1914 09 dagboek van doninck

© Gemeentelijk Archief Bornem - 9 -

Uit de dagboeken van Pater Benedictus Van Doninck

SEPTEMBER 1914

Dinsdag 1 september 1914 (dag 30)

Om 6 uur heeft hier ook mis gelezen de eerwaarde G.

Redemptorist Verstraeten, vrijwillig aalmoezenier van ’t

leger, was gisterenavond hier aangekomen en vertrok

om 7 ½ naar Schelle. Hij was van gevoelen dat wij het

hier moesten uithouden tot het uiterste.

Men begint in de Donk al het houtgewas, boomen en

wijmen af te kappen, en het nieuws wordt bevestigd dat

alle huizen van ‘t wit Peerd af tot de dreef worden afge-

broken.

Slechte gazetten (de nieuwe gazet) in het dorp rond-

gevent, verspreiden den laster dat de Paus van Rome

zich heeft gezelfmoord, dat hij 5 miljard aan de Pruissen

had gegeven en anderen onzin. Ongelooflijk, maar waar,

dat zogezegde ontwikkelde (?) mensen van Bornem

zulke kwakkels aannemen, heel ernstig komen vertellen

en er schijnen geloof aan te hechten.

Dezen avond na 8 uur thuiskomst van onze compagnies,

met Komdt. Janssen. Zij zijn op verkenning geweest rond

Baasrode en Buggenhout, hebben er 2 Pruissen gedood,

2 gekwetst en 5 krijgsgevangen genomen, deze zijn naar

Antwerpen gebracht. Van de Belgen 1 man gedood.

Generaal-abt De Bie had met een kaartje ’t verlangen

uitgebracht dat broeder Hilarius bij hem naar Gastel zou

komen. Dit was voor den broeder een bevel. Hij vertrok

dezen morgen. Broeder Bonifacius, de senior, werd ook

ongedurig en ging op ons aanraden met hem mede.

Bovengemeld kaartje maakte sommigen nog al last en

kwaad bloed. Broeder Remigius en broeder Marcus

werden ook aan ’t wankelen gebracht wat zij zouden

doen, maar tenslotte hielden zij stand.

Broeder Bonifacius en broeder Hilarius vertrokken met

den eerste trein over Temse – Hulst naar Holland in de

pastorie te Oud-Gastel waar generaal-abt zijn

hoofdkwartier had.

Woensdag 2 september 1914 (dag 31)

Om 6 uren mis gelezen in de Presentatie. Daarna ontbijt

genomen aldaar bij den E.H. Bouwen, deze was voor-

nemens in den namiddag met den trein naar Herentals

te geraken en dan verder naar Morkhoven, zijn

geboortedorp. Onderpastoor Verbist zou den oude man

en diens sukkel van meid tot Herentals vergezellen.

De meid kon niet uitgejammerd geraken over ’s pastoor

koffer die in de pastorie waarschijnlijk verbrand werd.

Broeder Laurentius gaat slapen voortaan op de cel van

Aelredus en broeder Remigius op de cel van Tezelinus.

Ze konden op hun dormpter ’s nachts niet slapen van ’t

lawaai der soldaten. Broeder Paulus en broeder Marcus

hebben er geen hinder van en slapen toch.

Deze morgen als Placidus opstond ’t kwart voor 4 uren,

zag hij in de richting van de Pik een zeppelin noord-zuid,

die beschoten werd door de redoute van Puurs, doch

zonder zichtbaar uitwerksel. Men zegt dat hij te

Antwerpen is verjaagd, nadat hij bommen had geworden

in de stad.

Om 1 ½ onder de lectio spiritualis komt E.H. Prior op

mijne kamer gelopen en zei dat er een Belgische kapitein

gekomen was met vier gewapende soldaten om de abdij

te visiteren. Beneden gekomen vonden wij ze reeds in

de bibliotheek snuffelend.

Bibliotheek van de Sint-Bernardusabdij


Uit de dagboeken van

Pater Benedictus Van Doninck

De kapitein was tamelijk barsch en kortaf. In de

bibliotheek moest niets open-gemaakt worden en was ’t

gauw afgelopen. Maar dan in de Prelaatskamer niet zo

vlug. Eerst moest de Amerikaanse lessenaar er aan. Hij

was op slot en daar wij geen sleutel hadden, werd hij

losgevezen en omhooggetild. Alle schuiven en schuifjes

opengetrokken, correspondentie en plannen van ’t huis

nagezien; daarna de antieke kas van Roozendaal

doorsnuffeld. Item de kassen met boekenrekken. Op de

grond stond een toegenagelde kist van H.H.

generaalsabt. Met de punt der bajonet werd deze

opengebroken en de inhoud tot het laatste toe

onderzocht. Midderwijl vroeg ons de kapitein van welke

nationaliteit de eigenaar der kist was en waar hij

verbleef. Dan ging hij voorop naar de slaapkamer van

den Prelaat. De brandkast in de hoek aan het venster

bleef onbemerkt, doch een soldaat opende de schutdeur

voor de grote brandkast en wenkte de kapitein zeggende

: le coffre fort est ici. Hij gebiedt ons te openen. Na een

korte aarzeling haalt E.H. Prior den sleutel. Intussen

komt ook de Oeconome Placidus binnen. De kapitein

vroeg of wij Belgen waren, naar ’t getal der religieuzen,

hunne nationaliteit, hoeveel afwezigen, enz. Na wat

getaffel geraakt de deur open. Nu moest de bursarius en

de oeconomus nog om hun restpectieve sleutel voor de

oude brandkast. Dozen en pakken werden allen gewikt

en gewogen maar niet geopend. Naar geldwaren werd

niet gezocht of gevraagd.

Terwijl de Prior de deuren sloot, was de kapitein al den

trap op naar den dormpter, twee zijner manschappen

beneden latend. Deze gingen het calefactorium binnen

en begonnen daar ook visitatie te doen, maar Leonardus

in zijn lezing gestoord protes-teerde op zijn Frans en ze

hielden hun poten thuis. De kapitein visiteert eerst het

oud ziekenhuis, waarheen wegens de inkwartiering, de

oeconome zijn bureau had overgebracht. Vandaar naar

de cellen van Henricus en Martinus; gooit er kas en

lessenaar open. Item op de cel van Tezelinus, dan in de

calefact der juniores, trekt er, tot groot genoegen der

assistentie die schuif open waar slechts stofdoeken en

andere rommel ligt, beziet de kassen in den gang, loopt

het noviciaat ten einde en dan linksom tot aan de kamer

van den Prior. Vandaar naar den dormpter der broeders

waar hij alleen de ziekenkamer opent; dan langs den

keukentrap naar beneden, door den pand naar den

toren der kerk, dien wij hem alleen laten opklefferen.

Terug in de sacristie, worden er enige deuren en kassen

geopend. Item de kassen waar de tapijten liggen. Dan

achtte hij zijne taak volbracht en het gefronst gezicht

werd bijna vriendelijk. “Rév. Pères, zei hij, une telle visite

ne doit gueres vous etre agréable ; c’est aussi pour moi

une triste besogne.”

Hij gaf ons den tijd niet om uitleg te vragen, want met

een wip, doch vriendelijk groetend, was hij langs ‘t

hospice de straat op met zijne mannen. De visitatie had

juist een uur geduurd. Om 4 ½ komt meneer Jules Mees

de registers vragen, die hij mij over enige weken uit het

staatsarchief van Brussel had ter inzage meegebracht.

’s Anderendaags werden hem die terugbezorgd. Hij ver-

telde dat een kapitein met 4 manschappen deze middag

het kasteel van graaf de Marnix hadden onderzocht en

alle kamers en lessenaars opengebroken. In het dorp

werd reeds verteld dat er in de abdij een toestel van

draadloze telegrafie was ontdekt en in beslag genomen ;

dat de abdij en het kasteel verdacht werden in verbin-

ding te staan door telefoon of telegraaf, dat de vreem-

delingen bijzonder werden in ’t oog gehouden , en meer

andere praatjes. Hij wist nog niet dat diezelfde mannen

hier ook al geweest waren, maar dacht dat ze komen

zouden. Ik gebaarde van niets te weten.

Donderdag 3 september 1914 (dag 32)

Heerlijk septemberweer. ’s middags in de schaduw 25°.

Een twintigtal geniesoldaten is bezig met graszoden af te

steken tussen de lindeboomen in de dreef. Ze moeten

dienen tot dekking van de tranchee-abri buiten de bos-

poort. Nu en dan hoort men een kanonschot in de verte.

Om 2 uren ontving E.H. Prior een telegram uit

Hontenisse ondertekend A.N. Amadeus als volgt : Hugo,

Leonardus moeten komen vandaag beveelt generaal,

wacht Hulst acht uur Amedee.

Om 5 uren is Amadeus hier aangekomen en om 6 ½

terug vertrokken met Leonardus en Hugo. Et hic duo

abierunt tristes et plorantes brevi se redituras sperantes

et promittentes !

Geen officie om 5 uur. In de meditiatie om 7 uren waren

nog 2 priesters en 3 broeders !

Vrijdag 4 september 1914 (dag 33)

Dezen morgen werden van Willebroek 3.000 Duitsers

gesignaleerd. Onze compagnies gaan er op af …

’s middags kanongebulder in die richting.

De vlag van ’t Rood Kruis op den Dilft-toren enige dagen

gestreken, opnieuw gehesen.

Op het veld tussen Geul en Steenen molen nieuwe loop-

gracht. Om 4 begint men in ons bosje parallel aan de

kabal een abri-tranchee te graven.

Om 4 ½ brandt het huis van Schutters en wordt het dak

van ’t Wit Peerd afgebroken.

Om 5 ½ schiet het fort van Bornem op een vlieger.




Zaterdag 5 september 1914 (dag 34)

Deze morgen ontvangen wij het nieuws van de

Pauskeuze : Ecriva Benedetto XVe !

Er wordt verteld dat de Duitsers gisteren Dendermonde

hebben ingenomen. In den voormiddag passeren er 2

vliegmachienen.

Onze oude brandspuit, gemaakt 1717, wordt vandaag op

de koer gebracht voor het voituurhuis. De emmers

gebruiken de soldaten om hunne was in te doen. Ze

vroegen ook een ton of kuip om hunne soep in te

bewaren. Er werd hun de kuip aangeboden der arme-

mensensoep, maar ze zeiden dat het een beirton was en

weigerden. Ze zochten dan zelf en vonden eindelijk hun

gerief. ’t was nu werkelijk een beirvat.

Het brandspuithuisje ontruimd, diende nu als een

wachtpost en de soldaten hadden langs daar en den

muur (a/d perzikken !) over het kerkhof der gemeente

verbinding met de loopgracht aan de geul.

