................. 23


Minimale materiële vereisten ................................................................................................................ 26

Besturingstechnieken ....................................................................................................................... 26

Labo elektrometrie............................................................................................................................ 26

Theorie elektriciteit ........................................................................................................................... 27

Technisch tekenen – schema-lezen................................................................................................. 27


Evaluatie ................................................................................................................................................ 28

Theorie doelstellingen ...................................................................................................................... 28

Labodoelstellingen ........................................................................................................................... 29

Bibliografie ............................................................................................................................................. 32

Toelichting bij gebruik van het leerplan ................................................................................................. 36

Jaarplan................................................................................................................................................. 36


VISIE

In het technisch vak elektriciteit wordt de ondersteunende kennis bijgebracht die eigen is aan een aantal beroepen uit de sector. Hiervoor werd gebruikt gemaakt van volgende beroepsprofielen en beroepsopleidingsprofielen:

• residentieel elektrotechnisch installateur (inbouw in stenen wanden, verwarming) 1. • industrieel elektrotechnisch installateur 2 • bordenbouwer 3 • hersteller wit- en bruingoed (gedeelte witgoed) 4

De leerinhouden worden ingedeeld in volgende subvakken:

1ste leerjaar 2de leerjaar

Besturingstechnieken 2 lt/w 2 lt/w Labo elektrometrie 2 lt/w 2 lt/w Theorie Elektriciteit 3 lt/w 3 lt/w Technisch tekenen – schema-analyse 2 lt/w 2 lt/w Technologie elektriciteit 2 lt/w 2 lt/w

Het technisch vak elektriciteit sluit aan bij het praktisch vak praktijk elektriciteit, waar de noodzakelijke vaardigheden worden bijgebracht.

BEGINSITUATIE

De leerinhouden sluiten aan bij deze die behandeld werden in de tweede graad, optie elektrotechnie-ken.

Leerlingen toegelaten tot het 1ste jaar van de 3de graad optie elektrische installatietechnieken kunnen echter uit verschillende studierichtingen komen. Hierdoor kan er – wat voorkennis betreft – een groot verschil zijn tussen de verschillende leerlingen. Door middel van goed gekozen oefeningen, zal de lerares/leraar bij het begin van het schooljaar meteen het niveau van de leerlingen nagaan. Mocht blijken dat er voor sommigen een bijwerking nodig is, dan zal dit hoofdzakelijk moeten gebeu-ren door inhaallessen buiten het normale lessenrooster of door binnenklasdifferentiatie.

De lerares/leraar zal echter steeds zorgen voor een gestructureerde bijwerking en voor een degelijke begeleiding van de leerling. Coördinatie met collega's zal zeker noodzakelijk zijn.

1 SERV, ‘Onderzoek naar de kwalificatiebehoeften voor residentieel elektrotechnisch installateur’ en VLOR, studie 185 2 SERV, ‘Onderzoek naar de kwalificatiebehoeften voor industrieel elektrotechnisch installateur’ en VLOR, studie 184 3 SERV, ‘Onderzoek naar de kwalificatiebehoeften voor bordenbouwer’ en VLOR, studie 151 4 SERV, ‘Onderzoek naar de kwalificatiebehoeften voor hersteller wit- en bruingoed’ en VLOR, studie


ALGEMENE DOELSTELLINGEN

Bij alle leerinhouden – indien toepasselijk – zal de nodige aandacht besteed worden aan

• het correct gebruik van eenheden en symbolen; • welzijn (veiligheid, hygiëne en gezondheid); • milieu.

Naast de "technische" vaardigheden, zal de lerares/leraar ook oog hebben voor de vereiste persoonlijkheidskenmerken:

• accuratesse - zorgvuldigheid • doorzettingsvermogen • klantgerichtheid • leergierigheid • precisie, kwaliteitsbewustzijn • veiligheid- en milieubewustzijn • zelfstandigheid • zin voor orde en netheid • zin voor samenwerking • zin voor zelfevaluatie


LEERPLANDOELSTELLINGEN / LEERINHOUDEN

BESTURINGSTECHNIEKEN 1ste leerjaar: 2 lestijden/week 2de leerjaar: 2 lestijden/week

Decr. nr. LEERPLANDOELSTELLINGEN De leerlingen kunnen

LEERINHOUDEN

1 de basisprincipes uitleggen.

de gegevens van een systeem opzoeken

een schema ontwerpen vertrekkend van de door de fabrikant gele-verde instructies.

1 Domotica

2 de basisprincipes uitleggen.

een schema ontwerpen vertrekkend van de door de fabrikant gele-verde instructies.

2 Logische stuurmodules • Combinatorische schakelingen • Tijdschakelingen

3 3 Stuurschakelingen 3.1 de basisschema’s (start – stop, omkeren draaizin …..) schetsen en

de werking ervan uitleggen

samengestelde oefeningen ontwerpen.

3.1 Conventionele stuurschakelingen

3.2 de basisschema’s uitleggen.

een geschikte programmeermethode kiezen (ladderdiagram, instruc-tielijst, grafcet, …).

een PLC programmeren vanaf een uitgeschreven probleemstelling.

uitleggen hoe er met IEC normen wordt geprogrammeerd.

3.2 Geprogrammeerde stuurschakelingen

4 uitleggen uit welke delen die bestaat en die delen samenstellen.

de gebruikelijke symbolen toepassen.

een installatie bespreken aan de hand van een blokschema.

4 Bouw van een eenvoudige persluchtinstallatie

5 de verschillende soorten en hun eigenschappen opnoemen.

het belang toelichten van de grootheden arbeid, vermogen en druk.

5 Compressor



LEERINHOUDEN

de gebruikelijke eenheden toepassen.

installatie- en onderhoudsvoorschriften opzoeken en toelichten.

6 uitleggen wat er moet gebeuren en hoe dit in de praktijk gebeurt.

opzoeken hoe filters, smeertoestellen, reduceertoestellen, … correct gebruikt worden.

die elementen symbolisch voorstellen.

de elementen herkennen in een installatie.

6 Conditionering van perslucht

7 de verschillende soorten (enkel- , dubbel- ,snelwerkende en gebuf-ferde, … ) en hun eigenschappen opnoemen.

een geschikte keuze maken uit een catalogus.

uitleggen hoe de snelheidregeling van de zuiger gebeurt.



7 Cilinders

8 de verschillende soorten (2/2, 3/2, 4/2, 4/3, 5/2, … ventielen) en hun bediening toelichten.



8 Pneumatische en elektro-pneumatische ventielen

9 de basisfuncties onderscheiden.

de werking van een eenvoudig schema analyseren.

enkele (eenvoudige) toepassingen bespreken.

schakelingen ontwerpen, vertrekkend vanaf een probleemstelling.

9 Logische schakelingen

10 het onderscheid maken tussen een geprogrammeerde en een logi-sche schakeling.

de werking van een eenvoudig schema analyseren vertrekkend van een uitgeschreven programma.

schakelingen ontwerpen, vertrekkend vanaf een probleemstelling.

10 Geprogrammeerde schakelingen via PLC


LABO ELEKTROMETRIE 5 1ste jaar: 2 lestijden/week 2de jaar: 2 lestijden/week


LEERINHOUDEN

1 door doeltreffende afspraken komen tot efficiënt en veilig labwerk 1 Laboreglement

2 door middel van enkele oefeningen aantonen dat zij kunnen omgaan met de verschillende meettoestellen.

2 Herhaling gebruik meetapparatuur • Ampèremeter • Voltmeter • Ohmmeter • Multimeter • Wattmeter • Oscilloscoop

3 de principiële werking en de kenmerkende grootheden opnoemen.

metingen uitvoeren met een cos ν - meter.

3 De cos ν - meter

4 de werking van de meettoestellen verklaren.

de factoren opnoemen die de nauwkeurigheid van de meting beïn-vloeden.

de metingen correct en veilig uitvoeren.

4 Vermogenmeting bij wisselstroom • Eénfasig vermogen en vermogenfactor • Driefasig actief vermogen en vermogenfactor bij gelijke en

ongelijke belasting • Reactief vermogen

5 de werking van de meettoestellen uitleggen.

de factoren opnoemen die de nauwkeurigheid van de meting beïn-vloeden.

uitleggen hoe meettoestellen voor meervoudige tarieven omgescha-keld worden.

de metingen correct en veilig uitvoeren.

5 Elektrische arbeid bij laagspanning • Éénfasige kWh-meter • Driefasige kWh-meter • Meettoestellen voor meervoudige tarieven - tariefomscha-

keling

6 uitleggen hoe de elektrische arbeid gemeten wordt bij hoogspanning.

de werking van het meettoestel kunnen uitleggen. (U)

6 Elektrische arbeid bij hoogspanning

5 Het labo zal geïntegreerd gegeven worden met het theoretisch gedeelte. De theoretische verklaringen zullen dan ook zou nauw mogelijk aansluiten bij het ge-bruik van de verschillende meetinstrumenten. Labdoelstellingen zijn cursief gedrukt.



