3/2007

150 jaar Diergaarde

Blijdorp

Even bijpraten 2

Nieuws uit Blijdorp 3Alle hoop gevestigd op Bogan en Cleopatra 8

Botanisch Blijdorp: Bestrijden van plaagdieren 10

Baardagamen, geïntegreerde Australiërs 12

Groeten uit Sjanghai 14

Verslag voorjaarsreis naar Zoo Wuppertal 15

Zoo’n Boek: Dieren in het wild 14

Het Blijdorp logo: Giraffen en ‘Eusie’ 16

Educatief Arctica 18

Verslag meerdaagse reis naar Engeland en Ierland 20

Lijn 13: Nandoe. Doe er wat an! 20

Mutaties in de Diergaarde 23

Agenda 24

Colofon 24

Heeft u nog guldens 24

Bijen

eter i

n Blijd

orp -

foto:

Peter

van N

orde

Beste Vriendinnen en Vrienden,

Dat was schrikken! Wie had gedacht dat er ooit een volwassen gorilla vrij in Blijdorp zourondwandelen… U heeft alle commotie ongetwijfeld via de media gevolgd. Wat ook deoorzaak geweest moge zijn, duidelijk is dat zoiets nooit meer mag gebeuren! Blijdorp isdan ook druk bezig om het gorilla-verblijf, een geschenk van de Vrienden, Bokito-proof temaken. Dat heeft echter consequenties voor de rest van het bouwprogramma. Allesschuift een beetje op. Jammer, maar begrijpelijk.

Maar niet getreurd. Op zaterdag 20 oktober openen we de nieuwe verblijven voor servals,poedoe’s en wilde cavia’s! U wordt om 15.00 uur verwacht bij de Lotus Serre. Samen metBlijdorp zullen we zorg dragen voor een leuke omlijsting. Het lukt niet om nog dit jaar hetijsberenverblijf te openen, maar u bent wel van harte welkom voor een ‘preview’ op 11november. Na afloop van de winterlezing van Martin van Wees over het nieuwe ijsberen-verblijf gaan we onder begeleiding een bezoekje brengen aan het verblijf in wording. Eenspeciale rondleiding voor u!

In dit nummer blikken we weer terug en vooruit. We staan onder meer stil bij de wetens-waardigheden van de afgelopen maanden, het ontstaan van het Blijdorp-logo en de geslaag-de Vriendenreizen. We kijken vooruit naar de educatieve omlijsting van ons jubileumge-schenk. Maar natuurlijk worden ook de groene vingers niet vergeten. Veel leesplezier!

Marcel Kreuger,Hoofdredacteur.

2

e v e n b i j p r a t e n

i n h o u d

Vriendennieuws 3/2007

Na de winterlezing van zondag11 november 2007 door Martinvan Wees kunnen de aanwezigenonder begeleiding een bezoekjebrengen aan het ijsberenverblijfin wording!

SPECIALE I JSBERENRONDLEIDING

Na het vertrek van twee mannetjes kame-len die retour moesten naar Amersfoort,dreigde het stil te worden op de steppe.Maar diezelfde dag begin mei arriveerdener drie nieuwe kamelen. De drie vrouwtjeskomen uit Arnhem en zijn eigenlijk opdoorreis naar een Engelse dierentuin. Inverband met de uitbraak van de blauwtong-ziekte mogen ze een tijdje bij ons blijven.We boffen dubbel, want twee van dedames zijn hier bevallen. Mareille is op 6mei geboren en op 24 mei Neel. Hetgroepje deelt de Mongoolse steppe met deonagers. Al hoewel delen…. Delen werdeen jonge kameel een tijd geleden noodlot-tig. Nu krijgen overdag de onagers de step-pe tot hun beschikking en ’s avonds is de

beurt aan de kamelen. U kunt ze echterwel vanuit de verte zien. De jonge kamelenzien er in hun wittige vacht zeer aaibaar uit.Niet doen want dat vinden de moedersmaar niks.

Het blijft nog even gissen. Heeft moederMalou een tweeling op de wereld gezet ofis er één panda geboren? De geoefendeoren van enkele vrijwilligers menen ver-schillende ‘stemmetjes’ te onderscheiden.Vader Rex luiert iedere dag in een van debomen voor de Rivièrahal, maar Malouhoudt haar kroost liever op een veilig plek-je waar wij ze niet kunnen zien. Pas nacirca 12 weken kunnen we op kraamvisite.Het nieuwe paar waarover u in het vorige

Vriendennieuws las, doet het dus uitste-kend.

Begin mei overlijdt een voor mij onbekenddier, een girelle. Dat blijkt een regenboog-lipvis te zijn. Lengte circa 30 cm. Leeft inwateren van 18 tot 22 º dicht aan kustge-bieden. Een girelle is mooi van kleur:groenblauw met een oranje gekarteldestreep over het hele lijf en een witte buik.

Giraffenmoeder Anne brengt op 27 meihaar eerste kind ter wereld. Op 1e pink-sterdag staat de groep in het buitenperk.Een oplettende verzorger ziet ineens eenpootje uitsteken bij Anne. Snel wordt degroep naar binnen geloodst. Zoon Tsavo

3

Hoewel het nieuws in de kranten vooral overheerst werd door deongelukkige ontsnapping van Bokito, gebeurde er veel in deafgelopen maanden dat niet de voorpagina’s haalde. Bent u daarook nieuwsgierig naar? Dan leest u deze rubriek met veelbelangstelling. Immers, in ieder jaargetijde komen dieren uitandere zoo’s over, zijn er geboortes en helaas gaan er ook dierendood. Mocht u een verhaaltje over dier x of y missen, dan kunt unatuurlijk ook een vraag stellen via mkreuger@planet.nl of viaeen briefje aan Goudsesingel 235d, 3031 EL Rotterdam. Dan spo-ren wij het antwoord voor u op.

Blijdorp n i e u w s

Tekst: Gerda NijssenMet dank aan: Lex Noordermeer(Diergaarde Blijdorp) en de redactievan de Vrijwilligers Nieuwsbrief van Blijdorp

Tsavo - foto: Peter van Norde

wordt midden in de groep geboren.Vader Fehari keek toe, hoe hij naeen kwartiertje al op zijn wankelepootjes stond. Kunnen netgiraffenglunderen? Bij Fehari leek het erveel op.

Eind mei ging het nieuwe weidevo-gelgebied open voor publiek. Devogels hebben ondertussen niet stilgezeten. Alle vogelsoorten hebbenjongen voortgebracht. De kempha-nen en kluten in groten getale. Dehop blijft overdag in het binnenver-blijf achter de rode ibissen. In deavonduren schijnt hij/zij (?) wel naarbuiten te komen. In het achterstegedeelte doen de bijeneters hunbest. Maar liefst 40 gaten telde ik inde berg. De jonge vaders en moe-ders vliegen in en uit met lekkerehapjes in de bek. In ieder vlieggatstaat een stokje om de aanvliegroute tevergemakkelijken. Bovenop de berg neste-len zwarte ibissen. Vanuit de kijkhut zittendop het bankje zie je nog net de wiebeligenekjes van de jongen. Hoeveel jonge bijen-eters geboren zijn, weet volgens mij nie-mand precies of het moet de onderzoek-ster zijn die met haar verrekijker op de uit-kijk staat. Eerder deed zij onderzoek naarde voortplanting van de flamingo’s, maar

die vertikken het om eieren te leg-gen op hun heuveltjes. De lepelaarszijn uitgebreid met een Europeselepelaar die gewond binnengebrachtis bij een vogelasiel in Den Haag.