Van dezen morgen 6 ½ tot het donker werd,

voortdurend ontploffingen in de Kloosterstraat om de

huizen doen te springen. Om de oude muren van het

Wit Peerd omver te krijgen gebruikte men minstens 15

mijnen, die telkens een geweldig gedreun veroorzaakten

in heel de abdij.

Aan den westelijke muur op den boomgaard tussen de

Kloosterstraat en de kabal worden 2 mitrailleusen

opgesteld. Elk machine kan 450 kogels per minuut weg-

blazen. Het hekken op het uiteinde van den hof van den

Dilft wordt weggebroken om een mitrailleuse te plaatsen

naar de Donk gericht en een tweede een weinig hoger in

de hang naar de Kloosterstraat gericht.

In ons boschje wordt ijverig aan den abri gewerkt.

Komandant Janssens (zeer beleefd) zegt me dat hij tot

zijn spijt enige boomen van de kruisdreef in het bosje,

nodig heeft voor dekking. Stelt voor ze overhand te

kappen, wat gedaan wordt. Onze kanadabomen in de

Donk reeds gisteren gekapt, worden ook binnen gehaald.

Den helen namiddag worden uit de afgebroken of

vernielde huizen der kloosterstraat, vensters, deuren,

balken en planken, poorten en poortjes met of zonder

grafelijke kleuren (de karren en wagens worden door de

soldaten zelf getrokken) naar ons bosje gebracht. Van

ouds gekende poortjes der geburen worden op of naast

elkaar op den abri gestapeld.

Kloosterstraat, met vooraan rechts herberg ‘t Wit Peerd, dat

als eerste werd afgebroken.

Ook in de tuin van de abdij werden loopgrachten en prikkeldraadversperringen aangelegd.




Zondag 6 september 1914 (dag 35)

In het gaas van een der raampjes aan den appelkelder

een groot gat ontdekt. Ongetwijfeld zijn langs daar

dezen nacht nog al wat appelen krijgsgevangen gemaakt

door die “Wacht aan de brug”. Of met de bajonet

gewerkt is of anderszins is niet uitgewezen.

Twee onzer koeien, die al enige dagen in den stal van

onzen koetsier gelogeerd hadden, zijn vandaag naar de

zuster van Charel den koeter, alias den dil, onderdak

gebracht. Theof’s huis moest ook afgebroken worden.

Te 4 uren stort nog een deel van Schutters huis ineen. De

schuur van ’t Wit Peerd brandt. Suske Verstraeten heeft

ook order gekregen zijn huis te ontruimen.

Zo gaat de abdij dan moederziel overblijven ?

Om 4 ½ is een Frans vliegmachien in ’t zicht, richting

noord-zuid.

De hele dag hebben metsers en andere burgers van

Bornem moeten gaten kappen in den muur op den

boomgaard aan de Kloosterstraat.

Ze kaapten ook onze appels van de bomen. Door een

onderofficier aangeklaagd bij den burgemeester. En om

4 ¾ komt Peer de champetter proces-verbaal opmaken,

want de secretaris had hem voor n’en luierik

uitgescholden. Ik heb Peer geprezen om zijn ijver. Hij had

een ferm stuk in zijn kraag.

Om 5 ½ komt Heintje Kiekens, alias de broeier of Van

Doorslaer, toelating vragen om met zijn zuster in onzen

bouw te gaan wonen, want zijn boerderij wordt ook

afgebroken. In den bouw zitten nog soldaten. Joannes

de Jonghe (Peerke), horlogiemaker, zit er ook al in en

Suske onze buurman is bezig zijn meubels er heen te

kruien. Zie, Heintje, met Suske ’t accoord te geraken en

plaats te vinden.

Onder het avondmaal in den refter telegram ontvangen

van frater Bernardus, die het overlijden meldt van zijn

broeder Gabriel Ruys, door een kwijnende ziekte

weggesleept. RIP.

Er wordt verteld dat deze morgen de Pruissen te Sint-

Amands zijn binnen gedrongen, de kerk bezet hebben en

met mitrailleusen op den toren zaten. Om 11 uren

begon het fort van Bornem naar Sint-Amands te

schieten. De eerste bom is gevallen op het huis van

burgemeester Van Assche bij de kerk en heeft het huis

erg beschadigd. De tweede trof den toren. Na den

middag trok een compagnie van ons volk naar Sint-

Amands op om toren en kerk voor den vijand

onbruikbaar te maken. Midderwijl werd de

Kloosterstraat en Sint-Amandsesteenweg afgesloten,

zodat de mensen die met haaf en goed naar Bornem

wilden vluchten, hunnen weg langs de grote kasteeldreef

moeten nemen.




Aan het fort te Bornem zijn vandaag 2 spionnen

aangehouden. Ze hadden tekeningen van de

loopgrachten op zich, en daarvoor 150 frank van de

Duitsers gekregen. De koeibeesten die met honderden

van Sint-Amands en omstreken deze dagen gekomen

zijn, staan in kasteeldreef en donk te loeien, dat het

droevig is om te aanhoren.

Maandag 7 september 1914 (dag 36)

Op den Dilft is de vlag van het Rood Kruis van de toren

gedaan en geplaatst in de zoldervenster van het

woonhuis. De brand der kerk van Sint-Amands hier goed

zichtbaar. De burgemeester van Sint-Amands wiens huis

vernield is, logeert bij Cammaert.

Geen correspondentie met de post. De Presse wordt

rondgevent door een jongen die ze te Antwerpen gaat

halen.

Van deze morgen 6 uur af is er alle 5 minuten in de

Kloosterstraat […] om de huizen omver te leggen. Het

brandt er op 7 plaatsen tegelijk. De wind komt

gelukkiglijk uit het noord-oosten. Prachtig weder : 25°C

Om 9 ¾ voormiddag komt een bataillon voetvolk de

steenweg op naar Sint-Amands. Een batterij veldgeschut

volgt. Om 2 uur een tweede en derde batterij, maar deze

maakt zoveel stof dat ze onzichtbaar wordt.

In de voormiddag gooit het fort van Bornem enige

bommen naar Sint-Amands.

De fabriek, zegt men, door Duitsers bezet. Onder het

middagmaal komen er 2 militaire dokters de refter

binnen. Ze vragen, zeer beleefd, of in geval van nood er

een lokaal beschikbaar is voor een paar uren om aan de

gekwetsten het eerste verband te kunnen toedienen.

Refter en zaal van ’t hospice schijnen hun best aan te

staan. Daar er zoveel troepen naar Sint-Amands getogen

waren, dachten we dat de gekwetsten gingen afkomen.

Niets.

De Pruisen waren afgetrokken.

’s Middags brandden alle de huizen (nieuwe) op de

makkedam aan de Kloosterstraat en om 4 uur op de

Grote heide.

De hele dag is er voort gewerkt aan de tranchée-abri in

ons bosje.

Kwart voor 3 uur telegram ontvangen van de Prior uit

Temse : “ik mag niet over de brug.” Dadelijk terug

getelegrafeerd : “vraag permis aan burgemeester, dan

gaat het … “ en ’t ging.

’s Avonds om 8 uur was de Prior in de abdij. In het

dagboek van Andreas heeft E.H. Prior over zijn reis naar

Holland ’t volgende aangetekend :

Vrijdag 4 september : In de morgen begon reeds een

grote drukte. De soldaten der genie die hier met de

luitenanten Colon en Closet (vrijwilliger) 4 weken hadden

vertoefd, trokken op naar Kalfort. De linietroepen

trokken gedurig heen en weer : men zag dat er iets

gaande was. Vanaf 12 uur hoorde men voortdurend het

kanongebulder te Breendonk. Het was de slag te Kapelle-

op-den-Bos, waar de Duitsers veel volk verloren.

Tegelijkertijd hoorde men schieten in de richting van

Dendermonde, dat omtrent 5 uur door de Duitsers werd

bezet, daar ongelukkiglijk de Belgen er niet in gelukten

om de brug te doen springen. Kort daarna werden de

Duitsers terug geslagen, die toen zelf de brug hebben

doen springen.

Deze dag had ik van ’s morgens af reeds het verlangen

om eens naar de Prelaat te gaan; ik moest hem toch

spreken over een en ander. De overblijvende confraters,

Benedictus (supprior), Albertus, Placidus en Henricus

keurden mijn plan goed omdat ik er had bijgevoegd, dat

ik zeker bij leven en welzijn zou terugkeren. Ik vertrok

om 6 uur alles betrekkelijk stil : de trein was er op tijd.

Meneer Van Hoeck zegde mij toen, dat Dendermonde

bezet was en dat hij die nacht de Donk onder water

moest zetten.

In Temse grote schrik dat de Duitsers ook daar zouden

komen. Veel vluchtelingen. Hetzelfde, ja nog erger te

Sint-Niklaas, waar wel 4 à 5.000 mensen naar Hulst de

vlucht namen. Toen kreeg ik spijt, want in Bornem was

het zeker meer veilig. Eindelijk na een uur vertraging

vertrok de trein naar Hulst. Daar per tram naar

Kloosterzande, waar ik om 11 uur bij Amedee (Fruytier)

aankwam.

(nota : het is voor ons een grote voldoening bij de vader

van Amedee steeds een gastvrije en liefdevolle ontvangst

te ontvangen)

Verder de volgende dag naar Gastel , waar ik E.H.

Generaal en confraters en familie gezien en gesproken

heb. Om 6 uur naar Oudenbosch waar de Prelaat zich

bevond.

5 september : Ik ben in Gastel gebleven tot maandag.

6 september : In Holland was de schrik en angst over

Bornem veel groter dan hier in de abdij. Ik vertrok om 6

uur uit Rozendaal en kwam om 12 uur te Temse, waar ik

bij de broeders van liefde met open armen ontvangen

werd. Het was onmogelijk de brug over te gaan. De

trein reed niet verder dan Temse. Eindelijk ontving ik een

toelatingsbewijs van Kapitein Houdekeer en zo kwam ik

behouden om kwart voor acht in de abdij, tot blijdschap

van allen die nog niet te bed lagen. Toen alles wel.”





Nacht van 7-8 september nogal rustig, ware niet het

onophoudend geloei der vreemde koeien in de

gebuurte.

Prachtige morgen; wind: oost ; warmte om 8 uren : 23°C

Er wordt voortgegaan met afbranden en breken der

huizen in de Kloosterstraat vanaf P. Moens tot aan de 2e

kasteeldreef.

In het gasthuis 20 zieke soldaten bezocht en enkele licht

gekwetsten. Een typhuslijder werd naar Antwerpen

gevoerd. Juf. Valentine Averhals, zuster onzer boekbin-

ders van Malderen, in het gasthuis geopereerd van een

kankerachtige breuk, was bijna genezen.

