16406 CNAC Dossier146NLV5 · 2019. 12. 11. · Arbeidsmiddelen voor het uitvoeren van werken op...

Arbeidsmiddelen voor het uitvoeren van werken op hoogte

ARBEIDSMIDDELEN VOOR HET UITVOEREN VAN WERKEN OP HOOGTE

BUNDEL146

2/2016

DO

SSIE

R

Arbeidsmiddelen voor het uitvoeren van werken op hoogteBundel 146

De Constructiv dossiers zijn driemaandelijkse uitgaven van Constructiv. In dezelfde reeks zijn nog andere dossiers beschikbaar (vroeger navb dossiers genoemd). De Constructiv dossiers bestaan ook in het Frans.

REDACTIEChristian Depue, Veerle De Saedeleer, Véronique le Paige, Marie Ronsmans, Emmy Streuve, Isabelle Urbain, Meike van der Veur, Evy Vinck.

VERANTWOORDELIJKE UITGEVERBruno Vandenwijngaert - ConstructivKoningsstraat 132/1 • 1000 Brusselt +32 2 209 65 65f +32 2 209 65 00E-mail: [email protected]: www.constructiv.be

AANSPRAKELIJKHEIDHet redactiecomité van de Constructiv dossiers streeft steeds naar betrouwbaarheid van de gepubliceerde informatie, rekening houdend met de huidige stand van de regelgeving en de techniek.Noch het redactiecomité, noch Constructiv kunnen echter aansprakelijk worden gesteld voor de gepubliceerde informatie. De raadgevingen in deze publicatie ontslaan de lezer niet van de verplichting om de geldende regelgeving na te leven.

BESTELLINGEN EN TARIEVENVia www.constructiv.been gratis downloadbaar via www.buildingyourlearning.be

OPMAAK EN DRUKWERKFriso Claesenwww.psp.be

Constructiv 2016Deze publicatie is beschikbaar onder de licentie Creative Commons: Naamsvermelding-NietCommercieel-GelijkDelen. Deze licentie laat toe het werk te kopiëren, distribueren, vertonen, op te voeren, en om afgeleid materiaal te maken, zolang Constructiv vermeld wordt als maker van het werk, het werk niet commercieel gebruikt wordt en afgeleide werken onder identieke voorwaarden worden verspreid.https://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/deed.nl

192201

1. Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32. Gebruik van ladders . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3

2.1. Probleemstelling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32.2. Wettelijke bepalingen en algemene eisen voor ladders . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3

2.2.1. Keurmerk voor ladders . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42.2.2. Indeling volgens de materiaaleigenschappen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4

2.3. Werken op een ladder . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52.3.1. De opstelling van een ladder . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62.3.2. De zijdelingse stabiliteit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72.3.3. Lengte van de ladder . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72.3.4. Hulpstukken bij het opstellen van een ladder . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72.3.5. Specifieke laddertypen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82.3.6. Onderhoud . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92.3.7. Controle van ladders . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10

3. Gebruik van steigers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103.1. Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103.2. De gevolgen van het KB van 31 augustus 2005 voor het gebruik van steigers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113.3. Ontwerp en berekening van een steiger . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12

3.3.1. Indeling volgens type werk en toelaatbare belasting (volgens NBN EN 12811-1, tabel 3) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133.3.2. Indeling volgens breedte van de werkvloeren (volgens NBN 12811-1, tabel 1) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133.3.3. Indeling volgens soort toegang . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13

3.4. Opbouw steiger . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 143.4.1. Aanbrengen van bijkomende uitrusting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 143.4.2. Persoonlijke en collectieve beschermingsmiddelen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 153.4.3. Controle en indienststelling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 153.4.4. Vereiste competenties voor de steigergebruikers en steigermonteurs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 153.4.5. Informatie en documenten voor een veilig gebruik en een veilige montage . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16

3.5. Aandachtspunten bij het opmaken van de gebruiksinstructies . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 173.5.1. Werkvlak of loopplatform . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 173.5.2. Belasting van het platform . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 173.5.3. Belemmering van de doorgang . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 173.5.4. Val van personen en voorwerpen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 173.5.5. Specifieke risico’s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17

3.6. Specifieke vloersystemen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 183.6.1. Werkconsoles . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 183.6.2. Opvangvloeren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 183.6.3. Horizontale veiligheidsnetten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 183.6.4. Doorvalvloeren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 193.6.5. Enkele oplossingen met keuzebepalende factoren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20

3.7. Keuze van het type steiger . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22

4. Gebruik van schaarliften en hoogwerkers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 264.1. Gebruik van hoogwerkers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 264.2. Keuring . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 264.3. Ongevalsoorzaken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 264.4. Samenvattende risicoanalyse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 274.5. Veiligheidsinstructies . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27

4.5.1. Hoogwerker . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 274.5.2. Schaarlift . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29

4.6. Elektrische luchtlijnen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 294.7. Aandachtspunten bij de aankoop of huur van een hoogwerker . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 304.8. Keuze van persoonlijke valbeveiliging . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30

5. Leuningsystemen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 315.1. Wettelijke bepalingen – KB collectieve beschermingsmiddelen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31

5.1.1. Algemene bepalingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 315.1.2. Bijlagen KB collectieve beschermingsmiddelen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31

5.2. Dakrandbeveiliging . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 325.2.1. Klasse A . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 325.2.2. Klasse B . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 325.2.3. Klasse C . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32

6. Werken vanuit een opgehangen personenbak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 336.1. Mobiele hangsteigers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 336.2. Personenbak die aan een kraan opgehangen is . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 336.3. Betonneerbak met werkplatform . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 346.4. Container die aan een kraan opgehangen is . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34

7. Besluit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 358. Controlelijsten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36

8.1. Controlelijst voor het gebruik van ladders . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 368.2. Controlelijst voor hoogwerkers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 368.3. Leidraad keuze steiger voor huur/aankoop . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37

8.3.1. Afmetingen steiger . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 378.3.2. Activiteiten waarvoor de steiger geschikt moet zijn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 378.3.3. Opvangvloer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 378.3.4. Leuningen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 388.3.5. Toegang . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 388.3.6. Voorzieningen veilige montage/demontage . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 398.3.7. Bijkomende uitrustingsmiddelen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 398.3.8. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39

9. Regelgeving en normen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4010. Bibliografie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41

INHOUD

CONSTRUCTIV DOSSIER 2/2016

Arbeidsmiddelen voor het uitvoeren van werken op hoogte 3© navb-cnac Constructiv 2016

1. InleidingPersonen of voorwerpen die vallen van hoogte, veroorzaken een op de drie dodelijke arbeids-

ongevallen en ongevallen met blijvende invaliditeit in de bouwsector. Daarmee is werken op hoogte

een van de belangrijkste oorzaken van dit soort ongevallen, wat ook bevestigd wordt tijdens de

werfbezoeken van de navb-adviseurs. Zij stellen immers vast dat meer dan 40% van de ladders of

steigers in slechte staat zijn of niet correct gebruikt worden. Naar aanleiding daarvan brengen we

het thema opnieuw in de aandacht via de campagne Veilig werken op hoogte.

Net als in andere welzijnsgerelateerde regelgevingen moet de gebruiker zelf de risico’s analyseren

en kunnen verantwoorden waarom hij kiest voor een bepaald arbeidsmiddel om een bepaalde acti-

viteit uit te voeren. Deze aanpak is uiteraard een tweesnijdend zwaard: enerzijds krijgt de gebruiker

meer vrijheid, maar anderzijds heeft hij minder wettelijke houvast.

Dit dossier heeft tot doel de gebruiksvoorschriften voor de verschillende arbeids- en bescher-

mingsmiddelen voor werken op hoogte toe te lichten. We zullen hierbij een overzicht geven van

de beschikbare middelen, met een korte beschrijving van de toepassingen ervan en de eventu-

ele specifieke veiligheidsaspecten. Niet enkel het gebruik van ladders, verschillende steigertypes,

schaarliften, hoogwerkers en het gebruik van een personenbak komen aan bod, maar ook de ver-

schillende collectieve beveiligingsmiddelen, met name consoles en opvangvloeren, horizontale

vangnetten en ten slotte ook de persoonlijke valbeveiligingssystemen.

Dit dossier is bijgevolg een onmisbaar hulpmiddel bij het opstellen van een risicoanalyse en bij de

keuze van een aangepast arbeidsmiddel voor het uitvoeren van specifieke werkzaamheden op hoogte.

2. Gebruik van ladders

2.1. ProbleemstellingHet gebruik van ladders en bouwtrappen is een vaak voorkomende oorzaak van geregistreerde

ongevallen. Met een ladder is het mogelijk om werkplatformen, steigers en andere hoger gelegen

niveaus te bereiken. Een ladder is dus een hulpmiddel om een hoogteverschil te overbruggen

en is in wezen niet bedoeld om werken op uit te voeren.

In navb dossier 145 werd al uitvoerig ingegaan op ladders die gebruikt worden tijdens de afwer-

kingsfase van een bouwwerk. In dit dossier wordt ingegaan op de meest gebruikte laddertypes

in de bouwsector.

2.2. Wettelijke bepalingen en algemene eisen voor laddersDe bepalingen in verband met het gebruik van ladders zijn opgenomen in artikels 8, 9 en 10 van het

koninklijk besluit (KB) van 31 augustus 2005 betreffende het gebruik van arbeidsmiddelen voor

tijdelijke werkzaamheden op hoogte. Dit KB is de omzetting van de Europese Richtlijn 2001/45/ EG

van 27 juni 2001.

Aangezien ladders arbeidsmiddelen zijn, moeten ze voldoen aan de bepalingen uit het koninklijk

besluit van 12 augustus 1993 betreffende het gebruik van arbeidsmiddelen. Wie een ladder koopt, kan

er het best op letten dat deze ladder voldoet aan de constructie-eisen voor ladders uit de norm NBN

EN 1311. De koper kan ook een bijkomend keurmerk voor ladders eisen, het zogenaamde VGS-label.

1 NBN EN 131 - Ladders - Deel 1: Termen, types, functionele afmetingen en Deel 2: Eisen, beproeving, merking

Figuur 2: Voorbeeld van een VGS-label

Figuur 1: Een bevestigingsmogelijkheid voor een ladder

om te vermijden dat ze wegschuift

4 NAVB DOSSIER • N° 146 © navb-cnac Constructiv 2016


2.2.1. Keurmerk voor ladders

Als het VGS-label op een ladder aangebracht is, werd de ladder gebouwd overeenkomstig de Bel-

gische normen.

De procedure voor het toekennen van een VGS-label omvat:

• een onderzoek van het dossier van de ladder waarvoor het label wordt aangevraagd. Dit dossier

wordt ingediend door de fabrikant of de leverancier

• een reeks initiële aanvaardingsproeven waaraan de ladder onderworpen wordt

• de uitwerking van een procedure voor gelijkvormigheidskeuring om te waarborgen dat alle

gefabriceerde ladders aan dezelfde criteria beantwoorden als de criteria die aan het prototype

werden gesteld

De veiligheid van een ladder is gewaarborgd als:

• het VGS-label op de ladder is aangebracht

EN

• de leverancier hierbij een certificaat voegt waarin de volgende elementen staan:

de naam van de leverancier

de typebenaming van de ladder

de bevestiging dat het geleverde product overeenstemt met het type-exemplaar waarvoor

het label werd toegekend

Opmerking

Het VGS-keurmerk is niet uitsluitend bestemd voor ladders, maar bijvoorbeeld ook voor speeltoestel-

len op een speelterrein dat toegankelijk is voor het publiek.

Naast de reglementaire bepalingen en de richtlijnen van de normen, moet bij de aankoop en het

gebruik van ladders ook rekening gehouden worden met de specifieke eigenschappen en eisen

voor bepaalde types ladders.

Wat de vorm betreft, kunnen ladders ingedeeld worden in vier hoofdgroepen: enkele ladders,

dubbele ladders, schuifladders en omvormbare ladders. Daarnaast zijn er nog speciale ladders, zoals

platformladders, hangladders en dakladders.

De afstand tussen de sporten van een ladder bedraagt 25 tot 30 cm (dit is de hartafstand: de

afstand tussen het midden van de ene sport en het midden van de volgende sport). Deze afstand

tussen de sporten moet dezelfde zijn over de gehele lengte van de ladder.

2.2.2. Indeling volgens de materiaaleigenschappen

Hierna worden een aantal specifieke kenmerken gegeven van respectievelijk houten, metalen

en kunststof ladders.

Houten ladders

• stevig en gemakkelijk te herstellen

• relatief zwaar

• moeten degelijk opgeborgen en onderhouden worden

• voor werken in de nabijheid van elektriciteit te verkiezen boven metalen ladders

• De draagbomen moeten bestaan uit langvezelig foutenvrij hout, stevig zijn en voldoende

weerstand bieden.

• Ter versteviging kan een draad of lichte kabel in de bomen verwerkt worden.

Metalen ladders (aluminium of staal)

• meestal vervaardigd uit een aluminiumlegering of uit staal

• hoge breukweerstand

• schuiven gemakkelijker weg, schommelen of vallen eerder om dan houten ladders

• kunnen het best bovenaan vastgemaakt worden, antislipschoenen voor de ladderbomen zijn

noodzakelijk

• buigen makkelijker door dan houten ladders


• er bestaan combinaties van een houten profiel met een aluminium omhulsel, deze buigen

minder snel door, maar zijn veel zwaarder

• weerstaan aan extreme temperatuurschommelingen en corrosie

• niet bruikbaar bij werken aan elektriciteit

• de sporten mogen niet loskomen of draaien

• ronde sporten best vermijden (zie figuur 3) en risico op uitglijden vermijden door de sporten te

voorzien van groeven en nerven

Kunststof ladders

• de ladderbomen in polyester zijn versterkt met glasvezel

• de sporten zijn vervaardigd uit aluminium of kunststof

• bieden meer weerstand tegen doorbuigen dan aluminium ladders

• elektrisch geïsoleerd en daarom zeer geschikt in de nabijheid van elektrische leidingen (zie

figuur 4)

• worden minder aangetast door agressieve producten, ideaal voor de chemische industrie

• hoge kostprijs

• moeilijk te herstellen

Overzicht laddertypes

Zoals hierboven reeds werd aangegeven, heeft elk laddertype zijn voor- en nadelen. De kenmerken

van de belangrijkste laddertypes worden nog eens samengevat in tabel 1:

Tabel 1: Samenvatting van de materiaaleigenschappen van verschillende laddertypes

EIGENSCHAPPEN Houten ladders Aluminium ladders Stalen ladders Kunststof ladders

Brandweerstand geen slecht zeer hoog geen

Elektrische weerstand goed slecht slecht goed

Roestweerstand zeer goed minder goed goed zeer goed

Weerstand tegen

slijtage

goed zeer goed goed uv-aantasting

Chemische weerstand zeer goed minder goed minder goed zeer goed

Weerstand tegen

verrotting

minder goed zeer goed zeer goed zeer goed

Hanteerbaarheid goed zeer goed slecht goed

Onderhoud veel weinig veel weinig

Levensduur kort lang minder lang lang

Antislipprofielen niet noodzakelijk noodzakelijk noodzakelijk noodzakelijk

Kostprijs 100% min. 120% varieert sterk 200%

2.3. Werken op een ladderLadders zijn eigenlijk alleen bedoeld om een hoogteverschil te overbruggen. Artikel 8 van het KB

van 31 augustus 2005 stelt het volgende:

“De werkgever beperkt het gebruik van ladders, trapladders en platformladders als werkpost op hoogte tot

omstandigheden waarin, gelet op de bepalingen van artikel 5, het gebruik van andere, veiligere arbeids-

middelen niet verantwoord is, gelet op het geringe risico en gelet op, hetzij de korte gebruiksduur, hetzij

de bestaande kenmerken van de arbeidsplaats en werkposten die de werkgever niet kan veranderen.”