Vader Billy heeft weer flink zijn bestgedaan. Ondanks de anticonceptiemaatregelen bevalt op 8 juni moederToos van Troy en op 19 juni moederEline van Dayenne. De geboorte vandeze Californische zeeleeuwen bete-kent voor de jongen van vorig jaardat ze gespeend moeten worden.Ze gaan namelijk niet vanzelf hunvissen verorberen. Liever blijven zebij moeders om eten bedelen. Deoppassers krijgen de schone taak lesin viseten te geven aan Toska,Michele en Joeke. Joeke is winnaarvan dit groepje. Hij had binnen eenweek door hoe hij twee makrelen,

weliswaar in kleine hapjes, naar binnenmoest krijgen. Kampioen leren viseten,blijft Yumni die het na een nacht voorelkaar had. Joeke blijft trouwens jaloers opzijn zusje Dayenne. Regelmatig probeert hijmoeder Toos te verleiden hem toch noglekkere hapjes te geven. Tante Saar is doordeze puber al een keer gedekt. Of daarwat van gekomen is, weten we volgendjaar. Toska is eigenzinnig en de hardleerste

van het stel. Het liefst eet ze haar makreel,haring keurt ze af, in muizenhapjes vanuithet binnenverblijf uit de hand van de ver-zorgers.

Helaas is vader Pleun op 4 juli gestorven.Moeder en dochter poedoe wachten nusamen op hun nieuwe verblijf in het Zuid-Amerika deel. Bij de bizons is moederDemi bevallen van dochter Gozewina.Vader Clint vindt dat maar heel gewoon.

Bass rock begint lekker vol te raken.De zeekoeten en drieteenmeeuwen doenhet zoals ieder jaar prima. De papagaaidui-kers zijn wat zuiniger. Zij hebben enkelejongen voortgebracht. De nieuwelingen zijnwat ondernemender dan de oudjes. Dieblijven toch veel boven op hun rotskant(linkerzijde) plakken. De jongen zwemmenvrolijk tussen de zeekoeten. Dit jaar heb-ben de verzorgers een plan gesmeed omde eidereenden te gerieven. Achter eenuitstekende rots kregen zij een eigen plekom een nest te bouwen. Dat heeft ertoegeleid dat er nu 4 jonge eidereenden rondzwemmen. We moeten even afwachten ofhet mannetjes of vrouwtjes zijn. De man-netjes worden in de winter spierwit vanboven en zwart van onder. In deze zomer-tijd overheerst de zwarte kleur op deveren. De vrouwtjes zijn mooi gespikkeld

4

Kemphaantje - foto: Peter van Norde

ni

eu

ws

>

Jonge zeeleeuw Troy - foto’s Joost Hubeek

5

bruin. De zeebaarzen die nogal door dezeekoeten gepest werden en daardoor ineen hoekje bleven hangen, veroveren meerruimte. Nu behoort de hele rechtkant tothun territorium.

Eindelijk is het sepia aquarium weer gere-pareerd. Het had wat voeten in de aardeom het lekke bassin potdicht te krijgen. Nukunnen de sepia’s en zeenaalden die achterde schermen wachten op hun eigen stekkiespoedig genieten van het ruime sop. Hope-lijk gaat dat goed. De vorige poging wasniet erg succesvol. U vindt dit sepia paradijsbij de ingang van het Oceanium. In het vol-gende aquarium doen de eetbare zeeappelshet erg goed. Ik telde er zo’n stuk of tien.Het lijkt wel of er sneeuw in dat aquariumligt, merkte een jongetje op. Dat komtdoor uitbundige groei van zeeanjelieren. Inde Gibraltar bak, even verderop, lichten dezeewaaiers als witte doorzichtige vlaggenop. Kijkt u ook even in het koudwaterkoraal aquarium? U weet wel daar waareerst die grote kreeft zat. Goed opletten,want er zit in dat bassin naast het koraalallerlei klein spul dat beweegt.

Ik geloofde het niet. Het bordje was onder-tussen al maanden weg. Maar ze zitten erecht! De pinché aapjes in de ruimte achterde dikke piranha’s en dwergkaaimannen.Eindelijk op een maandag rond vier uur,blijkbaar etenstijd, stond er één op de uit-kijk. Nieuwsgierig bekeken we elkaar van-achter een pilaar. In mei kregen zij tweejongen. Die laten zich hopelijk wat vaker

bewonderen in hun verblijf tussen die groteplanten en bomen. Toen ik daar zo stondhoorde ik ook vogelgeluiden. Vliegen erook vogels los in de Caribische hoek? Nee,dat gekwetter bleek uit het verblijf van deCubaanse hutia’s te komen. Die zaten ookte roepen om een lekker maaltje.

Het aantal koningspinguïns zit al een tijdjeop 23 exemplaren. Dat is inclusief het jongvan augustus 2006. Die zwemt na een ver-blijf van circa 11 maanden op het droge,sinds een poosje met de rest mee. Nu is depuber nog te onderscheiden van de volwas-sen vogels door het diepzwarte van de rugen het ontbreken van oranje vlekken opsnavel en kop. Door de herinrichting vanhet verblijf zijn de pinguïns nog beter in hetwater en op hun rotsstrandje te zien.

Op 13 juni worden 20 korenwolven gebo-ren. Een mooi resultaat voor deze met uit-sterven bedreigde dieren die allemaal weerin het wild uitgezet worden. Jammer datwij, gewone bezoekers ze nooit te zienkrijgen. Het schijnt dat ze in de stal bij dekoedoes zitten?

In de Rivièrahal staan de couveuses voor deeieren die bij de ouders gevaar lopen. Ach-ter het glas staan altijd wel een paar jongekuikens onder de warme lampen. Tevenswordt daar een aantal vogels handmatiggevoerd. Onder andere twee toco toekans.Twee klein bolletjes met een hele grotesnavel die snel van bolletjes uitgroeien totze lijken op hun fraai gekleurde ouders. >

6

Jonge bizon - foto: Joost Hubeek

Zaterdag 20 oktober2007: Opening verblijven voor servals, poedoe’s en cavia’s. Verzamelen om 15.00uur bij de Lotus Serre.

Komt allen!

??????_ foto: Aart Pijl

n i e u w s

Naast de toekans is de uilnachtzwaluwaldaar groot gebracht. Het lijkt wel eenwarrige bol met een en al kop zonder neken grote grijze wenkbrauwen.

Tegenover de vogelkweek ligt de reptielen-kweek. Daar zijn weer de nodige schild-padden, agames, slangen en varanen uit hetei gekropen. Zoals 10 Californische lintslan-gen en een Filippijnse watervaraan.

Maar liefst twee zebra’s zagen in de maandjuli het levenslicht. Op 8 juli kwam Elenater wereld. Pa Loro en ma Erika behorentot de chapman zebra’s. Deze soort heefteen mooi patroon van licht bruine strepenafgewisseld met donker bruine. Net ofiedere donkere streep een schaduw op dehuid werpt. Nog geen tien dagen laterkruipt een tweede jong uit haar moedersschoot. De naam moet ik u nog even schul-dig blijven. De twee dartelen samen vrolijktussen het harem van Loro en de medebe-woners van de savanne, de struisvogels.

Dat wat nog in de toekomst ligten waar ik benieuwd naar ben:het geheimzinnige nieuwe verblijfnaast de zeeleeuwen, hoe vergaathet Bokito als ze met z’n allen ophet nieuw ingerichte gorilla eilandaankomen, willen de sepia’s grootgroeien, is het vrouwtje van derenkoekoek weer achter deschermen verdwenen om de lievevrede te herstellen?