LEERINHOUDEN

7 de eigenschappen van transformatoren proefondervindelijk vaststel-len.

7 Metingen op transformatoren • Nullastproef • Polariteitsbepaling • Uitwendige karakteristiek • Kortsluitproef

8 de koppel-snelheidskarakteristiek van een driefasige asynchrone motor opnemen.

8 Koppel-snelheidskarakterisitiek van een driefasige asynchrone motor

9 de aanzetstroom van de motor meten.

een softstarter aansluiten.

proefondervindelijk de invloed op de aanzetstroom en op het aanzet-koppel kunnen bepalen. (U)

9 Softstarter

10 de frequentie-, snelheid-, spanning-, stroomsterktekarakteristiek be-palen.

de invloed van de frequentie op het motorkoppel meten.

10 Frequentieregelaar

11 nullast en uitwendige karakteristiek van een alternator opmeten.

de voorwaarden opnoemen om alternatoren in parallel te schakelen.

alternatoren in parallel praktisch uitvoeren.

11 De driefasige alternator • Nullastkarakteristiek • Uitwendige karakteristiek • Alternatoren in parallel schakelen

12 de verschillende karakteristieken van een gelijkstroomgenerator op-meten en interpreteren.

12 De gelijkstroomgenerator • Nullastkarakteristiek • Uitwendige karakteristiek • Regelkarakteristiek

13 de verschillende karakteristieken van een gelijkstroommotor opmeten en interpreteren.

13 De gelijkstroommotor • Snelheid - stroomsterkte karakteristiek • Koppel - stroomsterkte karakteristiek • Koppel - snelheid karakteristiek

14 de gelijkgerichte spanning met een oscilloscoop meten en interprete-ren bij resistieve en bij inductieve belasting.

het verband tussen de stroomsterkte (spanning) aan gelijk- en wis-selstroomzijde vaststellen en verklaren.

14 Metingen op driefasige gelijkrichters


THEORIE ELEKTRICITEIT 1ste jaar: 3 lestijden/week 2de jaar: 3 lestijden/week


LEERINHOUDEN

1 nagaan voor welke leerstofonderdelen en voor welke leerlingen er een eventuele bijwerking nodig is.

1 Herhaling basiskennis gelijkstroom • Spanning, stroom, stroomzin, wet van Ohm, emk • Weerstanden, serieschakeling, parallelschakeling • Netwerktheorema’s • Vermogen en arbeid in gelijkstroomketens • Condensatoren • Magnetisch veld rond stroomvoerende geleider • Lorentzkracht • Zelfinductie, wederzijdse inductie, wervelstromen • Enkelfasige wisselspanning

2 de verschillende vermogens (met de toepasselijke genormaliseerde eenheden) opnoemen.

hun onderling verband uitleggen.

berekeningen maken in de verschillende ketens.

de verschillende tarieven voor de elektrische toelichten.

de werking van de wattmeter kunnen uitleggen. (U)

2 Vermogen bij éénfasige wisselstroom • Zuiver ohmse, inductieve en capacitieve keten • Vermogen bij een inductieve/capacitieve keten • Actief, reactief en schijnbaar vermogen • Wattstroom, reactieve stroom • Vermogenfactor, belang en verbetering • Arbeid, arbeidsfactor • Vermogenmeting (U)

3 stroomsterkte(s) en spanning(en) vectorieel berekenen in serie- en parallelschakelingen met weerstand, condensator en spoel.

3 Samengestelde kringen • Serie- en parallelkring • Begrip resonantie

4 uitleggen hoe een driefasige spanning opgewekt wordt.

de opbouw van een driefasig net uitleggen en de lijn- en fasegroot-heden bij de verschillende schakelingen bepalen.

de verschillende grootheden in de verschillende schakelingen bere-kenen.

de verschillen tussen de verschillende netstelsels uitleggen. (U)

4 Driefasige wisselstroom • Opwekking en eigenschappen • Ster- en driehoekschakeling • Vermogen bij ster- en driehoekschakeling (bij symmetrische

en asymmetrische belasting) • Driefasige arbeid • Verbetering van de arbeidsfactor



LEERINHOUDEN

het doel (en de toepassing) van de verschillende soorten toelichten. (U)

• Netstelsels (codering, soorten)

5 werking en gedrag van een éénfasige transformator uitleggen bij resistieve en inductieve belasting.

het gedrag bij capacitieve belasting verklaren. (U)

5 De statische éénfasige transformator • Samenstelling en werking van de transformator

◊ werking bij nullast ◊ werking bij belasting ◊ de verschillende vermogens: actief, reactief,

schijnbaar ◊ polariteit

• Rendement

6 werking en gedrag van een driefasige transformator uitleggen bij resistieve en inductieve belasting. het gedrag bij capacitieve belasting verklaren. (U)

6 De statische driefasige transformator • Samenstelling en werking • Schakeling van primaire en secundaire • Schakelgroepen en klokgetal

7 de bijzondere eigenschappen opnoemen

uitleggen hoe die eigenschappen bekomen worden.

7 Speciale transformatoren • Spaartransformatoren • Lekveld-, lastransformator • Kortsluitvaste en scheidingstransformator • Meettransformatoren (stroom en spanning) voor meet- en

beveiligdoeleinden

8 samenstelling, werking en eigenschappen uitleggen.

de verschillende soorten aanzetapparatuur opnoemen en correct toepassen.

de verschillende soorten snelheidsregelingen toepassen.

8 Driefasige asynchrone motoren • Principiële samenstelling van rotor en stator, opwekken van

draaiveld, draaisnelheid en omkeren van de draaizin • Werking en eigenschappen, geïnduceerde emk in stator en

rotor, rotorfrequentie, slip Vergelijking motor – transformator

• Energieomzetting in een driefasige asynchrone motor • Elektromagnetisch en mechanisch koppel

Koppelkarakteristiek • Speciale kooi-ankermotoren • Aanloopmethodes: invloed op stroom- en koppelverloop



LEERINHOUDEN

• Softstarter ◊ samenstelling ◊ werking ◊ toepassingen

• Snelheidsregeling ◊ pooltalomschakelbare motoren (motor met ge-

scheiden wikkelingen, Dahlandermethode) ◊ slipregeling ◊ frequentieregeling

• Elektrisch remmen

9 9 Éénfasige inductiemotoren 9.1 het opwekken van een tweefasig draaiveld verklaren. 9.1 Ontstaan van draaivelden uit een wisselveld

Het tweefasig draaiveld

9.2 de functie van de onderdelen verklaren en de werking uitleggen. 9.2 Samenstelling en werking Koppelkarakteristiek Automatische aanloopmethodes

9.3 de werking van een driefasige motor op een éénfasig net uitleggen (beide draairichtingen).

9.3 Driefasige inductiemotor aangesloten op een éénfasig net met behulp van een condensator (Steinmetz-schakeling)

10 Samenstelling, werking en eigenschappen kunnen uitleggen. 10 De driefasige synchrone generator (alternator) • Samenstelling en types • Werking • Vermogens en rendement

11 de werking verklaren.

enkele toepassingen opnoemen.

11 Andere motoren • Universele motor • Éénfasige synchrone motor • Lineaire motor • Stappenmotor • Inductiemotor met kortsluitwikkeling (Shaded pole)

12 Kunnen uitleggen hoe gelijkstroom opgewekt wordt. Delen van een generator en hun functie kunnen opnoemen.

12 Gelijkstroomgeneratoren



LEERINHOUDEN

12.1 Principe

12.2 Constructie – samenstelling • het anker • de collector • inductor of het polenhuis

13 samenstelling, werking, eigenschappen en toepassingen van de ver-schillende soorten gelijkstroommotoren toelichten.

de werking van elektronische startapparatuur en elektronische snel-heidsregelaars uitleggen.

die apparatuur correct aansluiten.