Het dorp stond vol soldaten en aan hoeken en kanten

verdacht vrouwvolk er bij… Opvallend de onverschil-

ligheid der soldaten jegens ons in het dorp en hunne

toegenegen vriendschap in de abdij. De reden ? “Nos

hommes, zei Komandant Janssen, sont traités chez les

pères comme de petits princes !”

Om 8 ½ Belgische vlieger 2-3 maal over en weer

Hingene-Dendermonde.

10 uur : Brandlucht gewaar in den hof. Wind draait uit ’t

zuidwesten. ’t Laatste huis op Sint-Amandsesteenweg,

nieuw huis, staat in brand.

Om 12 ½ gaat Henricus een voituur zoeken in het dorp

om naar Eikevliet te rijden waarheen zijn ouders uit

Breendonk gevlucht zijn.

Om 4 uur namiddag werd er een mitrailleuse geplaatst in

de laatste venster van de laatste kamer op het 2e

verdiep van het vreemdenkwartier.

De abri waaraan in ons bosje al 3 dagen gewerkt is en

bijna voltrokken scheen, wordt nu afgekeurd en moet

heel opnieuw gemaakt worden. Zo houdt men de

jongens bezig en ’t helpt de soep verteren, die vandaag

erg aangebrand was. Ook weten de bazen dat de

ledigheid het oorkussen is van den duvel, want de

soldaten begonnen te murmureren en te kritikeren.

De verjaagde en afgebrande mensen van Sint-Amands,

Boskant, Grote Hei en Kloosterstraat jammerden en

lieten bedreigingen horen. Onvoorzichtig genoeg hielpen

daaraan sommige heren die wel wat te familiair met de

pioupious omgingen en dat door de officiers met lede

ogen gezien werd. Bemerking daarover gedaan hielp

weinig of niet.

Om 4 ½ begon men aan de haag bij de doelen een

nieuwe loopgracht te graven naar de bospoort heen, en

de lindenbomen der dreef schenen hun een uitstekend

materiaal te zijn dat maar te pakken was. Maar

Komandant Janssens dacht er anders over en de dreef

bleef gespaard.

Vandaag geen kanon gehoord, ook geen ontploffing

meer in de gebuurte.

Op de muren der leeggebrande huizen werd er met

haken en balken stormgelopen. De nieuw gebouwde

huizen stortten gemakkelijker ineen, niet zo de oudere.

Het “Engelsch Hof” (Van Troyen) viel een der laatsten.

Daarmee verdween ook de laatste tijdgenoot in de straat

van het voormalig Engelsch Klooster. Nog al pikante

vragen en gezegden werden ons dagelijks gedaan door

het volk. Men vertelde voor zeker dat de gevluchte

paters allen in een Hollands klooster bijeen waren en

nooit meer naar Bornem terugkwamen. Kritiek genoeg.

En wij, we waren hier ook in het gedacht dat onze

vluchtelingen in de schone priorij en kerk van Gastel het

communiteitsleven gingen voortzetten, en we hoorden

nu meer zeggen dat na drie weken de schrik er nog zo in

zat en bijna allen nog in hunne respectieve families

verbleven.

Deze dagen kwamen verscheidene ingezetene van

Bornem in vertrouwen meedelen waar zij hunne

schatten begraven of geborgen hadden. ’t Hielp niet hun

te zeggen dat ik in de abdij eer zou dood zijn dan zij in

hun huis. Curieus, maar waar, hoe de meedeling van een

geheim sommige gemoederen kan geruststellen. Doch,

beati pauperes, denk ik meermaals als ik die bezorgdheid

der schattenbegravers vergelijk met die vele arme

stakkers van Kloosterstraat en Grote Hei die hun

hutteken zagen omver stoten, of in rook opgaan en met

hunne armzaligheden op de rug op zoek gingen naar een

onderkomen. Roerende taferelen bood de solidariteit

der sukkelaars om elkander te helpen en te redden wat

mogelijk was. Sommigen werden slechts enkele uren

toegezegd om hun huis en erf te ontruimen. Veel oogst

is verloren gegaan. Onze werklieden die allemaal

moesten verhuizen, zijn deze dagen niet in de abdij

geweest.


Mis gelezen in de Presentatie. 12 zieke soldaten in de

kapel, 3 te communie. Na mijn mis leest de E.H. pastoor

van Mariekerke. Hij vertelde hoe verleden zondag na de

vroegmis (zonder volk) hem kwamen zeggen dat er

Pruisen gingen komen. Terwijl hij haastig zijn koffie

opslurpte en zijn zuster wat inpakte, kwamen er 5

Duitsers gewapend post vatten aan zijn voordeur. Langs

een achterdeur door de hof ontkwam hij, maar werd

door de pinhelmen stilzwijgend, zonder enig woord te

wisselen, achtervolgd tot aan een kruisstraat waar zij

omkeerden. De pastoor is te Bornem bij onderpastoor

Verbist ingekwartierd, aldus de pastoor. Vals dus waren

allerhande vertelsels die reeds over hem in omloop

waren.




Om half acht was er in ’t dorp geen soldaat meer te zien.

Ook in de abdij niet, tenzij de wacht aan de deur en

enkele die aan ‘t huis van Peer Moens nog aan ’t

afbreken waren.

De troepen van Bornem waren reeds allen om 3 uur op

de been en om 4 uur op de baan richting van Puurs en

Sint-Amands. De hele nacht hebben treinen van Sint-

Niklaas troepen aangevoerd. Ze moeten, zegt men, de

Duitsers beletten naar Gent over te geraken. De

compagnies van de abdij hadden ’s avonds al bevel

gekregen uit te rukken. Om 8 ½ werd deze morgen

officieel uitgebeld dat er Russische soldaten op komst

zijn, dat ze goed moeten ontvangen worden en men zich

wel moet wachten van ze te bespotten of uit te lachen

wegens hun eigenaardige uniformen.

Deze middag kregen wij aan tafel een lekkere fruittaart,

gebakken door de ordonnans van een onzer officieren,

en die pasteibakker van beroep was. Onder de recreatie

hebben wij een kleine wandeling gedaan langs Klooster-

straat, maccadam en Grote Heide. Alles afgebroken of

gebrand. Hier en daar nog een overeind staande

schouw. Waar het anders krioelde van lawaaiende

kinderen, was nu geen levende ziel meer te zien.

Men was bezig het huizeke van de schuit af te breken.

Suske Verstraeten heeft nu weer vernomen dat zijn huis

zal gespaard blijven.

Om 6 ½ twee kanonschoten ten zuidwesten.

Wij hebben een brief gelezen van onze 2e hovenier

Frans, bij de lansiers.

De grachten in de Donk staan vol water, maar ‘t schijnt

dat zelfs met hoogtij het Scheldewater de Donk niet

verder kan onderzetten.

Aantekening van E.H. Prior op 9 september :

Deze dag valt er niets bijzonders aan te merken. Alles

zeer stil. Een kaartje van E.H. Prelaat die mij schreef :

Tota historia de revocatione fr. Hugonis et Leonardi mihi

ignota erat et sine mea interventione f…..”

Dit had hij mij reeds te Oudenbosch gezegd, waar ik hem

zaterdags een bezoek had gebracht.

Gevechten tussen Mechelen en Aarschot.


Deze morgen om 8 ¾ een Belgische vlieger recht boven

de abdij, richting oost-west

Van 7 tot 10 uur af en toe een kanonschot in ’t zuiden.

Het kanon begint juist om 10 uur te bulderen zonder

verpozing. Geen minuut stilte. Om 1 uur nu en dan een

kleine tussenpoos van enkele minuten om opnieuw te

beginnen. ’t Vermindert om 3 ½ en eindigt om 6 ½.

Men vertelt dat 35.000 Belgische troepen te Vilvoorde

en Haeren de Duitse verbinding wilden doorbreken. ’t

Was veldgeschut geweest. Geen fort had meegedaan.

Om 11 ½ bezoek van de pastoor van Schelle met 4 heren,

zijn koster, diens vader en 2 broeders. Hun huis is te

Blaasveld neergebrand met 100 anderen. Tot 4 uur

namiddag waren er in of rond de abdij geen soldaten te

zien.

Om 4 uur komt een kapitein, Gilkin, met adjudant een

nieuwe troep ter inkwartiering aanmelden. 250 man van

Kerk van Mariekerke met de pastorij




het 1e linieregiment – lichting 1900. Ze hebben 4 weken

te Doregem in de loopgraven gelegen en zoeken nu in ’t

droog te geraken. Zodra zijn volk op de koer bij de

schuur in ’t gelid stond hield de kapitein een korte

aanspraak en ’t reglement tenslotte luidde dat het de

soldaten verboden was het etablissement te verlaten,

binnen hun kwartier niet roken, geen fruit mochten

afplukken of anderszins “causer de l’ennui ou dommage

aux bons pères, ce qui serait puni par le cachot !”. Zijn

discours werd op het einde heel gemoedelijk door de

jongens met handgeklap begroet. Item des zelfs vertaling

in ’t Vlaams door de sergeant-four. De kapitein was zeer

beleefd en gespraakzaam. Hij zegde maar een reserve-

officier te zijn en werkzaam te zijn voor de oorlog aan ’t

bureel van het ministerie. Zijn adjudant was maar

onderofficier. Officiers had de compagnie niet – uit

zuinigheid – omdat de officier in oorlogstijd 5 frank

daags meer solde trekt, de onderofficier niet. Ze

vertellen nog dat te Dendermonde het klooster der

Benedictijnen totaal verwoest is met de kerk ook; dat er

sedert enige dagen op de buitenforten van Antwerpen,

ook te Bornem, Franse kanonnen gebracht zijn, van de

Creuzot. Daarmee zouden ze nu de zware Duitse

belegeringsstukken kunnen beantwoorden op 25

kilometers afstand. De Kruppkanonnen, die er tot dan

toe op waren, droegen slechts 10 kilometer. Wij mogen

dus op ons twee oren gaan slapen !

De genietroep die verleden vrijdag was opgetrokken,

kwam hier tegen 7 uur terug aan om zijn oud kwartier

weer in bezit te nemen. Doch opgestaan is plaatske

vergaan. Na een korte woordenwisseling zond kapitein

Gilkin de nieuw aankomende wandelen om elders een

onderkomen te vinden. De nieuwe troep was

ingekwartierd in schuur en werkhuizen, studie en

kapittelzaal. Ze waren nog al vroeg stil en sliepen.