Hieruit kan worden afgeleid dat werken op een ladder niet verboden is. Ladders kunnen en mogen

gebruikt worden om werken van korte duur uit te voeren of wanneer het onmogelijk is om veiligere

arbeidsmiddelen te gebruiken. In de regelgeving wordt echter niet uitdrukkelijk vermeld wat een

‘werk van korte duur’ is. Wel wordt gesteld dat hiervoor een risicoanalyse moet worden uitgevoerd.

In dat verband vermeldt artikel 9 van hetzelfde KB:

“Onverminderd de bepalingen van artikel 7 1°, zorgt de werkgever er voor dat de ladders, trapladders en

platformladders worden gebruikt binnen de grenzen die worden opgelegd door het ontwerp ervan en

zodanig worden geïnstalleerd en uitgerust dat het vallen van hoogte wordt voorkomen.

Figuur 3: Een vlak afgewerkte sport met goede

antislipeigenschappen

Figuur 4: Een elektrisch geïsoleerde ladder met

ladderbomen in kunststof



De ladders, trapladders en platformladders worden zodanig geplaatst dat hun stabiliteit bij de toegang en

tijdens het gebruik ervan gewaarborgd is en dat hun sporten of trappen horizontaal blijven.

Draagbare ladders worden ondersteund en rusten op stabiele en stevige steunpunten met passende

afmetingen zodanig dat zij, inzonderheid, onbeweeglijk blijven.

Het wegglijden van de voet van draagbare ladders tijdens het gebruik wordt tegengegaan hetzij door de

boven- of onderkant van de ladderbomen vast te zetten, hetzij door middel van een antislipinrichting of

een andere gelijkwaardige doeltreffende oplossing.”

Om hieraan een praktische invulling te geven, kunnen de volgende vijf parameters gehanteerd

worden:

• de stahoogte: dit is de afstand van de voeten tot het werkplatform. De stahoogte moet

worden beperkt.

• de effectieve statijd: dit is de volledige tijdsduur dat de werknemer op een ladder staat voor

één project. Deze parameter kan worden gebruikt als criterium voor de bepaling van wat een

‘werk van korte duur’ is.

• de krachtuitoefening: enkel het gebruik van handgereedschappen en lichte machines op

batterijen is toegelaten op een ladder. Indien er voor het uitvoeren van de werken gebruik

moet worden gemaakt van machines die uitgerust zijn met voedingskabels, mag geen ladder

gebruikt worden.

• de reikwijdte: indien de werknemer verder dan één armlengte moet reiken, moet de ladder

worden verplaatst.

• de windkracht: als de windsnelheid meer dan 6 beaufort bedraagt, mag er niet op hoogte

gewerkt worden vanop een ladder.

2.3.1. De opstelling van een ladder

De stabiliteit van een ladder hangt grotendeels af van de opstellingshoek. Bij een te verticale stand

bestaat het risico dat de ladder achterover valt of zijwaarts wegglijdt. Een te horizontaal opgestelde

ladder daarentegen zal gemakkelijk onderuitglijden of vlugger breken.

Uit proeven en berekeningen blijkt dat een ladder het stabielst staat en het gemakkelijkst gebruikt

kan worden als de afstand tussen de laddervoeten en de muur gelijk is aan een vierde van de totale

gebruikslengte van de ladder. De gebruikslengte van een ladder is de lengte tussen het onderste

steunvlak en het steunpunt bovenaan.

In de praktijk komt dit overeen met een opstellingshoek van 75° tussen de ladder en de bodem

waarop de ladder staat. Meestal zegt men dat de opstellingshoek van een ladder tussen 68° en

75° moet liggen.

Er bestaan twee eenvoudige methoden om de juiste opstellingshoek van een ladder te controleren:

Eerste methode

Een persoon gaat zijdelings tegen de

ladder staan, met zijn scheenbeen

tegen de onderste sport. Indien de

ladder correct is opgesteld, moet hij

de ladderboom met zijn elleboog

kunnen raken als hij zijn arm buigt (zie

figuur 5).

Tweede methode

Een persoon gaat met zijn gezicht naar

de ladder staan en zet de tippen van

zijn schoenen tegen de ladderbomen.

Bij een correcte opstelling kan hij met

gestrekte arm de sport op armhoogte

vastnemen (zie figuur 6).Figuur 6: Een tweede methode om de juiste hoek van

de ladder te bepalen

Figuur 5: Een eerste methode om de juiste hoek van de

ladder te bepalen


Een juiste opstellingshoek is geen garantie voor de stabiliteit van een ladder. Ook de stevigheid van

de bodem waarop de ladder staat, de wrijvingscoëfficiënt tussen de laddervoeten en de bodem, de

wrijvingscoëfficiënt tussen het steunpunt van de ladder en het element waartegen ze aanleunt, zijn

belangrijke factoren die de stabiliteit bepalen.

Een ladder boven- en onderaan vastmaken is het doeltreffendste middel om de stabiliteit

ervan te verzekeren.

Het beklimmen van een ladder: de driepuntsmethode

Om een ladder op een veilige manier te beklimmen, moet de gebruiker altijd op drie verschil-

lende punten contact hebben met de ladder. Hij moet met andere woorden zijn beide handen

aan de sporten en één voet op een sport houden als hij zijn andere voet verplaatst en twee voeten

op een sport en één hand aan een sport als hij zijn andere hand verplaatst. Daarom spreken we van

de driepuntsmethode.

Deze methode houdt in dat er geen materiaal of gereedschap in de hand gedragen kan worden

bij het beklimmen van een ladder. Licht handgereedschap kan wel opgeborgen worden in een

gereedschapsgordel.

2.3.2. De zijdelingse stabiliteit

Een ladder die op een stevige ondergrond staat met een juiste opstellingshoek, kan zijdelings omval-

len wanneer de gebruiker te ver naast de ladder reikt. Daarom mag het zwaartepunt van zijn lichaam

niet buiten het steunpunt van de ladder komen.

Bij het reiken naast een ladder vermindert de wrijvingsweerstand tegen zijdelings wegglijden. Verder

kan het ook gebeuren dat er één ladderboom loskomt van de muur.

Dit risico kan geminimaliseerd worden door de steunpunten van de ladder te verbreden. Dat

kan door gebruik te maken van een stabilisatiebalk (zie figuur 8) of een ladder met verwijde lad-

derbomen. Om deze methode te kunnen toepassen, moet de ladder bovenaan tegen een vlakke

wand steunen.

Zijdelings wegglijden kan ook voorkomen worden door antislipstroken aan te brengen op de

bovenste steunpunten van de ladder.

Er bestaan ook speciale uitvoeringen, zoals ladderhaken, beugels om ladders tegen palen te zetten

en afstandhouders (bijvoorbeeld om ruiten schoon te maken). Een andere mogelijkheid bestaat erin

de steunpunten bovenaan te verbreden.

2.3.3. Lengte van de ladder

Artikel 9 van het KB van 31 augustus 2005 stelt dat toegangsladders voldoende ver boven het toe-

gangsniveau moeten uitsteken.

Het is wenselijk dat een ladder die naar een hoger niveau leidt, minstens 1 m boven het te betre-

den oppervlak uitsteekt.

2.3.4. Hulpstukken bij het opstellen van een ladder

De grond waarop een ladder opgesteld wordt, kan verstevigd worden door gebruik te maken van

een bodemplank. Hierdoor wordt de drukkracht van de ladderbomen overgebracht op een veel

groter oppervlak, waardoor wegzakken verhinderd wordt.

De voet van een ladder kan eveneens uitgerust worden met antislipschoenen. Antislipschoenen

bestaan in verschillende types, bijvoorbeeld scharnierend of afgerond (zie figuur 11), in rubber of in

hardere kunststofmaterialen.

Ladders op gladde betonvloeren plaatsen kan aanleiding geven tot zware ongevallen omdat de

ladder gemakkelijk kan wegglijden, zelfs wanneer ze voorzien is van ladderschoenen (zie figuur 12).

Het gebruik van dubbele ladders of omvormbare ladders is in dit geval zeker af te raden.

Figuur 7: Driepuntsmethode

Figuur 8: Een stabilisatiebalk verhoogt de zijdelingse

stabiliteit

Figuur 9: Het gebruik van hulpstukken om een ladder

op te stellen op een plaats met een niveauverschil



Voor werken op een niet-horizontale of een ongelijke ondergrond (zoals een helling of een

trap) bestaan er ook hulpstukken.

Er bestaan ook hulpstukken om ladders op te stellen op andere moeilijke plaatsen (bijvoorbeeld

op de hoek van een gebouw).

2.3.5. Specifieke laddertypen

Naast de reeds aangehaalde algemene eisen, kunnen bijkomende eisen opgelegd worden aan spe-

cifieke laddertypen. Enkele hiervan worden hierna besproken.

Dubbele ladder

Een dubbele ladder moet aan de top verbonden zijn door verbindingsscharnieren. De spreid-

stand van de ladder moet verzekerd worden door kettingen of starre verbindingen zoals beu-

gels of staven (zie figuur 14) om te voldoen aan de verplichte normen.

De opstellingshoek is dezelfde als bij een enkele ladder. Dit betekent dat elk van de twee ladderhelf-

ten een hoek van 65° à 75° met de bodem moet vormen. De maximale afstand tussen de voeten van

de twee ladderhelften mag dus nooit groter zijn dan de helft van de ladderlengte.

De bovenzijde van de twee ladderhelften van een dubbele ladder mag niet afgeschuind wor-

den. De drukkracht moet opgevangen worden door de scharnierpunten en de starre verbindingen

en niet door de bovenkant van de ladderbomen. Bij het openzetten van de ladders zou de druk-

kracht op de bovenzijde van de ladderhelften anders te groot worden, waardoor de ladderbomen

kunnen vervormen of inscheuren.

Schuifladder

Een schuifladder wordt gebruikt om grotere hoogten te bereiken. Ze bestaat meestal uit twee of drie

delen. Het uitschuiven van lange ladders wordt makkelijker gemaakt door de bovenste steunpunten

van wielen te voorzien. Op die manier kunnen de steunpunten omhoog gerold worden tegen de

steunwand.

Bij het gebruik van schuifladders moet er steeds op geIet worden dat de laddergedeelten elkaar

met twee of drie sporten overlappen, en dit volgens de instructies van de fabrikant (zie figuur 15).

Sommige constructeurs plaatsen een blokkeerpen op schuifladders, waardoor de maximale uit-

schuiflengte beperkt wordt.

Er zijn twee soorten schuifladders:

• Schuifladders die met de hand uitgeschoven worden en waar aan het uitschuifbare deel haken

bevestigd zijn die steunen op de sporten van het onderste deel. Dit model van uitschuifbare

ladder kan gemakkelijk omgevormd worden tot een dubbele ladder en de delen kunnen ook

aangewend worden als enkele ladders.

• Schuifladders die voorzien zijn van een optrekinrichting met een touw. Deze ladders moeten

steeds met het optrekkoord naar de gebruiker toe geplaatst worden. Indien de ladder

omgekeerd geplaatst wordt, worden de beugels die de laddergedeelten met elkaar verbinden

ter hoogte van de ladderbomen, overbelast wanneer de ladder wordt beklommen.

Figuur 12: Een ladder op een gladde betonvloer

plaatsen kan tot zware ongevallen leiden

Figuur 13: Ladderschoenen geven een ladder

meer stabiliteit

Figuur 10: Het gebruik van hulpstukken om

een ladder op te stellen op een trap

Figuur 11: Hulpstuk om een ladder op te

stellen tegen een hoek van een gebouw

Figuur 14: De spreidstand van een dubbele ladder,

verzekerd met starre verbindingen

Figuur 15: Een driedelige omvormbare ladder waarbij de

laddergedeelten elkaar met minstens 1 m overlappen


Vaste ladder

Bij het gebruik van een vaste ladder (bijvoorbeeld in schachten, kokers, op ketels, schoorstenen)

moet steeds een kooi geplaatst worden als valbescherming. Deze kooi mag pas beginnen op een

hoogte van 2 meter, zodat de ladder vrij betreden kan worden. Indien er geen kooi geïnstalleerd

kan worden, moet persoonlijke valbescherming worden gebruikt. Op de vaste ladder wordt dan

bij voorkeur een rail voorzien waarop een antivaltoestel loopt dat verbonden wordt met de antival-

gordel van de gebruiker.

Volgens de norm NBN EN ISO 14122-4:20042 moeten rustplatformen voorzien worden zodra de

vaste ladder hoger is dan 10 meter. Deze platformen moeten voorzien worden om de 6 meter. Ze

kunnen vast of opklapbaar zijn en bieden de werknemer de mogelijkheid om even te rusten bij het

klimmen of afdalen.

Platformladder

Een platformladder wordt gebruikt voor werken op een beperkte hoogte waarbij de werknemer de

beide handen vrij moet hebben, bijvoorbeeld de plaatsing van verlichtingsarmaturen. Belangrijk bij

een platformladder is dat de beschermbeugel hoog genoeg boven het werkplatform aangebracht

is (circa 1 m erboven), zodat hij voldoende bescherming biedt. De sporten van de ladder zijn bij

voorkeur ook voorzien van groeven, zodat ze niet glad zijn. Uiteraard kan een platformladder enkel

gebruikt worden op een stabiele ondergrond (bijvoorbeeld beton).

Trapladder

Bij trapladders is het belangrijk dat de steunbeugel aan het platform minstens 60 cm hoog is. Hierbij

gaat de voorkeur uit naar ladders die een steunbeugel hebben met een opbergvakje (handig voor

gereedschap).

Bij het dichtklappen mag een trapladder geen risico op geknelde vingers met zich meebrengen.

Treden met kunststof stootranden kunnen kwetsuren veroorzaken aan de benen.

Een trapladder die regelmatig verplaatst moet worden, heeft bij voorkeur verende wielen.

2.3.6. Onderhoud

De kwaliteit van de ladder kan onder andere verminderen door slijtage, ouderdom of blootstelling

aan weersomstandigheden. Een regelmatig nazicht en een degelijk onderhoud van de ladder

zijn dus noodzakelijk.

Om het regelmatig onderhoud en de controle van ladders vlot te laten verlopen, is het zinvol om

de ladders te nummeren en hiervan een register bij te houden. Een degelijke en systematische

controle van alle ladders in de onderneming moet minstens tweemaal per jaar gebeuren.

2 NBN EN ISO 14122-4:2004: Veiligheid van machines - Vaste toegangsmiddelen tot machines en industriële installaties - Deel 4: Vaste

ladders

Figuur 16: Het gebruik van een schuifladder

Figuur 18: Voorbeeld van een platformladderFiguur 17: Spreidstand van een

dubbele ladder met verbindingen

Figuur 19: Voorbeeld van een vaste ladder

met klimkooi

Figuur 20: Trapladder met verende wielen



Een defecte ladder moet onmiddellijk gemerkt en weggenomen worden, zodat ze niet meer

gebruikt kan worden. Indien de ladder niet meer hersteld kan worden, moet ze onmiddellijk ver-

nietigd worden. Indien een ladder hersteld kan worden, gebeurt deze herstelling bij voorkeur door

de fabrikant zelf.

Dit zijn enkele belangrijke controlepunten:

• de bevestiging van de sporten in de ladderbomen

• de eventuele vervorming van bomen en sporten

• de staat van sporten en ladderbomen:

corrosie bij stalen ladders

barsten bij houten ladders

breuken bij polyester ladders

De aard van het onderhoud en de specifieke controlepunten hangen onder andere af van het mate-

riaal waaruit de ladder bestaat.

Houten ladder

Een houten ladder moet steeds gecontroleerd kunnen worden op mogelijke fouten en mag niet

behandeld worden met vulmiddelen of bedekkingsmiddelen, omdat die fouten kunnen verbergen.

Houten ladders moeten ook beschut worden tegen zon en regen en worden bij voorkeur hori-

zontaal hangend of verticaal rechtstaand opgeborgen en niet op de grond gelegd. Ze kunnen

horizontaal opgeborgen worden door de onderste ladderboom te laten rusten op drie muurhaken,

terwijl de bovenste ladderboom door één haak wordt tegengehouden (zie figuur 21).