13 Gelijkstroommotoren • Principe en samenstelling • Draaizin van de motor • Rotatiefrequentie, regeling van de rotatiefrequentie • Motorkoppel, ankerstroom • Soorten gelijkstroommotoren

◊ de onafhankelijk bekrachtigde motor ◊ de motor met permanente magneten ◊ de shuntmotor ◊ de seriemotor ◊ de compoundmotor

• Elektrisch remmen • Vermogen, verliezen, rendement


TECHNISCH TEKENEN – SCHEMA-ANALYSE 1ste jaar: 2 lestijden/week 2de jaar: 2 lestijden/week

Decr. nr. LEERPLANDOELSTELLINGEN

De leerlingen kunnen LEERINHOUDEN

1 een schema lezen en tekenen van een residentiële installatie ge-stuurd met een domotica-systeem

1 Domotica

2 omgaan met de gebruikelijke symbolen en coderingen. 2 Grafische symbolen en schema’s • Symbolen voor elektrische schema’s • Symbolen voor algemene toepassing • Codeletters voor onderdelen

3 de werking en aansluitschema’s verklaren van elektrische verwar-mingstoestellen.

een schemabespreking doen van een volledige installatie.

3 Elektrische verwarming • elektrische verwarmingstoestellen voor directe verwarming • accumulatieverwarming • waterverwarmers • vloerverwarming

4 aansluitschema’s tekenen, voorzien van de nodige beveiliging.

werken met meerlijnige en eenlijnige voorstelling.

nokkenschakelaars voorstellen met verschillende schakelstanden.

een schakeltabel verklaren.

4 Schakeling met handbediening voor wisselstroommo-toren

• Aansluiten en schakelen • Beveiligen • Driepolige in- en uitschakelaar • Omkeerschakelaar voor het veranderen van de draairich-

ting • Aanloop in ster-driehoek • Motoren met meerdere snelheden • Handbediende schakeling voor zelfstartende éénfasewis-

selstroommotoren • Driefasenmotor aangesloten als éénfasemotor

5 de werking van een relaisschema verklaren.

de codering aanduiden.

de contacten nummeren.

het schakelverloop opvolgen.

het onderscheid maken tussen

5 Relaisschema’s • codering • hulprelais • tijdrelais • meetrelais • veiligheidsrelais




• arbeidsstroomprincipe • ruststroomprincipe

6 het stroombaanschema van een contactorschakeling opstellen, wijzi-gen en ontwerpen.

de werking van een bestaand schema analyseren

het stroombaanschema omzetten naar een ander schemavorm.

de bedradinglijst en aansluitlijst opstellen.

bouwelementen opzoeken in catalogi.

6 Contactorschakelingen • opbouw van de schakeling • in- en uitschakeling (start-stop) • pulsschakeling • volgordeschakelingen • omkeerschakeling om de draairichting te veranderen • ster-driehoekschakeling • schakeling van motoren met verscheidene rotatiefrequen-

ties • automatische aanlooprichting • elektronische motorsturingen • softstarter • frequentieomvorming • compensatieschakeling voor het verbeteren van de ar-

beidsfactor 7 de toepasbare symbolen gebruiken.

schema’s lezen, tekenen en analyseren met diverse sensoren.

7 Sensoren • Sensoren aansluiten • Aansluitschema’s

8 schakelingen met PLC-sturing tekenen. 8 PLC-Sturingen

9 de werking van een schema analyseren.

kleine aanpassingen tekenen.

9 Elektropneumatische schakelingen

10 de wettelijke bepalingen toelichten in verband met installaties voor inbraak en brandbeveiliging.

een schema-analyse doen van een inbraakbeveiliging. (U)

een schema-analyse doen van een brandbeveiliging. (U)

10 Inbraak- en brandbeveiliging (U) • Blokschema voor inbraakbeveiliging • Indringingsdiepte • Detectoren voor inbraakbeveiliging • Alarmmelders • Alarmcentrales voor inbraakbeveiliging • Praktische richtlijnen voor het ontwerpen van een alarmin-

stallatie • Detectoren voor een brandalarminstallatie




• Brandcentrale 11 het schema van een industriële installatie analyseren.

een grondschema tekenen.

aantonen dat zij inzicht hebben in de opbouw van een industriële installatie.

11 Industriële installatie (ééndraadschema) • Opbouw van een industriële installatie • Verlichting in industriële gebouwen • Grondschema van een industriële verdeelkast


TECHNOLOGIE ELEKTRICITEIT 1ste jaar: 2 lestijden/week 2de jaar: 2 lestijden/week


LEERINHOUDEN

1 domoticasystemen met elkaar vergelijken.

de toepassingen van een domoticasysteem toelichten.

gegevens van een systeem opzoeken.

1 Domotica • Verlichting • Rolluiken, garagepoorten • Verwarming • Muziekinstallatie • Alarminstallatie

2 2 Verlichting 2.1 de grootheden en de genormaliseerde eenheden toepassen. 2.1 Algemeenheden, lichteenheden, diagrammen

2.2 het principe en de werking verklaren.

het vermogen van de lamp in functie van het gebruik kiezen. 2.2 Temperatuurstralers • Gloeilamp • Halogeenlamp • FL lampen

2.3 het principe en de werking verklaren.

doel, gebruik en technische gegevens verklaren. 2.3 Gasontladingslampen • Stroomdoorgang door gassen • Voorschakelapparatuur, starters, arbeidsfactor, stroombe-

grenzing • Neonverlichting

2.4 de principiële werking en de technische eigenschappen uitleggen 2.4 Kwikdamplampen

2.5 de principiële werking en de technische eigenschappen uitleggen 2.5 Natriumdamplampen

3 toelichten wat het begrip K-waarde betekent.

eenvoudige berekeningen maken met K-waarden.

verschillende materialen met elkaar vergelijken.

3 Thermische isolatie

4 de eigenschappen van de voornaamste soorten opnoemen.

het toepassingsgebied van de verschillende soorten omschrijven.

uitleg geven omtrent de betekenis van de technische gegevens van de toestellen

4 Elektrische verwarming • directe verwarming • accumulatieverwarming • waterverwarmers



LEERINHOUDEN

de toestellen.

toelichting geven omtrent de werking en het gebruik van een automa-tisch oplaadsysteem voor een accumulatieverwarming

de principiële werking van de verschillende soorten thermostaten uitleggen.

een geschikte thermostaat kiezen uit een catalogus in functie van de toepassing.

uitleg geven omtrent het onderhoud van de verschillende toestellen.

• warmtepomp

5 de verschillende manieren toelichten om elektrische energie voort te brengen.

5 Voortbrengen van elektrische energie • Principe • Energieomzettingen (soorten energievormen, verliezen bij

omzettingen • Soorten centrales

◊ Thermische centrale (STEG en WKK) ◊ Kerncentrales ◊ Centrales met alternatieve energieën (zonne-

energie, hydraulische centrales, eolische centra-les)

6 uitleggen hoe de distributie van de elektrische energie gebeurt.

doel en gebruik van transformatorposten verwoorden.

doel, gebruik, werking en toepassing van de verschillende vermo-genschakelaars uitleggen.

nut en belang van de verschillende beveiligingen kunnen verwoor-den.

de aanleg van het elektriciteitsnet toelichten.

6 Transport en distributie van elektrische energie. • Belang van spanning, vermogenfactor en lijnparameters. • Soorten netten (straalnet, ringnet en maasnet) • Transmissielijnen (primair en secundair net) • Begrippen i.v.m. luchtlijnen, ondergrondse kabels • Transformatorposten • Hoogspanning, middenspanning en laagspanning • Hoogspanningschakelaars (scheidings-, lastscheidings en

vermogenschakelaar. • Beveiligen van transformatoren en alternatoren. • Beveiligen van netten tegen overspanning en overstromen.

7 7 Ondergrondse laagspanningsleidingen en toebehoren 7.1 energiekabels van signalisatiekabels onderscheiden. 7.1 Energiekabels en toebehoren



LEERINHOUDEN

de veiligheidsvoorschriften toepassen.

kabels aan de hand van normalisatie en harmonisatie samenstellen.

7.2 uitleggen hoe het transport via glasvezel gebeurd.

uitleggen hoe glasvezelkabels bewerkt worden. (U)

7.2 Signalisatiekabels (o.a. glasvezel)

8 energiekabels van signalisatiekabels onderscheiden

de veiligheidsvoorschriften toepassen.

kabels aan de hand van normalisatie en harmonisatie samenstellen.

8 Bovengrondse laagspanningsleidingen en toebehoren.

9 doel, gebruik en technische gegevens van een nokkenschakelaar verwoorden.

uitleggen hoe een nokkenschakelaar kan getest worden.

de waarheidstabel en aansluitschema kunnen opstellen aan de hand van het uittesten.

9 Nokkenschakelaars • Doel en gebruik • Uittesten van een nokkenschakelaar (doorsnede) • Waarheidstabel • Aansluitschema.

10 doel, werking en toepassingsgebied opnoemen.

de soorten kunnen onderscheiden op basis van de werking.

een geschikt type kiezen en informatie opzoeken (CD-ROM, Internet, catalogus, …).