In ’t gasthuis 20 zieke soldaten bezocht; gebiecht. In het

dorp aangetroffen kapor. Peten, novice van Postel, zeer

vermoeid en bezeerde voeten – is in de Roos gelogeerd.

Er is aangeplakt dat alle van mannen van 17 tot 60 jaren

zich dagelijks ten 6 uur ’s morgens moeten vertonen aan

het Warregaren om het werk te verrichten dat hun zal

worden opgelegd.

Om 8 uur zitten onze piotten met de kaart te spelen of

zijn aan ‘t tapke schieten voor het kapittel.

Af en toe een kanonschot gehoord in de verte, tot ’s

avonds toe.

Om 2 ½ werden aan het fort te Bornem 200 Duitsers

voeten paardenvolk gesignaleerd te Baasrode.

Vluchtelingen van Baasrode en Sint-Amands komen te

Bornem.

4 Duitse militairen in de buurt gesignaleerd, 2 ervan in

burgerkledij te Bornem aangehouden.

Om 4 uur zitten er 60 onzer piotten in de studiezaal en

in het kapittel den Vlaamse Leeuw te zingen, dat het huis

er van davert ! Om 4 ½ komt de adjudant van de

kapitein een boek te lezen vragen, omdat het anders niet

te doen is. Zo gaat het … de paters kunnen met al dat

lawijt noch leren noch lezen. De soldaten wel …

Ondanks het formeel verbod van de kapitein daags te

voren gegeven van geen fruit te stelen, heeft zich toch

een Brussels ketje verstout een appeltje te pakken.

Aangeklaagd door de wacht, kreeg hij 2 dagen arrest en

omdat hij nog wat tegen preutelde 4 dagen. Het arrest

bestaat hierin dat hij 4 nachten van 6 uur ’s avonds tot 6

‘s morgens in ’t kot moet (verfkot nevens de melkerij)

zonder matras, stro of stoel en zonder te roken !

Probaat middel. Er werd niet meer gestolen ?

De wachtpost binnen de muren wordt verplaatst naar

het midden der lindendreef.

Men vertelt dat de burgers van Bornem, onder de 50

jaren, die gevlucht waren, order gekregen hebben

binnen de 24 uur terug te komen, zoniet wordt hun

eigendom door de militaire overheid in beslag genomen.

Meneer Poots met familie komt terug. Item Flor. Van

Roie.

Aangetekend door E.H. Prior :

Vrijdag 11 september : Kapitein Julain zegde mij dat de

Belgische troepen Aarschot hadden bezet ; de

bezettingslijn gaat van Aarschot tot Oudenaarde. Men

heeft sedert dinsdag de taktiek veranderd. In plaats van

in de forten stil te blijven, is men begonnen om (met zegt

met hulp der Russen ?) om de vijand te doen wijken en zo

de weg af te sluiten en de verbinding met Duitsland af te

breken. ’s Avonds was ook Dendermonde opnieuw door

de Belgen genomen.


In het Pensionaat toont de eerwaarde moeder een stuk

van een Duitse obus en een Duitse soldatenpots door

een hunner gekwetste soldaten meegebracht uit het

gevecht te Eppegem. Zij vertelt ook dat hunne zusters

van Sint-Niklaas, Ledeberg en Lokeren naar Breda

gevlucht zijn. Die van Bornem, Presentatie en Gasthuis

denken er niet aan hun huis te verlaten en zijn nog niets

bevreesd. Er zijn nochtans ook Hollandse zusters bij hen.

In de Kloosterstraat zijn wel 100 mannen van Bornem

bezig met de omgehaalde huizen te nivelleren of

nagenoeg met de straat gelijk te maken. Ze trekken

daarvoor 2,50 frank daags, maar de meesters schijnen

maar 50 centiemen te verdienen, zo wordt er gewerkt.

Ze zeggen dat de Boskant helemaal zal afgebroken

worden en zelfs Branst niet zal gespaard blijven.




Deze middag onder het noenmaal werden op de

muziekzaal met open vensters ene luchtige airkens

gespeeld op de piano, door een jongen recruut-artist,

professor aan ’t conservatorium van Gent. Hij is

vrijwilliger, simpel piot, de compagnie staat op de koer

te luisteren en kletst telkens met groot applaus in de

handen.

Om 12 ½ branden er huizen af in den Boskant.

Vandaag geen kanon gehoord, maar wel ontploffingen te

Steendorp waar deze dagen ook veel huizen rond het

fort werden weggeruimd.

De trein enige dagen geschorst, rijdt weer over de brug.

Men spreekt van mijnen onder de brug. In het houtkot

nevens onze schuur hebben de soldaten hun mess of

kantien ingericht. Tabak, cigaren, chocolade, enz. alles is

er goedkoop, 5 centiemen voor een grote pint !

Er is nog geen zatte soldaat hier gezien. Wel hoort men

ze zeggen : “que les Bornemiens savent boire commes

des trous !” Droevig record, helaas, bij zoveel armoede.

De manschappen dezer compagnie zijn beter gekleed en

gevoed dan de vorigen. Ook zijn de jongens veel ijveriger

aan ’t vegen en kuisen der lokalen.


Tussen 11 en 3 uur onophoudend treinengerij van Sint-

Niklaas. Ten 7 uur ontving Placidus een telegram van

meneer Joh.Van Baren uit Holland, zijn ongerustheid

meldend wegens de mademoiselle de gouvernante zijner

kinderen. Deze lacht met die schrikaanjaging en blijft

moedig op hare post.

Hof en boomgaard bezaaid met appelen en peren.

Weinig mensen in de missen. Het is werkdag voor de

vluchtelingen en verhuizers.

Van de soldaten (250) waren er geen 25 in de kerk, al

hadden zij die dag vrij tot ’s avonds.

Om 1 uur tracteert Guido van Anderlecht.

Ten gevolge van veel bovenwater is nu met hoogtij de

Donk onder water geraakt. Aan de kaai en in de

Rijkenhoek staat het water boven de steenweg. Mensen

en beesten die daarheen gevlucht waren, moeten

verhuizen, sommigen voor de 3e maal. Na de middag

druk bezoek van de verwoeste Kloosterstraat door hare

vroegere bewoners en anderen. Honderden vogels

zweven boven het watervlak dat in de Donk alles

overdekt tot aan de 1e rij bomen voor de abdij.

Vandaag geen kanon gehoord. Ontploffingen te

Steendorp.

Aantekening van E.H. Prior :

12 september :

Niets bijzonders van onze troepen. Men strijdt rond

Mechelen. Men schiet omtrent Leuven een Duits

vliegmachien neer. De Anglofranken drijven de Duitsers

75 kilometers terug. In de abdij alles stil, geen nieuws

sedert 3 dagen uit Holland.

13 september Zondag :

Een kaartje van E.H. Prelaat uit Oudenbosch waaruit

blijkt dat hij mijn brief nog niet had ontvangen. Nota. Op

drie dagen komen de kaarten uit Holland hier aan. Sedert

gisteren gaat de trein weer van Sint-Niklaas tot

Willebroek, ook Gent – Sint-Niklaas – Antwerpen. Zonder

twijfel vecht men vandaag omtrent Vilvoorde. Na de

middag hebben wij twee harde slagen gehoord; of het

Spoorlijn Mechelen-Terneuzen en de Temsebrug vormden een belangrijk militair punt voor de aanvoer van troepen en munitie.




kanonschoten waren ofwel poeder-ontvlamming om

huizen te doen springen hebben wij niet geweten. Om

halfdrie kort bezoek van luitenant Closet en sergeant

Henri, die 4 weken hier geweest zijn. Des avonds vertelt

kapitein Julain, dat onze mannen tussen Vilvoorde en

Brussel met verlies de terugtocht hadden moeten doen,

hetgeen onder onze soldaten een ontmoediging teweeg

bracht. In de nacht schijnt men geschoten te hebben op

een Duits vliegmachien.“

Spijtig is ’t dat de Prior, die na de meditatie ’s avonds de

officieren in ’t hospice gaat gezelschap houden, geen

verdere gesprekken geboekt heeft.


Geen kanon gehoord.

In de Boskant branden nog huizen en schuren.

Van dit jaar nog niet op vacantie geweest. sedert 5

weken niets meer vernomen van de familie. De treinen –

de laatste – rijden tot Herentals – dus morgen er op af.


Om 7 uur, na mis gelezen te hebben in het gasthuis,

vertrokken langs Sint-Niklaas naar Antwerpen. Voor het

fort van Haasdonk alleman uitstappen en ¾ uurs

wachten. Streng onderzoek. Verscheidene reizigers

mogen niet verder. Men zegt dat het moeilijk gaan zal

om in de stad te geraken. Aan het Vlaams Hoofd 2 uur

wachten. Een overste schreeuwde herhaaldelijk tegen de

honderden mensen : niemand mag over naar de stad

dan zij die er in blijven ; eruit om verder te reizen mag

volstrekt niemand. Proberen, dacht ik en ‘k slibberde

mee. Op de statie van ’t Land van Waas, een halve uur

wachten – dezelfde waarschuwing – ‘k was in de stad.

Om 12 uren aan de grote statie – ik kreeg geen coupon

voor Herentals, al toonde ik een bewijs dat ik er geboren

was en familie had.

Mijn neef, Frans van Doninck, staatsbediende, ontvanger

der Contrib.dir. Antwerpen bewonende, en wekelijks

naar Herentals rijdend opgezocht, haalt een kaartje voor

mij en ik was de stad uit. Te Kessel, vooraleer de

buitenforten te verlaten, nog een uur oponthoud.

Eindelijk om 4 uur was ik te Herentals. Familie –

blijdschap – allen gezond, maar grote bezorgdheid

wegens neef Arthur Goris, die deelnam aan de eerste

gevechten voor Luik, en niet meer van zich liet horen.

Fabrieken gesloten – wachtposten – rijke mensen

meestal uitgeweken naar Holland of Engeland – priesters

in burgerkledij op velo’s - talrijke huisgezinnen van

Aarschot en omstreken te Herentals ingekwartierd.

Grote ellende.


“ Goed nieuws uit Frankrijk : de Duitsers trekken gedurig

terug. In de omtrek alles stil. Deze nacht is er franse

alerte geweest. Omtrent 9 uur kwam er tijding dat onze

mannen woensdagmorgen naar Doregem moesten

terugkeren. Kap. Julain en zijn manschappen hadden veel

spijt.”


Om 9 uur was er paardenkeuring op de markt (200)

Om 10 uur op het stadhuis zelfstandigheidsbewijs laten

veranderen om gemakkelijker langs Antwerpen terug te

geraken.

Na de middag bezoek in het klooster der Penitentien : er

waren nog twee gekwetsten, gendarmen die deel

maakten van de verkenningstocht met auto’s en die

verrast werd door de Duitsers te Zammel-Oosterbos,

waarbij een Prins de Ligne, graaf de Villermont en kap.