Metalen ladder

Een stalen ladder is onderhevig aan corrosie. Ze moet dan ook geschilderd, gegalvaniseerd of op

een andere manier tegen roest beschermd worden. Ook aluminium ladders kunnen corroderen

onder invloed van scheikundige producten. De sporten moeten regelmatig gereinigd worden,

want de antislipgroeven in de treden en de sporten zijn meestal zo klein dat ze vlug glad worden

door vuilophoping.

Kunststof ladder

Bij een kunststof ladder, die vervaardigd is uit met glasvezel versterkt polyester, is het onderhoud

beperkt. Toch is het aangewezen de ladder regelmatig te reinigen met water en zeep.

2.3.6. Controle van ladders

Op dit ogenblik stelt de Belgische wet dat ladders regelmatig gekeurd moeten worden door een

bevoegd persoon. Dat houdt in dat een onderneming haar ladders kan laten keuren door een

externe dienst voor technische controle, maar dat dit geen absolute vereiste is. Volgens de

Belgische wet mag een ladder ook gekeurd worden door een persoon die door de werkgever is

aangesteld, waarbij de werkgever ervan overtuigd is dat die persoon voldoende kennis en ervaring

in verband met ladders heeft om de keuring op een correcte manier uit te voeren. De persoon die

een ladder keurt, maakt ook een verslag op van zijn bevindingen. In navb dossier 145 staat een

controlelijst met de belangrijkste constructie-eisen voor de verschillende laddertypen.

3. Gebruik van steigers

3.1. InleidingHet komt regelmatig voor dat de plaats van de werkzaamheden zich op een te grote hoogte bevindt

om de werken vanaf de begane grond uit te voeren. Zo zijn er bijvoorbeeld al bijkomende hulp-

middelen nodig om een plafond te schilderen of verlichting op te hangen.

Figuur 21: Een houten ladder moet goed ondersteund

worden als ze horizontaal wordt opgeborgen


Deze hulpmiddelen kunnen zeer divers zijn: ze variëren van een eenvoudig trapladdertje tot een

metershoge steiger. Uit dit brede aanbod van middelen moet de uitvoerder de juiste keuze maken

en een hulpmiddel kiezen dat hem toelaat om de werken niet alleen op een comfortabele en betaal-

bare manier, maar ook op een veilige manier uit te voeren. Jammer genoeg wordt regelmatig vast-

gesteld dat de uitvoerder wel denkt aan het comfort en de kostprijs, maar de veiligheid uit het

oog verliest.

In de praktijk wordt vaker gekozen voor materieel dat de gebruikers al kennen of dat al ter beschik-

king staat dan dat er rekening gehouden wordt met de reële omstandigheden op de bouwplaats.

Voor veel werken is het gebruik van een steiger aangewezen, zeker als:

• de werken op grote hoogte uitgevoerd moeten worden en een val mogelijk schadelijke

gevolgen heeft

• de gebruikers hun beide handen moeten gebruiken voor de uitvoering van de werken en het

gebruik van een ladder dus niet veilig is voor deze werkzaamheden

• de gebruikers zich voor de uitvoering van de werken regelmatig moeten verplaatsen, en dit over

de volledige breedte van de gevel

• het voor de uitvoering van de werken nodig is om materialen op te slaan in de buurt van de

plaats waar de werken uitgevoerd worden

• er materialen geleid moeten worden die met de kraan worden gehesen, zoals bij het plaatsen

van geprefabriceerde elementen of het betonneren van wanden of kolommen met een

betonneerbak

• …

Een element dat vaak uit het oog verloren wordt, is dat de woorden “steiger” en “stelling” een zeer

brede betekenis hebben en verschillende types van steigers omvatten. Bij de keuze van het type

steiger moet de uitvoerder zich baseren op de plaatselijke omstandigheden:

• de hoogte waarop gewerkt moet worden en de eisen die de norm oplegt voor het gekozen

type steiger

• de kosten die verbonden zijn aan het monteren, demonteren, ombouwen of verplaatsen van de

steiger

• de tijd dat de werken zullen duren

• de staat van de ondergrond waarop de steiger geplaatst moet worden of de staat van de

steunen of de draagconstructie waaraan de steiger opgehangen wordt

• de hinder die de steiger veroorzaakt voor de uitvoering van de werken, de vrijwaring van

doorgangen op de werf of op de openbare weg, …

Er bestaat dus geen standaardoplossing.

3.2. De gevolgen van het KB van 31 augustus2005 voor het gebruik van steigersSteigers worden meestal gebruikt bij werken op een zekere hoogte. Dit brengt de volgende risico’s

met zich mee:

• val van personen

• val van voorwerpen

Wat zijn de concrete gevolgen van de wetswijziging van 31 augustus 2005 voor het gebruik van

steigers? Samengevat kunnen we stellen dat er twee voorwaarden zijn met betrekking tot het

gebruik van steigers:

1. Voor elke steiger moet een steigerdocument aanwezig zijn. Een steigerdocument bestaat uit

twee delen. Het eerste deel omvat de montage- en gebruiksinstructies van de gebruikte steiger,

het tweede deel is de berekeningsnota die voor elke steiger moet worden opgesteld. Indien de

steiger in overeenstemming is met de norm NBN EN 128103 of met de norm NBN EN 1004EN 100444, kan

in de berekeningsnota worden verwezen naar het certificaat van conformiin de berekeningsnota worden verwezen naar het certificaat vanin de berekeningsnota worden verwezen naar het certificaat van conformiteit met de norm in

p voorwaarde dat de montage instructide dat dekwestie, op voorwaarde dat de montage-instructies van de constructeur gevolgd werden.

3 NBN EN 12810: Gevelsteigers vervaardigdgers vervaardigd van geprefabriceerde bouwdelen

4 belastingen veilig004: Rolsteigers opgebouwd uit geprefabriceerde onderdelen - Materialen, afmetingen, bepg bouwd uit fabriceerde onderdelen - Materialen, afmetingen, berekende belastingen, veiligheidNBN EN 1004: Rolsteigers op NBN EN 1004: Rolsteigers opg de onderdelen - Materialen afmetingen berekende beerekende belastingen veil

en preen prestatie-eisenen p e



2. Een belangrijk nieuw element in de reglementering is de verplichting voor de werkgever om

bevoegde personenbevoegde personen g ,j g g ,aan te stellen. Enerzijds moet de werkgever die een steiger monteert,

demonteert of ombouwt, een bevoegde persoon montage aanstellen. Het bovenvermelde KB

stelt bovendien uitdrukkelijk dat deze bevoegde persoon zijn kennis verworven moet hebben

via een opleiding. Anderzijds moet de werkgever die een steiger gebruikt, een bevoegde

persoon gebruik aanstellen. Net als de bevoegde persoon montage, moet ook de bevoegde

persoon gebruikpersoon gebruik zijn kennis verworven hebben via een opleiding. Uiteraard kunnen de zijn kennis verworven hebben via een opleiding Uiteraard kunnen dekk

bevoegde persoon montage en de bevoegde persoon gebruik in een aantal gevallen een en

dezelfde persoon zijn.

Wanneer een afwerkingsbedrijf (bijvoorbeeld een schildersbedrijf ) gebruik maakt van de steiger die

geplaatst werd door een steigerbouwer of door de algemene aannemer, moet de bevoegde persoon

montage die aangesteld werd door de aannemer die de steiger heeft opgebouwd, het steigerdocu-

ment overhandigen aan de bevoegde persoon gebruik die aangesteld werd door de werkgever van

het schildersbedrijf. De beide werkgevers moeten in dit geval kunnen aantonen dat de bevoegde

personen voldoende opleiding hebben gevolgd. Deze opleidingsverplichting gaat bijgevolg veel

verder dan vroeger, ook al worden in de regelgeving geen eindtermen voor de opleidingen vermeld.

Evenmin heeft de wetgever de bedoeling om opleidingsinstellingen of andere instanties te erken-

nen voor het verzorgen van deze opleidingen. Dat heeft tot gevolg dat deze opleidingen in verband

met steigers ook intern in het bedrijf gegeven mogen worden. De werkgever moet echter steeds

kunnen aantonen welke aspecten in de opleiding aan bod zijn gekomen en dat de opleiding in

overeenstemming is met de omschrijving in het KB.

3.3. Ontwerp en berekening van een steigerEen steiger bestaat uit de volgende onderdelen:

• verticale dragers, die het hoogteverschil tussen de begane grond en het gewenste werkniveau

overbruggen

• horizontale elementen, die het loop- of werkvlak dragen en/of vormen

• diagonale of schuine elementen, die zorgen voor de stabiliteit van het geheel en verhinderen

dat de steiger als een kaartenhuisje in elkaar valt

• bijkomende uitrusting, zoals toegangstrappen, leuningen, consoles voor hijstoestellen,

uitkragende platforms, …

Een belangrijk punt bij het kiezen van een steiger is de manier waarop hij vervoerd, gemonteerd of

verplaatst moet worden. Niet alleen het gewicht en de omvang spelen een grote rol, maar ook het

gemak waarmee de steiger gemonteerd kan worden en de vraag of de montage in veilige omstan-

digheden kan verlopen. Daarom worden steigers opgebouwd uit geprefabriceerde en manueel han-

teerbare elementen. In functie van de hoogte waarop de werkvloer gebouwd moet worden, bestaan

er tal van verschillende uitvoeringen.

In sommige eenvoudige uitvoeringen zijn de verticale en schuine delen samengevoegd en vast

aan elkaar verbonden tot één makkelijk hanteerbaar element. Deze elementen kunnen zelfstandig

en zonder bijkomende steunen stabiel blijven staan. Hierdoor kunnen ze zeer eenvoudig gebruikt

worden om verhoogde werkvloeren te bouwen. Zo bestaan er bijvoorbeeld steigervoeten met drie-

poten, schragen met draaibare steunen, schragen met inklapbare steunen, … In andere, complexere

uitvoeringen wordt de volledige steiger op de werf zelf opgebouwd met buizen die aan elkaar

worden gekoppeld.

Het spreekt voor zich dat de stabiliteitsberekening voor deze twee gevallen totaal verschillend

zal zijn en dat ook de vakkennis van wie de steiger monteert, demonteert of ombouwt niet dezelfde

zal zijn.

Bij een eenvoudige uitvoering volstaat het doorgaans dat de fabrikant van de elementen een bere-

keningsnota opstelt en de overeenstemmende instructies voor de montage en het gebruik vast-

legt. Als de gebruiker deze instructies respecteert, mag ervan uitgegaan worden dat de steiger ook

op een veilige manier gebruikt wordt. Deze instructies moeten beschikbaar zijn op de bouwplaats,

wat niet altijd het geval is. Ook moet de steiger door een bevoegde persoon gecontroleerd worden

vooraleer hij in gebruik genomen mag worden. De bevoegde persoon moet door de werkgever

worden aangeduid en de werkgever moet ervoor zorgen dat deze bevoegde persoon de nodige

opleiding heeft gekregen. De opleiding mag zowel bedrijfsintern als -extern zijn.


Ook voor complexere uitvoeringen kan de fabrikant op basis van een berekeningsnota standaard-

instructies vastleggen waarin bepaald wordt onder welke voorwaarden de verschillende elementen

gebruikt mogen of moeten worden. In deze gebruiksinstructies worden niet alleen de montagevoor-

schriften opgenomen, maar ook de beperkingen voor de belasting van de steiger.

Deze indicaties zijn op een gestructureerde manier opgenomen in tabel 1 van NBN EN 12810-15.

Er is een classificatie in opgenomen voor:

• het type werk en de toelaatbare belasting (klasse 1 tot 6)

• de breedte van de werkvloeren

• de doorgangshoogte

• het soort toegang (trappen of ladders)

3.3.1. Indeling volgens type werk en toelaatbare belasting(volgens NBN EN 12811-1, tabel 36)

Klasse Volledig verdeelde belasting in kN/m²

Puntlasten in kN(opp. 0,5 x 0,5 m²)


Controle, lichte werktuigen, zonder opslag van materialen 1 0,75 1,50 1

Inspectie, geen opslag, behalve voor onmiddellijk gebruik 2 1,50 1,50 1

Inspectie, geen opslag, behalve voor onmiddellijk gebruik 3 2,00 1,50 1

Metselwerk, plaatsen van geprefabriceerde elementen, … 4 3,00 3,00 1

Metselwerk, plaatsen van geprefabriceerde elementen, … 5 4,50 3,00 1

Zwaar metselwerk met opslag van materialen 6 6,00 3,00 1

3.3.2. Indeling volgens breedte van de werkvloeren (volgens NBN 12811-1, tabel 17)

Breedteklassen Breedte van de werkvloeren in m

❏ SW06 0,60 < w < 0,90

❏ SW09 0,90 < w < 1,20

❏ SW12 1,20 < w < 1,50

❏ SW15 1,50 < w < 1,80

❏ SW18 1,80 < w < 2,10

❏ SW21 2,10 < w < 2,40

❏ SW24 > 2,40

3.3.3. Indeling volgens soort toegang

De verschillende soorten van verticale toegangen worden op een gestandaardiseerde manier

aangeduid in tabel 1 van NBN EN 12810-1:

LA ladder

ST trap

LS ladder of trap

De keuze wordt enkel bepaald door de hoogte van de steiger.

5 NBN EN 12810-1: Gevelsteigers vervaardigd van geprefabriceerde bouwdelen - Productvoorschriften

6 NBN EN 12811-1:N 12811-1: Gevelsteigers – Tijdelijke bouwplaatsuitrusting – Steigers - Prestatie-eisen en algemeen ontwerp (Table 3 - Service

loads on working areas))

77 EN 12811-1: Gevelsteigers – Tijdelijke bouwplaatsuitrusting – Steigers - Prestatie-eisen en alggemeen ontwerp (Table 3 - Service NBN EN 12811-1: GNBN EN 12811-1 l atsuitrusting – Steigers - Prestatie-eisen en algemeen ontwerp (Tmeen ontwerp (Table 3 - Service

loadloads on working areas)



Voor een werkvloer die zich op een hoogte van minder dan vijf meter boven het grondvlak

bevindt (een hoogte van ongeveer twee verdiepingen), kan de toegang gebeuren via een ladder

die aan de buitenzijde van de steiger gemonteerd is. Steigerladders die aan de buitenzijde van een

steiger worden opgesteld, moeten ten minste 1 meter boven de leuning uitsteken op de plaats waar

de werkvloer betreden moet worden. De ladder moet zo geplaatst worden dat ze niet kan verschui-

ven wanneer ze betreden wordt vanaf de steiger.

Voor een werkvloer op een hoogte van meer dan vijf meter gebeurt de toegang via versprin-

gende ladders en tussenvloeren die aan de binnenzijde van de steiger zijn gemonteerd. De uitspa-

ring voor ladders in de werkvloeren moet afgeschermd worden met een luik of door leuningen met

een klaphekje.

Toegangen

Artikel 434.6.3 van het Algemeen Reglement voor de ArbeidsBescherming (ARAB) bepaalt dat

het verboden is om zich van de ene naar de andere verdieping van een afgewerkte steiger te

begeven door langs de elementen van het geraamte ervan te klimmen of zich erlangs te laten

glijden. Dit voorschrift maakt geen onderscheid in functie van het soort steiger.

Enerzijds moet de werkgever dus aangepaste middelen (ladders of trappen) voorzien voor

de toegang tot de verschillende verdiepingen van een afgewerkte steiger, anderzijds zijn de

werknemers verplicht om deze aangepaste middelen te gebruiken.

Trappentorens

Er moeten trappentorens geplaatst worden als:

• de steiger intensief wordt gebruikt door veel personen en als een vluchtweg noodzakelijk is

• de steigerconstructie een bestaande trap en/of vluchtroute blokkeert

Het ontwerp en de berekening van trappentorens wordt geregeld door dezelfde normen als die voor

het ontwerp en de berekening van steigers.

3.4. Opbouw steiger

3.4.1. Aanbrengen van bijkomende uitrusting

Naast collectieve valbeveiliging kan ook bijkomende uitrusting aangebracht worden op steigers.

In het ontwerp en de berekeningsnota moet rekening gehouden worden met het eventueel

aanbrengen van bijkomende uitrusting.