10 Elektromagnetische schakelaars • contactor • monostabiel relais • bistabiel relais • reedrelais • tijdrelais • schakelklokken • voorrangrelais • voorkeurrelais • veiligheidsrelais

11 de verschillende soorten en hun toepassing toelichten.

technische gegevens gebruiken.

een geschikt type in een catalogus opzoeken in functie van een toe-passing..

11 Bedieningselementen • drukknoppen, noodstoppen • draaischakelaars, • nulspanningsschakelaars • eindeloopschakelaars • drukschakelaars • naderingsschakelaars (induktieve en capacitieve) • fotocellen



LEERINHOUDEN

• sensoren • vlotterschakelaars • ….

12 12 Beveiligen van personen en toestellen. 12.1 de risico’s voor personen toelichten.

uitleggen hoe de beveiliging gebeurt. 12.1 PersoonbeveiligingI • Rechtstreekse en onrechtstreekse aanraking. • Bescherming tegen elektrocutie • Zeer lage veiligheidsspanning • Differentieelschakelaar

12.2 doel, nut, opbouw en werking van een aarding verwoorden.

de verklaring van de verschillende letters bij netstelsels verklaren.

een gegeven netstelsel tekenen.

de voor-, nadelen en gebruik van de verschillende netstelsels ver-woorden

12.2 Aarding van installaties • Reglementering • Opbouw en werking • Bescherminggeleiders • Uitvoering • Netstelsels ( TT , IT ,TN, (TN-C , TNCS))

12.3 uitleggen welke beveiligingsmaatregelen kunnen en moeten geno-men worden.

doel, werking en toepassingsgebied van de verschillende beveili-gingstoestellen verwoorden.

de gegevens op de verschillende beveiligingstoestellen gebruiken.

een geschikt beveiligingstoestellen in cataloog opzoeken.

12.3 Lijnbeveiliging • Scheiding der stroombanen • IPX – graden • Klasse-indeling • Smeltveiligheden en automaten

13 een geschikte beveiliging voor een motor kiezen en instellen. 13 Motorschakelingen beveiligen en bewaken 14 de risico’s verwoorden door het maken van wijzigingen aan machi-

nes.

een risicoanalyse van een eenvoudige machine toelichten.

14 Veiligheidsrichtlijnen i.v.m. machines • Europese richtlijnen • Arbeidsrichtlijnen • Machinerichtlijnen • Risicoanalyse


PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN EN TIMING

BESTURINGSTECHNIEKEN Het vak besturingstechnieken sluit aan bij technisch tekenen, technologie elektriciteit en bij praktijk elektriciteit.

Er wordt geadviseerd om projectmatig te werken. In het vak besturingstechnieken wordt de nodige theoretische kennis bijgebracht om de verschillende leerinhouden te kunnen gebruiken in eenvoudige ontwerpen. Het technologisch aspect van de gebruikte materialen wordt behandeld in het vak technologie elektri-citeit, de eigenlijke tekeningen worden gemaakt in het vak technisch tekenen, terwijl de praktische uitvoering gebeurt in het vak praktijk/stages elektriciteit.

Tijdens alle opdrachten, moet er over gewaakt worden dat steeds voldaan is aan alle voorschriften betreffende welzijn (veiligheid, gezondheid en hygiëne) en milieu.

Nr. Pedagogisch-didactische wenken Timing

1 Kies voor een systeem dat ook op school beschikbaar is.

Maak gebruik van kopieën van de originele documentatie en laat die zo mogelijk door de leerlingen zelf opzoeken.

6 w

2 Kies voor een systeem dat ook op school beschikbaar is.

Maak gebruik van kopieën van de originele documentatie en laat die zo mogelijk door de leerlingen zelf opzoeken.

9 w

3 Coördineer met de collega’s die de vakken technisch tekenen, technologie en prak-tijk/stages elektriciteit geven.

Leer eerst de basisprincipes aan en voorzie dan een reeks oefeningen rond één of meerdere projecten.

16 w

4 Maak de leerlingen vertrouwd met de symbolische voorstelling van een persluchtinstal-latie.

Ook aandacht besteden aan de reglementering in verband met welzijn en milieu.

3 w

5 Beperk tot het leren kennen van de verschillende soorten met hun eigenschappen.

Het is niet aangewezen om tijd te besteden aan het werkingsprincipe van compresso-ren.

1 w

6 Vooral aandacht besteden aan de gevolgen van het gebruik van ‘slechte’ perslucht. 2 w

7 Tijd besteden aan het leren opzoeken op CD-ROM, Internet, catalogus, …

Beperk tot het praktisch gebruik.

Het is niet aangewezen om tijd te besteden aan constructieve eigenschappen.

2 w

8 Tijd besteden aan het leren opzoeken op CD-ROM, Internet, catalogus, …

Beperk tot het praktisch gebruik.

Het is niet aangewezen om tijd te besteden aan constructieve eigenschappen.

2 w

9 Vertrek van enkele praktische schakelingen. 3 w

10 Combineer met datgene wat de leerlingen eerder leerden in verband met de PLC (pro-grammeren, …).

Zorg voor het voorbereiden van enkele oefeningen in samenspraak met de collega’s.

6 w


LABO ELEKTROMETRIE Bij elke meting zorgt de lerares/leraar ervoor dat de nodige theoretische kennis bijgebracht wordt omtrent de te gebruiken meettoestellen.

Het aanleren gebeurt best op het gepaste ogenblik in rechtstreeks verband met de uit te voeren me-ting.

Elke proef wordt voorafgegaan door

• een duidelijke probleemstelling of welomschreven opdracht • een klassikale benadering van

◊ de meetschakeling ◊ de meetapparatuur ◊ de te nemen voorzorgen en veiligheidsvoorschriften

De proeven worden individueel (bij voorkeur) of in groepsverband uitgevoerd. De resultaten worden met de gehele klas besproken. Van elke proef wordt door elke leerling afzonderlijk een verslag gemaakt.

Tijdens de proeven is het noodzakelijk dat de lerares/leraar nauw toezicht houdt op het verloop van de metingen.

De labo-oefeningen moeten zo nauw mogelijk aansluiten met het vak elektriciteit. Best worden beide vakken door dezelfde lerares/leraar gegeven. Indien dit niet mogelijk is, is het absoluut noodzakelijk beide jaarplannen zeer goed met elkaar te coördineren. Een regelmatige evaluatie van de coördinatie zal dan zeker noodzakelijk zijn.

Pedagogisch is het niet verantwoord om de leerlingen tijdens de les de leerstof of opgaven te laten noteren. Om tijdverlies te vermijden wordt het gebruik van een goed handboek of van een door de lera-res/leraar zelf gemaakte cursus aanbevolen.



1 ARAB en AREI betrekken bij de bespreking van het intern reglement. De nadruk leggen op de gevaren van het gebruik van de elektriciteit.

1 w

2 Het is de bedoeling om door middel van enkele oefeningen na te gaan in welke mate de leerlingen met de verschillende meettoestellen kunnen omgaan.

Enige differentiatie zal hier wellicht aangewezen zijn.

2 w

3 Meettoestel benaderen vanuit het oogpunt van de gebruiker. 3 w



6 Indien mogelijk een bezoek brengen aan een hoogspanningsinstallatie. 2 w

7 Afhankelijk van de beschikbare tijd kunnen de metingen gebeuren op één- en/of driefa-sige transformatoren. Zorg er wel voor dat zowel op één- als op driefasige transformatoren gemeten wordt.

6 w

8 Voldoende aandacht besteden aan de veiligheidsvoorschriften. 4 w

9 Ook de vorm van de uitgangsspanning van de softstarter zichtbaar maken indien moge-lijk.

2 w



10 Ook tijd besteden aan de mogelijke instellingen op de frequentieregelaar 4 w




14 Laat de leerlingen de gelijkrichterschakelingen zelf bouwen met losse dioden. Zorg voor een didactisch verantwoorde en veilige opstelling.

3 w


THEORIE ELEKTRICITEIT Bij de uitwerking van de leerstof dient men in de eerste plaats aandacht te besteden aan de fysische verklaring.

Indien noodzakelijk voor een duidelijk inzicht, zal de leerstof grafisch en/of wiskundig uitgediept wor-den.

De verschillende leerstofonderdelen zullen zoveel als mogelijk extra verklaard worden door gebruik te maken van demonstraties of aangepaste simulatieprogramma's.

Het gebruik van de juiste eenheden, metingen, veiligheid, hygiëne en zin voor het milieu zullen - waar mogelijk - bij alle leerstofonderdelen behandeld worden.

Pedagogisch is het niet verantwoord om de leerlingen tijdens de les de leerstof te laten noteren.

Om tijdverlies te vermijden wordt het gebruik van een goed handboek of van een door de leraar zelf gemaakte cursus aanbevolen.