Baunard sneuvelden. De twee laatsten waren ter plaatse

dood. De prins stierf in het klooster te Herentals,

waarheen ook de andere gekwetsten en doden gebracht

werden. Het lijk van de prins is twee dagen later

vervoerd naar Brussel. De twee anderen zijn voorlopig

op het kerkhof te Herentals begraven. In de namiddag

veel aangekomen vluchtelingen van zuid-oostwaarts.

Pastoor Heylen van Westmeerbeek voor de 2e maal

gevlucht.

Duits vliegmachien Taube naar Mechelen heen.

Treinen vervoerden troepen naar Turnhout-Hoogstraten.

’t Wordt er ongezellig.

Te Bornem in het dagboek aangetekend door de Prior.

16 september : Omtrent 12 uur kwam een nieuwe troep

binnen : 224 in getal, manschappen van 1900 en 1899,

die de slag van Namen hadden bijgewoond. Drie nachten

en drie dagen heeft Namen kunnen weerstaan. Men

schatte het getal Duitsers op ruim 200.000 man, voorzien

van hun grote kanonnen. De Belgo-Franse troepen

moesten terugtrekken met groot verlies. Zij gingen tot in

Frankrijk, waar de Belgische troepen, de trein namen tot

Rouan, verder door naar Le Havre, van waar zij per boot

naar Oostende gebracht werden. Dan per trein over

Brugge – Gent – Sint-Niklaas naar Antwerpen om hun

inkwartiering te nemen te Edegem, vanwaar zij vandaag

hier kwamen. Het waren meestal getrouwde mannen en

veel Walen. De kommandant, De Bouche, en drie

officiers namen hun intrek in de slaapkamer van het

hospice, terwijl zes sergeanten op het derde gingen

slapen.

Vandaag is Ernest van Roie naar Wieze geweest om in

onze naam aan Nivardus bij zijne familie gehuisvest,




Groot was zijne blijdschap iets van ons te vernemen,

terwijl ook wij verheugd waren te horen, dat de Prelaat

goed gezond was. Ook een brief geschreven aan de

Prelaat te Oudenbosch.


Te Herentals H.Mis gelezen bij de broeders om 6 uur.

Met de trein van 8 uur vertrokken – voor Kessel ¾

wachten. 1 uur oponthoud te Lier, en een halve uur voor

de statie te Antwerpen. Te Lier op het statieperron een

Duitse spion naast mij opgepakt. Te Willebroek om 12

uur gemiddagmaald bij de eerwaarde Justus aan de kerk

met de eerwaarde heren aalmoezeniers De Coster en

Carton de Wiart. Te Bornem aangekomen om 2 ½ .

Kanongebulder in de richting van Dendermonde, tot ’s

avonds 6 ½.

In de abdij geen nieuws dan dat Albertus reeds onge-

steld bij mijn vertrek nu bedlegerig was.

Gisterenavond tussen 6 en 7 enige kanonschoten

gehoord in de richting van Buggenhout – Dendermonde.

Een Duits vliegmachien over Bornem gekomen. Onze

commandant en officier Lekeu zijn deze morgen reeds

vertrokken. Van in de vroege morgen hoort men het

kanongebulder. Men zegt dat onze troepen (geholpen

door de Anglo-Franschen) trachten de Duitsers van de

lijn Dendermonde-Lebbeke-Asse tot Brussel te

verdrijven, want er waren veel Duitsers gekomen tot aan

Dendermonde, die in Frankrijk van het gros van het leger

afgesneden waren. In de plaats van Debouche heeft

luitenant Brabant hier zijn intrek genomen.

Een kaart van frater Leonardus.


Te 9 ½ enige kanonschoten in ’t zuidwesten. ’s Morgens

vertelt men dat de Duitsers Dendermonde hebben

ontruimd.

Onze piotten zijn voor de 3e maal de abri in ’t bosje aan

’t hermaken. Anderen maken houten stellingen aan de

schietgaten. Nog anderen amuseren zich in de

Kloosterstraat met bakstenen rechts en links te gooien

om het verst. Anderen maken door ons nieuw bosje

buiten de muur westwaarts een 4 meter brede

pindraadversperring. De overigen slapen, bewonderen

onze zwanen in de vijver en onze perzikken en

appelbomen, die zwaar geladen zijn.

Sedert dat onze koeien en hun oppassers vertrokken zijn,

hebben ook onze katten geen aard meer op de boerderij.

Ze zwerven de hele dag in de moestuin.

Om 3 uur namiddag laat de gemeenteoverheid (uit

genegenheid) ons weten dat we in de abdij nog 12

gendarmen te paard in logist krijgen. Men zegt dat het

huis van juffrouw Brijs in ’t dorp gaat dienen voor de

gendarmen van Bornem. De vrouwen en kinderen

wonen er reeds. Over de puinen heen van de

Kloosterstraat ontwaart men niet meer dan de

gendarmerie nationale en ’t half boerderijke van de

schuit. Of deze als monumenten van eerste klas

beschouwd worden en daarom gespaard worden is een

raadsel. De soldaten vertellen dat gisteren een afdeling

naar ’t Buggenhoutbos op verkenning is geweest, en er 6

grote kanons van de vijand hebben buit gemaakt !

Dendermonde werd zwaar getroffen in de maand september 1914.




Tussen 7 en 8 uur ’s avonds zendt ’t fort van Steendorp

lichtstralen naar den Dilft en de abdij om Zeppelings te

zoeken, zegt men. Men vertelt dat er op de vliegers niet

meer mag geschoten worden dan wanneer ze bommen

werpen. Dan is het, dunkt mij tenminste, hoog tijd.

Verleden nacht heeft de wacht der abdij een schot gelost

op n’en Pruis en getroffen : de ijzeren pomp aan bakker

Spiessens op de makkedam ; le brave sera cité à l’ordre

du jour, dit on.


De telefoondraden ronken alsof de lucht vol motors

hing.

In de voormiddag arriveren de twaalf gendarmen.

Gisterenavond was er al één voorop gekomen met een

schoon maar kreupel paard, waaraan hij zeer gehecht

was, omdat het hem tweemaal van de gewisse dood

gered had.

De mannen, Luxemburgers en Walen uit het Naamse,

logeren in het nieuw ziekenhuis, boven, en op de

muziekzaal. De paarden : 2 in de paardenstal, 8 in de

koestal en 3 onder de loods. Ze namen deel aan het 3-

daagse gevecht te Namen en stonden er twee dagen

zonder eten. Legerofficiers den gendarmen ongenegen.

Spoedige val van Namen te wijten aan gemis van grof

geschut – à longue portée – aanbod van Franse kanon-

nen van 28 van de hand gewezen door Michel ?

Ze kwamen langs Le Havre – Engeland – Oostende. Zij

verzekeren dat het gendarmeriekorps 3.500 man sterk,

in de oorlog reeds 1.200 man verloren heeft. In elke

compagnie voetvolk diende ook een gendarm te voet.

Voortaan mogen de gendarmen niet meer in ’t veld

gebruikt worden. Men zal er genoeg nodig hebben na de

oorlog om rovers en bandieten te keer te gaan. Een der

gendarmen, van de brigade van Rochefort, zegde me

goed bevriend te zijn met de Trappisten van S.Remy les

Rochefort.

Hij vertelde zeker te weten dat de hele abdij is vernietigd

geworden door de Fransen omdat zij door Duitsers was

bezet. Een ander gendarm, Luxenburger, der brigade van

Florenville, zegde dat de gebroeders Tilliere hem goed

bekend, door de Duitsers erg zijn mishandeld geworden

en waarschijnlijk ook gefusilleerd. Die twee broeders,

waarvan de een ex-directeur is van Malonne en schrijver

van de “Histoire de l’abbaye d’Orval” “Jeanne, ou la loi

de malheur” etc. de andere pastoor te Jamoigne, zijn

goed bevriend met de familie de Marnix en waren

meermaals ook in de abdij. De pastoor nog vorig jaar op

8 september te Luipegem.

De soldaten beginnen aan een tranchee-abri in de

Kloosterstraat juist voor de abdij aan de eerste bomen

bij het Wit-peerd, zodat heel de straat zal afgesloten zijn

voor het verkeer met wagens. Vandaag ontvangen het

oktober-nummer van de Katholiek. “uitsluitend over

Pius X za. Nu zal Thompson kontent zijn. Na het num-

mer van 5 augustus Der Etudes religieuses is er geen

enkel tijdschrift meer binnen gekomen.


“Het enige vandaag aan te tekenen is de komst van 12

gendarmen. Wij hebben elk een stroozak en aan

sommigen een matras bovenop gegeven. Zij waren

verwonderd dat wij zo weinig matrassen hadden, doch

hun verwondering ging over tot overtuiging als ik hun op

een der cellen getoond had dat wij zelf op een stroozak

slapen.

Foto van een Duitse veldkeuken, zoals ze ook op 20 september in de Boomstraat door Belgische troepen

werd meegevoerd. Ze was in de omgeving van Namen buit gemaakt.




Cfr. Albertus en broeder Marcus zijn vandaag veel

beter”.


Men zegt deze nacht kanon en geweerschoten gehoord

te hebben, ik niets.

Om 12 uur brengt neef Modest een kaart van zijn

broeder Arthur Goris aan zijn vrouw, dat hij uit Luik is

weggeraakt op weg naar Antwerpen, maar niet verder

geraakt dan Brussel. Allerlei gissingen nopens zijn

lotgevallen.

Piotten werken voort aan de loopgracht bij het Wit

Peerd.

Onder de recreatie ’s avonds opeens electrisch licht in

kapittel en studiezaal. Wij hebben ons tot hiertoe

moeten behelpen met bougies. Over 14 dagen kregen

we twee vaten petrol door toedoen van de burgemees-

ter van Temse. In Bornem geen te krijgen.

Aankomst in ’t dorp van een Duitse Feldkuche te Namen

buit gemaakt.

Deze middag aanvraag voor inkwartiering van 30

gendarmen te paard !


Om 7 ½ gaat Placidus naar Sint-Niklaas met en pak

wasgoed voor fr. Bernardus, die er nog bij zijn moeder is.

Hij komt terug om 12 uur.

Een natiewagen met 2 paarden bespannen brengt staken

en pindraad aan de poort der Kloosterstraat. Om 8 ½

een 2e wagen met planken en balken voor de barakken

op de boomgaard. Om 9 ½ een derde met lange

kopstaken komt binnen gereden, maar moest hier niet

zijn, hij sakkert er mee naar ’t fort.