7

In 1983 begonnen Henk en Greet in deoude Vriendenkiosk bij de flamingo’s.Greet Gerritse: “Bij de flamingo’s stond deVriendenkiosk. Die hebben we schoonge-maakt en weer ingericht als winkel. Allespullen er opnieuw ingezet, maar nu opplankjes en in kastjes. En natuurlijk eenkoffiezetapparaat. Alles in dat hokje. Jekon je kont niet meer keren. Knettergekwerden we er. We hadden er ook eenheliumfles staan, op de knakendag knoop-ten we dan gemiddeld zo’n 1700 ballon-nen, dan liepen we minstens drie wekenmet zeer gevoelige vingertoppen rond.Maar het was een grote sprong voor-waarts. We hebben daar heel veel mensenlid gemaakt van de Vereniging. Op eenAlgemene Ledenvergadering werd er nogspeciaal stil gestaan bij het feit dat wesoms op één dag een omzet haalden vanfl. 2000,-.”

Daarna ging het snel. Op aanraden vanJacques Radder van de Diergaarde kwamer een nieuwe winkel tegenover het oudetijgerterras (waar nu de hyena’s lopen).Daar waren immers altijd mensen. HenkGerritse: “Wij kwamen met het plan omeen soort tuinhuis te laten neerzetten vanvier bij vijf meter, met veel glas en schuif-ramen. Dat zou een enorme verbeteringzijn ten opzichte van de kiosk. Dorresteyn vond het geen probleem enstelde een budget beschikbaar. Toen had-den we even spijt dat we niet zes bij achtmeter hadden gezegd…” Later volgde nogeen tweede winkel bij de tunnel naar hetOceanium.

Maar weinig mensen realiseren zich hoe-veel werk er gaat zitten in het runnen vande winkels. Op mijn verzoek gaven Greeten Henk een overzicht. “Het nieuwe sei-zoen begint in november. Dan gaan weeen hele dag naar onze leverancier van

klein spul. De hele dag ben je aan het kij-ken en kiezen en aan het onderhandelenover de prijs. s Avonds om negen uur ben je dan thuisen heb je voor zo’n € 50.000,- aan kleinedingetjes ingekocht. De bestelling wordtafgeleverd in maart. Dan heb je zo’n12.000 artikelen in je handen. Alles moetworden uitgepakt, geprijsd, gecontroleerden weggezet.”

Elke twee maanden worden er verschil-lende leveranciers bezocht. Daar wordthet mooie pluche ingeslagen. Het enthou-siasme is overslagen. Een leverancier inZevenbergen is zelfs lid geworden van deVrienden en heeft ook zijn bedrijf lidgemaakt. Greet: “Het is er soms berege-zellig. Dan worden we weer gebeld dooreen leverancier met de mededeling ‘ik hebwat leuks voor jullie, kom maar langs,maar je moet wel gebak meenemen’. Danzit je daar dus de hele dag, maar je merktdat je een goede relatie hebt opgebouwd.Die mensen zoeken echt naar leuke din-gen voor ons.”

Om al dat promotiewerk te kunnen doenheb je een flink team nodig. Greet: “Hetpromotieteam bestaat uit ruim veertigmensen. Sommige mensen kennen we aljaren. Daar kunnen we altijd van op aan.En het is allemaal vrijwilligerswerk in devrije tijd. Die mensen zijn goud waardvoor de Vereniging.”

Het promotieteam kan een paar extrahanden gebruiken. Heeft u vrije tijd enwilt u deel uitmaken van deze gezelligefamilie, neem dan contact op met GreetGerritse: 010-4663682.Wij kunnen uw hulp goed gebruiken!

Tekst: Marcel Kreuger

Wie?komt ons promotieteam

versterken?

Jonge kameel - foto: Joost Hubeek

Vrijwilligers gezocht!

Alweer ruim twintig jaar zorgen de Vriendenwinkels, onder debezielende leiding van Greet en Henk Gerritse, voor veelinkomsten voor onze Vereniging. Met een jaaromzet van zo’n €150.000,- zijn het de winkels die de Vrienden-projecten inbelangrijke mate mogelijk maken. Ook zijn zij vaak het eersteaanspreekpunt voor geïnteresseerde bezoekers. Menigeen werdlid van de Vrienden via de winkels.

De Amoerpanter is een van de acht onder-soorten van de panter. Hij is vernoemdnaar de Amoerrivier die voor een grootdeel de grens vormt tussen Rusland enChina. De Amoerpanter leeft in Khasan,tussen Vladivostok in Rusland en de grensmet China. In de jaren zestig en zeventigwas het aantal Amoerpanters nog aanzien-lijk groter dan de veertig van nu. Doorjarenlange jacht en stroperij om zijn vachten botten is hij uit het grootste deel vanzijn leefgebied verdwenen. Ontginning,bosbranden en aanleg van oliepijpleidingentasten zijn leefgebied steeds verder aan.

Verschillende organisaties doen er alles aanom de Amoerpanter te beschermen. Zohebben WWF, Greenpeace en het Interna-tional Fund for Animal Welfare (IFAW) metsucces gelobbyd tegen de bouw van eenoliedistributiestation en de aanleg van eenoliepijplijn, beide middenin het leefgebiedvan de Amoerpanter. Het Russische oliebe-drijf koos door de lobby een andere locatievoor hun station en president Poetin beslis-te dat de pijplijn op een voor het milieugunstiger locatie moest komen.

Een andere belangrijke organisatie is deStichting Tigris. Deze stichting heeft eenzeer uitgebreid programma voor het

behoud van de Amoerpanter. De stichtingsteunt verschillende anti-stroperijteams.Deze teams zoeken naar wapens engestroopte dieren, sinds kort ook metDuitse herders. De honden kunnen methun reukvermogen sporen volgen die voorde mensen onzichtbaar zijn. De teams heb-ben een netwerk opgebouwd van infiltran-ten die hen van informatie voorzien.

Een ander onderdeel van het programma ishet tegengaan van bosbranden. De lokalebevolking verbrandt de bosvegetatie om degroei van varens te stimuleren, die in Rus-land en China vaak als voedsel gebruiktworden. Met deze branden worden dejonge bomen gedood en blijven uiteindelijkalleen de volwassen eiken over. De bossen

veranderen in nagenoeg boomloze weilan-den, wat het gebied geheel ongeschiktmaakt voor de panters. Door een langestrook grond te voorzien van grote bomendie het vuur kunnen doorstaan, zorgt destichting Tigris ervoor dat het leefgebiedvan de panters beschermd wordt.

Soms wordt een Amoerpanter door eenboer gedood als hij een bezoek aan eenboerderij brengt en een van de dierendoodt. Het gaat vaak om hertenboerderij-en. Elk hert dat gedood wordt is een grootfinancieel verlies voor een boer. Daaromcompenseert de stichting ieder boerderij-dier dat gedood is door een Amoerpanter.Zo wordt voorkomen dat de boeren depanters doden.

Educatie en bewustwording zijn misschienwel de belangrijkste activiteiten van destichting. Veel mensen weten amper vanhet bestaan van de Amoerpanter af. Eengroot deel van de activiteiten is gericht opschoolkinderen. Door de jeugd bewust temaken zullen er in de toekomst hopelijkminder stropers en bosbranden zijn.

Blijdorp steunt de stichting Tigris metdonaties en helpt haar het uiteindelijke doelte bereiken: het uitzetten van Amoerpan-ters in hun natuurlijke leefgebied. Hiervooris het noodzakelijk dat de panters vanBlijdorp zich voortplanten. Maar dit is veelmakkelijker gezegd dan gedaan.

