kwam het

in 1995

inhoud

Bewoners uit het rivierengebied beleefden angstige momenten toen het rivierwater in 1995 een week lang tegen de dijk aanklotste. Sinds die tijd heeft het programma Ruimte voor de Rivier ervoor gezorgd dat het water op weg naar de zee ruim baan heeft gekregen. Dit jaar en volgend jaar worden de meeste projecten opgeleverd. In deze special blikken bewoners uit het Rivierengebied, adviseurs van Rijkswaterstaat en betrokkenen bij Ruimte voor de Rivier terug op het hoogwater van 1995. En weten zij eigenlijk zelf hoe hoog het water in hun huis kan komen als het weer mis zou gaan?

#zohoog kwam het in 1995

inhoud

rivierjutter rob meeuwsen woont in nijmegen-lent

familie vingerhoets, wonachtig aan de dijk bij nijmegen-lent

martin hoenderkamp, directeur uitvoering ruimte voor de rivier

familie nuijen, bewoners van een dijkwoning in tiel. dochter emmie is rivierjutter voor ruimte voor de rivier

buren mevrouw markhorst en de heer lukassen, buren aan de dijk van lent-nijmegen

familie ter weeme: woonden in 1995 aan de buitenkant van de dijk

richard jorissen en roeland hillen, twee bevlogen projectdirecteuren bij rijkswaterstaat

cor beekmans: programma-manager kennis en riviertak-management bij het ruimte voor de rivier programma

inhoud

martin hoenderkamp, directeur uitvoering ruimte voor de rivier:

“ We leven in Nederland met het water, maar staan nauwelijks stil bij wat dat betekent.”

Martin: “Dijkgraaf Kees Kant zei: ‘Geef ons heden ons dagelijks brood en eens per vijf jaar watersnood.’ Dat vind ik een treffende uitspraak. We leven in Nederland met het water, maar staan nauwelijks stil bij wat dat betekent. Totdat er echt iets gebeurt.”

De overstromingen in 1993 en 1995 hebben dat besef wakker gemaakt. Iedereen vond het spannend. In die tijd was ik hoofd van de dienstkring Merwede in Gorkum. Wij waren verantwoordelijk voor het beheer en onderhoud van de rivier en de sluizen, waaronder de sluizen in de Diefdijklinie, die de Alblasserwaard en de Vijfherenlanden beschermt tegen overstromingswater uit de Betuwe. Je zag een grote gedrevenheid om je heen en tegelijkertijd was iedereen ook een beetje aan het zoeken. Op papier hadden we het allemaal geregeld, maar zulk water hadden we in de praktijk nog nooit gezien.

Uiteindelijk zijn wij zelf net niet geëvacueerd. Na een paar dagen begon het water te zakken en toen is het werk echt begonnen. Niemand kon zeggen: ‘Dat moet ik nog even uitzoeken’ of: ‘Daar ga ik niet over’. Binnen de kortste keren lag er een plan en waren de waterschappen al bezig om de dijken te versterken.”

inhoud

buren mevrouw markhorst en de heer lukassen, buren aan de dijk van lent-nijmegen:

“ Twintig jaar later wonen we hier met een gerust gevoel”

De heer Lukassen: “Ik heb mijn oude agenda’s allemaal bewaard. In die notities kan ik precies zien dat we op 30 januari via de radio te horen kregen dat we moesten evacueren en dat we zaterdag 4 februari hoorden dat we weer terug mochten.”

Mevrouw Markhorst: “Ik herinner me nog goed de dag van de evacuatie. Iedereen was in rep en roer, overal stonden aanhangers en bakken, op de weg aan de overkant zag je een sliert auto’s staan…Wij gingen als één van de laatsten. We liepen door de straten heen, alles was verlaten. De ene had de gordijnen dicht, de andere had ze opengelaten. Het was gewoon een spookdorp. Slechts enkele mensen zijn gebleven, onder wie een oud-politieman uit de Waterstraat en een andere persoon die ziek was.”

Mevrouw Markhorst: “Nu zijn we twintig jaar verder. We wonen hier met een gerust gevoel. De dijken zijn goed en ook de bypass bij Nijmegen is bijna gerealiseerd. Dat scheelt toch 10-15 cm hoogte op de rivier.”

De heer Lukassen: “Aan de andere kant van de grens zijn ze ook bezig geweest. Daar waren de dijken in een heel slechte conditie. Het is echter nog niet overal gebeurd. Dus gaat het daar mis, dan kunnen wij het nog zo goed geregeld hebben, maar dan krijgen we alsnog problemen. Ik had destijds drie kano’s. Die had ik in de tuin gelegd, voor het geval dat. Misschien moet ik er toch maar weer een neerleggen.”

inhoud

rivierjutter rob meeuwsen woont in nijmegen-lent. hij verrast ons wekelijks met jutverslagen en mooi beeldmateriaal van de vorderingen van een ruimte voor de rivier project aan de nevengeul

“ Kan het water hier zo hoog komen??? Dat had ik niet verwacht”