1 Door middel van enkele goed gekozen oefeningen het niveau van de leerlingen nagaan. Indien voor sommige leerstofonderdelen bijwerkingen nodig mochten zijn, zal de lera-res/leraar zorgen dat de achterstand door zelfstudie of door inhaallessen (buiten het lessenrooster) zo vlug mogelijk weggewerkt wordt.

2 w

2 Leerstof aanbrengen door metingen op didactische opstellingen of door gebruik van simulatieprogramma's. Verklaar de leerstof zoveel mogelijk grafisch.

4 w

3 Leerstof vectorieel aanbrengen. Demonstreer de faseverschuivingen met een oscilloscoop of gebruik een simulatiepro-gramma.

2 w

4 Maak zoveel mogelijk gebruik van de vectoriële voorstelling. Lijn- en fasegrootheden bijbrengen door metingen op didactische opstellingen of door gebruik te maken van een simulatieprogramma.

5 w

5 Herhaal bondig de eigenschappen van het elektromagnetisme. 4 w

6 Ook tijd besteden aan het lezen en interpreteren van de gegevens op de kenplaat. 3 w

7 Zorg voor voldoende didactisch materieel. Demonstreer zoveel als mogelijk de bijzondere eigenschappen.

2 w

8 Zorg voor een degelijke coördinatie met de collega praktijk elektriciteit. Leerstof zoveel mogelijk aanbrengen door gebruik te maken van didactische opstellin-gen of door simulatieprogramma's te gebruiken.

10 w

9 Zoveel mogelijk demonstreren. 4 w

10 Vooral aandacht besteden aan die zaken die voor de gebruiker belangrijk zijn. 2 w

11 Indien mogelijk de diverse motoren demonstreren. 4 w

12 Demonstreer de eigenschappen en karakteristieken zoveel als mogelijk op didactische opstellingen of gebruik simulatieprogramma's.

3 w

13 Demonstreer de eigenschappen en karakteristieken zoveel als mogelijk op didactische opstellingen of gebruik simulatieprogramma's. Vooral aandacht besteden aan de elektronische aanloopinrichtingen en snelheidrege-lingen.

5 w


TECHNISCH TEKENEN – SCHEMA-ANALYSE

Alle tekeningen worden gemaakt met een CAD-programma.

Het vak technisch tekenen – schema-analyse sluit aan bij besturingstechnieken, technologie elektrici-teit en bij praktijk elektriciteit.

Er wordt geadviseerd om projectmatig te werken. In het vak besturingstechnieken wordt de nodige theoretische kennis bijgebracht om de verschillende leerinhouden te kunnen gebruiken in eenvoudige ontwerpen. Het technologisch aspect van de gebruikte materialen wordt behandeld in het vak technologie elektri-citeit de eigenlijke tekeningen worden gemaakt in het vak technisch tekenen, terwijl de praktische uitvoering gebeurt in het vak praktijk/stages elektriciteit.



1 Maak gebruik van het op school beschikbare systeem. 3 w

2 Geef de leerlingen een symbolenlijst en bespreek door middel van bestaande sche-ma’s.

1 w

3 Laat de leerlingen gebruik maken van catalogi.

Laat de leerlingen schema’s tekenen met toestellen gebruikt op verschillende netspan-ningen.

5 w

4 Werk met halfafgewerkte schema’s en laat die vervolledigen. 6 w

5

6

Behandel relais en contactoren als één geheel. 15 w

7 Laat de aansluitgegevens door de leerlingen opzoeken. Voorzie schema’s waarbij een combinatie gebeurt met relais, contactoren en PLC.

6 w

8 Tekeningen (aansluitschema) uitvoeren die in het vak besturingstechnieken voorbereid werden.

5 w

9 Coördineer met de andere vakken. 5 w

10 Aandacht besteden aan de wettelijk voorziene certificering. U

11 Bespreek de verdeelkast (verlichting, stopcontacten, machines, energieverdeling, …) van een klein bedrijf. Laat een kleine uitbreiding tekenen.

4 w


TECHNOLOGIE ELEKTRICITEIT De lessen technologie mogen zeker geen droge opsomming worden. Zeer uitgebreid en voldoende didactisch materiaal moet voorhanden zijn in het lokaal. Voor klein materiaal is het wenselijk dat iedere leerling op eigen didactisch materiaal kan waarnemen.

De leerlingen moeten ertoe aangespoord worden om zelf illustratiemateriaal mee te brengen.

De leerlingen zullen steeds de gepaste terminologie gebruiken en de voorgeschreven normalisatie gebruiken. Bouwvormen en beschermingswijzen moeten telkens toegelicht worden bij het behandelen van appa-ratuur (toestellen, machines,...).

Telkens het mogelijk is, moet het efficiënt gebruik van een catalogus ingeoefend worden.

Het vak technologie elektriciteit– schema-analyse sluit aan bij Besturingstechnieken, en technisch tekenen bij praktijk elektriciteit.

Er wordt geadviseerd om projectmatig te werken. In het vak Besturingstechnieken wordt de nodige theoretische kennis bijgebracht om de verschillende leerinhouden te kunnen gebruiken in eenvoudige ontwerpen. Het technologisch aspect van de gebruikte materialen wordt behandeld in het vak technologie elektri-citeit de eigenlijke tekeningen worden gemaakt in het vak technisch tekenen, terwijl de praktische uitvoering gebeurt in het vak praktijk/stages elektriciteit.



1 Maak gebruik van verschillende domoticasystemen met recente catalogi 4 w

2 Zorg voor de nodige tabellen en de nodige catalogi van verlichtingstoestellen 5 w

3 Maak gebruik van recente voorbeelden (bouwplannen). 2 w

4 Leerstof aanbrengen door middel van praktische voorbeelden en maak gebruik van bestaande schema's.

5 w

5 Bij alternatieve energievormen (wind-, zonne-energie,…)moet vooral aandacht besteed worden aan de economische haalbaarheid Maak gebruik van een film voor het opwekken van elektrische energie (realiteit).

3 w

6 Zorg dat de leerlingen duidelijk de opbouw van het distributienet inzien en dat ze begrij-pen waarom dit zo uitgevoerd is.

4 w

7 Speciaal aandacht besteden aan de veiligheidsvoorwaarden. 1,5 w

8 Speciaal aandacht besteden aan de veiligheidsvoorwaarden. 1,5 w

9 Maak gebruik van bestaande voorbeelden in de praktijk. 3 w

10 Demonstreer de werking van de verschillende soorten relais.

Oefen het gebruik van een catalogus

7 w

11 Demonstreer de werking van de verschillende soorten drukknoppen en meldingsscha-kelaars.

Oefen het gebruik van catalogus.

3 w

12 Beperk niet enkel tot ARAB en AREI maar bespreek ook de reglementering van de 8 w


Nr. Pedagogisch-didactische wenken Timingregionale elektriciteitsmaatschappij.

Het aspect veiligheid wordt best ook nog eens behandeld bij de andere leerstofonderde-len afzonderlijk.

13 Wijs op het belang om permanent oog te hebben voor de diverse richtlijnen.

Laat een risico-analyse maken van een eenvoudige machine die de leerlingen kennen.

3 w


MINIMALE MATERIËLE VEREISTEN 6

BESTURINGSTECHNIEKEN • documentatie omtrent de verschillende besproken elementen • demonstratiemateriaal in verband met persluchtinstallaties • multimedia pc met internetaansluiting of mogelijkheid tot regelmatig gebruik van het multi-

medialokaal LABO ELEKTROMETRIE • Technische documentatie van de verschillende meettoestellen • Voltmeter • Ampèremeter • Brug van Wheatstone • Isolatie weerstandsmeter • Aardingsmeter • Twee multimeters • Oscilloscoop ∀ 20MHz - 2 kanalen + meetproben • Eén cos ν - meter • Drie éénfasige Wattmeters + bijhorende meettransformatoren • Eén éénfasige kWh-meter • Eén driefasige kWh-meter • Eén didactische transformator + bijhorende elementen • Eén scheidingstransformator (230V / 230V) • Eén didactische asynchrone driefasige motor + belastingsmachine + bijhorende elementen • Eén frequentieregelaar • Eén driefasige alternator + bijhorende elementen • Eén gelijkstroomgenerator / motor + bijhorende elementen • Eén didactische gelijkrichterschakeling

6 De uitrusting en de inrichting van de lokalen, inzonderheid de werkplaatsen, de vaklokalen en de laboratoria, dienen te voldoen aan de technische voorschriften inzake arbeidsveiligheid. Inzake veiligheid is de volgende wetgeving van toepassing:

• Codex, • ARAB • AREI, • Vlarem.