In 1993 wordt het door de Vriendengesponsorde verblijf van de Amoerpantersgeopend. Tien jaar later wordt in het

8

Alle hoop gevestigd op Bogan en Cleopatra

Blijdorp heeft drie Amoerpanters, de twee mannetjes Bogan enAbu en het vrouwtje Cleopatra. De Amoerpanter is zeerbedreigd, zowel in het wild als in gevangenschap. In het wildleven er nog zo’n 40. In gevangenschap zijn het er ongeveer130, waarvan slechts enkele raszuiver zijn. Alle aandacht isdaarom gericht op het behoud van deze prachtige panter.

Tekst: Trix VermeulenMet dank aan Martin van Wees(Diergaarde Blijdorp)Fotografie: Peter van Norde

>

Vriendennieuws op de eerste jaren terug-geblikt. Toen, in 2003, woonden er tweeAmoerpanters in Blijdorp, Bogan enNouschka. Bogan was toen vier jaar. Hij iseen van de weinige nog raszuivere Amoer-panters in gevangenschap. In het verledenis er nogal eens gefokt met Amoerpantersen Chinese panters. Dit heeft ertoe geleiddat de meeste Amoerpanters niet raszuiverzijn. Voor het fokprogramma is beslotendat alleen raszuivere en hybride panters,die niet meer dan 12,5% van de Chinesepanter in de bloedlijn hebben, mee mogendoen. Nouschka is zo’n hybride die aan hetfokprogramma mag deelnemen. Nouschkakwam vanuit Leipzig naar Blijdorp in dehoop dat zij met Bogan voor nageslachtkon zorgen. Het eerste contact tussenBogan en Nouschka verliep niet vriendelijk,de dieren reageerden agressief op elkaar.Als de dieren zo agressief naar elkaar ble-ven reageren, zouden er andere oplossin-gen bedacht moeten worden, bijvoorbeeldhet omwisselen van het vrouwtje of kunst-matige inseminatie.

Nu, in de zomer van 2007 spreek ik metMartin van Wees om te horen hoe het deAmoerpanters sinds 2003 vergaan is. MetBogan en Nouschka is het helaas niet goedafgelopen. Zoals al een beetje verwacht,bleef het contact zeer agressief. Nouschkais tweemaal kunstmatig geïnsemineerd.Blijdorp is er zo goed als zeker van dat deeerste keer inderdaad tot jongen heeftgeleid. De camera’s in het verblijf lieten hetafweten, waardoor er geen bewijs is. Dejongen, als ze er waren, hebben het spijtiggenoeg niet overleefd.

Een jaar later is Nouschka opnieuw geïnse-mineerd, maar ze is niet drachtig gewor-den. Nouschka kreeg verschillende fysiekecomplicaties waaraan ze eind 2004 is over-leden.

Bogan bleef alleen over. In de zomer van2006 zijn er twee dieren uit Engeland geko-men, Abu (man) en zijn zus. Beide dierenwaren niet raszuiver, maar hybriden diedeel mochten uitmaken van het fokpro-gramma. Het vrouwtje ging de zomer langaan de pil met het idee om haar in hetvroege voorjaar te insemineren. Hetpubliek kon zo in ieder geval de hele zomervan twee Amoerpanters genieten. Op 1september van dat jaar gebeurde er ietsvreselijks. Terwijl het vrouwtje lag te sla-pen, viel Abu haar zomaar uit het niets aanen doodde haar.

En wat nu? Het fokprogramma pakte nietuit zoals gewenst, dat was duidelijk. Er isoverwogen om dan maar met een onder-soort te fokken. De stamboekhouder vande Amoerpanter wilde Blijdorp echter nogeen kans geven, omdat Bogan erg belang-rijk is vanwege zijn raszuiverheid. NaastBogan leven er in gevangenschap slechtstwee andere raszuivere Amoerpanters, debroer en zus van Bogan.

Gelukkig kreeg het fokprogramma inBlijdorp in november 2006 een nieuwekans met de komst van Cleopatra uitKopenhagen. Om de kans van slagen vande kunstmatige inseminatie zo groot moge-lijk te maken, moet de cyclus van hetvrouwtje inzichtelijk zijn. Daarom wordt

iedere dag op basis van de urine de hor-moonspiegel bepaald. Het inseminerenmoet vlak voor de eisprong gebeuren.Door urineonderzoek is dit moment nauw-keurig te bepalen. Bovendien wordt ergekeken naar de gedragingen van het dier.Specifieke krolse gedragingen zijn rollen,sproeien en bepaalde geluiden maken, diewe van onze vertrouwde huispoes zo goedkennen! Dit gedrag wordt door middel vancamera’s gevolgd. Met al deze informatiekan precies bepaald worden wanneer Cleo-patra het beste geïnsemineerd kan wordenom bevrucht te raken.

Het insemineren wordt ruim van te vorengepland, want het vergt enige organisatie.Zo moeten er mensen uit Berlijn komenvan het IZW, een organisatie die gespeciali-seerd is in het insemineren. Ook moet eriemand van de Erasmus Universiteit zijn,die zorgt dat de ingevroren sperma vanBogan voorhanden is. Waarschijnlijk zalCleopatra in het voorjaar van 2008 (febru-ari - maart) voor het eerst geïnsemineerdworden.

Het tweede mannetje in Blijdorp, Abu,staat op een zijspoor. Het is een erg mooiepanter, maar wat genetisch materiaalbetreft niet zo belangrijk als Bogan. VoorAbu zal een plaats in een andere dierentuingezocht worden, waar bezoekers dezeprachtige panter kunnen bewonderen. InBlijdorp is alle hoop gevestigd op Bogan enCleopatra. Hopelijk zorgen zij voor zoveelnageslacht dat er in de toekomst Amoer-panters in het wild uitgezet kunnen wordenen hun aantallen zullen toenemen.

9

Ze kwamen met honderden. Al snel was ergeen enkel blad meer heel. Elke avond gingik met een zaklamp door de tuin om ze tevangen. Een smerig werkje, want ze ver-stopten zich graag in de steelaanzet. Vroegin de ochtend kon ik hele colonnes betrap-pen op het tuinpad. Eén plant was duidelijkfavoriet, van de grote bladeren restteslechts een raamwerk van nerven. Toen ik op een ochtend van een aantalzorgvuldig opgekweekte zaailingen slechtsde steeltjes aantrof was de maat vol. Ik ver-klaarde de oorlog aan de slakken en gingkorrels kopen.

PlaagdierenAls u in juni de Victoriaserre hebt bezochtis het u waarschijnlijk opgevallen; de statigebladeren van de reuzenwaterlelie (VictoriaAmazonica), die normaal een frisgroenekleur hebben, waren bruingeel en de

bloemknoppen kwamen niet uit, ondankshet hete weer.De plant werd belaagd door trips. Dit zijnkleine insecten die het sap uit de bladerenzuigen waardoor deze verkleuren. Insectendie plantendelen eten of het sap uit de bla-deren zuigen zijn er in vele soorten. Zolangze met niet teveel zijn is het geen pro-bleem. Maar zodra hun aantal hoogoploopt worden planten zichtbaar aange-tast en kunnen uiteindelijk afsterven. Dezebelagers worden plaagdieren genoemd. InBlijdorp worden plaagdieren al jarenlang opbiologische wijze bestreden door eengespecialiseerd bedrijf. Onlangs liep ik meemet Jeroen van Schaik van Entocare ommeer over biologische bestrijding te wetente komen. Gewapend met een loepje eneen koffertje vol geheimzinnige buisjes enzakjes bekijkt hij de toestand van de plan-ten in de kassen en in de overdektepublieksruimtes.