Enkele bijkomende uitrustingsmiddelen zijn:

• consoles voor het monteren van hijstoestellen

• ontvangstplatformen voor het ontvangen van lasten

• zeilen om de werknemers te beschermen tegen regen en wind of om de omgeving te

beschermen tegen stof

Of het aanbrengen van zeilen al dan niet toegelaten is, wordt aangeduid met de code A of B in tabel

1 van de norm NBN EN 12810.

A zonder afdekking

B met dekzeilen

Bij het bepalen van de windbelasting op een steiger en bij het berekenen van de nodige veranke-

ringen, moet in de berekeningsnota rekening gehouden worden met de aanwezigheid van netten

of zeilen en met de winddichtheid ervan. Zeker bij hogere steigers is het een absolute noodzaak om

de windbelasting te controleren en de voorziene verankeringen aan te brengen.

De verdeling van de verticale krachten verandert als er bijkomende uitrusting aangebracht wordt.

Door de plaatsing van consoles voor een hijswerktuig of ontvangstplatformen wordt de steiger bij-

voorbeeld ook excentrisch belast en neemt het risico op kantelen toe. Via een stabiliteitsberekening

kan bepaald worden welke bijkomende verbindingen en verankeringen nodig zijn.


Bijkomende uitrustingsmiddelen mogen dus enkel aangebracht worden als ze ook voorzien zijn

in de berekeningsnota en als ze opgenomen zijn in de gebruiksinstructies. Deze regel is zeer strikt:

“Het plaatsen van bijkomende uitrusting is verboden als er geen berekeningsnota of gebruiksinstructie

beschikbaar is die aantoont dat het op een veilige manier gebeurt.”

3.4.2. Persoonlijke en collectieve beschermingsmiddelen

Een punt dat zeker niet vergeten mag worden, is de beveiliging tegen vallen van personen en voor-

werpen. De regelgeving stelt dat op basis van een risicoanalyse bepaald moet worden welke col-

lectieve of persoonlijke beschermingsmiddelen nodig zijn. Hierbij moet de hiërarchie van preven-

tiemaatregelen steeds worden gevolgd.

De aanvullende regelgeving in verband met collectieve of persoonlijke valbeveiliging, meer bepaald

het KB van 12 augustus 2013 betreffende collectieve beschermingsmiddelen, wordt verder in dit

dossier besproken.

Verplicht dragen van een valharnas bij een beweegbare hangsteiger

Bij het gebruik van een beweegbare hangsteiger is het dragen van een valharnas verplicht.

Artikel 452.16 van het ARAB bepaalt het volgende:

“[…] de op een werkvloer tewerkgestelde werknemers [dragen] een veiligheidsharnas

beantwoordend aan de voorschriften van het koninklijk besluit van 31 december 1992 betreffende

de persoonlijke beschermingsmiddelen; het harnas wordt aan een voldoende stevig element van de

hangstelling of van de ophanging vastgehecht […]”

Tijdens het opbouwen en afbreken van een steiger is de steigerbouwer verplicht een aangelijnd

veiligheidsharnas te gebruiken. Op basis van een grondige risicoanalyse kunnen andere aangepaste

maatregelen vastgelegd worden. Er zijn ook hulpmiddelen beschikbaar waarmee tijdens de mon-

tage leuningen geplaatst kunnen worden voor het bovenliggende niveau, dus voordat de werkvloer

van dat niveau geplaatst wordt. Hierdoor wordt vermeden dat de monteur een veiligheidsharnas

moet dragen.

Tijdens het opbouwen en afbreken van een steiger moet bovendien rekening gehouden worden

met vallende voorwerpen. Het is dan ook aangewezen om tijdens de opbouw en afbraak van de

steiger een veiligheidszone af te bakenen. Het is verboden om bij het afbreken van een steiger

materiaal naar beneden te gooien.

3.4.3. Controle en indienststelling

Na de controle van de gemonteerde steiger en de indienststelling door een bevoegd persoon kan

de steiger op een veilige manier gebruikt worden.

De volgende documenten moeten dan beschikbaar zijn:

• een steigerdocument met de gebruiksinstructies

• de berekeningsnota

• het indienststellingsverslag of het document ‘toegang tot de steiger’

3.4.4. Vereiste competenties voor de steigergebruikers en steigermonteurs

De bepalingen uit het KB van 31 augustus 2005 betreffende het gebruik van arbeidsmiddelen

voor tijdelijke werkzaamheden op hoogte (Belgisch Staatsblad van 15 september 2005) zijn van

toepassing op alle steigers.

Dit betekent dat:

• de werkgever die de steiger gebruikt, een bevoegd persoon moet aanwijzen die de vereiste

kennis heeft om te controleren of:

1. alle maatregelen om de risico’s op vallen van personen of voorwerpen te vermijden, worden

nageleefd

2. de weersomstandigheden geen risico inhouden in verband met het veilige gebruik van de

steiger



3. de toelaatbare belasting van de steiger niet wordt overschreden

4. toegang tot de steiger verleend mag worden op basis van de naleving van voorschriften inzake

montage, demontage, ombouw en gebruik en van de berekeningsnota die door de fabrikant

zijn opgemaakt

• de werkgever die de steiger gebruikt en die werknemers tewerkstelt op een steiger, ervoor

moet zorgen dat deze werknemers de nodige opleiding krijgen om:

1. alle maatregelen na te leven om de risico’s van val van personen of voorwerpen te vermijden

2. de instructies in verband met de weersomstandigheden en het veilige gebruik van de steiger

na te leven

3. de voorwaarden inzake de toelaatbare belasting van de steiger te respecteren

• de werkgever die de steiger monteert, demonteert of ombouwt, moet beschikken

over een montage-, demontage- en ombouwschema en een nota die een sterkte- en

stabiliteitsberekening bevat. Deze documenten moeten opgemaakt zijn door de fabrikant van

de steiger. De werkgever duidt een bevoegde persoon aan die de vereiste kennis heeft om:

1. het montage-, demontage- en ombouwschema van de steiger op te stellen als het ontbreekt of

het aan te passen en eventueel aan te vullen met elementen die specifiek zijn voor de betrokken

steiger

2. een instructienota op te stellen voor het gebruik van de steiger

• de werkgever die werknemers tewerkstelt die zullen meewerken aan de montage, de

demontage of de ombouw van een steiger, ervoor moet zorgen dat deze werknemers een

opleiding krijgen om:

1. het montage-, demontage- of ombouwschema van de betreffende steiger te begrijpen

2. de betreffende steiger veilig te monteren, te demonteren of om te bouwen

3. te controleren of de weersomstandigheden geen risico opleveren

4. te controleren of de montage-, demontage- of ombouwwerkzaamheden andere risico’s met

zich kunnen meebrengen

3.4.5. Informatie en documenten voor een veilig gebruik en een veilige montage

De wetgever voorziet ook dat de werkgever naast een degelijke opleiding van alle personen

die een steiger gebruiken of monteren, moet zorgen dat de juiste instructies beschikbaar zijn voor

een correct gebruik. Het gaat hierbij om de zogenaamde steigerdocumenten die altijd aanwezig

moeten zijn op de bouwplaats.

Voor het werken met steigers gelden de volgende algemene voorschriften:

• Er moet een sterkte- en stabiliteitsberekening aanwezig zijn op de bouwplaats, tenzij de steiger

opgebouwd wordt volgens een standaardconfiguratie.

• Er moet een montage-, gebruiks- en demontageschema gemaakt worden voor de steiger en de

werknemers moeten hierover kunnen beschikken.

• Een steiger mag niet kunnen wegglijden of ongewilde bewegingen maken.

• De vloeren van steigers moeten zo gemonteerd worden dat hun onderdelen bij een normaal

gebruik niet kunnen bewegen.

• Tussen de onderdelen van de vloeren en de valbeveiliging mogen zich geen gevaarlijke

openingen bevinden.

• Steigers mogen alleen gemonteerd, gedemonteerd of verbouwd worden door werknemers met

een toereikende en specifieke opleiding, onder leiding van een bevoegd persoon.


3.5. Aandachtspunten bij het opmaken van de gebruiksinstructies

3.5.1. Werkvlak of loopplatform

• Het werkvlak wordt bij voorkeur gevormd met geprefabriceerde elementen.

• Als houten planken worden gebruikt, moet de dikte van de planken in verhouding staan tot de

overspanning en de lasten. De planken moeten ten minste 3 cm dik en bij voorkeur 15 cm tot

20 cm breed zijn.

• Het hout moet gaaf zijn: het mag geen kloven, barsten, sporen van verrotting of schimmels

bevatten. Er mogen geen sterke kleurveranderingen of verbrande plaatsen in het hout zijn.

• De uiteinden van het werkvlak moeten afgeschuind of afgerond zijn en met bandstaal

beschermd zijn tegen afsplinteren en splijten.

• Het loopoppervlak is antislip en de planken worden aaneensluitend geplaatst.

• Er wordt een systeem gebruikt dat ervoor zorgt dat de planken niet kunnen opwippen.

3.5.2. Belasting van het platform

• Vermijd schokken door lasten voorzichtig neer te zetten en te verplaatsen.

• Overlaad de steiger niet: respecteer de beperkingen die door de fabrikant zijn vastgelegd en

beperk de hoeveelheid materiaal op de steiger tot wat nodig is voor onmiddellijk gebruik.

• Verdeel de lasten gelijkmatig over de vloer. Zorg ervoor dat de draagbalken van de palletten

dwars op de steigerplanken staan, zodat het gewicht ook verdeeld wordt over alle planken.

• Hou er rekening mee dat het bij verschillende types steigers verboden is om materiaal op te

slaan.

3.5.3. Belemmering van de doorgang

• Stapel geen materiaal op de vloer als het platform smaller is dan 80 cm.

• Verhoog de werkvloer niet met stenen, blokken, enz.

3.5.4. Val van personen en voorwerpen

• Gebruik aangepaste beschermingsmiddelen, bijvoorbeeld een veiligheidsharnas, wanneer een

leuning tijdelijk verwijderd moet worden.

• Sluit de toegangsopeningen altijd onmiddellijk na het gebruik af.

• Ga nooit op de steiger bij hevige wind.

• Ruim modder en afval altijd zo snel mogelijk op.

• Breng materiaal op de steiger langs het laadplatform en met de geschikte hijsmiddelen.

3.5.5. Specifieke risico’s

• Breng of steek geen lange voorwerpen buiten het gabariet van de steiger, want op die manier

kan bijvoorbeeld een risico op contact met elektriciteitskabels ontstaan.

• Voer werken als zandstralen, afbijten, spuiten van verf, van cement en van producten in het

algemeen, vlambooglassen, enz. nooit uit voordat er een beschermingszeil is aangebracht.

• De steunen van een steiger die op zandgrond geplaatst zijn, moeten ingegraven of op

betonnen blokken geplaatst zijn om het draagvlak te vergroten en de steiger stabieler te maken.

Voor meer informatie over het gebruik van steigers verwijzen we naar navb dossier 145: Gebruik van

ladders en steigers tijdens de afwerkingsfase (navb.constructiv.be > Welzijnsinfo > Publicaties).



3.6. Specifieke vloersystemen

3.6.1. Werkconsoles

Onder ‘werkconsoles’ verstaan we steigers die gebruikt worden als een (hangende) werkconsole,

voor werken van korte duur of voor sporadisch gebruik. Deze consoles moeten eveneens vol-

doen aan het KB van 31 augustus 2005 betreffende het gebruik van arbeidsmiddelen voor tijdelijke

werkzaamheden op hoogte. Daarom moet de gebruikershandleiding beschikbaar zijn, met o.a.

instructies voor een veilige montage en demontage, een schematische voorstelling van de correcte

montage, enz. Er moet ook een berekeningsnota of verwijzing naar de conformiteitsverklaring

NBN EN 12810 en NBN EN 12811 beschikbaar zijn. Het is belangrijk dat alle onderdelen van de con-

sole één systeem vormen en van dezelfde fabrikant zijn. De breedteklassen van de werkvloeren zijn

dezelfde als voor andere steigers. De consoles hebben steeds een sterkteklasse 4, 5 of 6 en worden

mechanisch bevestigd of opgehangen.

We verwijzen eveneens naar de checklist steigers, die geraadpleegd kan worden op de website

www.basharnas.be > Tools > Checklist > Checklist steigers.

3.6.2. Opvangvloeren

Indien een steiger wordt gebruikt als opvangvloer, moet deze voldoen aan een aantal eisen, meer

bepaald:

• De minimumbreedte, die bepaald wordt door de valcurve, moet in acht genomen worden.

Meer informatie hierover vindt u in navb dossier 126, Veilig werken op hoogte - Arbeidsmiddelen

per bouwberoep.

• Het hoogteverschil tussen de werkvloer en de steigervloer moet zo klein mogelijk zijn.

• De vloerelementen moeten geschikt zijn voor het opvangen van dynamische lasten. Op

steigerlabels worden de steigerklassen gevolgd door een D (zie hieronder, 3D t.e.m. 6D).

3.6.3. Horizontale veiligheidsnetten

Voor het gebruik van horizontale netten moet rekening gehouden worden met twee grote

krachtlijnen:

• Het is aangewezen om vangnetten te gebruiken die conform de norm NBN EN 12638 zijn.

• De gebruiks- en onderhoudsvoorschriften van de fabrikant moeten gerespecteerd worden.

NBN EN 1263 - Deel 1 is van toepassing op veiligheidsnetten en hun toebehoren die in de bouw

gebruikt worden tijdens openbare werken op werkplatformen, steigers en assemblagewerkzaam-

heden. De norm bepaalt de veiligheidseisen en de beproevingsmethoden van het veiligheids-

net zelf, maar geldt niet voor de montage van de veiligheidsnetten.

Veiligheidsnetten zijn onderworpen aan de volgende beproevingsmethoden:

• weerstandsbeproeving van detectiedraden voor slijtage, vasthechtingskoorden en

verbindingskoorden

• sterktebeproeving van de mazen van het veiligheidsnet

• natuurlijke verouderingsproef

• dimensionele controle van netten

• statische beproeving van netten

• dynamische sterkteproeven van netten

8 NBN EN 1263: Tijdelijke hulpconstructies voor de bouw – Veiligheidsnetten - deel 1 en deel 2


Horizontale veiligheidsnetten types S en T

Type S

Deze veiligheidsnetten zijn horizontale netten voor het opvangen van een val onder een

werkoppervlak. Er zijn verschillende eisen met betrekking tot:

• de vangbreedte bij daken met een hellingshoek tot 20°

• de vangbreedte bij daken met een hellingshoek van meer dan 20° (zie tekening hiernaast)

Figuur 2 uit NBN EN 1263 - Deel 2

Type T

Deze veiligheidsnetten zijn horizontale netten naast de werkzone voor het opvangen van een

val onder een werkoppervlak (hiernaast is een voorbeeld aan de rand van een dak). Er zijn

verschillende eisen met betrekking tot:

• de vangbreedte bij daken met een hellingshoek tot 20°

• de vangbreedte bij daken met een hellingshoek van meer dan 20° (zie tekening hiernaast)

Zowel de markering en de etikettering als de gebruiksinstructies worden behandeld. Het veilig-

heidsnet moet voorzien zijn van een identificatielabel dat de onderstaande gegevens bevat:

• naam van de fabrikant

• productomschrijving met figuur

• productiedatum

• vermelding van de norm EN 1263-1

• minimale energieopname of treksterkte van de proefmaas

De regelgeving rond het plaatsen van veiligheidsnetten is opgenomen in NBN EN 1263 - Deel

2 - Veiligheidseisen voor de plaatsingsgrenzen. Deze norm bepaalt de veiligheidsvoorschriften voor

de opbouw van veiligheidsnetten overeenkomstig de instructiehandleiding van de fabrikant en de

productspecificaties, en ook voor het uitvoeren van beproevingen op veiligheidsnetten van het type

S, T, U en V, overeenkomstig EN 1263 – Deel 1.

We verwijzen eveneens naar de checklist vangnetten, die u kunt raadplegen op www.basharnas.be >

Tools > Checklists > Checklist vangnetten.