Om 10 ½ komt een luitenant 2.000 kilo’s stro rekwireren,

want zijn manschappen kunnen het niet langer

volhouden. 40 liggen er in ’t hospitaal ziek, griep,

rheumatisme, pneumonium, enz.

Ten gevolge van het onderwater zetten van de Donk

staat ook de vijver vol aan de schuur en is de dorsvloer

doorweekt. Zij moesten verhuizen de piotten en trokken

naar de beste zaal onder en naar de refter. ’t Kwart voor

5 lagen beiden vol stro en als we 5 ¾ er passeerden om

in de refter der broeders te gaan eten, kwam er ons een

geurige walm tegen als uit een zwijnenstal.

Albertus is beneden gaan wonen aan de trap omdat de

geur uit de studiezaal in zijn bovenkamer niet meer uit te

staan was. Een piot, nog wel een Waal, komt heel

devoot vragen om hem in de scapulier te schrijven.

Deze middag doen we een korte wandeling tot aan de

gendarmerie. De “schuit” wiens huis half vernield werd,

was vol ijver aan het heropbouwen zijner schuur. De

dreven naar het kasteel staan beide anderhalve voet

onder water.

Het oude sas aan de Schelde. Vanaf september werden sasdeuren en sluizen regelmatig open gezet om Weert en Donk

onder water te zetten. De geïnundeerde zone reikte vanaf de Kloosterstraat tot aan de Scheldeoever en kon zo

gemakkelijker verdedigd worden.




In de Vespers zijn we weer met 5 man, Albertus, is

genezen van zijn achtdaagse verkoudheid.

De piotten werken aan tranchees in ’t bosje, op ’t veld

achter de haag, aan de dam op de Kloosterstraat, enz.

Sedert gisterenavond is in de eerste spreekkamer van

het vreemdenkwartier aan de deur een telefoontoestel

geplaatst in verbinding met het fort. Twee soldaten van

het fort nemen de post waar, eten en slapen er ook. Ze

vertellen dat er 350 soldaten op of liever in het fort

zitten, want niemand, buiten de wacht, mag zich op het

fort buiten vertonen. Nog alle dagen brengen wagens

zakken cement naar het fort ter versterking. Gisteren zei

een officier dat Bornems fort het beste uitgerust was.

Vandaag beweert een andere dat het de zwakste stelling

is van heel de linie. Ze kunnen allebei gelijk hebben,

selon les cas.

Wanneer onze honderd en zoveel loopgrachten vol

zitten met carabiniers, laat de Pruisen dan maar voor de

pindraad aanstormen, maar wee ons als ze onverwachts

aankomen als er nergens soldaten te zien zijn, gelijk het

nog al eens gebeurd.

Met aan en om het fort te waken, verdienen Bornemse

werklieden tussen 18 en 55 jaren 2,50 fr. daags, en de

dagen zijn niet lang. Verleden zaterdag werd er 15.000

frank werkloon uitbetaald voor 14 dagen werk.

Onder de recreatie ‘s avonds 2-3 kanonschoten in het

zuid-oosten. Deskundigen beweren dat er morgen voor

een der forten van Antwerpen zal slag geleverd worden.

Om 6 ½ brandt opnieuw het electrisch licht. Men zegt

dat het nu alle dagen zal branden tussen 6 uren en 8 ½ ’s

avonds.


Deze morgen 5 ½ was heel het garnizoen van Bornem -

voetvolk, paardenvolk en kannoniers ,samen 1.500 man,

tegen de vijand uitgerukt naar Brussel.

De manschappen in de abdij gebleven werken aan abris

en tranchees en pindraad. In de voormiddag brengt een

wagen vaten met poeder (springstof) en honderden blik-

ken kannen (6-7 liters?) die, gevuld, als mijnen in de

grond moeten gelegd worden voor de pindraad

versperring van Bornem af tot Willebroek.

Poedervaten en bussen worden gebracht in het verfkot

nevens de melkerij en dat gebeurde door soldaten met

de pijp in de mond !

Om 10 ½ zei me een luitenant dat de abri in ’t bosje (3

maal opnieuw begonnen) nu definitief is afgekeurd. De

loopgracht achter de haag bij de doel is deze nacht

ingestort. Nu spreekt men van een andere te maken op

de boomgaard. O appelen !

Om 4 uur af en toe een kanonschot ten zuidoosten.

Men werkt nog aan de abri in de Kloosterstraat. Een

grote wagen brengt palen en pindraad met hopen.

Ontploffingen te Steendorp.

Voor de Roos in ’t dorp staat nog altijd de Feldkuche te

zien.

Nacht en dag veel treingerij op de ijzeren weg.

De piotten die in onze refter logeren gaan er in en uit

langs de vensters en het platform, waartegenaan men 2

brede trappen heeft gemaakt : de deuren houden we

zorgvuldig gesloten.

Ludde onze oude werkman komt helpen bonen plukken,

die buitengewoon goed gelukt zijn. Charel, den Dil, onze

koeter is deze morgen een groot ongeluk gepasseerd. Hij

had 9 frank getrokken van geleverde boter en verloor

zijne portemonnaie – zijne duurbare wederhelft mag

daar niets van weten, anders…


Om 2 uur wakker geworden door het gerommel der

treinen op de statie.

Het electrisch licht brandt ook ’s morgens.

Om 7 ½ trekt een schevadron paardenvolk door de

Kloosterstraat naar Branst op. Ze kwam om 10 uur terug.

Met onze kruiwagens en ons karke zijn de soldaten bezig

de puinen van het Wit Peerd verder de straat in, tegen

de gracht te voeren. De mastenbomen tegen de muur

op de boomgaard worden op de straat gegooid, ze

moeten dienen tot dekking tussen 2 lagen boom-

stammen op de abri, in de straat. In de voormiddag

komen er nog wagens boomstammen brengen op onze

boomgaard.

Ontploffingen te Steendorp.

Aan de bospoort op ons sparrieveld staan wel 25 koeien

van vluchtelingen te grazen of te loeien. De paspoorten

moeten opnieuw ondertekend worden. Toezicht zeer

verscherpt. De mensen mochten geen patatten meer

gaan uitdoen verder dan de abdijmuur.

Laatste nieuws : van het fort is getelefoneerd dat de

Duitse rechtervleugel door de Fransen is omsingeld !

Vier gevangen te Buggenhout.


Treinen rollen nacht en dag zonder ophouden.

Gisterenavond hebben onze jagers van Bornem 4 Duitse

Uhlanen met hun paarden krijgsgevangen genomen en

naar de “Ster” gebracht, vandaag verder naar

Antwerpen.

Om 8 uur zijn piotten bezig de vloer van ’t Wit Peerd op

te breken.

Om 10 uur bezoek van meneer Van Baren. Pessimisme

in Holland – Optimisme in België.




Om 12 uur bezoek van vier edele officiers der lanciers,

waaronder baron de Walris, goed bevriend en gebuur

van de familie de Marnix te Eyzer, met hem onderofficier

Lefineur, schoolkameraad van neef Arthur te Herentals.

Ze beklimmen onze toren en ik met hen. ’t was wel 10

jaren geleden dat ik nog boven kwam. Prachtig weer en

helder. Toren van Mechelen goed zichtbaar.

Om 4 uur ontploffingen te Steendorp. In onze

boomgaard begint men een nieuwe loopgracht.

D’Hainaut, pas officier gepromoveerd, was gelast met de

uitvoering. Waal, met scheven hals en ietwat onnozel

wezen, wordt hij door een paar guitige Limburgers

fijntjes in de nek gezien. In de recreatie getal paters zo

klein dat men met grote moeite er een te zien krijgt. O

eenzaamheid in oorlogstijd !


Vier soldaten te communie.

In het gasthuis wist men te vertellen dat er gisteren-

avond in de abdij begraven werden niet minder dan

4.800 Pruisen !

Om 8 uur is de genie bezig de lont aan te leggen door de

muur bij de kabal door het nieuw kastanjebosje heen tot

voor de pindraadversperring, waar de mijnen zijn

ingegraven. Op de boomgaard tussen kabal en muur is

op omtrent 7 meters afstand van beiden een kleine

dekking gegraven voor een of twee man met een toestel

om de electrische vonk naar de mijnen te zenden. Van

daar uit lopen 2 draden onder de grond een langs de

kabal door den muur, de andere over de kabal heen

enige meters (20) verder door de muur. Een honderdtal

werklieden met even zoveel soldaten vergooien stenen

van ’t Wit Peerd en volgen de huizen verder de

Kloosterstraat in naar de gracht.

Om 8 ½ begint opnieuw het kanongebulder ten zuid-

oosten tot 11 ½

Om 11 ½ komt meneer Van Baren een goede dag zeggen

en vertrekt haastig naar Temse te voet. De trein tot daar

rijdt niet meer dan voor militairen.

Uit het dorp zijn alle troepen in ijlmars naar Puurs

opgetrokken. Om 4 uur komt men inkwartiering aanzeg-

gen van 400 man van het 1e linieregiment.

Om 6 uur zijn ze hier, 360 man, kommandant Hannot,

twee officiers, De Coorman en Tachels. Ze hebben te

Grimbergen een kommandant verloren en 11 man.

Morgen moeten ze naar Dendermonde,Gent en trachten

met Engelsen en Fransen de rechtervleugel der Duitsers

te omsluiten. De soldaten zijn met een bussel stro

kontent en trekken de zolders op boven keuken en

vreemdenkwartier. De officieren en sergeanten verlan-

gen een matras, de strozakken die nog in de kamers der

religieuzen gevonden worden, moeten voor matrassen

dienst doen. Kaporaal Peten komt om 7 ½ op bezoek en

vertelt wat nieuws van Postel en Tongerlo en Park en

Grimbergen.


“Gisteren gevecht in de omtrek van Hofstade,

Boortmeerbeek. Volgens de dagbladen heeft het fort van

Walem ongeveer 2000 Duitsers gedood”.

Eind september zijn er steeds meer schermutselingen tussen

Belgische en Duitse troepen. Tijdens de slag om Neeravert bij

Londerzeel sneuvelden 130 Belgische soldaten.





Te 7 uur vertrok het 7e linieregiment (2.000 man) dat in

Bornem ingekwartierd was. De 360 man die in de abdij

overnachtten, kregen om 6 uur hun soep, dubbel rant-

soen, ze waren zeer opgewekt en vol moed. Voor hun

logist werd voor ’t vertrek 80 frank betaald. Ze trokken

allen langs, door het dorp de steenweg op naar Sint-

Amands.

Ten 9 ½ begint het kanon te donderden oost-zuid en

west-zuid te gelijk.