Rob: “Toen in zonder werk kwam te zitten, vond ik het leuk om de vorderingen van een Ruimte voor de Rivier project een beetje vast te leggen en maakte ik er af en toe een foto van; eerst met m’n mobiel, daarna nam ik de spiegelreflexcamera mee. Het werden best leuke plaatjes. Ik heb ze op internet gezet met de hashtags #ruimtevdrivier en #ruimtevoordewaal. Er kwamen leuke reacties en vervolgens werd mij gevraagd: ‘Wil je Rivierjutter worden?’ Zo ben ik vanaf februari 2014 de eerste ‘Jutverslagen’ gaan maken op het blog www.routesixty7.com. Tegelijkertijd verstuurde ik tweets onder de naam @RobMeeuwsen. Het is leuk; en ik moet bekennen dat ik best een beetje trots was toen ik op het kwartaalverslag van Rijkswaterstaat een foto van mij op de cover zag staan!”

Als we de postcode invoeren op overstroomik.nl reageert Rob verbaasd. “Kan het water hier zo hoog komen? Dat had ik niet verwacht.” Beangstigend vindt hij het niet. “Nee hoor, eerder geruststellend. Als het huis hier een keer vol stroomt, dan weet ik dat ik niet helemaal tot aan het plafond zit, maar toch nog 15 cm over heb om te ademen! Moet ik wel zorgen dat ik m’n snorkel bij de hand heb.”

inhoud

richard jorissen en roeland hillen, twee bevlogen projectdirecteuren bij rijkswaterstaat

“ Ineens snapt iedereen het belang van je vak”

Richard: “Na de overstromingen van eind 1993 had iedereen bij een aantal dijken het gevoel: ‘Oei… wat gebeurt daar als het water nog eens zo hoog komt? Niemand had kunnen bedenken dat het de volgende winter al zover was! Ik ben naar Duiven gereden omdat ik de situatie met mijn eigen ogen wilde zien. We waren er nauwelijks toen we hoorden we dat de coördinerend burgemeester besloten had om twee dagen later de polder af te sluiten. ‘Volgens mij moeten we snel naar huis gaan’, zei ik, ‘want hier barst straks de hel los.’ “

Roeland: “Het bleef maar regenen en het water bleef maar stijgen, kortom: megaveel water, vooral in het stroomgebied van de Rijn. Voordat we het wisten, stond de minister-president in de Tweede Kamer. Samen met onze minister Jorritsma bracht hij de mededeling: ‘Er komt een Deltaplan voor de grote rivieren.’ Het mooie is, dan zie je hoe alle kennis die in de jaren is opgebouwd, wordt gebundeld. In no time lag er een plan voor de versterking van de meest kwetsbare dijkvakken.”

Richard: “Het was spannend en toch liep iedereen fluitend door de gang, want je bent met je vak bezig en ineens snapt iedereen het belang ervan.”

Roeland: “Eigenlijk is Nederland op dit soort momenten het sterkst. Dan wordt er geen ruzie gemaakt over competenties of verantwoordelijkheden, maar wordt er doorgepakt.”

inhoud

familie vingerhoets, wonachtig aan de dijk bij nijmegen-lent

“ Hoever zal het water naar ons toekomen?”

Gertud: “Wij zijn in 1973 in Nijmegen-Lent komen wonen, tegen de dijk aan. We hadden het plan hier een nieuwe woning neer te zetten, maar dat mocht niet meteen. Eerst moest de dijk afgebouwd worden en moest Rijkswaterstaat de werkzaamheden aan de Waal afronden. In 1979 kregen wij eindelijk toestemming voor nieuwbouw. Tot die tijd hadden we nog geen hoogwater meegemaakt.”

Dick: “In de winter van 1993 was het dreigend, maar uiteindelijk begon het water toch weer te zakken. We haalden opgelucht adem en ik weet nog dat ik dacht: ‘Dit komt maar één keer voor in een mensenleven.’ ”

Gertrud: “ In 1995 zagen we de rivier opnieuw stijgen, ditmaal nog hoger en soms met wel 10 centimeter per uur. ‘Dit gaat helemaal mis’, dachten we. De aannemer dacht hetzelfde: ‘Zandzakken voor de deur!’, zei hij. Hij haalde 10 kuub zand, wij gingen op zoek naar landbouwplastic en plastic zakken.”

Dick: “Je treft alle voorbereidingen en daarna kun je niet anders dan afwachten wat er gebeurt. We volgden de stand van de rivier bij Keulen: als het water daar een meter stijgt, dan kun je ervan uitgaan dat het hier 40 of 50 cm omhoog gaat. Uiteindelijk is het op tijd gedaald. Echt bedreigend is het voor ons niet geweest, spannend wel.”

Gertrud: “En in de jaren daarna blijft het altijd een beetje spannend als het water begint te stijgen. We slapen dan met de ramen open. Als je ’s morgens de eenden hoort kwaken, dan weet je: ‘Het is in de tuin... hoever zal het naar ons toe komen?”