BestrijdingVroeger werden de plaagdieren bestredenmet giftige rook. In de kassen werdenrookpotten gezet. De rook zorgde ervoordat dieren als bladluizen en witte vlieg hetloodje legden.Een biologe van de Hortus in Leiden startteals eerste met de biologische aanpak vanplaagdieren. Dat was begin jaren ‘80. Deplaagdieren hebben namelijk natuurlijke vij-anden. Bladluizen bij voorbeeld wordengegeten door de larven van lieveheers-beestjes. Als je genoeg lieveheersbeestjesop de planten weet te krijgen, zullen die deluizen bestrijden. Je krijgt de plaagdierennooit helemaal weg, maar het streven isom een natuurlijk evenwicht te krijgen.Ook vroeger met de rookpotten waren eraltijd wel dieren die het overleefden enspeelde de plaag na enkele maanden weerop. Omdat de proef in de Hortus in Leidensuccesvol was, volgden meer botanische

Tekst en foto’s:Monique van Leeuwen- MaatMet dank aan: Jeroen van Schaik(Entocare), Martin de Zeeuw en Juul van Dam (Diergaarde Blijdorp)

Bestrijding van plaagdieren

Tot voor kort had ik er nauwelijks last van. Meewarig bekeek ikde haveloze planten bij andere tuinliefhebbers en was stiekemtrots op mijn gave hosta’s. Ze stonden er fier bij; geen gaatje tebekennen. Dit voorjaar was het anders…

10

b o t a n i s c h b l i j d o r p

Ruimen aangetaste bladeren Victoria - foto: Monique van Leeuwen

tuinen. De vraag naar biologischebestrijding werd zo groot, dat beginjaren ‘90 Entocare werd opgericht.Het bedrijf is gevestigd in Wagenin-gen. In grote kassen worden daardieren gekweekt die ingezet wor-den voor biologische bestrijding vandiverse plaagdieren. Maar om diedieren te kweken heb je plaagdie-ren nodig, dus ook die worden daargekweekt. Het is zeer specifiekwerk, dat veel kennis over plaag-dieren en hun bestrijders vergt. Zeskeer per jaar komt Jeroen naar Blij-dorp om de toe-stand van de plan-ten in de kassen tebekijken en waarnodig insecten uitte zetten. Daarbijzijn de aanwijzin-gen van de kasme-dewerkers belang-rijk. Zij zien deplanten immersiedere dag en her-kennen direct wan-neer planten doorplaagdieren geteis-terd worden.

Als er tussentijds een explosieve groei isvan plaagdieren melden zij dit bij Ento-care en de benodigde bestrijders wor-den opgestuurd. Niet alleen botanischetuinen maken gebruik van biologischebestrijding. Ook in de tuinbouw heefthet gebruik van agressieve middelensteeds meer plaats gemaakt voor biolo-gische bestrijding. Bij de tomatenteelt inHolland wordt zelfs alleen nog maar vol-gens de biologische aanpak gewerkt.

Klein maar gevaarlijkIn de orchideeënkas treffenwe Martin de Zeeuw aan.Hij is bezig minuscule wittebeestjes op te vissen uit eenvan de waterbakken. Op heteerste gezicht lijken hetwolluizen. Maar schijnbedriegt. “Ik ben bezig meteen reddingsoperatie vanmijn vriendjes”, legt Martinuit. De diertjes zijn larvenvan het Australisch lieve-heersbeestje. Deze bestrij-den een bepaalde luizen-soort. Omdat het een exoti-sche luizensoort is, heb jeeen exotisch lieveheers-beestje nodig voor debestrijding ervan. Met jeneus ongeveer boven op hetbeestje zie je het verschiltussen de larve en de wol-

luis. Behoedzaam zet Martin de larventussen zijn geliefde orchideeën. “Zo, diekunnen aan het werk.”

Lieveheersbeestjes zijn niet heel ergkieskeurig; zij eten meerdere soortenluizen.Dat geldt niet voor andere bestrijders.Sluipwespen zijn heel specifiek. In deBlijdorpse kassen komen vier soortenwolluis voor. Er worden meerdere soor-ten sluipwespen ingezet om onderandere de citruswolluis en de langstaart-wolluis te bestrijden. Bij het woordsluipwesp denk ik aan een groot insect,een soort ME-er die wordt ingezet alsde boel echt uit de hand dreigt te lopen.Het tegendeel blijkt waar. Ze zijn juisterg klein, de kleinste sluipwespensoortis slechts 0,2 millimeter! Een sluipwespboort een gaatje en legt zijn eitje in eenluis. Deze wordt dan van binnenuitopgegeten. Met een loepje staat Jeroenvoorovergebogen een plant te bestude-ren die vol zit met dopluis. Door hetloepje kan hij zien of er een klein gaatjein de dopluis zit. Zo weet hij of de luisgeparasiteerd is door een sluipwesp.Het werken met deze insecten is dusecht millimeterwerk!

Plagen en geplaagd wordenTussen de planten in de kassen hangen klei-ne zakjes waar bepaalde bestrijders uitkruipen. En in het koffertje van Jeroen zitten buisjesen potjes met diverse soorten bestrijders. Tussen de planten staan ook potjes met eendeksel met kleine gaatjes. Hierin zit Borax,om de mieren te bestrijden. Mieren tastenzelf de planten niet aan, maar hinderen desluipwespen in hun werk. Ze beschermende luizen tegen de sluipwespen en jagendeze steeds weg zodat die letterlijk hun einiet kwijt kunnen. Mieren zijn namelijk dolop honingdauw. Deze kleverige vloeistofscheiden de luizen uit. De mieren verzame-len de honingdauw en geven het aan hunlarven. Datzelfde doen ze met Borax.Alleen kunnen de larven dan niet verdervervellen en deze zullen niet uitgroeien totmieren.

De trips die de waterlelie in de Victoriaser-re teisterde werd bestreden met een roof-trips. Deze rooftripsen eten de bladzuigen-de tripsen. De aangetaste bladeren werdenafgesneden en weggehaald, in de hoop datzich weer nieuwe bladeren en knoppenzouden vormen. Toch was er eind juli geenblad meer te zien in de ronde vijver van deVictoriaserre. Het sombere weer in juli, incombinatie met de aantasting door trips,heeft de plant ernstig verzwakt. De roof-tripsen die waren uitgezet konden de vijandniet de baas. Bij het weghalen van de blade-ren werden ook nog sporen van vraatgevonden. Helaas konden we in het jubi-leumjaar niet genieten van de koninginonder de waterlelies.

En wat betreft de planten in mijn eigentuin: de slakkenkorrels hebben hun werkgedaan. Een heleboel slakken zijn gesneu-veld. Hoewel de korrels volgens het etiketniet schadelijk zijn voor andere dieren, hebik de dode slakken zoveel mogelijk verwij-derd. Tijdens het Verborgen Tuinen week-end van begin juni kreeg ik advies van eenvrouw met een schitterende verzamelinghosta’s en een berg ervaring. Als je vóór 21juni de hosta afsnijdt tot op de grond, komtdeze daarna weer helemaal gaaf op. Hetvergde wel wat moed. Met een groot keu-kenmes maakte ik met bloedend hart deplant met de grond gelijk…. Het gaf eenakelig gat in de beplanting. Maar al na enke-le dagen begonnen er puntjes uit de afge-sneden stomp te groeien. En nu staat erweer een schitterende hosta. Nog niet zogroot als hij eerst was, maar de bladerenzijn puntgaaf!