3.6.4. Doorvalvloeren

De afscherming van vloeropeningen moet ervoor zorgen dat er geen personen of materialen door

een vloeropening kunnen vallen.

Voor een geschikte keuze moet rekening worden gehouden met:

• de afmeting van de vloeropening

• de blootstelling aan weersinvloeden

• de mogelijkheid en frequentie om over de afscherming te lopen, materialen op te slaan, te

rijden met een kruiwagen of andere transportmiddelen



• de eventuele noodzaak om de afscherming te ondersteunen en doorstempeling

• het risico op vallen van materialen door de opening op onderliggende werken

• de opeenvolgende activiteiten die moeten gebeuren rond of in de vloeropeningen

3.6.5. Enkele oplossingen met keuzebepalende factoren

Afscherming met rechtstreeks op de vloeropening geplaatst plaatmateriaal

Rekening houden met:

• afmeting/belasting

• draagvermogen van de gebruikte materialen

• weersinvloeden (gebruik van waterbestendige platen)

• navolgende activiteiten

• eventueel plaatsing in rabat om struikelgevaar en verschuiven te voorkomen

• bij gebruik van gladde platen: extra maatregelen nemen om uitschuiven te voorkomen

Voordelen:

• snel uit te voeren

• volledig gesloten afscherming

• relatief goedkoop

• materiaal vlot voorhanden op de bouwplaats

Nadelen:

• afhankelijk van het gebruikte plaatmateriaal enkel mogelijk voor openingen van bepaalde afmetingen (geen standaard op te maken, gezien

de vele soorten, dikten en materialen die voorhanden zijn)

• risico dat losse platen verschuiven

• struikelgevaar door het niveauverschil door de plaat op de vloer

• beperkte weersbestendigheid

• bij wegnemen van de plaat voor navolgende werken: geen afscherming meer aanwezig, nieuwe maatregelen nodig

• extra maatregelen noodzakelijk om het valgevaar in de vloeropening op te vangen bij plaatsing

Afscherming met mechanisch bevestigd plaatmateriaal onder de vloeropening (bv. schroeven, bouten, stempels, draagschoenen, …)


• afmetingen

• draagvermogen van de gebruikte materialen

• hoogteverschil vloeroppervlak/afscherming

• weersbestendigheid

• mogelijkheden voor stabiele bevestiging (geen nagelbevestiging gebruiken)

Voordelen:

• volledig afgesloten afscherming

• mogelijkheid om de afscherming deels te laten staan bij een verplaatsing, bijvoorbeeld bij leidingwerken in de vloeropening

• relatief goedkoop

• materialen vlot voorhanden op de bouwplaats

• mogelijkheid om het plaatmateriaal extra te ondersteunen met ondersteunende balken (combinatie schoor)

• kan minder makkelijk verschuiven of weggenomen worden

Nadelen:

• arbeidsintensiever dan een afscherming met rechtstreeks op de vloeropening geplaatst plaatmateriaal

• aandacht voor bevestiging/nadeel van schoor onder de ondersteuning

• struikelgevaar door hoogteverschil met mogelijk zware kwetsuren

• veel aandacht noodzakelijk voor plaatsing/bevestiging

• stabiliteit

Veiligheidsnet EN NBN 1263-1 S A1 Q90 10 x 20 M

Benaming

Norm

Soort veiligheidsnet

Classificatie net

Maasvorm en -wijdte mm

Afmeting net in meter

Inspectie


Afscherming met balken of planken op opening


• mogelijkheid dat gebruikte balken/planken verschuiven

• overspanning en draagvermogen van de gebruikte balken/planken

• voldoende lange balken/planken noodzakelijk om een overlapping met de vloer te verzekeren

• kleine openingen aan de zijkanten of tussen de balken/planken

Voordelen:

• zwaardere balken voor grotere overspanningen mogelijk

• groter draagvermogen voor transport

Nadelen:

• extra maatregelen noodzakelijk om valgevaar in de vloeropening op te vangen bij plaatsing

• noodzaak om losse elementen individueel vast te maken

• groter struikelgevaar door groter hoogteverschil vloer/bovenzijde afscherming

• meer aandacht nodig voor stabiliteit van de afzonderlijke elementen

• gewicht van gebruikte balken voor de plaatsing

Ingestorte wapeningsnetten


• type net in verhouding tot de grootte van de vloeropening

• draagvermogen van het gebruikte net

• onderliggende ruimte/werken

• navolgende activiteiten

Voordelen:

• onmogelijk eenvoudig weg te nemen

• mogelijkheid tot plaatsing nog voor de bekisting weggenomen wordt

Nadelen:

• beperkte overspanning

• risico dat materiaal door het wapeningsnet valt

• scherpe delen bij doorslijpen van het net

• bij wegsnijden nieuwe afscherming noodzakelijk (ook voor het doorslijpen zelf!)

Plaatsing van losse materialen over de vloeropening om ze tijdelijk af te schermen (bv. palletten)


• gebruik van losse materialen zo veel mogelijk te mijden: enkel toegelaten voor zeer kortstondige activiteiten

• overspanning, manier van belasten

Voordelen:

• snel uit te voeren

• materiaal zeer goedkoop

Nadelen:

• alsnog openingen, afhankelijk van het gebruikte materiaal

• risico op verschuiven

• geschiktheid van het materiaal voor specifiek gebruik (oplegging in plaats van gelijk verdeelde belasting)



3.7. Keuze van het type steigerElk type steiger heeft zijn voor- en nadelen die de uiteindelijke keuze zullen bepalen. De verschil-

lende types steigers hebben beperkingen in verband met de breedte van de werkvloer, de toege-

laten hoogte, enz. Hierna volgt een kort overzicht van de voornaamste types steigers, met enkele

specifieke aandachtspunten.

Type steiger Beschrijving, gebruiksvoorschriften, eisen of beperkingen

VASTE STEIGERS Beschrijving:

Er wordt gesproken van een vaste steiger als de werkvloer niet meer verplaatst kan worden nadat hij in zijn geheel is opgebouwd. Voor het

verplaatsen van de werkvloer is dus een gedeeltelijke of volledige demontage van de steiger nodig.

Steigervoeten (stukadoorsteiger)

Driepoot

Beschrijving:

Afzonderlijke steunen met onderaan een driepoot en bovenaan een gaffel waarin een draagbalk kan worden geplaatst. Op deze draagbalk rusten

dan de vloerelementen (balken of platen).

Voordelen:

• zeer flexibel in het gebruik

• gemakkelijk monteer- en verplaatsbaar

• regelmatig toegepast voor het bouwen van werkvloeren met een groot oppervlak, bijvoorbeeld voor stukadoorwerken

Nadeel:

• beperkt in hoogte

Schraagsteiger (metsersteiger)

Schraag

Schraag (met draaivoeten)

Beschrijving:

De ARAB-bepalingen in verband met het gebruik van steigers op schragen (art. 454) werden opgeheven door het KB van 31 augustus 2005.

Hiervoor bepaalde het ARAB dat steigers op schragen maximaal 3 meter hoog mogen zijn en dat er maximaal twee rijen op elkaar geplaatst

mogen worden. De opheffing betekent niet dat er geen beperkingen meer gelden voor steigers op schragen, maar wel dat de stabiliteit

aangetoond moet worden via een berekeningsnota.

Voordelen:

• gemakkelijk monteer- en verplaatsbaar

• regelbare schraaghoogte, die aangepast kan worden aan het uit te voeren werk

• mogelijkheid om een geïntegreerde leuning te plaatsen

Nadelen:

• De steiger is beperkt in hoogte, want om de stabiliteit van de steiger te verzekeren, moet de hoogte beperkt worden in functie van de

beschikbare breedte.

• Er moet een veilige toegang tot het werkplatform voorzien worden.

• Enkel door de fabrikant voorziene werkplatformen mogen gebruikt worden.

• Er is niet altijd een bevestiging voor een leuning voorzien voor werken lager dan 2 meter, maar in risicovolle omstandigheden.



Steiger op ladderklampen

Ladderklampen

Beschrijving:

Ladderklampen zijn consoles die vastgemaakt kunnen worden op de sporten van een ladder en zo het werkvlak ondersteunen. In de praktijk mag

een steiger op ladderklampen enkel gebruikt worden als het volledige systeem (ladders, vloeren, klampen en leuningen) van dezelfde fabrikant

komt, die het geheel op de markt brengt met de vereiste documenten (berekeningsnota, montage- en gebruiksinstructies).

Een steiger op ladderklampen mag bovendien nooit gebruikt worden als opvangvloer. Zowat alle fabrikanten die dit type steiger aanbieden,

vermelden dit ook expliciet in hun gebruiksinstructies.

Volgens een thematische toelichting van de Algemene Directie Toezicht op het Welzijn op het Werk van de FOD WASO mogen steigers

op ladderklampen enkel gebruikt worden als voldaan is aan de volgende voorwaarden:

1. Voor elke steiger moet een berekeningsnota worden opgesteld waaruit blijkt op welke manier de steiger belast mag worden (maximale

belasting). Deze berekeningsnota moet bovendien rekening houden met alle onderdelen van de steiger (ladders, vloerelementen, enz.).

2. Voor elke steiger moet de fabrikant of de door de werkgever aangestelde bevoegde persoon een montage- en gebruiksinstructie opstellen die

aangeeft hoe de steiger veilig gemonteerd, gedemonteerd en gebruikt kan worden. In deze geschreven instructie moeten onder andere de

maximale hoogte van de steiger, de afstand tussen de steunpunten en de aan te brengen verankeringen vermeld worden.

3. De afzonderlijke onderdelen van de steiger mogen niet kunnen bewegen ten opzichte van elkaar. Ladders, klampen, vloeren en leuningen

moeten dus met elkaar verbonden worden tot één immobiel geheel.

4. Zowel de werknemers die op de steiger werken als de personen die de steiger monteren en demonteren, moeten voldoen aan de

opleidingsvereisten. Een werknemer met veel ervaring voldoet bijvoorbeeld niet noodzakelijk aan de wettelijke verplichtingen.

5. Alle onderdelen moeten één systeem vormen en van dezelfde fabrikant zijn.

STEIGERS OP LADDERKLAMPEN VOLDOEN BIJNA NOOIT AAN DE WETTELIJKE BEPALINGEN.

Triangelbrug

Triangelbrug

Beschrijving:

De triangelbrug vormt de draagbalk voor het werkvlak en wordt gemonteerd op schuin geplaatste balken of tussen twee steigers.

Voordelen:

• Snelle montage

• Licht en gemakkelijk transporteerbaar materieel

• Kan eenvoudig op de grond gemonteerd worden en vervolgens op hoogte gebracht worden met twee handlieren

• Inzetbaar voor het overbruggen van doorgangen

• De constructeur of de leverancier maakt de voorschriften voor de montage, demontage en ombouw, de berekeningsnota’s en de

gebruiksinstructies op met kennis van zaken.

• Een triangelbrug is een veilige constructie, op voorwaarde dat ze overeenkomstig de instructies van de leverancier opgebouwd en gebruikt wordt.

• Deze steiger kan op maat gemaakt worden (lengte, breedte en hoogte).

• Er kunnen windverbanden voorzien worden in drie richtingen.

• Als voldaan wordt aan de voorwaarden van de berekeningsnota, kunnen zeilen aangebracht worden.

• Als voldaan wordt aan de voorwaarden van de berekeningsnota, kunnen materialen opgeslagen worden.

• Als voldaan wordt aan de voorwaarden van de berekeningsnota, kunnen op een veilige manier ontvangstplatformen en hijsinstallaties

geïnstalleerd worden.

• De verankeringen zijn inbegrepen in de berekeningen.

Nadelen:

• Een triangelbrug is duur.

• De steiger neemt veel plaats in op grondniveau en kan hinder veroorzaken voor werfverkeer en op de openbare weg.

• Vaak is de interventie van een derde partij nodig voor de montage van de steiger.

• De toepassing op verticale masten is beperkt tot een hoogte van 9 meter.

Steigerconsoles

Console

Beschrijving

Steigerconsoles zijn consoles die gebruikt worden als een hangend werkplatform aan een bestaande steiger of een gebouw. Het is belangrijk dat

de console compatibel is met het soort steiger waaraan ze bevestigd is of degelijk aan het gebouw verankerd wordt (zie ook 3.6.1. Werkconsoles).

Voordeel:

• snelle montage

• geen hinder op grondniveau

Nadeel:• De kwaliteit van de verankering is meestal niet gekend, zeker niet bij renovatiewerken.

• Er wordt zelden of nooit een stabiliteitsberekening uitgevoerd, omdat basisgegevens ontbreken.

• Vaak worden de ankergaten geboord en worden de ankerpennen, consoles en vloerplanken geplaatst vanaf een ladder.

• Een consolesteiger wordt dikwijls ten onrechte beschouwd als een randbeveiliging bij werken op hellende daken.

• Steigers op consoles zijn niet geschikt voor de opslag van materialen.

• De breedte is beperkt.




Hangsteiger Beschrijving

Een hangsteiger wordt gebruikt bij werken waarvoor geen staande steiger geplaatst kan worden, zoals boven een wateroppervlak. Een

hangsteiger kan enkel opgehangen worden wanneer de bovenbouw voldoende draagkracht heeft. De hangsteiger moet overeenkomstig de

normen NBN EN 12810 en NBN EN 12811 zijn.

Voordelen:

• geen hinder op grondniveau voor het verkeer, op de werf of op de openbare weg

• veilig werkplatform bij zeer hoge constructies

• een oplossing voor gevallen waar het plaatsen van een staande steiger niet mogelijk is, bv. bij bruggen

Nadelen:

• Er is een uitgebreide draagconstructie nodig met een deugdelijk tegengewicht of een deugdelijke verankering.

• Er is een berekeningsnota nodig die opgesteld werd door een bevoegd persoon.

Hangsteiger van het lichte type -

“Brusselse steiger”

Beschrijving

De Belgische norm NBN I 09-002 betreffende de hangsteigers van het lichte type werd opgeheven door het KB van 14 december 20109. Dat

betekent dat de enige wettelijke basis voor het gebruik van steigers het KB van 31 augustus 2005 betreffende het gebruik van arbeidsmiddelen

voor tijdelijke werkzaamheden op hoogte is.

Deze reglementering stelt zeer duidelijk dat er voor elke steiger een berekeningsnota, een montageschema met opbouwinstructies en

gebruiksinstructies moeten bestaan. In de praktijk betekent dit dat hangsteigers van het lichte type niet voldoen aan de wettelijke bepalingen en

het gebruik ervan bijgevolg verboden is.

Dit is ook zeer begrijpelijk, aangezien het in de meeste gevallen vrijwel onmogelijk is om een berekeningsnota op te stellen die rekening

houdt met de gebruikte verbindingen en de maximale belasting van de dragende structuur (dikwijls de dakgoot).

De opbouw en de afbraak van een hangsteiger brengen in vele gevallen ook onverantwoord hoge risico’s met zich mee, niet alleen voor de

betrokken werknemers, maar ook voor voetgangers en andere weggebruikers die zich onder de steiger kunnen bevinden.

Vliegende steiger Beschrijving:

Hoewel de twee termen niet helemaal dezelfde betekenis hebben, worden vliegende steigers ook wel eens inhaalplatformen genoemd. Vaak

wordt vergeten dat ook deze arbeidsmiddelen als steigers worden beschouwd en dat alle hierboven vermelde voorschriften ook van toepassing

zijn op deze steigers.

Voordeel:

• gemakkelijk te gebruiken als inhaalplatform

Nadeel:

• stabiliteit van het platform moeilijk in te schatten in functie van de belasting

• Vroeger eiste het ARAB dat inhaalplatformen werden ondersteund door stalen liggers. Deze bepaling werd opgeheven door het KB van 31

augustus 2005. Dat betekent dat voortaan ook houten balken gebruikt mogen worden voor de ondersteuning van inhaalplatformen. Hierbij

mag echter niet uit het oog verloren worden dat ook voor een inhaalplatform een steigerdocument moet worden opgesteld.