Gertud: “Ik weet niet of we dit nog eens meemaken, nu de nevengeul gemaakt wordt. Het is natuurlijk veiliger, maar het gebied krijgt daardoor wel meer stadsallure. Het dorpse verdwijnt een beetje, dat vind ik best jammer. Dat neemt niet weg dat we elke dag genieten van hoe we hier wonen.”

inhoud

familie nuijen, bewoners van een dijkwoning in tiel dochter emmie is rivierjutter voor ruimte voor de rivier

“ We hadden een prachtige houten vloer, die wil je toch niet kwijt?”

Emmie: “Ik ging in 1995 kijken bij de dijk en vond het indrukwekkend: die enorme watervlakte, dat prutdijkje ernaast en het Betuwse land in de diepte, meters lager… wat een contrasten! Toch had ik veel vertrouwen in de dijk; ik kon me niet voorstellen dat het mis zou gaan. Áls er echter een doorbraak zou komen, kon het water zomaar een gat van 250 meter in de dijk slaan. Bomen, kappen van huizen, meubels, alles gaat dan door het gebied stromen.”

Gerrit: “Ik weet nog heel goed dat we over de dijk liepen en als je voorover boog, kon je zo je hand in het water steken. Het stond tegen de kruin van de dijk aan.”

Ans: “In die tijd werkte ik in het ziekenhuis en we moesten alle patiënten evacueren. Er reed een lint van ambulances over de weg. De dag daarna wilde ik naar het AZU om de eigen patiënten te verzorgen, maar je kon er bijna niet komen; de verkeersdrukte was enorm. Uiteindelijk heb ik ze nog wel even bezocht.”

Gerrit: “Jij bleef maar weg en ik kneep hem ondertussen best.”

Emmie: “Jij bent sowieso een beetje een drama queen.”

Gerrit: “Weg uit je huis en alles achterlaten, is geen fijn idee. Ik ben ook een beetje materialistisch ingesteld. We hadden een prachtige houten vloer, die wil je toch niet kwijt?”

inhoud

familie ter weeme: woonden in 1995 aan de buitenkant van de dijk

“ Als je het water door je huiskamer ziet golven, maakt dat wel indruk hoor!”

Vic: “Ons voormalige huis stond voor de spoorbrug, aan de buitenkant van de dijk. Het was één van de drie huizen in Nijmegen-Lent die in 1995 zijn ondergelopen. In die paar dagen leef je met het water.”

Michiel: “Kinderen, buren, allemaal ben je 24 uur in touw. Net alsDikke Bertha – zo noemden we onze pomp – die 125 kuub water per uur wegwerkte. Toch redden we het niet. Op een gegeven moment ging het muurtje rond het huis zwabberen. ‘Als die het begeeft’, dachten we, ‘dan komt het water opeens allemaal tegelijk, met zoveel kracht… dan wordt het echt link.’ Laat maar gaan.”

Vic: “De autoriteiten hadden erop aangedrongen te vertrekken. Toch gingen we niet. We hadden een ladder tegen de dijk aan staan en gingen via het dakraam het huis in en uit. Een creatieve elektricien uit Lent zorgde dat we water, stroom en tv hadden. Zo hebben we het drie dagen volgehouden. Het was avontuurlijk, maar ook best angstig.”

Michiel: “Met windkracht 7; de wind stond dwars op het huis. Dat gaf een heel unheimisch gevoel.”

Vic: “Als je dan eens midden in de nacht vanaf de trap naar beneden kijkt en het water door je huiskamer ziet golven, maakt dat wel indruk, hoor.”

inhoud

cor beekmans: programmamanager kennis en riviertakmanagement bij het ruimte voor de rivier programma

“ We leven in Nederland in de best beveiligde Delta ter wereld”

Cor: “Wij wonen hier in Doetichem sinds 1995. Destijds was het een potentieel overstroombaar gebied en dat is het nog steeds. Hoewel we niet zijn geëvacueerd in 1995, was het wel een spannende periode. De Oude IJssel stond vol met water en bij Westervoort lagen de zandgronden laag. Wat niet veel mensen weten, is dat de dijk bij Lathum bijna dezelfde kwetsbaarheid had als die bij Ochten, die toen zoveel in het nieuws is geweest. Het zand lag klaar om de tunnel onder de A12 af te sluiten als de dijk zou doorbreken.

Ik ben gaan rondrijden in het gebied waar ik destijds als adviseur werkzaam was. Ik had het water nog nooit zo hoog gezien en dan komt het wel heel dichtbij. Je wilt weten wat het betekent. Gaan kades overstromen op de manier waarop jij gedacht had toen je met het project bezig was? En als de sluis opengaat, zou het dan gaan op de manier zoals was berekend? Als organisatie heb je er heel veel in geïnvesteerd en dan wil je dat het werkt.

Gelijktijdig met de dreiging die er van water uitgaat, heeft het water voor mij ook een bepaalde schoonheid. ‘De stem van het water wordt gevreesd en gehoord’, schreef de dichter Marsman. Vanuit mijn vakgebied is de kracht van het water enorm intrigerend en als mens besef je je nietigheid als zoiets plaatsvindt: je hebt je werk gedaan, maar op het moment zelf kun je niets meer doen.

We leven in Nederland in de best beveiligde Delta ter wereld, maar we hebben ook het meest te beveiligen. Ik heb vertrouwen in de manier waarop we dat samen doen.”