Om 10 uur rijden 32 auto-ambulanswagens van ’t Rood

Kruis dezelfde weg op en om 10 ½ een honderdtal

kanonnen en munitiewagens.

Een vliegmachien zeer hoog boven de abdij deed op een

½ uur tijds 3 maal de weg van Wintam af naar Dender-

monde, Schelde en Rupel.

Om 11 uur komt P. Capistranus O.S.F. Clericus, deel uit-

makend van de ambulans in soldatentenue bij ons ter

tafel. Hij voorziet goed zijn maag en wij zijn zakken met

eieren en appelen en … hij kwam te laat op het appel !

Hij was toch maar ½ uur hier geweest. Om 11 ½ trokken

nog immer troepen met ambulanciers naar Sint-Amands.

Het kanongebulder neemt af en verwijdert zich om 12

uur.

Om 1 uur vliegmachien oost-west – zuid-west

Af en toe kanonschot zuidwest.

De pioniers die thuis bleven, zijn aan ’t werk in ’t bosje

aan de abri op de boomgaard en ook aan die in ’t bosje.

Werkvolk gooit nog stenen weg in de straat.

Om 6 ½ kanonschoten zuidwest.

Deze voormiddag is een kapitein-majoor plaats komen

zoeken voor gevangenis. Het houtkot nevens de schuur

werd er toe uitgekozen, mits de timmerman, Wardje

Kleer, er een slot op zou maken. ’s Middags was ’t

gevang klaar.

De gendarmen vonden deze morgen in hun haverzak in

de paardenstal drie jonge katten, erin gedeponeerd door

een gebuur-kat.


Het eerste nieuws vandaag is dat er in de gevangenis,

gisteren pas klaar gemaakt in ’t houtkot der abdij, reeds

vijf man gelogeerd zijn. Vijf soldaten, alle vijf van

Bornem. Hun vaderlandsliefde was zo groot dat zij

zonder permissie de zondag eens wilden doorbrengen bij

hun moekens en miekens. De jongens echter hadden

niet gerekend op de 13 gendarmen der abdij. Deze

hadden daags tevoren een standje gekregen van de

majoor, omdat zij de paters der abdij zoveel last en

onaangenaamheden lieten berokkenen door den troep ?

Niemand onzer had nochtans, noch aan de majoor, noch

elders zijn beklag gedaan over den troep, veel minder

over de gendarmen, die allen zonder uitzondering zich

ten onzen opzichte zeer korrekt en voorkomend ge-

droegen.

De gevangenen werden om 8 ½ in verhoor genomen en

om 11 uur reden ze naar Temse. De treinen Puurs- Sint-

Niklaas rijden zonder oponthoud nacht en dag alleen

voor het leger.

Broeder Hubertus zegt uit goede bron vernomen te

hebben dat alle reizigerstreinen gefusilleerd zijn. Toch

gesupprimeerd. Hij weet ook te zeggen dat Koning

Albert gisteren te Temse is geweest. In de vroegmis

vandaag waren er een tiental soldaten te communie,

item zoveel in de mis van 6 ½. In de hoogmis om 9 ½

waren ruim 100 soldaten tegenwoordig. De officieren

stonden vooraan. Een Luxemburgse piot, vader van 9

kinderen, komt er na zijnen kruisweg vragen om te

mogen beewegen in den pand, als wij er zijn. Hij is zeer

devoot.

In de abdijmuren werden meer dan 700 schietgaten gekapt.




Van 10 tot 12 uur ontploffingen te Steendorp. Om 10 ½

begint ook het kanon te bulderen zonder ophouden zuid

en zuid-west.

Op 4 uren komen van Sint-Amands de munitiewagens

terug die wij gisteren erheen zagen trekken. Talrijk

vluchtelingen van Buggenhout, Opwijk, enz. komen te

Bornhem aan. Onze soldaten staan met geladen geweer

te wacht aan de schietgaten van den muur. De wacht op

den toren vertelt dat ze op 3 mijlen in de lucht shrapnels

hebben zien ontploffen.

Uit het dagboek van E.H. Prior op 27 september :

De gendarm Maes van Bornhem kwam om 7 uren vragen

of wij geen Duitsers of Oostenrijkers in huis hadden

ontvangen. Het antwoord is neen. Geen nieuws over het

gevecht. Om 9 u ½ veel beweging op den gang.

Opgestaan zag ik onze luitenant Brabant met een

kommandant en officier die in het dorp geen logement

konden vinden en hier een slaapplaats kwamen vragen,

hetgeen hun gegeven werd op het ziekenhuis. Om kwart

voor 10 uren was ik terug op bed.”


De officiers gisterenavond aangekomen met zes paarden

in de schuur, zijn deze morgen al vroeg vertrokken.

Van 7 tot 9 uur zagen we aan de bospoort heel de 5e

divisie (2.000 man) defileren op de steenweg van Sint-

Amands naar Bornem. Men zegt dat ze gisteren dapper

hebben gevochten, maar niet zonder grote verliezen. Zij

is op het terrein vervangen door de 6e divisie.

Om 9 ½ laat het kanon zich weer horen ten zuidwesten.

Het kanon zweeg van 10 ½ tot 1 uur en begon dan op-

nieuw geweldig te bulderen.

De vluchtelingen van Buggenhout, Sint-Amands,

Baasrode gisteren hier aangekomen, kregen deze mor-

gen bevel Bornem te verlaten en trokken met pak en zak

weer terug huiswaarts. Quanta miseria !

Om 4 uur bracht men een gevangene naar “ons kot”

maar ’t kot was vast en de sleutel verloren ! Dan maar

de schuur in, waar hij door 2 soldaten bewaakt werd.

Om 5 uur moest de schuur door paardenvolk bewaakt

worden en de gevangene werd naar het dorp gebracht in

een of andere kelder. Hij stortte tranen van berouw of

colere – ’t was toch te erg !

De brave jongen was als vrijwilliger in dienst getreden,

als chauffeur d’auto, en omdat hij tijdens een rustpoos

van zijn meester zijn machien verlaten had en een toerke

met een soldatenpaard gedaan had, mocht hij ’t kot in !

En : dient men zo het vaderland , dan is’t plezant, langs

den verkeerde kant !

Om 4 ½ kwam de kapitein-majoor met Pasture, dép. van

Nijvel en vrijwilliger soldaat, luitenant Brabant en Theo

Cammaert de werken in onze abdijhof inspecteren.

Om 6 ½ komt kaporaal Peten (novice van Postel) de

recreatie met ons doorbrengen, hij wordt vet en struis

met de soep van den troep en zijn onafscheidbaar

pijpke. Er was na de middag nogal veel wind, en de

beide molens draaiden volop, maar de Stenen molen

kreeg bevel er uit te scheiden.

Te 7 ½ horen wij veel lawijd in het dorp.

Kanon in de verte. ’t Fort van Bornem, dat wij nog niet

gehoord hadden, begint alle 2 minuten een geweldig

schot te lossen. Steendorp werpt zoeklicht naar hier.

Het electrisch licht deze avond te Bornem afgesloten.

’t Is 8 uur . Goeden nacht.


In den morgen alles stil. ‘s Namiddags tegen de avond

aanvraag voor inkwartiering van 180 carabiniers, die

omtrent 8 uur kwamen met grote honger. Weeral

hetzelfde spel. Stro halen, lichten zoeken en ruim 10 uur

Placibus en ik naar bed. Om half elf alerte, alle soldaten

naar buiten, waar zij blijven tot ‘s morgens, want de

Duitsers waren boven Sint-Amands.

’s nachts niets gebeurd of gezien”


Custos quid de nocte ? Gisteren avond als ik reeds sliep,

ben ik gewekt door groot rumoer in den pand en op de

dormpter niet ver van mijn kamer. ’t Duurde niet lang en

‘k sliep weer in.

Om 10 ½ nogmaals wakker geworden door het lawijd

buiten. ’t passeert ook. Men vertelt deze morgen dat er

gisterenavond na 8 uur 200 karabiniers met vijf ambu-

lanciers zijn aangekomen van Londerzeel.

Twee priesters der ambulans hebben hier deze morgen

de H.Mis gelezen. Voor deze twee zijn ze gisterenavond

strozakken komen halen uit de kamers van Bernardus en

Hugo.

De karabiniers waren tegen 9 uur op de zolder in ’t stro

gekropen en om 10 ½ werd er alarm geblazen. Alle man

naar de loopgrachten en aan de schietgaten, er waren

Duitsers gesignaleerd te Sint-Amands. Deze morgen

stonden onze soldaten nog op de uitkijk. Er kwam niets.

Verscheidene hebben zich sedert 6 dagen niet meer

kunnen wassen en deze nacht hebben ze fel kou

geleden. De wind is sedert dezen morgen noordwest,

nu en dan een koude bui.

Ons Bornems fort, dat gisterenavond is beginnen te

schieten, is vanmorgen om 6 ½ opnieuw aangevangen.

Men zegt dat ze de statie van Malderen bombarderen




die door Duitsers bezet is. Ik denk aan onze kist boeken,

die nog te Malderen bij de boekbinder Averhals, welke

op slechts een boogscheut van de statie is, zijn huizeken

heeft. De karabiniers vertellen dat de Duitsers ook te

Londerzeel barbaars te werk zijn gegaan : zij hielden de

kerk bezet, die door Belgische artillerie is moeten in gruis

geschoten worden.

Om 8 uur ’s morgens komt een gendarm vertellen dat de

maalder van de Stenen molen gisteren in de namiddag is

aangehouden worden. Hij werd reeds lang door de

komandant van ’t fort verdacht met de vijand in betrek-

king te staan. Hij moest zijn molen stil leggen en schijnt

zich verklapt te hebben. Zij denken dat de molen wel zal

in de lucht vliegen. Werkelijk om 8 ½ beginnen genie-

soldaten het latwerk van de molenwieken af te kappen

Om 9 ½ zag ik in de kerk drie vrouwen van Herentals

zitten. ’t was Toke Loots met hare 2 dochters. Ze zijn gis-

teren van huis gaan vluchten omdat de Duitsers gingen

afkomen, ze dachten veiliger te zijn binnen de forten en

zijn ingekwartierd bij Clem. De Man in de straat.

In de “Presse” staat vandaag al te lezen dat Herentals

door de Duitsers gebombardeerd werd en de helft der

stad is afgebrand !

Aan de westkant der lindendreef op het veld zijn de

karabiniers een nieuwsoortige loopgracht aan ’t maken

voor … menselijke afval. ’t Was tijd, want de “sentinelles

parfumées” lagen in ons bosje zo dicht dat er geen

doorkomen meer was. Het fort van Bornem schiet de

hele voormiddag, soms 3 schoten per minuut. Tegen elf

uur begint ook het fort van Liezele en de Redoute van

Puurs naar Buggenhout en Malderen hun schrapnels te

zenden. Het ontploffen dezer “bonbons” enige sekonden

later dan het afschieten, maakt veel meer gedruis in de

lucht dan het losbranden. Ook in het zuidoosten horen

wij het kanon donderen. Ze vertellen dat het fort van

Walem de Pruisen beschiet, die in Mechelen zijn.