Bekistingssteiger

Wandbekisting Kolombekisting

Beschrijving:

Een loopvlak met een leuning wordt vast op het wandbekistingspaneel of op de kolombekisting gemonteerd.

Voordelen:

• Het werkplatform om te betonneren wordt tegelijk met de bekisting geplaatst en is onmiddellijk voorzien van de nodige leuningen.

• Een dubbel loopvlak kan toegepast worden bij klimbekistingen.

Nadelen:

• prijs

• enkel rendabel als de bekisting vaak hergebruikt kan worden

9 KB van 14 december 2010 houdende bekrachtiging en intrekking van de bekrachtiging van Belgische normen uitgewerkt door het

Bureau voor Normalisatie (NBN) (B.S. van 23 december 2010)



MOBIELE STEIGERS Er wordt gesproken van een mobiele steiger als de steiger in zijn geheel of enkel het werkplatform na de montage nog op een eenvoudige

manier verplaatst kan worden.

Rolsteiger

Rolsteiger

Rolsteiger (verbrede steunvoet)

Beschrijving:

De steiger wordt op wielen geplaatst, waardoor hij in zijn geheel verplaatst kan worden.

Voordeel:

• snelle montage

• gemakkelijk verplaatsbaar

• uitrustbaar met uitplooibare, verbrede steunen

Nadeel:

• De steiger is beperkt in hoogte:

- Voor binnengebruik: tot 12 m (zonder windbelasting en op een vaste ondergrond)

- Voor buitengebruik: tot 8 m (bekleding met zeilen verboden)

• De steiger is niet geschikt voor werken waarbij een horizontale kracht uitgevoerd moet worden (boren, werken met een breekhamer, …).

• De rolsteiger mag niet verplaatst worden als er personen of materialen op het werkplatform staan.

• Verbrede steunen zijn nodig omdat de breedte van het steunvlak groter moet zijn dan een derde van de hoogte van de steiger.

• Bij hoogtes van meer dan 5 meter wordt aangeraden een ladder te voorzien.

Rolsteiger met mobiel werkplatform

© L

ock

har

d

Beschrijving:

Deze rolsteigers zijn uitgerust met een werkplatform dat via een aandrijfmechanisme op de gewenste hoogte kan worden ingesteld.

• Indien het werkplatform aangedreven wordt via een kabel die op- of afgerold wordt, is een driemaandelijkse keuring door een EDTC verplicht.

• Voor werkplatforms met tandheugelaandrijving is enkel een controle door een bevoegde persoon nodig.

Voordeel:

• regelgeving rond steigers van toepassing

• voorschriften voor rolsteigers van toepassing

• gemakkelijk wendbaar

• werkplatform gemakkelijk te verhogen en te verlagen

• werkhoogte niet beperkt tot de gestandaardiseerde afmetingen, zoals bij een gewone rolsteiger

Nadeel:

• vlakke ondergrond noodzakelijk

• contact met de bewegende delen tijdens de verticale verplaatsing van het werkplatform

• bij een slechte signalisatie: botsing als een derde persoon onder het platform loopt

• kantelgevaar bij overbelasting

• boven de 5 meter: stabilisatoren plaatsen of verankeren

• boven de 8 meter: altijd verankeren

Mobiele hangsteiger (met werkplatform) Beschrijving:

Een werkplatform wordt opgehangen aan een draagconstructie met een mechanische arm of aan kabels. Het kan eenvoudig naar de gewenste

hoogte verplaatst worden.

Voordeel:

• veilig werkplatform voor het uitvoeren van onderhoudswerken en herstellingen

Nadeel:

• De geleiderails moeten al bij het ontwerp van het gebouw voorzien worden.

• Het gebruik van een veiligheidsharnas is verplicht.



4. Gebruik van schaarliften en hoogwerkers

4.1. Gebruik van hoogwerkersHoogwerkers worden gebruikt voor moeilijk te bereiken werkposten waar geen andere middelen

ingezet kunnen worden.

4.2. KeuringElke hoogwerker moet driemaandelijks gekeurd worden door een erkend keuringsorganisme. Het

keuringsattest moet ter inzage op de bouwplaats aanwezig zijn. Als er geen attest aanwezig is op

de bouwplaats, mag de hoogwerker niet gebruikt worden. Vooraleer de hoogwerker gebruikt wordt,

moet de geldigheidsdatum van het keuringsattest gecontroleerd worden.

4.3. OngevalsoorzakenDe maximale werkhoogte en de bewegingsmogelijkheden van hoogwerkers en schaarliften nemen

steeds toe. Hierdoor verhoogt ook het risico op een ongeval. De belangrijkste ongevalsoorzaken

bij het gebruik van een hoogwerker of een schaarlift zijn:

• ondeskundig gebruik of gebruik door een persoon die niet opgeleid werd voor deze taak

• het uitschakelen, overbruggen of de slechte staat van de beveiligingen, waardoor de

hoogwerker kan kantelen

• kantelen als gevolg van:

een opstelling op een onvoldoende draagkrachtige ondergrond

het niet uitzetten van de stempels

het niet respecteren van de maximale windsnelheid

• het niet respecteren van:

het maximale aantal personen in de werkbak

de maximale belasting van de werkbak (personen en goederen)

de rijsnelheid

• vallen uit de werkbak door op de leuningen te staan

• ongewenst verrijden doordat de wielen niet geblokkeerd zijn

• slechte werking van de remmen van een hoogwerker

• botsing tegen personen, obstakels of voertuigen

• transport van goederen met de werkbak

• gebruik van de hoogwerker als lift

• knelgevaar tussen:

de scharen van een schaarlift

de werkbak en het plafond

het obstakel en het voertuig

• elektrocutie door contact met elektrische leidingen, gevolgd door overslag


4.4. Samenvattende risicoanalyse

Activiteit Risico’s Preventiemaatregelen

Werken met een hoogwerker/ schaarlift Destabilisatie van de hoogwerker/schaarlift • Gebruik van de hoogwerker/schaarlift in overeenstemming met de voorschriften van de constructeur

• Aangepaste instructies

• Opstellen op stabiele ondergrond

• Opstellen met de voorgeschreven stabilisatoren, indien noodzakelijk

• Indienststelling en trimestriële periodieke keuring door een EDTC10

Ongevallen door het ondeskundig gebruik van

de hoogwerker/schaarlift

• De bestuurder van de hoogwerker/schaarlift moet voldoende vertrouwd zijn met het besturen ervan.

• Aangepaste opleiding

• Aangepaste instructies

• De bestuurder bekleedt een veiligheidsfunctie en moet dus een medische controle voor

veiligheidsfunctie ondergaan hebben.

Val uit de werkbak/werkkooi Als er in of rond de werkbak van een hoogwerker een goed verankeringspunt aanwezig is, is het aan

te raden om een veiligheidsharnas te dragen in de werkbak. Controleer wel altijd in hoeverre de

leuningen als verankeringspunt gebruikt mogen worden.

4.5. Veiligheidsinstructies

4.5.1. Hoogwerker

Voor gebruikers van een hoogwerker is het belangrijk altijd te onthouden dat ze als gebruiker zelf de

belangrijkste veiligheidsfactor zijn bij het werken met een hoogwerker. Neem daarom de volgende

veiligheidsvoorschriften in acht bij werken met een hoogwerker en werk volgens de aangege-

ven instructies:

• Controleer de hoogwerker altijd visueel vooraleer hem in gebruik te nemen.

• Gebruik de hoogwerker enkel om personen met eventueel handgereedschap te tillen en niet als

toegangslift voor personen.

• Enkel personen ouder dan 18 jaar mogen de hoogwerker gebruiken.

• Als bestuurder van een hoogwerker voert men een veiligheidsfunctie uit. De bestuurder moet

dan ook jaarlijks een gezondheidsbeoordeling voor een veiligheidsfunctie ondergaan bij de

bedrijfsgeneeskundige dienst.

• Werk op een stabiele, stevige, draagkrachtige ondergrond.

• Zorg voor een correcte wegafzetting.

• Blijf uit de buurt van elektrische leidingen of laat ze isoleren (zie verder).

• Gebruik een veiligheidsharnas in de werkbak. Dit verhoogt de veiligheid (zie verder).

• Let op lage doorgangen, zoals deuren, elektriciteits-, stoom- en productieleidingen, lampen,

verwarming, enz.:

Hou tijdens het rijden voldoende afstand tot deze obstakels. Onthou dat de hoogwerker niet

geïsoleerd of geaard is. Ondanks dat het toestel op rubberen banden rust, kan er toch een

elektrische overslag plaatsvinden doordat het metalen lichaam van de hoogwerker dicht bij de

grond staat.

Controleer de beschikbare bewegingsruimte vooraleer de hoogwerker te positioneren.

• Overbelast het werkplatform nooit:

De maximale belasting moet in de gebruikershandleiding staan en ook op een opschrift op de

hoogwerker vermeld worden.

Hou rekening met het gewicht van de personen, gereedschappen, e.d.

• Controleer de beveiligingen van het werkplatform:

Controleer of de toegangen gesloten zijn.

Controleer de toestand van het gehele werkplatform.

• Laat gevonden afwijkingen herstellen.

10 EDTC = Externe dienst voor technische controles op de werkplaats



• Controleer voor het heffen van het platform of er zich personen of apparatuur in de

onmiddellijke omgeving van de hoogwerker bevinden:

Observeer het traject van de af te leggen weg van de hoogwerker.

• Blijf altijd met beide benen op het werkplatform staan:

Ga nooit op de leuningen zitten of staan.

Klim nooit op ladders, kisten of andere voorwerpen die zich op het werkplatform bevinden.

Hou de werkvloer schoon om slippen of struikelen te voorkomen.

Controleer (indien vereist) of persoonlijke beveiligingsmiddelen gebruikt worden en of ze juist

zijn bevestigd.

• Voorkom dat elektrische kabels, slangen, touwen, enz. verward raken tijdens het stijgen en dalen

van het werkplatform:

Laat geen touwen, kabels, enz. van het werkplatform bengelen.

Beveilig alle gereedschappen en materialen tegen vallen voordat men het werkplatform laat

stijgen of dalen.

Voorkom dat gereedschappen en materialen op het platform in contact komen met de

bedieningshendels.

• Pas de rijsnelheid aan in functie van de omstandigheden en vermijd stuntwerk:

Gebruik de bedieningshendels rustig en geleidelijk.

Speel niet met de hoogwerker.

• Kijk in de rijrichting bij het verplaatsen van de machine:

Kijk uit voor eventuele obstakels, afval, gaten, bulten, verlagingen, hellingen en andere

gevaarlijke omstandigheden.

Controleer of de ondergrond van de af te leggen route het gewicht van de hoogwerker kan

dragen.

Wees uiterst voorzichtig als de hoogwerker verplaatst wordt met opgeheven platform. Verplaats

de hoogwerker indien mogelijk met het werkplatform in transportstand. Hoogwerkers van het

aanhangwagentype mogen nooit verplaatst worden met geheven platform.

Rij langzaam in bochten, op oneffen terrein en op natte vloeren.

Controleer of de last niet breder is dan de af te leggen route.

Vervoer nooit instabiele lasten.

Rij zo op hellingen dat de last naar de helling toe gekeerd is.

Wees alert voor eventuele voetgangers op het traject. Rij niet te dicht bij andere voertuigen.

Vervoer geen personen.

Gebruik de hoogwerker niet als toegangslift.

• Schakel de hoogwerker uit als de werknemer het platform verlaat. Geen enkel apparaat met

ingeschakelde aandrijving is veilig zonder toezicht.

• Laad accu’s op in de daarvoor bestemde, geventileerde ruimte.

• Het is verboden om te werken aan of in de onmiddellijke omgeving van elektrische installaties

die onder spanning staan.

• Vermijd vonken en open vuur in de omgeving van de accu. Rook niet tijdens het opladen en

controleren van de accu’s.

• Rapporteer defecten en storingen van de hoogwerker onmiddellijk bij de verantwoordelijke

persoon.

• Alleen opgeleide personen mogen de hoogwerker herstellen en herstellingen moeten

uitgevoerd worden volgens de richtlijnen van de fabrikant.

• Het aangegeven hefvermogen, nl. het toegelaten aantal personen, mag niet overschreden worden.

• De nuttige belasting (vermeld in de handleiding van het toestel) moet gelijkmatig over het

platform verdeeld worden.

• Het platform mag alleen via het daartoe bestemde toegangshek betreden en verlaten worden.

• De bediener van de hoogwerker mag geen andere personen in gevaar brengen.

• Het rijen werkgebied moet vrij zijn van obstakels.

• Het is verboden om overhangende lasten aan te brengen of het platform te vergroten.

• Het is verboden een verhoging (bv. trappen) aan te brengen op de platformvloer.Schaarlift


4.5.2. Schaarlift

Een schaarlift is niet polyvalent inzetbaar en heeft ook limieten. Een geroutineerd bestuurder zal de

volgende instructies respecteren:

• Controleer of de schaarlift op een voldoende stevige, vlakke en draagkrachtige ondergrond staat

opgesteld. Controleer de ondergrond vooraleer de hoogwerker te positioneren. Vermijd gaten,

bulten, gladde plaatsen en losse ondergronden.

• Let op bij schaarliften met verbrandingsmotoren: de uitlaatgassen bevatten koolstofmonoxide

en koolstofdioxide. Bij gebruik in gesloten ruimtes moeten daarom maatregelen genomen

worden tegen het inademen van deze gassen (natuurlijke ventilatie).

• Bij het verslepen van de schaarlift moet de rijfunctie ontgrendeld worden. De schaarlift mag niet

over de openbare weg gesleept worden.

• De schaarlift mag enkel gebruikt worden tot de windkrachtlimiet die aangegeven wordt op de

machineplaat.

• Vergrendel bij onderhoudswerkzaamheden aan of tussen de scharen het scharenpakket met de

veiligheidssteun in de onderwagen.

• Bij transport moet het daalventiel in de hefcilinder in geopende positie staan en moet de

hoofdschakelaar uitgeschakeld zijn.

• Open in noodgevallen het nooddaalventiel op de cilinder.

• Controleer wekelijks het vloeistofniveau van de accu’s en controleer bij machines met een

verbrandingsmotor dagelijks of het oliepeil nog voldoende hoog staat.

• Verander de ingestelde waarden van druk, enz. in het systeem nooit. Dit geldt ook voor alle

veiligheidsvoorzieningen.

• Zet veiligheidsschakelaars nooit vast en overbrug ze nooit.

Bediening hoogwerker

• Zelfstandig een hoogwerker bedienen is alleen

toegestaan voor personen:

- ouder dan 18 jaar

- die vertrouwd zijn met de bediening van

hoogwerkers en met de voorschriften van de fabrikant

- die hiervoor een opleiding hebben gevolgd

• Een opleiding mag gegeven worden door bevoegde

personen (attest na een opleiding).

• Respecteer de voorschriften van de fabrikant.

• Draag de nodige persoonlijke beschermingsmiddelen.

4.6. Elektrische luchtlijnen

Voor de oude installaties waarvan de uitvoering ter plaatse aangevangen is voor 26 augustus 2004,

geldt het oude artikel 192 van het AREI11.

Voor recentere installaties wordt verwezen naar artikel 266.

Zo moet een hoogwerker bijvoorbeeld in alle richtingen minstens 3,2 m verwijderd blijven van een

hoogspanningslijn van 70 kV.

Omdat de nominale spanning niet met het blote oog bepaald kan worden, moet contact opge-

nomen worden met de lijnbeheerder om te weten hoeveel kV de nominale spanning van een

hoogspanningslijn bedraagt. Meestal is de spanningszone cirkelvormig, maar door de bewegingen

van de geleider kan ze ook de vorm van een ellips aannemen.

Volgens tabel A van artikel 266 van het AREI geldt een veiligheidsafstand van 0,5 m bij laagspan-

ningslijnen. Ook hier geldt dat de spanningszone in normale omstandigheden cirkelvormig is, maar

door bewegingen van de geleider (bv. door de wind) de vorm van een ellips kan aannemen. Daarom

is 0,5 m afstand niet altijd voldoende en wordt een grotere veiligheidsafstand aangeraden.

