2

Marjolein van MeggelenAdviseur IKNL

Palliatieve SedatieHot item?

• Verschillen euthansie palliatieve sedatie morfine• Projecten palliatieve sedatie• Checklist palliatieve sedatie

Continue sedatie versus euthanasie

Continue sedatie Euthanasie

Doel Verlichten van lijden Opheffen van lijden

Wijze Verlaging bewustzijn

Patiënt niet altijd aanspreekbaar

Levensbeëindiging

Wilsbekwame patiënt

Consultatie Alleen bij gebrek aan expertise Consultatie verplicht

Middel Midazolam Barbituraten en spierrelaxantia

Dosering Getriteerd Overdosering

(in principe) reversibel Irreversibel

Geen levensverkorting Levensverkorting

Normaal medisch handelen Bijzonder medisch handelen

Geen melding en toetsing Verplichte melding en toetsing

Morfine – de feiten

• Morfine is er niet om een patiënt bewusteloos te

maken. • Morfine verkort meestal niet het leven van de

patiënt, ook niet als een patiënt veel morfine krijgt. • Morfine als medicijn is niet verslavend. • Morfine is niet het middel waarmee een arts palliatief

sedeert of euthanasie uitvoert. Het kan wel zo zijn

dat een patiënt ook morfine krijgt tijdens het

palliatief sederen.• KNMG factsheet 2014 morfine sedatie euthanasie

Project multidisciplinaire samenwerkingsafspraken palliatieve sedatie(MSPS)

• Volgen van de webtv uitzending

www.medischcontact.tv• Module Palliatieve sedatie• Module LESA Palliatieve Sedatie • Casuïstiek• Docenten: consulenten van het PTMN

• Goed voorbeeld in verbeterprogramma van ZonMw• www.goedevoorbeeldenpalliatievezorg.nl

Doelstellingen project

• Kennis van de huisarts en wijkverpleegkundige over

palliatieve sedatie verbeteren;• Samenwerking tussen huisartsen en

(wijk)verpleegkundigen verbeteren;• Vertaling van de KNMG-richtlijn en LESA PZ in

werkafspraken op instellingsniveau.

Klein kijkje in de keuken KNMG richtlijn PS

Stellingen

1. Palliatieve sedatie is een alternatief voor euthanasie

2. Bij diepe sedatie moet geen vocht worden toegediend

3. Palliatieve sedatie moet niet worden toegepast

om het overlijden niet bewust mee te hoeven maken

4. Door druk van de naasten wordt soms overgegaan tot

de inzet van palliatieve sedatie.

‘I am not afraid of dying.I just don’t want to be there when it happens.’

Woody Allen

Wanneer sedatie (indicatie)?

• Er is sprake van één of meer refractaire

(onbehandelbare) symptomen, die een ondraaglijk

lijden veroorzaken.• Meestal gaat het om onrust, kortademigheid en/of

pijn.• Soms is acute sedatie noodzakelijk in verband met

kans op verstikking of levensbedreigende bloeding• Soms is de indicatie een optelsom van meerdere

symptomen (inclusief uitputting).• Indicatie is altijd een medische beslissing en geen

vrije keus van de patiënt.

Klein kijkje in de keuken LESA palliatieve zorg

Maak regionale afspraken over:

• Kwetsbare momenten in de zorgverlening• (On)mogelijkheden tot persoonlijke - continue zorg

als professional• Zorgcoördinatie• Sociale kaart: inzet vrijwilligers e.a. hulpverleners en

voorzieningen zoals respijt- en/of hospicezorg

• Inmiddels ook een variant voor de 2e lijn - pilot

Checklist palliatieve sedatie - implementatie

ס Het tijdstip om te starten met de sedatie is met alle betrokkenen besproken.ס Multidisciplinaire afspraken zijn gemaakt over de evaluatie van het effect:

;hoe het effect van palliatieve sedatie wordt vastgesteld סס wie het effect van de palliatieve sedatie vaststelt;.wanneer het effect van de sedatie wordt vastgesteld סDe afspraken zijn vastgelegd in het patiëntendossier en alle betrokken zorgverleners zijn hierover geïnformeerd.

ס De benodigde medicatie en de materialen voor toediening zijn beschikbaar.ס Voldoende stockvoorraad midazolam en levomeprozine zijn op de afdeling

aanwezig.

ס Afgesproken is dat de behandelend arts aanwezig is bij start sedatie.ס Multidisciplinaire afspraken zijn gemaakt over wie wat uitvoert (arts,

verpleegkundige)

ס Multidisciplinaire afspraken zijn gemaakt over de bereikbaarheid en beschikbaarheid van de behandelend arts en deze zijn vastgelegd tijdens de palliatieve sedatie.

Organisatie en coördinatie van zorg

Het project

Geaccrediteerd

Vragen over het project?

• U kunt contact opnemen met:

m.vmeggelen@iknl.nl