Deze wetgeving bevat de technische voorschriften die in acht moeten genomen worden met betrek-king tot de uitrusting en inrichting van de lokalen en de aankoop en het gebruik van toestellen, mate-riaal en materieel.

Zij schrijven voor dat:

• duidelijke Nederlandstalige handleidingen en een technisch dossier aanwezig moeten zijn; • alle gebruikers de werkinstructies en onderhoudsvoorschriften dienen te kennen en correct

kunnen toepassen; • de collectieve veiligheidsvoorschriften nooit mogen gemanipuleerd worden; de persoonlijke beschermingsmiddelen aanwezig moeten zijn en gedragen worden, daar waar de wetgeving het vereist.


THEORIE ELEKTRICITEIT • Set didactische componenten basiselektriciteit:

◊ Weerstanden ◊ Spoelen ◊ Condensatoren

• Driemultimeters (waarvan 1 analoog of digitaal met analoge bar) • Labovoeding(gelijkspanning) • Regelbare wisselspanningsvoeding (0 – 30 V) • Drie éénfasige wattmeters • Eén kWh-meter • Eén cosν-meter • Eén oscilloscoop • Eén stroomtang • Eén didactische transformator • Eén didactische asynchrone motor + bijhorende elementen • Eén driefasige spanningsbron • Eén didactische éénfasige inductiemotor + bijhorende elementen • Eén didactische alternator • Eén frequentieregelaar • Eén softstarter • Enkele voorbeelden van speciale motoren • Eén didactische gelijkstroommotor / generator + bijhorende elementen • Eén voeding voor DC-motor (eventueel vierkwadranten)

Opmerking:

Vermogens van bronnen en verbruikers moeten aan elkaar aangepast zijn.

TECHNISCH TEKENEN – SCHEMA-LEZEN • Eén PC met een geïnstalleerd CAD-programma per leerling. • Eén printer of plotter per klas.

TECHNOLOGIE ELEKTRICITEIT • Eén assortiment lampen + toebehoren • Eén assortiment kabels (op didactisch paneel) + toebehoren • Eén assortiment relais, bedieningselementen, contactoren • Eén didactisch paneel (panelen) beveiligingselementen • Recente catalogi voorzien van alle - indien mogelijk - te bespreken elementen • Retroprojector + transparanten • multimedia pc met internetaansluiting of mogelijkheid tot regelmatig gebruik van het multi-

medialokaal


EVALUATIE

THEORIE DOELSTELLINGEN Onderscheid moet gemaakt worden tussen de evaluatie van het leerproces en de evaluatie van het eindproduct.

Bij de procesevaluatie wordt doorlopend gepeild naar de verwerking van het leerproces, met de be-doeling dit proces zo nodig bij te sturen, zodat elke leerling op de meest effectieve manier kan leren. De klemtoon ligt hierbij duidelijk op het optimaal functioneren van de leerling.

Het verloop van het proces wordt, vooraf, door de leraar uitgetekend. Zij/hij bepaalt

• welke de verschillende stappen zijn; • welke fouten op elk moment ontoelaatbaar zijn; • welke fouten kunnen gemaakt worden.

Afhankelijk van het resultaat van feedback-momenten (kleine toetsen, gesprekken, volgsystemen, …) wordt het proces verder gezet of zo nodig bijgestuurd. Om de leerling te motiveren gebeurt dit in een constructieve, positieve sfeer.

Productevaluatie gebeurt op het einde van het leerproces (bijvoorbeeld na een hoofdstuk, een op-drachtenreeks, een project, een trimester..). Hierbij wordt nagegaan in hoeverre de leerling de basis-doelstellingen bereikt heeft.

Iedere evaluatie gebeurt in 3 stappen

• Registreren (veelvuldig afnemen van proeven, oefeningen, opdrachten, kleine toetsen, …). • Interpreteren (de gegevens toetsten aan de criteria of normen die de vakwerkgroepen voor-

af duidelijk heeft bepaald). • Rapporteren (de leerling en de ouders krijgen op een duidelijke wijze een beeld van de vor-

deringen van de leerling door geregelde momenten van feedback voor de leerling en door een schriftelijke rapportering door middel van agenda, rapport...).


LABODOELSTELLINGEN Onderscheid moet gemaakt worden tussen de evaluatie van het leerproces en de evaluatie van het eindproduct.

Bij de procesevaluatie wordt doorlopend gepeild naar de verwerking van het leerproces, met de be-doeling dit proces zo nodig bij te sturen, zodat elke leerling op de meest effectieve manier kan leren. De klemtoon ligt hierbij duidelijk op het optimaal functioneren van de leerling.

Het verloop van het proces wordt, vooraf, door de leraar uitgetekend. Zij/hij bepaalt

• welke de verschillende stappen zijn; • welke fouten op elk moment ontoelaatbaar zijn; • welke fouten kunnen gemaakt worden.

Afhankelijk van het resultaat van feedback-momenten (evaluaties na elke opdracht of deelopdracht) wordt het proces verder gezet of zo nodig bijgestuurd. Om de leerling te motiveren gebeurt dit in een constructieve, positieve sfeer.

Productevaluatie gebeurt op het einde van het leerproces (bijvoorbeeld na een hoofdstuk, een op-drachtenreeks, een project, een trimester...). Hierbij wordt nagegaan in hoeverre de leerling de basis-doelstellingen bereikt heeft.

Elke evaluatie dient te vertrekken vanuit duidelijke en operationele doelstellingen. Zowel het proces als het product moeten op een zo objectief mogelijke manier geëvalueerd worden. De evaluatie steunt altijd op een vaardigheids- en werkanalyse die het verloop, de verantwoording en de criteria weergeeft van de opdracht.

Proces- en productgericht evalueren kan vier aspecten omvatten:

• de denkactiviteit (bijvoorbeeld instructies lezen, aantekeningen maken, …). • de motorische handelingen (bijvoorbeeld verbindingen maken, …). • de praktijk-attitudes (bijvoorbeeld nauwkeurig werken, scherp waarnemen, …). • de uitvoeringstijd, waarbij gestreefd wordt naar een haalbaarheid voor 90 % van de leerlin-

gen.

Bij de evaluatie zal er in ieder geval rekening gehouden worden met het feit dat het om leerlingen gaat. Onnauwkeurig werken, kleine fouten maken, moet in zekere mate aanvaardbaar zijn. Belangrijk is de evolutie. Daarom zal de lerares/leraar voortdurend de vorderingen van de leerlingen controleren. Indien nodig zal zij/hij meteen remediërend optreden.

Bij het begin van iedere labo-opdracht zal de lerares/leraar (indien nodig aan alle leerlingen afzonder-lijk) meedelen welke (sub)doelstellingen tijdens die les moeten bereikt of nagestreefd worden: iedere leerling moet bij het begin van iedere les weten wat van hem tijdens die les verwacht wordt.

In het evaluatieproces kunnen 3 stappen onderscheiden worden:

• registreren (door middel van een evaluatieschema), • interpreteren (door middel van een vierpuntenschaal), • rapporteren.

Registreren Om zo objectief mogelijk te kunnen registreren, wordt voor elke labo-opdracht (met de daarbij horen-de gedragsvaardigheden) een evaluatieschema opgesteld.

Zo’n schema bevat alle doelstellingen (met de daarbij horende subdoelstellingen) en attitudes die bij de opdracht zullen geëvalueerd worden. Het is niet noodzakelijk om bij alle opdrachten steeds alle mogelijke subdoelstellingen te evalueren. Sommige subdoelstellingen kunnen eventueel weggelaten worden als ze vroeger reeds vaker aan bod kwamen of later ruimschoots aan bod zullen komen.

De selectie van de attitudes en de wijze van registratie, wordt in vakgroep overlegd.


Bepaalde aspecten zijn objectief meetbaar (bijvoorbeeld een buis op lengte zagen binnen een aan-gegeven tolerantie), andere aspecten zijn subjectief waarneembaar (bijvoorbeeld een geschikte kleurcombinatie kiezen).

De mate waarin een objectief waarneembare doelstelling bereikt werd, kan in het schema aangeduid worden door middel van een twee-puntenschaal:

• + : doelstelling bereikt • ! : doelstelling niet bereikt

Voor niet objectief meetbare doelstellingen wordt geadviseerd om te werken met een drie puntenschaal:

• + : doelstelling bereikt • ∀ : doelstelling niet helemaal bereikt • ! : doelstelling niet bereikt

Door het evaluatieschema samen met de opgave ter beschikking van de leerling te stellen, kan de zelfevaluatie bij de leerling sterk aangemoedigd worden.