Voor meer informatie over biologischebestrijding: www.entocare.nl

11

bo

ta

ni

sc

h

bl

ij

do

rp

Bestrijders loslaten - foto: Monique van Leeuwen

Jeroen van Schaik, Entocare foto: Monique van Leeuwen

12

Wat is een agame?Baardagamen zijn hagedissen. Baardagamenhoren bij de leguanen familie. Hun Latijnsenaam is Pogona vitticeps. Ze zijn van deonderfamiliesoort agamen, zoals: wateraga-men, kolonistenagamen, doornstaartaga-men. Er zijn 300 soorten agamen, verdeeldover 30 geslachten. Veel agamen lijken opéén of andere leguaan als je oppervlakkigkijkt. Maar agamen hebben een acrodont(de tanden staan op de kaak) en leguaneneen pleurodont gebit (de tanden staan

naast de kaak). Agamen hebben een grote,driehoekige kop met een stompe snuit. Zezijn krachtig. Hebben vaak lange poten eneen staart die even lang of langer is dan derest van het lichaam. Ze hebben huidplooi-en, stekels en kammen. Meestal zijn ze bijde mannetjes groter dan bij de vrouwtjes.In bomen levende agamen, zoals dewateragame, hebben een zijdelings afgeplatlichaam. Bodembewoners zoals debaardagame zijn horizontaal afgeplat.

Hoe ziet de baardagame er uit?Bij een baardagame zit de kam van stekelsniet op zijn rug, maar aan de zijkant van zijnlichaam en vooral onder zijn kop. Vandaarde naam baardagame. De stekels zien erenger en scherper uit dan dat ze zijn. Eenboze baardagame zet zijn keel op, zodatalle stekels rechtop gaan staan. Als hij rustigis dan zitten ze plat tegen zijn kop. Eenbaardagame is meestal lichtbruin tot grijs,maar ze zijn er ook in de kleuren rood-bruin, geel, goud en geelgoud. De baardvan een boos of opgewonden mannetjewordt zwart.Baardagamen hebben sterke poten metscherpe klauwen waarmee ze goed kunnengraven en klimmen. De staart van eenbaardagame is de helft van zijn lichaam. Eenbaardagame heeft aan beide kanten van zijnkop hele goede ogen zitten, zodat hij naarvoren, naar achteren en opzij kan kijken ofhij voedsel of gevaar ziet. Hij heeft eengrote bek vol met kleine, scherpe tandjes.Daarboven zitten twee kleine gaatjes; dat iszijn neus. Zijn oren zijn twee grote gaten, >

Geïntegreerde Australiërs

Baardagamen

‘Mijn spreekbeurt gaat over baardagamen. Ik heb dit onderwerpgekozen, omdat ik van dieren hou en mijn vader baardagamenheeft dus leek het me wel een leuk onderwerp.’ Zo begon eenhalf jaar geleden de spreekbeurt van mijn zoon, Jari. Powerpointerbij, nog wat mooie geprinte foto’s om op te hangen en natuur-lijk moest papa naar school komen om het voedsel en een echtebaardagame te laten zien. Beoordeling; Goed. ‘Zo papa, nu kun jehier wel een artikel over schrijven.’ En dat heb ik nu inderdaadgedaan.

Tekst en foto’s: Jan BreedijkMet dank aan: Henk Zwartepoorte(Diergaarde Blijdorp) en Jari

k o u d b l o e dZonnen onder de UV-lamp - foto: Jan Breedijk

afgedekt met een duidelijk zichtbaar trom-melvlies aan de achterkant van zijn kop.Een mannetje kan ongeveer 50 cm wordenen een vrouwtje 60 cm. Baardagamen kun-nen 8 tot 15 jaar oud worden.

Waar komen ze vandaan? Baardagamen komen uit Australië.Ze wonen in halfwoestijnen, savannes, endroge open bossen. In principe is debaardagame een grondbewoner, maar hijkan ook erg goed klimmen. Bijna allebaardagamen die je kunt krijgen in Neder-land zijn gekweekt en zijn dus nooit in Aus-tralië geweest. De baardagame is nietbepaald een bedreigde diersoort. De hage-dissen komen ook in de natuur nog veelvoor.

VerzorgenBaardagamen worden gehouden in eenhorizontaal terrarium. Voor 1 baardagamemoet het terrarium minimaal 150x50x50cm groot zijn. Het is beter om 1 mannetjete hebben met 2 vrouwtjes en dan moethet terrarium natuurlijk nog wat groter zijn.Het terrarium moet van voren geopendkunnen worden. In de natuur komen vijan-den van baardagamen, zoals roofvogelsvanuit de lucht, dus als er een hand vanafboven in de bak wordt gestoken, voelt hetdier zich bedreigd. In een terrarium moe-ten stenen of droog hout aanwezig zijn alsinrichting. Dat is zowel voor zonneplekjesals verstop- en schaduwplekjes. Ook moeter nog genoeg plek zijn om lekker rond telopen. Er moeten minstens twee lampen in,waarvan er 1 warmer is dan de ander. Dewarmste moet ultraviolet licht geven. Daar-van maakt een baardagame vitamine D. Opde warmste plek zonnen ze tussen de 45en 50 graden. In de hoeken hoeft het maar32 graden te zijn. ’s Nachts mag de tempe-ratuur zakken tot 15 à 17 graden. Op debodem ligt calciumzand. Dat is zand metkalk. Als de baardagame per ongeluk hetzand mee opeet is dat goed voor zijn bot-ten (gebruik geen gewoon zand, want dat

gaat erg stinken). Baardagamen eten vooralkleine beestjes zoals krekels, sprinkhanen,spinnen, moriowormen en regenwormen,maar ook groente, fruit en bloemen. Pro-beer dit te geven in een verhouding van75% dierlijk en 25% plantaardig voedsel.Vooral paardenbloemen vinden ze erg lek-ker. Een bakje met vers drinkwater is ooknoodzakelijk, ook al halen ze vrij veel vochtuit hun voedsel. Over het eten moetenregelmatig vitamines en mineralengestrooid worden. Als dat niet gebeurt,kunnen ze ziek worden, kleiner blijven ofvergroeiingen krijgen.

Jonge baardagamenBaardagamen houden een winterrust. Nade winterrust gaan ze paren. Als een man-netje een vrouwtje ziet gaat hij knikkenmet zijn kop en hij zet zijn baard op als hijwil paren. Het mannetje bijt het vrouwtjedan in haar nek en daarna paren ze. Hetvrouwtje wordt na een paar weken dik enje ziet bulten in haar buik. Het vrouwtjezoekt een vochtig, warm plekje en graaftdaar een holletje. Daarin legt ze 10 tot 30eieren. Het vrouwtje maakt het hol weerdicht en stampt het aan. Als je echt wilt datde eieren uitkomen moeten ze eruitgehaald worden en in een broedstoof wor-den gedaan. Een broedstoof is een bak meteen laagje warm water bijna helemaal afge-dekt met een glasplaat. De eieren doe je ineen vochtig substraat (bv een zand/turfmengsel of vermiculite) vlak boven hetwater in afgesloten bakjes om te voorko-men dat de jonge dieren vlak na het uitko-men verdrinken. Het moet in de broed-stoof 28 tot 32 graden zijn. De eieren vaneen hagedis kunnen niet breken. Hagedis-sen hebben een ei met een leren buiten-kant. Er kunnen zelfs deukjes in zitten. Na55 tot 75 dagen komen de eieren uit. Alshet iets te koud was, komen er alleen maarvrouwtjes uit. Als het iets te warm was,alleen maar mannetjes. De kleintjes eten alsnel groenvoer. De bak moet elke dagbesproeid worden, want ze drinken dannog erg veel. Ze hebben veel vitaminen en

mineralen nodig. Al snel eten ze ook kleinekrekeltjes. Na 1 tot 2 jaar zijn ze volwas-sen. Doe ze voor die tijd niet bij hunouders, want die eten ze op. Als ze volwas-sen zijn mogen de mannetjes niet meer bijelkaar, want anders gaan ze vechten.