11 AREI = Algemeen Reglement op de Elektrische Installaties



Uitsluitend bij laagspanning kunnen hulpmiddelen gebruikt worden om de geleiders tijdelijk te

isoleren, zodat het gevaar van rechtstreeks contact vermeden wordt. Het aanbrengen van deze hulp-

middelen moet aangevraagd worden bij de elektriciteitsverdeler, van wie het personeel deze taak

zal uitvoeren, aangezien de werknemers van de aannemer niet altijd de kwalificaties hebben om

dergelijke taken uit te voeren.

Verbod

De belangrijkste vijanden van een hoogwerker kunnen worden ingedeeld in twee groepen,

namelijk putten en vloeropeningen enerzijds en het klimaat anderzijds.

In de volgende situaties moet het werk stilgelegd worden:

• bij blootstelling aan een windkracht groter of gelijk aan de maximaal toegelaten windkracht

Sommige voorschriften spreken over een maximale windkracht van 12,5 m/s, andere van

13,8 m/s. Het is daarom aangewezen om de voorschriften van de fabrikant goed te lezen.

• bij buitenwerk tijdens zwaar weer (onweer, e.d.)

• wanneer de hoogwerker niet optimaal functioneert

• wanneer de hoogwerker scheef komt te staan

• wanneer het werkplatform niet horizontaal blijft staan

Het werkplatform van een schaarlift mag niet gebruikt worden als opvangplatform.

4.7. Aandachtspunten bij de aankoop of huur van een hoogwerkerBij de aankoop van een nieuwe hoogwerker moet erop gelet worden dat deze een CE-markering

en een geldige verklaring van overeenkomstigheid heeft. Een andere contractuele overeen-

komst bij een aankoop kan zijn dat de eerste keuring voor indienststelling door een EDTC al gebeurd

is. De verdere (driemaandelijkse) keuringen zijn dan ten laste van de aankoper.

In verband met de huur van een hoogwerker zijn de volgende elementen van belang:

• De verhuurder (verhuurmaatschappij) is verantwoordelijk voor de conformiteit van de hoogwerker

met de reglementaire beschikkingen die van kracht zijn in het land van de verhuurder.

• Ook de conformiteit van de hoogwerker met de bijkomende vereisten die opgelegd zijn door de

gebruiker, komen ten laste van de verhuurder.

• De verhuurder moet de hoogwerker in goede staat houden.

• De huurovereenkomst moet vermelden wie belast is met het onderhoud van de gehuurde

hoogwerker.

• Normaal komt de periodieke keuring van een hoogwerker ten laste van de verhuurder. In

de overeenkomst kan echter vermeld worden dat de huurder moet instaan voor de periodieke

keuring van de hoogwerker. Meestal is dat enkel het geval wanneer de hoogwerker gehuurd

wordt voor een langere periode (meerdere maanden).

4.8. Keuze van persoonlijke valbeveiligingHet hoofddoel van valbeveiliging in een hoogwerker is niet om een val te beperken, maar wel om

vallen te voorkomen. Daarom kan een doorsnee valbeveiliging met een veiligheidslijn van 2 m en

een valdemper het best vermeden worden. De gevaren hiervan zijn de volgende:

• De gebruiker kan nog altijd ongeveer 5 m vallen, met het gevaar hard in aanraking te komen

met obstakels onderweg of toch op de grond te vallen.

• Als iemand gevallen is met een veiligheidslijn met een valdemper, blijft redding nadien moeilijk,

terwijl tijd zeer belangrijk is. Een geblokkeerde bloedcirculatie kan al na 20 minuten leiden tot

een ernstig letsel of zelfs tot de dood.

• De bevestigingspunten aan de werkbak zijn vaak niet berekend op de extra belasting die een val

van een persoon teweegbrengt. Door de schokbelasting op de werkbak als gevolg van een val

van een persoon, kan de hoogwerker kantelen.


De persoonlijke valbeveiliging moet zo kort zijn dat de personen in de hoogwerker het werk wel

kunnen uitvoeren, maar niet uit de bak kunnen vallen. De werkbak moet voldoende mogelijkheden

bieden om de lijn doeltreffend te kunnen aanhaken.

De bovenstaande verplichtingen gelden voor alle hoogwerkers met giek, behalve als ermee boven

water wordt gewerkt en het risico van een val in het water vermoedelijk kleiner is dan dat van vastzit-

ten aan de werkbak.

Op schaarliften en hefsteigers is persoonlijke valbeveiliging doorgaans niet noodzakelijk.

5. Leuningsystemen

5.1. Wettelijke bepalingen – KB collectieve beschermingsmiddelen

5.1.1. Algemene bepalingen

Het koninklijk besluit van 30 augustus 2013 tot vaststelling van algemene bepalingen betref-

fende de keuze, de aankoop en het gebruik van collectieve beschermingsmiddelen (CBM’s) is op 7

oktober 2013 verschenen in het Belgisch Staatsblad.

Artikel 3 definieert een CBM als volgt:

“Elke beschermingsuitrusting die tot doel heeft de werknemer te beschermen tegen één of meerdere

gevaren die zijn veiligheid of gezondheid op het werk kunnen in het gedrang brengen evenals alle

aanvullingen of accessoires die hiertoe bestemd zijn, en die gelijktijdig de volgende kenmerken vertonen:

• ze is dermate ontworpen en geïnstalleerd dat ze zo rechtstreeks mogelijk inwerkt op de oorzaak van

het risico zodat dit risico maximaal wordt beperkt;

• ze is bestemd om, voorafgaand aan de uitvoering van het werk te worden geïnstalleerd;

• ze is van dien aard dat de werknemer niet actief moet tussenkomen om zijn veiligheid en

gezondheid op het werk te verzekeren.”

Het KB verplicht de werkgever om een risicoanalyse uit te voeren. Het is op basis van deze risico-

analyse dat de werkgever zijn CBM’s zal kiezen. De aankoop van CBM’s moet voldoen aan een reeks

verplichtingen in verband met de inhoud van de bestelbon, de levering en de indienststelling.

Verder in het KB komen de verplichtingen van de werkgever in verband met de installatie, het

gebruik, de controle en het onderhoud van de CBM’s en de informatie aan de werknemers aan bod.

Meer informatie vindt u in de checklists op www.constructiv.be. Enkele voorbeelden zijn de check-

lists in verband met collectieve valbeveiliging (leuningen van klasse A, klasse B en klasse C).

Het laatste hoofdstuk bevat de slotbepalingen, waaronder de opheffing van meerdere artikelen uit

het ARAB.

5.1.2. Bijlagen KB collectieve beschermingsmiddelen

De eerste bijlage bij het KB verwijst naar een reeks KB’s waarmee rekening gehouden moet worden

bij het gebruik van CBM’s. De tweede bijlage heeft meer in het bijzonder betrekking op CBM’s ter

voorkoming van vallen van hoogte.

Een leuningsysteem wordt gedefinieerd in bijlage II van het KB. Het moet bestaan uit de volgende

elementen:

• een bovenleuning (handgreep) op een hoogte van 1 m à 1,20 m boven de werkvloer of het

verkeersgebied

• een tussenleuning op een hoogte van 40 cm à 50 cm boven de werkvloer

• een voetplint die minimaal 15 cm hoog is en die dient om te verhinderen dat er materiaal naar

beneden kan vallen en dat werknemers kunnen wegglijden

Instructies vermeld op de werkkooi



• verticale steunelementen waarop de leuningen, tussenleuningen en voetplinten vastgemaakt

zijn en waarmee de leuning verankerd kan worden aan zijn steunstructuur (bijvoorbeeld door

vastklemmen, vastzetten met bouten, enz.), eventueel aangevuld met tegengewichten (bij

vrijstaande voorzieningen)

Verder moet opgemerkt worden dat de tussenleuning en de voetplint vervangen kunnen worden

door volle platen of traliewerk van minstens 1 meter hoog.

De norm NBN EN 1337412 bevat vergelijkbare bepalingen.

5.2. DakrandbeveiligingNog altijd wordt dakrandbeveiliging gebruikt die niet aangepast is aan de helling van een dak. De

norm NBN EN 13374 bepaalt hoe tijdelijke leuningen vakkundig opgesteld kunnen worden. Hoewel

deze norm geen wettelijke verplichting inhoudt, hebben dakwerkers er toch alle belang bij hem te

volgen.

Tijdelijke leuningen worden ingedeeld in drie grote klassen:

5.2.1. Klasse A

Een leuningsysteem van klasse A kan enkel gebruikt worden voor werkvloeren met een maximale

hellingshoek van 10°. Dit leuningsysteem is dus enkel geschikt voor platte daken. Het bestaat uit

de klassieke drie elementen: een bovenleuning, een tussenleuning en een voetplint. Hierbij moet

opgemerkt worden dat de afstand tussen de verschillende elementen van het leuningsysteem niet

meer dan 47 cm mag bedragen.

5.2.2. Klasse B

Een leuningsysteem van klasse B kan zowel statische als dynamische krachten opvangen. Concreet

kan een leuningsysteem van klasse B gebruikt worden als:

• de hellingshoek van het dak minder dan 30° bedraagt: zonder hoogtebeperking

• de hellingshoek van het dak meer dan 30°, maar minder dan 60° bedraagt: met een beperking

van de verticale valhoogte tot 2 meter

Belangrijk hierbij is dat een net met een mazenbreedte van maximaal 25 cm aan het leuningsysteem

moet worden aangebracht.

5.2.3. Klasse C

Een dakrandbeveiliging van klasse C weerstaat aan sterke dynamische krachten en is ontworpen

om de val van personen van een steile helling op te vangen. Een leuningsysteem van klasse C kan

gebruikt worden:

• als de hellingshoek van het dak meer dan 30°, maar minder dan 45° bedraagt: zonder

hoogtebeperking

• als de hellingshoek van het dak meer dan 45°, maar minder dan 60° bedraagt: met een

beperking van de verticale valhoogte tot 5 meter

Aan een leuningsysteem van klasse C moet een net met een mazenbreedte van maximaal 10 cm

worden aangebracht.

Als de valhoogte niet tot minder dan 5 meter beperkt kan worden, moeten er bijkomende leuningen

op de dakhelling geplaatst worden.

Voor een dakwerker die werkt op hellende daken, is het aangewezen om steeds een leuningsysteem

van klasse C te gebruiken. Dit voorkomt vergissingen en het gebruik van onaangepaste bescher-

mingsmiddelen in bepaalde werksituaties.

12 NBN EN 13374: Tijdelijke randbeschermingssystemen - Productspecificatie, beproevingsmethoden

Voorbeeld van een leuningsysteem klasse A

Voorbeeld van een leuningsysteem van klasse B

Voorbeeld van een leuningsysteem van klasse C


6. Werken vanuit een opgehangen personenbak

6.1. Mobiele hangsteigers Een mobiele hangsteiger is een veilig werkplatform om bijvoorbeeld renovatiewerken aan een

gevel op uit te voeren, maar het is nodig om enkele extra maatregelen te nemen. De mobiele

hangsteiger moet ook in dienst gesteld worden bij gebruik (ARAB, art. 280 en 281) en moet jaar-

lijks gekeurd worden door een EDTC. Daarenboven moeten de personen die in de werkbak plaats-

nemen, een veiligheidsharnas dragen. De fabrikant geeft de maximaal toelaatbare belasting aan

en een lastbegrenzer op het arbeidsmiddel verhindert dat deze belasting wordt overschreden.

De norm die van toepassing is op hangsteigers, is NBN EN 180813. Deze norm bepaalt de veilig-

heidseisen voor hangsteigers en heeft betrekking op vaste en tijdelijke toestellen die mechanisch of

manueel aangedreven worden. Steigers die opgehangen zijn aan een hijskraan en hangsteigers in

een put of voor ondergrondse werken vallen niet onder de norm NBN EN 1808.

De norm beschrijft bestaande significante gevaarlijke verschijnselen en bepaalt de gepaste tech-

nische maatregelen om de risico’s uit te schakelen of te verminderen.

De volgende gevallen komen niet aan bod:

• gebruik in moeilijke omstandigheden

• gebruik onderhevig aan speciale regels

• vervoer van passagiers van het ene niveau naar het andere

• verladen van lasten waarvan de aard tot gevaarlijke situaties zou kunnen leiden

• verladen van hangende lasten bij de steiger

• gebruik op een verkeersweg, boven water en overal waar het niet mogelijk is de steiger te laten

zakken tot een veilige positie

• druk van de wind op de lasten met een oppervlakte van meer dan 2 m²

• gebruik van een draadloos afstandsbedieningssysteem

Deze arbeidsmiddelen zijn hefwerktuigen, moeten CE-gekeurd zijn en op regelmatige basis gekeurd

worden door een EDTC. Het is belangrijk om bij deze arbeidsmiddelen de originele tegengewichten

te gebruiken die door de fabrikant geleverd worden. Deze tegengewichten moeten worden vastge-

maakt aan het arbeidsmiddel.

6.2. Personenbak die aan een kraan opgehangen isHet koninklijk besluit van 4 mei 1999 betreffende het gebruik van arbeidsmiddelen bestemd voor

het hijsen of heffen van lasten stelt dat het hijsen van personen slechts in uitzonderlijke situaties

toegelaten is. Bijgevolg mag enkel gewerkt worden vanuit een personenbak die opgehangen is aan

een kraan als het gaat om werken van korte duur.

Bovendien is er een hele reeks verplichtingen verbonden aan het gebruik van een personenbak:

• De persoon of de personen die in de werkbak plaatsnemen, moeten een veiligheidsharnas

dragen.

• De combinatie personenbak/hefwerktuig moet als geheel door een EDTC gekeurd worden. Het

gaat dus niet om de personenbak en het hefwerktuig apart.

• Wanneer personen in een personenbak vervoerd worden, mag de totale belasting van het

hefwerktuig niet groter zijn dan de helft van de maximale belasting voor het heffen of hijsen van

lasten. Deze verplichting slaat zowel op de hefbelasting (gewicht) als op de momentbelasting

(omkantelen).

13 NBN EN 1808: Veiligheidseisen voor hangsteigers - Ontwerpberekeningen, stabiliteitscriteria, constructie - Onderzoek en tests

Personenbak



6.3. Betonneerbak met werkplatformOm beton van hoge kolommen te storten, wordt vrij vaak gebruik gemaakt van een betonstortbak

met een werkplatform die aan een kraan opgehangen wordt. Op het werkplatform staat dan een

arbeider die de schuif van de betonneerbak opent wanneer deze bak boven de kolom hangt. Is deze

werkwijze toegelaten en zo ja, aan welke voorwaarden moet voldaan worden om de veiligheid

te garanderen?

Het koninklijk besluit van 4 mei 1999 betreffende het gebruik van arbeidsmiddelen bestemd voor

het hijsen of heffen van lasten stelt dat het hijsen van personen slechts in uitzonderlijke situaties

toegelaten is. In de toelichting bij dit KB heeft de FOD WASO opgenomen dat een voortdurend

gebruik van een betonneerbak met geïntegreerd werkplatform niet toegelaten is.

Een dergelijke betonneerbak is wel toegelaten om bijvoorbeeld één of twee kolommen te beton-

neren. Op het werkplatform mag slechts één arbeider plaatsnemen. Bovendien zijn alle voorschriften

met betrekking tot het gebruik van een personenbak van toepassing op betonneerbakken met een

werkplatform. Dat houdt de volgende verplichtingen in:

• Een valharnas is verplicht en moet bevestigd worden aan een punt boven het haakblok.

• Er moet steeds visueel contact zijn tussen de bedienaar van de kraan en de persoon op het

werkplatform.

• De hijssnelheid mag niet meer dan 20 m/min bedragen.

• De inhoud van de betonneerbak mag de helft van de toegelaten belasting van het hijswerktuig

niet overschrijden. Dit geldt voor alle posities die de betonneerbak kan innemen. Het hijstoestel

moet uitgerust zijn met een lastmomentbegrenzer die toelaat om rekening te houden met de

halvering van de toegelaten last.