Interpreteren Door middel van het evaluatieschema controleert de lerares/leraar bij het einde van iedere les in welke mate de leerlingen de vooropgestelde lesdoelstellingen bereikten. Dit wordt kort met iedere leerling individueel besproken.

Aan de registraties in het evaluatieschema kunnen verschillende interpretaties gegeven worden.

Enkele voorbeelden:

+

(doel bereikt) ∀

(doel niet helemaal bereikt)

!

(doel niet bereikt)

niveau is voldoende voldoende maar leemten

voor verbetering vatbaar

niveau onvoldoende

onaanvaardbaar niveau

nagenoeg foutloos

nagenoeg correct

aanvaardbare tekorten

aanvaardbaar aantal lichte of detailfouten of leerproces fouten

schadelijke fouten

onvergeeflijke fouten

zware inbreuken

volledig kleine tekorten onvolledig

zware tekorten

behoorlijk, zinvol storingen, fragmentarisch onlogische uitvoering

kan het en doet het vrijwel altijd, spontaan en zonder aarzelen

kan het en doet het af en toe, zonder overtuiging, wisselvalling

kan het niet, doet het niet of nooit, afwijzend en met tegenzin

Om eenvormigheid te bekomen in verband met de gebruikte interpretatie, is een overleg binnen de vakgroep absoluut noodzakelijk.

Rapportering Na iedere les (liefst uiterlijk bij het begin van de volgende les) worden de resultaten van het evaluatie-schema omgezet op een vierpuntenschaal.

Die quotatie wordt in de agenda van de leerling genoteerd, waarbij uiteraard voldoende aandacht moet besteed worden aan een eventueel noodzakelijke remediëring.

De omzetting van de (eventueel gewogen) evaluaties kan op verschillende manieren gebeuren. Om eenvormig te kunnen omzetten, is een overleg binnen de vakgroep absoluut noodzakelijk. Hoe de omzetting zal gebeuren moet in ieder geval vooraf vastgelegd worden.


Dit kan bijvoorbeeld als volgt gebeuren.

Heel goed

• meer dan 80% van de sub-vaardigheden, subdoelstellingen zijn bereikt • (nagenoeg) foutloos, uitstekend, • enkel + codes • volledig zelfstandig uitgevoerd • vlotte uitvoering, met overtuiging, belangstelling, …

Goed

• 60 à 80 % van de onmisbare vaardigheden of doelstellingen zijn bereikt • veel + en weinig ∀ codes • aanvaardbare kwaliteitsverschillen • aanvaardbare proces-leerfouten • geen schadelijke fouten • zichtbare vorderingen

Zwak

• 50 à 60 % van de onmisbare vaardigheden of doelstellingen zijn bereikt • alleen een deel van de subdoelen zijn bereikt • weinig + en veel ∀ codes • veel onnodige leerfouten • soms zware schadelijke fouten • geen zichtbare vorderingen

Niet goed

• minder dan 50% van de onmisbare vaardigheden of doelstellingen zijn bereikt • veel ∀ codes of alleen maar ∀ codes en - codes • veel schadelijke of onvergeeflijke fouten, onlogisch handelingen

Het rapportcijfer Naar het rapport toe moeten alle quotaties (vierpuntenschaal – resultaat van remediëring) omgezet worden naar een cijfer. Ook die omzetting moet overlegd worden binnen de vakwerkgroep.

Alle ernstige tekorten (cf. diverse evaluatieschema’s) worden steeds vermeld in de rubriek commen-taar, waarbij er steeds een duidelijk geformuleerde remediëring moet voorzien worden (geen algeme-ne opmerkingen).


BIBLIOGRAFIE

AIB - VINÇOTTE, Algemeen Reglement op de Elektrische installaties AREI, Brussel

BERWAERTS, V. + STANDAERT, K.Eenheden SI, Standaard

CED - SAMSON, Algemeen Reglement op de Elektrische installaties, Diegem

CLAERHOUT, L., Elektrotechniek, Plantyn

COOREMAN, Serie Elektrotechniek - Elektrotechnisch tekenen, Plantyn

DECLERCQ. S, Rationeel energieverbruik en fluorescentieverlichting, Electrabel

GASELWEST, Veilig gebruik van de elektriciteit, Brussel

GEYSEN, W., Algemene elektrotechniek, Acco

GEYSEN, W., Elektrische machines, Acco

HAP, Tabellenboek, Plantyn

MAESEN, Serie elektrotechniek, Plantyn

MARIEN, H., Programmeerbare logische sturingen PLC, De Keure

MICHIELSEN, L., De voorrangschakelaar en de voorkeurschakelaar, Electrabel

MICHIELSEN, L., Halogeen verlichting, Electrabel

NATIONALE VERENIGING TER VOORKOMING VAN ARBEIDSONGEVALLEN, Veiligheid en ge-zondheid, De Sikkel

SCHEERS, L. + SELS, L., Elektriciteit, De Sikkel

STANDAERT, K. + VAN DE BORGHT, F., Gedifferentieerd leerpakket elektriciteit, Standaard

Technische documentatie van de verschillende grote merken.

VAN DEN WYNGAERT, L. + P. VAN DEN WYNGAERT, P., Basiselektriciteit, Die Keure

VAN HEUVERZWYN, Labo, Plantyn

VEGB, Veilig werken met elektriciteit, Brussel

VEKENS, J., Installatiepraktijk voor de elektricien, Standaard


Internetadressen

Aansluiting telenet http://www.telenet.be/internet/toegang-klanten/qa-klanten/content.htm http://www.nt-admin.com/pandorafaq/faq.asp

Afspraken over teke-nen – normen - picto-grammen

http://www.ccm.lr.tudelft.nl/TK204-help/Html/tekenafspraak.html http://www.som.nl/htmpages/dnld/toetsen/voorbeeld/72007-1.pdf http://www.cobbenhagen.nl/tech/begrippen/index.htm zie tekenen http://www.bio.uu.nl/~arbo/Veiligheidengezondheidsignalering/ veiligheidengezondheidsignalering.html http://www.betavzw.be/picto/picto01.htm http://www.rijkswacht.be/ http://www.ecoline.org/verde/magazine/DWC/logos180199.shtml http://www.ecoline.org/verde/publicaties/milieulogos/bijlage.shtml#tekst http://www.jbc.be/nl/info/jbcotheek/wassen_f.html

Algemene inlichtingen - verlichting

http://ecohouse.greenpeace.be/Eco_NL/huishouden/verlichting.html http://www.milieucentraal.nl/data/woning/woning_verlichting_milieu.html

Batterij en accu http://www.springer-3.myweb.nl/batterij%20en%20accu.htm demo!!!!!! http://www.crocodile-clips.com/education/m6.htm

De gloeilamp http://www.springer-3.myweb.nl/gloeilamp.htm http://www.luikerwaal.com/ van kaars tot ……. http://ecohouse.greenpeace.be/Eco_NL/bijlagen/spaarlampen.htm spaarlampen

De wet van Ohm http://home.tiscalinet.be/wereld_is_mooi/Elektriciteit/h3eldyn/AnOhm/ ohmslaw.htm http://home.tiscalinet.be/wereld_is_mooi/extrafys.htm

Eenvoudige begrippen elektriciteit en kringen

http://[email protected]/activities/Activity_page.cfm?ActivityID=59

Eenvoudige elektromo-tor

http://www.springer-3.myweb.nl/elektromotor.htm

Elektrische kringen http://home.planetinternet.be/~poolly/deel9.html

Evolutie van het licht http://kinderen.webhotel.be/WO_tijd/licht.htm http://www.museon.nl/objextra/lichtges.htm