In BlijdorpIn Blijdorp zijn de baardagamen te vinden inde Rivièrahal. Staand voor het oude komo-dovaranenverblijf zijn ze te vinden in eenterrarium dat zich aan de linkerkant om dehoek bevindt. Blijdorp telt de laatste 2 à 3jaar twee mannelijke baardagamen. Door-gaans zitten ze beide in de collectie. Eéndier heeft een tijdje terug wat verwondin-gen aan zijn baard opgelopen door vechten.Toen is een stuk huid daarvan operatiefverwijderd en tegelijk het botje dat debaard opzet weggehaald. Hij zit nu achterde schermen te herstellen en dat gaatgoed. In de jaren ’70 is er geprobeerd tekweken met deze diersoort in Blijdorp. Erzijn jongen geweest, maar die werden nietgroot. Doordat er door particulieren nuerg veel wordt gekweekt ziet de Diergaar-de het nut er niet van in om dit zelf ookweer te gaan doen. In de jaren ’80 en ’90zijn er ook nog baardagamen geweest inBlijdorp. Dat was vaak geen succes omdathet doorgaans afdankertjes waren.Dat Blijdorp, ondanks het veel voorkomenvan deze hagedissensoort in particuliereterraria, toch baardagamen in de collectieheeft is op verzoek van de educatievedienst. Ze worden gebruikt voor blinden-rondleidingen. De reptielenpost plaatst eendier een uurtje voor de rondleiding in eenbak bij de rondleidingsslangen. Na deexcursie gaat het dier weer terug in zijneigen bak. De dieren hebben er geen lastvan. Een van de redenen dat deze diersoortzo populair is bij terrariumhouders is dat zenieuwsgierig en erg tam zijn. Ze schijnen deaandacht bijna op te zoeken. Zo heeft debaardagame op zijn tijd ook zijn uitje. Voorhem is zo’n hand van 37 graden een lekkerwarm plekje om even te genieten.

13

Stekels duidelijk zichtbaarNieuwsgierig

14

In zoo’n boek deze keer niet een boek, maar een serieboeken. ‘Dieren in het wild’ omvat tot nu toe boeken overpinguïns, beren en panda’s, olifanten, apen, walvissen endolfijnen en wolven. De delen over de eerste vijf diersoorten hebben wij beke-ken. Het boek over wolven is niet in ons bezit gekomen. De boeken zijn zo geschreven datkinderen vanaf 10 jaar er goed meeuit de voeten kunnen. Maar ook voor volwassenen die geïnteresseerd zijnin niet al te diepgaande, maar welzinvolle informatie is de serie demoeite waard.

Omdat de boeken bedoeld zijn voor kin-deren heb ik ze voor de beoordeling deboeken eerst eens voorge-legd aan een aantal leerlin-gen uit mijn groep 8 op eenRotterdamse basisschool. Ikheb hen gevraagd ieder eenverslagje te maken over eendeel van de serie. Per slotvan rekening zijn zij de eer-ste doelgroep van deauteurs van deze serie.Paul (pinguïns), Carlo (apen),Hanneke (olifanten),Thomas (walvissen en dolfijnen) en Jeremy (beren en panda’s)kwamen tot vrij eensluidende conclusies. De eerste indruk wasbij alle leerlingen positief. De tekst was voor alle kinderen duide-lijk te volgen en moeilijke woorden worden aan het einde ooknog uitgelegd. De foto’s zijn mooi, zinvol en informatief en deboeken zijn zeer toegankelijk door een goede inhoudsopgave eneen duidelijk register. Niet alleen willen de leerlingen deze boe-ken graag lezen, ook zijn ze goed te gebruiken voor het makenvan een werkstuk of het houden van een spreekbeurt. Verderereacties waren: “Leuk dat er ‘wist je datjes’ in staan” (Hanneke),“Ik vind het boeiend met mooie plaatjes” (Thomas), “Dit isgewoon een heel mooi boek” (Carlo), “Als er een moeilijk woordstaat, wordt het direct uitgelegd” (Paul), “Er zijn ook nog feitenen informatie over andere dieren” (Jeremy).

Als leerkracht vind ik de mening van kinderen erg belangrijk alshet gaat om een boek. Of het nu gaat om een leermethode, eenleesboek of een informatief boek, zij moeten ermee werken.Boeit het boek een kind niet, dan neemt dat kind de informatieminder goed op. Is het boek pakkend, dan zullen zij het met ple-zier lezen en de informatie dus beter onthouden. De conclusie

van bovenstaande kinderen dat de serieboeiend en informatief is kan ik dan ookhelemaal beamen.

Voor volwassenen kan de serie ook zeeraantrekkelijk zijn. De informatie in deboeken gaat echter niet zeer diep.Iemand die al veel weet over bijvoor-beeld olifanten zal niet bijleren uit dezeboeken. Vooral voor mensen die een

leuke serie boeken over dieren opde plank willen hebben met nutti-ge informatie over het leven vandie verschillende diersoorten kandeze serie in een behoefte voor-zien. De foto’s zijn inderdaadmooi. De informatie gaat net evenverder dan ‘wat eet het dier?’ en‘waar leeft hij?’. Mooie boeken omiets in op te zoeken of om gewoonop een regenachtige herfstavondeens lekker in te bladeren.

De boeken zijn van uitgeverij de Lantaarn/Ruitenbergboek en viade boekhandel of bol.com verkrijgbaar voor € 9,95. Alle delentellen 64 pagina’s.

Pinguïns (Barbara Taylor) ISBN; 978-90-5426-406-4Beren en Panda’s (Michael Bright) ISBN; 978-90-5426-023-8Olifanten (Barbara Taylor) ISBN; 978-90-5426-021-9Apen (Tom Jackson) ISBN; 978-90-5426-211-4Walvissen en dolfijnen ISBN; 978-90-5426-017-2Wolven ISBN; 978-90-5426-090-5

Tekst: Jan BreedijkMet dank aan: Paul Visser, Carlo Maier, Hanneke Geleijnse, Thomas Gollin en Jeremy Stork

Groeten uit SjanghaiDankzij de familie Rademakers blijven we op de hoog-te van het wel en wee van ‘onze’ gorilla’s Dango,Quenta en Astra in Sjanghai: “Begin 2007 hebben wede Zoo in Sjanghai bezocht. We waren uiteraard heelbenieuwd naar de leefomstandigheden van het gorilla-trio. Het was erg fijn te zien dat hun onderkomen erprachtig uit ziet en ze hebben het er kennelijk goednaar hun zin. Het buitenverblijf is ook mooi en heelruim opgezet.”