• Het hijswerktuig moet samen met de betonneerbak gekeurd worden door een EDTC.

6.4. Container die aan een kraan opgehangen isVoor afbraakwerken vanuit een container aan een kraan gelden dezelfde verplichtingen als voor

werken vanuit een personenbak: deze werkmethode mag slechts in uitzonderlijke omstandig-

heden toegelaten worden.

Voor de start van de werken moet de werkgever bovendien:

• een uitgebreide risicoanalyse maken om een veilige werkmethode vast te leggen. Tijdens de

werken moet hij toezicht houden op de veiligheid en eventueel de werkmethode aanpassen.

• een berekeningsnota voorleggen waarin de normale en incidentele belastingen zijn

opgenomen waaraan de kraan tijdens de uitvoering van de werken blootgesteld kan worden. In

de praktijk vormt dit meestal een probleem omdat de reële krachten moeilijk begroot kunnen

worden. Het gaat onder meer om: de windbelasting, de horizontale krachten als gevolg van de

afbraakwerken, de dynamische belasting door het vallende afbraakmateriaal, de trillingen of

resonanties, toevallige en onvoorziene bewegingen van de container, …

• zorgen dat hij uitsluitend geschikt gereedschap ter beschikking van zijn personeel stelt, dat

aangepast is aan de werken die uitgevoerd moeten worden. Hierbij moet vermeld worden

dat de uitrusting als een geheel wordt beschouwd en dus ook als een geheel moeten worden

gekeurd. Dit geheel omvat:

de kraan

het hijstoebehoren

de container met de breekhamer die op een kleine kraan gemonteerd is

eventuele toebehoren

Al deze documenten moeten ter goedkeuring voorgelegd worden vooraleer gestart mag worden

met de werken. De Algemene Directie Toezicht op het Welzijn op het Werk van de FOD WASO heeft

terecht voorbehoud bij deze werkmethode, omdat herhaaldelijk vastgesteld werd dat de voorge-

schreven maatregelen niet nageleefd worden op de bouwplaats.

Kubel met platform

Container aan kraan


7. BesluitDe wijziging van de reglementering in verband met het gebruik van arbeidsmiddelen voor werken op hoogte

heeft verstrekkende gevolgen, zowel voor aannemers die ladders gebruiken als voor aannemers die steigers mon-

teren en gebruiken.

Het koninklijk besluit betreffende het gebruik van arbeidsmiddelen voor tijdelijke werkzaamheden op hoogte kadert

in de nieuwe aanpak waarbij de verschillende lidstaten Europese richtlijnen moeten opnemen in hun nationale wet-

geving. Deze nieuwe aanpak houdt in dat afgestapt wordt van de zeer strikte technische bepalingen uit het ARAB

en dat de werkgever aan de hand van een risicoanalyse meer en meer zelf moet bepalen welke arbeidsmiddelen en

preventiemaatregelen toegepast moeten worden voor een bepaalde activiteit. Bijgevolg is de werkgever verplicht

om steeds het meest geschikte arbeidsmiddel te kiezen voor een bepaalde activiteit.

Lijsten met aandachtspunten maken het mogelijk om op een eenvoudige manier een controleschema op te stellen.



8. Controlelijsten

8.1. Controlelijst voor het gebruik van laddersVoor deze controlelijst verwijzen we naar navb dossier 145, Het gebruik van ladders en steigers tijdens

de afwerkingsfase.

8.2. Controlelijst voor hoogwerkers

Controlepunt Omschrijving OK Actie Opvolging

Omgevingsfactoren Is de ondergrond vlak, stabiel en voldoende draagkrachtig? ❑ … …

Is er rekening gehouden met obstakels (putten, deksels, doorgangen, …)? ❑ … …

Is er gelet op elektriciteitskabels en procesleidingen (voldoende grote

veiligheidsafstand)?

❑ … …

Is er voldoende manoeuvreerruimte? ❑ … …

Wordt de werkplek afgezet (aanrijgevaar, val van voorwerpen)? ❑ … …

Veilig werken met een

hoogwerker

Werden er stempels geplaatst op een stevige ondergrond? ❑ … …

Wordt de hoogwerker voor binnentoepassing enkel binnen gebruikt? ❑ … …

Worden de werkzaamheden stopgezet bij te hoge windsnelheden (volgens de

instructies van de fabrikant)?

❑ … …

Is het werkplatform veilig bereikbaar en voorzien van leuningen? ❑ … …

Zijn er voldoende veiligheidsmaatregelen genomen tegen knelgevaar?

• scharen van de schaarlift afgeschermd?

• voorziening bij de hoogwerker die de daalbeweging stopt bij knelgevaar?

❑ … …

Kan de hoogwerker enkel bediend worden vanaf het werkplatform? ❑ … …

Is er een gebruikshandleiding aanwezig? ❑ … …

Is de maximale gebruikslast aangeduid op de hoogwerker (personen en materiaal)? ❑ … …

KeuringIs de hoogwerker gekeurd conform de wettelijke bepaling (driemaandelijks) en is

het keuringsverslag aanwezig op de bouwplaats?❑ … …

Bedienaar Is de gebruiker voldoende opgeleid? ❑ … …

Kent hij de gebruiksinstructies van de betreffende hoogwerker? ❑ … …

Weet hij hoe te handelen in noodsituaties? ❑ … …

Maken de bedienaar en de andere personen in de werkbak correct gebruik van de

verplichte persoonlijke valbeveiliging?

❑ … …

Is de bedienaar/gebruiker minstens 18 jaar? ❑ … …

Verlaat of betreedt hij het werkplatform niet wanneer het uitgeschoven is en zorgt

hij ervoor dat andere gebruikers dit ook niet doen?

❑ … …

Voert de bedienaar geen hijswerkzaamheden uit met de hoogwerker? ❑ … …

Kan de bedienaar hulp inroepen vanaf het werkplatform? ❑ … …

PBM’s Maken de bedienaar en de eventuele andere gebruikers correct gebruik van

persoonlijke valbeveiliging bij werken met een hoogwerker met mobiele arm?

❑ … …

Worden de PBM’s gedragen die noodzakelijk zijn bij de werkzaamheden? ❑ … …


8.3. Leidraad keuze steiger voor huur/aankoop

8.3.1. Afmetingen steiger

Lengte in m Maximale werkhoogte* in m

… …

*niveau van het hoogste werkplatform

8.3.2. Activiteiten waarvoor de steiger geschikt moet zijn

De steiger zal gebruikt worden voor de volgende werkzaamheden:

Type werk KlasseVolledig verdeelde belasting in kN/m²



Aanduiding

Controle, lichte werktuigen, zonder opslag van materialen 1 0,75 1,5 1 ❑

Inspectie, geen opslag, behalve voor onmiddellijk gebruik 2 1,5 1,5 1 ❑

Inspectie, geen opslag, behalve voor onmiddellijk gebruik 3 2 1,5 1 ❑

Metselwerk, plaatsen van geprefabriceerde elementen 4 3 3 1 ❑

Metselwerk, plaatsen van geprefabriceerde elementen 5 4,5 3 1 ❑

Zwaar metselwerk met opslag van materialen 6 6 3 1 ❑

De hoogste klasse moet in aanmerking genomen worden voor de bestelbon.

Wordt er materiaal met de kraan op de steiger geplaatst: ❑ JA ❑ NEE

Indien ja, maximaal gewicht van de last:

Steiger: breedte van de steiger afhankelijk van de uit te voeren werkzaamheden:

Breedteklassen Breedte van de werkvloeren in m

❑ SW06 0,60 < w < 0,90

❑ SW09 0,90 < w < 1,20

❑ SW12 1,20 < w < 1,50

❑ SW15 1,50 < w < 1,80

❑ SW18 1,80 < w < 2,10

❑ SW21 2,10 < w < 2,40

❑ SW24 > 2,40

8.3.3. Opvangvloer

Zal de steiger gebruikt worden als opvangvloer: ❑ JA ❑ NEE

Indien de steiger gebruikt wordt als opvangvloer:

Minimale breedte: bepaald door de valcurve (zie grafiek rechts)

Hoogte vangvloer: het hoogteverschil tussen de werkvloer en steigervloer moet zo klein mogelijk zijn.

Vloerelementen: geschikt voor het opvangen van dynamische lasten: ❑ JA ❑ NEE



8.3.4. Leuningen

Steiger:

De leuning bestaat uit een bovenleuning, een tussenleuning en een plint.

Vangvloer:

Leuningvoorzieningen voor vangvloeren:

Maximale tussenafstand

leuningvoorziening: 47 cm





Extra aan te brengen voorzieningen:

❑ Hekwerk

❑ Geschikte vloerelementen, verticaal geplaatst

❑ Veiligheidsnetten met de geschikte voorzieningen om deze volledig te kunnen bevestigen

8.3.5. Toegang

Soort toegang Benaming Aanduiding

Ladder LA ❑

Trap ST ❑

Ladder of trap LS ❑

❑ Mogelijkheid om de steiger te gebruiken als evacuatiemiddel in geval van nood

Ladders of trappen niet boven elkaar in hetzelfde vak, maar in opeenvolgende vakken

❑ Voorziening om een veilige toegang tot de constructie te voorzien indien de tussenafstand van

de steiger tot de constructie te groot is

Te overbruggen afstand:

❑ Mogelijkheid om het onderste toegangsluik te vergrendelen of wegneembare toegangen.

Aantal toegangen:

❑ Afgeschermde zone


8.3.6. Voorzieningen veilige montage/demontage

❑ Voormontageleuningen

❑ Ankerpunten voor persoonlijke valbeveiliging

8.3.7. Bijkomende uitrustingsmiddelen

Bijkomende uitrustingen Aanduiding

Mogelijkheid tot het plaatsen van een binnenleuning (bovenleuning, tussenleuning en plint) indien

de afstand tussen de gevel en de stelling groter is dan 25 cm❑

Consoles❑

Voorziening om lasten met de kraan, verreiker, … erop te kunnen plaatsen (ontvangstplatform) ❑

Extra verankeringstoebehoren (bv. bij muren met grote isolatiediktes, …) ❑

Uitrusting voor het monteren van takels of lieren ❑

Voorzieningen voor een voetgangersdoorgang (hou rekening met vergunningsvoorwaarden,

vluchtweg, rolstoelen, …)❑

Signalisatie van de steiger bij inname van de openbare weg ❑

Gebruik van doeken:

A: winddoorlatende doeken

B: afdekzeilen/spandoeken

❑

❑

Andere: ❑

8.3.8. Algemeen

• Er mogen enkel steigers gebruikt worden die voldoen aan de bepalingen uit het KB van 31 augustus

2005 betreffende het gebruik van arbeidsmiddelen voor tijdelijke werkzaamheden op hoogte.

• Steigers voldoen bij voorkeur aan de geldende normen NBN EN 12810 en 12811 in verband met

steigers.



9. Regelgeving en normen

Ladders

Werfladders

Het koninklijk besluit van 31 augustus 2005 betreffende het gebruik van

arbeidsmiddelen voor tijdelijke werkzaamheden op hoogte

NBN EN 14183 : Opstapjes

NBN EN 131-7 Ladders - Deel 7: Verrolbare bordesladders en -trappen

NBN EN ISO 14122-4 : Veiligheid van machines –

Vaste toegangsmiddelen tot machines – Deel 4: Vaste ladders

NBN EN 131-1: Ladders - Deel 1: Termen, types, functionele afmetingen

NBN EN 131-2: Ladders - Deel 2: Eisen, beproevingen, merking

Trapladders

Verrolbare bordesladders

en –trappen

Vaste ladders

Koninklijk besluit van 30 augustus 2013 tot vaststelling van algemene

bepalingen betreffende de keuze, de aankoop en het gebruik van collectieve

beschermingsmiddelen (CBM’s)

Leuning-systemen

Het koninklijk besluit van 31 augustus 2005 betreffende het gebruik van

arbeidsmiddelen voor tijdelijke werkzaamheden op hoogte

NBN EN 12810-1: Gevelsteigers vervaardigd van geprefabriceerde bouwdelen

- Productvoorschriften

NBN EN 12810-2: Gevelsteigers vervaardigd uit geprefabriceerde onderdelen -

Deel 2: Bijzondere methoden van constructief ontwerp

NBN EN 12811-1: Tijdelijke bouwplaatsuitrustingen - Steigers -

Deel 1: Prestatie-eisen en algemeen ontwerp

NBN EN 12811-2: Tijdelijke bouwplaatsuitrustingen - Deel 2: Informatie over materialen

NBN EN 12811-3: Tijdelijke bouwplaatsuitrustingen - Deel 3: Laadbeproeving

NBN EN 12812: Ondersteuningsconstructies - Prestatie-eisen en algemeen ontwerp

NBN EN 12813: Tijdelijke werkplaatsuitrusting - Ondersteuningstorens vervaardigd uit

geprefabriceerde onderdelen- Specifieke methoden van structureel ontwerp

NBN EN 1808 : Veiligheidseisen voor hangsteigers -

Ontwerpberekeningen, stabiliteitscriteria, constructie

NBN EN 13374: Tijdelijke randbeschermingssystemen -

Productspecificatie, beproevingsmethoden

NBN EN 1004 Rolsteigers opgebouwd uit geprefabriceerde onderdelen

NBN EN 1298 Rolsteiger – Regels en leidraad voor het opstellen van een handleiding

voor de opbouw en het gebruik

Wordt beschouwd als hefwerktuig overeenkomstig art. 452.2 en 452.16 uit het ARAB

Vaste steiger

Mobiele steiger

Steiger op

ladderklampen

Gevelsteiger

Trappentoren

Hangsteigers

Hangsteigers

Metsersteiger

Ondersteuningstorens

Rolsteiger

Opvangplatformen

Steigers


10. Bibliografie• Hoogwerkers - Abomafoon nr. 5.07, september 2012 - 6 p. - Ede: Aboma+Keboma

• Veilig werken met hoogwerker nabij elektrische luchtlijnen - Nieuwsbrief Arbeidsveiligheid nr. 23, december 2003 - p. 5 - Mechelen: Kluwer

• Hoogwerker/Schaarliften - F. De Witte - Interne Memo Adviseurs nr. 40 - Brussel: navb-cnac Constructiv

• Europese norm hoogwerkers onveilig - Waarom nog een gordel? - Arbo nr. 11, november 2005 - pp. 16-18 - Alphen aan den Rijn: Kluwer

• Veilig werken met een hoogwerker - C. Costermans - Doe het Veilig nr. 5, september 1993 - pp. 173-180 - Antwerpen: Provinciaal

Veiligheidsinstituut

• Veilig werken met een hoogwerker - De Vlaamse schilder nr. 3, mei 2006 - pp. 12-14 - Brussel: Confederatie Bouw Vlaamse schilders

• Navb dossier 145, Het gebruik van ladders en steigers tijdens de afwerkingsfase

• www.basharnas.be

De dossiers zijn tot stand gekomen dankzij de bijdrage van de volgende organisaties:

ConstructivKoningsstraat 132 bus 1, 1000 Brusselt +32 2 209 65 65 • f +32 2 209 65 00

www.constructiv.be • [email protected]

Deze publicatie is beschikbaar onder de licentie Creative Commons: Naamsvermelding-NietCommercieel-GelijkDelen https://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/deed.nl

Deze licentie laat toe het werk te kopiëren, distribueren, vertonen, op te voeren, en om afgeleid materiaal te maken, zolang Constructiv vermeld wordt als maker van het werk, het werk niet commercieel gebruikt wordt en afgeleide werken onder identieke voorwaarden worden verspreid.

D O S S I E R 146 -A R B E I D S M I D D E L E N V O O R

H E T U I T V O E R E N VA N W E R K E N O P H O O G T E

BUILDING your LEARNINGde digitale bibliotheek

16406 CNAC Dossier146NLV5 · 2019. 12. 11. · Arbeidsmiddelen voor het uitvoeren van werken op...

Documents

Transcript of 16406 CNAC Dossier146NLV5 · 2019. 12. 11. · Arbeidsmiddelen voor het uitvoeren van werken op...