Na de refter om 11 ½ komt een kommandant met zijn

adjudant langs hospice en claustrum om op de toren te

gaan. Hij verzoekt ons beleefd voortaan het gelui der

klokken te staken, en vraagt om een klokkenzeel langs

buiten van de galerij op de toren naar beneden te

mogen hangen. De adjudant zal op de toren de

observatiepost waarnemen en door telefoonverbinding

aan het fort signalen geven. De Duitsers, zegt hij, hebben

reeds enkele obussen naar Bornems fort geworpen maar

niet bereikt. In geval onze toren beschoten werd en van

onder in brand geraakte of anderszins de ladders

onbruikbaar werden, dan zou hij toch nog langs het

klokkenzeel en bliksemafleiders naar beneden kunnen

geraken.

Kerktoren van de abdij diende als observatiepost.

Om 12 uur hebben wij alle beschikbare strozakken naar

de westelijken dormpter gesleept, voor de 7 aangemelde

ambulanciers. Er komen ook 10 officieren om logist.

4 ½ vliegt een Duitse Taube boven de abdij, vanuit het

fort wordt er op geschoten, zonder te treffen. Duitsers

worden geseind te Sint-Amands.

Vluchtelingen vandaar komen te Bornem aan.

Onze karabiniers trekken de vijand tegemoet.

Mitrailleusen staan er 2 gereed op het 2e verdiep van ’t

vreemdenkwartier, 2 aan de muur op de boomgaard, 2

aan de abri in de Kloosterstraat bij de eerste rij bomen,

en 1 of 2 aan de haag van den Dilft.

Om 5 uur krijgen wij 150 grenadiers te logeren.

Als ik om 8 uur naar bed ga, schieten alle forten in de

omtrek, te Bornem 5 maal per minuut.

Aantekening (laatste) van E.H. Prior op 29 september :

“Drukke dag. Vertrek der carabiniers en aankomst van

150 grenadiers. Zelfde spel voor eten en drinken.

13 officieren hebben die middag bij ons gegeten,

eveneens 7 brancardiers die bij ons geslapen. Geheel de

dag hebben de kanonnen van onze forten geschoten,

alsook te Walem, Duffel en Wavre St.Catherine.

Des avonds ruim 7 uur hield het schieten op, omdat de

Duitsers schenen te wijken na veel manschappen ver-

loren te hebben. Des ‘s nachts (dinsdag op woensdag)

tussen 2 en 3 uur veel kanongeschot op het fort, hetgeen

ik niet gehoord heb. Ik zou hebben willen vertrekken,

doch er was geen trein. De andere confraters en broeders

hadden geen schrik. Daarbij het schijnt mij onmogelijk




allen weg te gaan en het klooster alleen aan de soldaten

over te laten. Laat ons hopen, dat de goede God zich

onzer ontferme en dat het gevaar weldra moge

verdwijnen. Om 8 uur waren de soldaten in ’t algemeen

ook meer gerust.”


Het eerste nieuws deze morgen is dat de forten van

Liezele en Breendonk de hele nacht geschoten hebben.

Om 2 uur ben ik er van wakker geworden. Om 6 uur

naar het gasthuis om de H. Mis te lezen.

In het dorp van aan het Warregaren tot aan de Ster,

stond de straat vol kanons en munitiewagens vertrek-

kens gereed naar Sint-Amands.

In het Gasthuis zijn gisteren 2 soldaten van het fort

ingebracht. Ze waren licht gekwetst door een accident.

Een kanon brandde te vroeg los voordat de koepel

gedraaid was.

Enige werklieden van Bornem die er nog aan ’t cement

kruien waren, o.a. de Kattebaard, moesten ook weg ge-

dragen worden. Ze kregen hun ogen vol zand. Nog twee

andere lichtgekwetste soldaten werden gebracht. Deze

nacht nog een andere die te Opdorp na de slag 6 uur op

het veld was blijven liggen. Hij was zo koud als een lijk

toen men hem aanbracht, leefde toch nog.

Om 7 ½ trokken honderden vreemde vluchtelingen links

en rechts om een onderkomen te vinden.

Om 8 uur zie ik uit het brandspuithuisje een nieuwe

troep van 450 man door de hof voorbij de calefact naar

de lindendreef marcheren.

Een deel gaat de loopgrachten bezetten buiten de bos-

poort ; de anderen blijven in de dreef. De Komandant,

De Meulenaere, verscheidene dagen ongewassen, komt

zich aan de pomp in het scheerhuis verfrissen; bezichtigt

daarna met 2 andere officieren onze bibliotheek.

Aan de lindendreef, oostkant een meter vijftig van de

bomen, begon de troep op geheel de lengte vanaf de

vijver tot aan de bospoort, met spaden en schoppen een

nieuwe loopgracht te graven. De uitgegraven grond

gooit men in de dreef op de steenweg. Het zijn

grenadiers, allen struise kerels, die, volgens de getui-

genis van hun aalmoezenier, de reputatie hebben van

nog al gemakkelijk te gaan lopen als de vijand het ernstig

meent.

Op de steenweg van Sint-Amands naar Bornem trekken

de hele voormiddag vluchtelingen voorbij met hele

groepen.

Voor de middag werden er ook in de Barelstraat twee

Duitse spionnen aangehouden, ze hadden zich als

Belgisch piotten verkleed, de hond die hen vergezelde,

werd doodgeschoten.

Het kanon buldert geweldig overal zonder ophouden.

Ten 1 uur schoot het fort van Bornem. Kwart na één uur

werd het eerste antwoord, een shrapnel door ons waar-

genomen – een losbranding in de verte, een suizen door

de lucht gedurende enige sekonden, dan een ont-

ploffing, in de lucht een wit wolkje achterlatend.

De eerste, zei men, kwamen een of twee honderd

meters te kort. De anderen op het voorwerk van het

fort. Op een half uur tijd telden wij zowat 6 of 7 Duitse

ontploffingen.

De officieren en soldaten sloegen er weinig of geen acht

op. ’t was enkel een demonstratie van de Duitsers dat ze

daar waren, maar ze zouden geen aanval langs hier op

Antwerpen wagen. Overigens, zegden zij, de ... Major

Allemand trekt af op Namen.

Onze hond John, schijnt de Pruisen te willen bang maken

met nacht en dag te blaffen zo hard hij maar kan.

De komandant is het er echter niet mee eens, en geeft

bevel dat nachtlawijd te staken. John verstond geen

Frans en nu kreeg broeder Remigius de waarschuwing te

horen van de bevelhebber “dat hond nog bass, ik doen

fusiljeer hem”

John moest gisterenavond de kelder in, vandaag werd hij

zijn vroegere eigenaar aangeboden, maar hij was hem de

kost niet waard en John bleef onder het ziekenhuis in de




kelder tegenover de appelkelder, daar kan hij ook dienst

doen.

Kwart voor 4 uur staan wij, Prior, Henricus en Benedictus

in de lindendreef bij de soldaten in de lucht te gapen.

Sedert een half uur komen de obussen en shrapnels zeer

dicht naar het fort aangevlogen. Op minder dan vijf

minuten telden wij er 6 of 7 die naar de abdij afkwamen.

Zij ontploffen op 100-200-300 meters van onze weste-

lijke muur op de macadam naar de Grote Hei.

Een soldaat die aan de schietgaten stond, vertelde dat er

een vrouw die naar de Grote Hei opging, ijlings

omkeerde toen zij op korte afstand voor haar een obus

in de grond zag neerploffen. Een schot is duidelijk

hoorbaar over de abdij heen gesuisd, denkelijk naar onze

abdijtoren. Daarop, aan de galerij, staan wel 10 of 12

soldaten op de uitkijk.

Om 4 uur juist, komen er uit de richting van Antwerpen 2

vliegmachienen over Bornem, tot aan het fort en keren

dan met een lange zwenking langs de houten molen

terug.

Om 4 ½ vertrekt de compagnie grenadiers uit de

dreef langs waar zij dezen morgen binnenkwam.

Een weinig later werd zij vervangen door een

compagnie van het 13e linieregiment. Het fort

van Bornem schiet geweldig en immer meer

suizen de vijandelijke projectielen door de lucht.

Dat gesuis echter – hoewel ook binnenshuis

hoorbaar – maakt op ons geen anderen indruk

dan die van een fusée bij een groot vuurwerk.

Het kanonnengedonder overstemt alles, en ook

daaraan gewent men zich. Toch waren wij

bewust dat het ernstig werd en gevaarlijk buiten

te blijven.

Na korte beraadslaging besloten wij maar om 5

uur volgens gewoonte het officie in de koor te

doen. Wij waren pas in gang als er dreunende

losbrandingen, zoals wij er nog geen gehoord

hadden, de kerk deden daveren. Het duurde

bijna heel het officie en met regelmatige pozen.

Onder de recreatie zegt ons een officier dat het

Engelse kanons zijn, die pas aangekomen,

opgesteld zijn in de Breeveldstraat niet ver van

het kapelleke Van Vracem, over het fort heen

schieten naar Baasrode.

Daar waren de Duitsers bezig een pont te maken

over de Schelde : hun werk wordt vernietigd. Die

kanons dragen wel 3 uur ver. Te Baasrode staat

een hoef en een groot batiment in brand. De

lucht in die richting is er vuurrood. De telefoon

aan onze voordeur, door de wachtpost op de

toren ingelicht, seint naar het fort dat er 2.000 Duitsers

een schuilplaats zochten in het park van Nieuwland te

Opdorp, en kort daarop braakten de Engelse kanons en

die van de forten te Bornem en Puurs vuur en vlam in die

richting. Ook daar was brand in de lucht te zien.

’t werd reeds donker en vanuit onze hof zagen we de

losbranding der kanonnen voordat wij ze hoorden. Een

ander officier vertelde ons nog dat er in de bossen van

Sint-Amands en Mariekerke nog vier of vijf onzer veld-

batterijen verscholen lagen om er de Pruisen een ver-

rassing aan te bieden, als zij het wagen zouden naar

Bornem te komen.

De soldaten hadden reeds stukken van shrapnels, die op

de macadam terecht gekomen waren.

Om 7 ½ zwegen de kanonnen en om 8 uur gaan we

slapen.

1914 09 dagboek van doninck

Documents

Transcript of 1914 09 dagboek van doninck