Halogeentips http://www.oligo.nl/techniek/halogeentips2.htm

Inductieverschijnsel http://www.lightlink.com/sergey/java/java/indcur/index.html

Inlichtingen verlichting woning

http://www.homelighting.philips.com/dutch/indexflash.shtml

Items over elektriciteit http://micro.magnet.fsu.edu/electromag/java/index.html http://micro.magnet.fsu.edu/electromag/java/cd/ cd-rom http://micro.magnet.fsu.edu/electromag/java/compass/ kompas http://micro.magnet.fsu.edu/electromag/java/faraday/ inductie http://micro.magnet.fsu.edu/electromag/java/faraday2/ http://micro.magnet.fsu.edu/electromag/java/generator/ac.html http://micro.magnet.fsu.edu/electromag/java/generator/dc.html http://micro.magnet.fsu.edu/electromag/java/harddrive/ http://micro.magnet.fsu.edu/electromag/java/lenzlaw/ http://micro.magnet.fsu.edu/electromag/java/magneticlines/ http://micro.magnet.fsu.edu/electromag/java/magneticlines2/ http://micro.magnet.fsu.edu/electromag/java/microphone/ http://micro.magnet.fsu.edu/electromag/java/ohmslaw/


http://micro.magnet.fsu.edu/electromag/java/pulsedmagnet/ http://micro.magnet.fsu.edu/electromag/java/radio/ http://micro.magnet.fsu.edu/electromag/java/resistor/ http://micro.magnet.fsu.edu/electromag/java/siliconcreature/sailboat.html http://micro.magnet.fsu.edu/electromag/java/speaker/ http://micro.magnet.fsu.edu/electromag/java/timeconstant/ http://micro.magnet.fsu.edu/electromag/java/transformer/ http://micro.magnet.fsu.edu/electromag/java/transistor/ http://micro.magnet.fsu.edu/electromag/java/varcapacitor/ http://www.tn.utwente.nl/em/ http://www.tn.utwente.nl/em/mio99/data/elektromagneet/elek_mag.htm http://exphys.bei.t-online.de/index.html http://www.tihh.be/tihhosp/links.html#elektr http://www.sweethaven.com/acee/forms/frm0101.htm as en dc http://www.circuit-magic.com/links.htm http://fly.hiwaay.net/~palmer/motor.html bouw zelf een motortje http://www.techlib.com/electronics/colorcode.html kleurencode

http://www.schakelingenonline.myweb.nl/weerstand.htm waarde ! http://www.schakelingenonline.myweb.nl/

http://www.ontonet.be/~deinsbek/klas/profs/fysica.htm educatieve doc http://mot-sps.com/motor/tutorial/prin.html http://freeweb.pdq.net/headstrong/mag.htm constructie elektromagneet http://freeweb.pdq.net/headstrong/Cat.htm#6 http://freeweb.pdq.net/headstrong/Index.htm http://jersey.uoregon.edu/vlab/Voltage/index.html spanningskring http://www2.ele.tue.nl/encyclopedie/encindex/ http://www.phys.uu.nl/~wwwnatdc/lokaal/lokaal.html http://www.physics.uoguelph.ca/tutorials/ohm/index.html http://www.howstuffworks.com/exp-db5.htm http://www.thinkquest.org/library/lib/site_sum_outside.html?tname=28032&url= 28032/ http://www.de-breul.nl/Vakken/NaSk/Applets.htm http://webphysics.ph.msstate.edu/javamirror/Default.html http://webphysics.ph.msstate.edu/javamirror/ http://www.meergronden.nl/een/2/natuurkunde/natuurkunde-simulaties.htm# Elektriciteit http://www.phys.hawaii.edu/~teb/java/ntnujava/ http://hyperphysics.phy-astr.gsu.edu/hbase/hframe.html http://home.a-city.de/walter.fendt/physengl/generatorengl.htm de generator http://iva.uni-ulm.de/PHYSIK/VORLESUNG/ELEHRE/node92.html http://www.mip.berkeley.edu/physics/bookddx.html http://www.mip.berkeley.edu/physics/physics.html http://home.a-city.de/walter.fendt/phnl/phnl.htm Nederlands versie http://mot-sps.com/motor/tutorial/prin.html http://jersey.uoregon.edu/ http://www.howstuffworks.com/exp-db.htm http://didaktik.physik.uni-wuerzburg.de/~pkrahmer/ntnujava/indexPopup.html http://home.tiscalinet.be/wereld_is_mooi/Elektriciteit/h3eldyn/h31basis.htm http://home.tiscalinet.be/wereld_is_mooi/Elektriciteit/h3eldyn/


3Elektrodynamica.htm http://home.tiscalinet.be/wereld_is_mooi/extrafys.htm http://home.planetinternet.be/~poolly/ http://www.freepage.be/goto.htm?http://www.euronet.nl/users/pnc/dopo/ natuurkunde/intro_na.html http://www.circuitsonline.f2s.com/download/view.php?dir=Overige&download=9 http://home.tiscalinet.be/wereld_is_mooi/Elektriciteit/h3eldyn/LesR.htm http://avc-www.uia.ac.be/avc/AVC_html/video/vid_pres_openduer/presentatie_DV.htm http://www.khlim.be/~jgenoe/Cursus/Cursus.htm http://www.simquest.to.utwente.nl/simquest/downdemo.htm downloads http://owinfo.ele.tue.nl/vakken/MBS/5A020/Netwerken/2a-info.htm http://owinfo.ele.tue.nl/vakken/MBS/5A020/Netwerken/N1_Frame1.htm http://www.xs4all.nl/~gvdloo/mag2.htm http://aep.electricuniverse.com/html/index.html http://www.thinkquest.org/library/lib/site_sum_outside.html?tname=28032&url= 28032/

Magnetisch veld rond een draad

http://www.ja.nl/secties/nask/draadveld/draadveld.htm

Met A-meter in de kring

http://[email protected]/activities/Activity_page.cfm?ActivityID=59

Opwekking van ener-gie

http://kinderen.webhotel.be/WO_natuur/elektriciteit.htm

Richtlijn voor veilig zachtsolderen

http://www.unimaas.nl/am/organisatie/richtlijnen/chemische_veiligheid/ amum0307.htm#Risico's

RLC - kring http://didaktik.physik.uni-wuerzburg.de/~pkrahmer/ntnujava/indexPopup.html

Schakelmateriaal NI-KO

http://www.niko.be/main/fs_module.asp?reference=2-1&country=2&lang=NL http://www.itstart.myweb.nl/ http://www.klustips.nl/Bottom/Elektriciteit_bin.htm

Voorschriften – huisin-stallaties

http://www.vhm.be/B2001/Deel7/hfd70.htm http://user.online.be/~sk002845/teksten.htm http://www.gepowercontrols.com/47/10356/24161.html wijzigingen in AREI http://www.gepowercontrols.com/47/72/73/index.html http://www.brico.be/fiches/05/02/bfe_N_05_02_5.htm http://www.cablecommerce.bg/insult_cables_eng.html http://www.donne.nl/html/prod/2.htm#VD

Voorvoegsels van eenheden

http://whatis.techtarget.com/definition/0,,sid9_gci499008,00.html

Wetten van Kirchoff http://library.thinkquest.org/28032/cgi-bin/psparse.cgi?src=home nog verder uit te splitsen http://vak-nat.feo.hvu.nl/simulaties/simulaties/startpagina.html

Zelf eenvoudige schema’s maken

http://www.ja.nl/secties/nask/elek/zelfbouw/zelfbouw.htm


TOELICHTING BIJ GEBRUIK VAN HET LEERPLAN

In het leerplan zijn een aantal uitbreidingsdoelstellingen opgenomen. Uitbreidingsdoelstellingen wor-den aangeduid door een (U) na de doelstelling.

Uitbreidingsdoelstellingen moeten enkel bereikt worden als het niveau van de leerlingen dit toelaat. Zij kunnen ook gebruikt worden indien een of meerdere lestijden complementaire activiteiten besteed worden aan het praktisch vak praktijk/stages elektriciteit.

JAARPLAN

Van elke lerares/leraar wordt verwacht dat zij/hij in het begin van het schooljaar een jaarplanning maakt. Die planning kan gemaakt worden volgens het bijgevoegd model. Eenvormigheid is een nood-zaak voor de verschillende collega's.

De verschillende jaarplannen moeten zodanig gemaakt worden dat er – waar mogelijk – per week een coördinatie is tussen de verschillende vakken.

Een overleg tussen de verschillende leraars zal absoluut noodzakelijk zijn!

Tijdens het schooljaar zullen de vorderingen door de verschillende collega's samen regelmatig geëva-lueerd worden met het doel de verschillende jaarplannen eventueel bij te sturen.

De timing en de volgorde van de leerstofonderdelen is niet bindend. Indien afgeweken wordt, moet dit in overleg tussen de verschillende collega's gebeuren en moeten – indien nodig – de andere jaar-plannen eveneens aangepast worden. Steeds moet erover gewaakt worden dat de noodzakelijke voorkennis aanwezig is.


Jaarplan Optie: ........................................................................................ Leerkracht: ...........................................................

Vorderingsplan

Onderwijsvorm: .............. Graad: .................... Jaar: ......................... Schooljaar: …………./…………

Vak: .......................................................................................... Leerplannummer: ...........................

Handboek/cursus:........................................................................... Lestijden/week: ...........

JAARPLAN VORDERINGSPLAN

Week

nummer

Nr in leerplan

Leerinhouden Gegeven op

(datum)

Opmerkingen

2002-308 ElektriT TSO3FG - GO! Propro.g-o.be/blog/documents/2002-308.pdf• Ster- en...

Documents

Transcript of 2002-308 ElektriT TSO3FG - GO! Propro.g-o.be/blog/documents/2002-308.pdf• Ster- en...