Gorilla’s Shanghai - foto’s; Wim Rademakers

ZOO’N BOEK DIEREN IN HET WILD

15

v r i e n d e n

In de Zoo was voor de Vrienden een ont-vangst met lunch geregeld in het binnenver-blijf van de olifanten. Wuppertal heeft Afri-kaanse olifanten met momenteel enkelejongen. Dit alles was goed verzorgd. Na hetmaken van een groepsfoto op het buiten-terrein van de olifanten (inderdaad vlaknaast de Afrikaanse olifanten!), kon menfacultatief deelnemen aan een excursie naarde nog niet geopende uitbreiding van deZoo. Deze uitbreiding is ongeveer vijf hec-tare groot en zal alleen bewoond wordendoor Siberische tijgers en leeuwen. Wij kre-gen uitgebreid de gelegenheid om voor enachter de schermen het geheel te bekijken.Ook was het mogelijk in de binnenverblij-ven van de leeuwen te komen. Alhoewelhet geheel fraai oogt, vroeg ik mij wel af ofniet beter andere dieren (bv olifanten) ditgrote terrein tot hun beschikking kondenkrijgen. Leeuwen slapen toch 20 uur perdag en zullen (tenzij een zeer grote groep

wordt gehouden) de ruimte niet benutten.Na de rondleiding was het prettig om doorhet fraaie park rond te lopen. Het park inWuppertal is door zijn fraaie parkaanlegmet gazons, bloemen en bomen uitermategeschikt om op een warme dag in rond tewandelen. Natuurlijk was er ook aandachtvoor de dierencollectie. Er was veel te zienen enkele opvallende zaken zullen genoemdworden. Het logo van Wuppertal bestaat uitkoningspinguïns, helaas zijn deze nog steedste zien in een soort gekoeld aquarium.Daartegenover staat het verblijf voor dezwartvoetpinguïns. Dit is geheel nieuw enbestaat uit een waterdeel met daaraanzandstrand met rotsen, sterk gelijkend opde situatie in Zuid Afrika.

Ook de mensapen zijn aanwezig. Wuppertalheeft gorilla’s, orangs, chimpansees enbonobo’s in de collectie. De chimps (tweestuks) en de bonobo’s hebben alleen een

binnenverblijf. De apen zijn door het glasgoed te zien in hun betonnen verblijf. Daar-entegen hebben de gorilla’s en de orangs debeschikking over fraaie buitenverblijven. Dedieren zijn daar goed te zien in een voorhen afwisselend verblijf. Een cynicus zoukunnen zeggen dat de orangs wel veelgrond ter beschikking hebben voor inbomen levende apen!

Wat betreft vogels heeft Wuppertal eengrote collectie. Naast watervogels in en omde grote vijver zijn er vele bijzondere ofinteressante soorten te zien. Te noemenzijn: de kagu, de schoenbekooievaar, lel-kraanvogel, ibissen, roofvogels en de dar-winnandoe. Het speciale vogelhuis bestaatuit een klassiek deel met aparte verblijvenen een vrijevluchtdeel, waarin je rond kanlopen. Enkele opvallende bewoners zijn hiero.a. de kolibri’s, de rode rotshaan en deedelpapegaai.Het aquarium en het reptielenhuis is leukvoor de echte liefhebber. Bijzondere soor-ten zijn de Nieuw Guinea krokodil en dekrokodilstaarthagedis. Tenslotte moetenkort genoemd worden okapi’s, cheetah’s (1 koningscheetah), geelrugduikers, Kodiak-beren, Middenamerikaanse tapirs enAndesflamingo’s.Terugkijkend op deze fraaie dag zou ikWuppertal willen omschrijven als een fraaiaangelegd klassiek park waar duidelijk ont-wikkeling in de verblijven is te zien. Er isnog geen duidelijke visie te ontdekken waardeze tuin naar toe wil in zijn geheel. Dezetuin is een aanrader vanwege de bijzonderecollectie, het is echter geen topzoo.

Tekst: Gerhard TijssenFoto’s: Fred van Tiel

Verslag voorjaarsreis

Zoo Wuppertal

Op 21 april om acht uur ’s morgens stonden twee bussen klaarop het Willemsplein om de meer dan 70 deelnemers aan deVriendenreis te vervoeren. De weersvoorspellingen waren rede-lijk en pakten in de loop van de dag zelfs zeer goed uit. Na eentussenstop kwamen de bussen uiteindelijk in Wuppertal aan.

16

Dit boek bevatte beelden over de aanloopnaar en bouw van het nieuwe Blijdorp enhoe de tuin er de eerste jaren uitzag. Dezefoto’s konden echter niet allemaal in deoude Diergaarde of in Blijdorp gemaaktzijn. Zo stond op een ervan een reuzen-panda. Gerard weet vrijwel zeker dat in deoude of nieuwe Rotterdamse Diergaardenooit een reuzenpanda was te zien. Daar-om boeide ook een van de andere foto’s

hem. De bewuste prent toont twee kop-pen en een deel van de nekken van giraf-fen. De dieren staan tegenover elkaar enkijken links en rechts het beeld uit. Bij defoto staat vermeld dat deze inspireerde tothet alom bekende Blijdorp-vignet.

Gerrit van der Graaf twijfelde direct of hetom Blijdorpgiraffen ging. Uit het vlekkenpa-troon blijkt dat het geen netgiraffen waren,

de ondersoort die Blij-dorp al ruim een halveeeuw houdt. “En hetzijn ook geen Masai-giraffen. Kijk maar, dievlekken hebben niet devorm van een wijn-blad,” ging Van derGraaf verder. “Toen ikin 1943 in Blijdorpkwam werken, was ermaar een wijnblad. Datwas Eusie. Kijk dit isEusie…! Let op devorm van de vlekken:als de vorm van eenblad van een druiven-rank…”. En Gerrithaalde een schitteren-de foto van een Masai-giraf voor de dag, langgeleden genomen inBlijdorp.

OndersoortenOm het mysterie rondde foto met de twee

giraffenkoppen te ontrafelen, ontkomen wijniet aan wat systematiek. Een halve eeuwgeleden onderscheidde men al acht onder-soorten. Maar in de ‘African Antilope Data-base 1998’ waarin ook de giraffen de revuepasseren, voert de IUCN dertien onder-soorten op, verdeeld over zes hoofdgroe-pen. Waar de verspreidingsgebieden van deondersoorten elkaar overlappen, komenook mengvormen voor. Er is een ‘westelij-ke’ groep, met drie ondersoorten, waaron-der de Nigeriaanse giraffe en de Kordofan-giraffe. Deze westelijke groep leeft, of leef-de, in de Sahelgordel. Aan het eind van devorige eeuw waren er minder dan 3500dieren over. De Nubische/Rothschild’s-Giraffen, die voorkomen vanaf Zuid-Sudantot in Kenia staan er niet veel beter voor.Maar getuige recente waarnemingen vanpiloten van de Verenigde Naties, zou hetkunnen dat er in Zuidoost-Sudan nog aardigwat rondlopen. Kenia heeft nog eens tweeondersoorten binnen de grenzen: de netgi-raffen en de Masai-giraffen. Met in totaal46.000 exemplaren verspreid over het zui-den van Kenia en Tanzania is de laatste detalrijkste ondersoort. De giraffen die menziet in de fameuze Serengetti zijn Masai’s.Daar nam als gevolg van stroperij en eenziekte tussen 1990 en 1996 de populatie afvan 8830 naar 6170 individuen. In ZuidelijkAfrika leven nog eens zes ondersoorten,waarvan de Thornicroft’s giraffe die alleenvoorkomt in de Luangwa Valley in Zambiaer een is. Aan het eind van de vorige eeuwschatte de IUCN dat er in Afrika ruim140.000 giraffen zijn. >

Het Blijdorp-logo: Giraffen en ‘Eusie’

Blijdorp heeft iets met giraffen.Dat blijkt uit het logo en de diver-se ornamenten die in de tuin zijn

terug te vinden. Gerard Ouweneel ging op onderzoek uit engroef in het verleden. Daarvoor raadpleegde hij ‘Het NieuweDiergaarde Boek’, een royaal uitgevoerde en geïllustreerde bun-del met informatie over de oude Rotterdamse Diergaarde aan deKruiskade dat dateert van kort na de voltooiing en openstellingvan Blijdorp. Hij sprak met Gerrit van der Graaf, dierverzorgervan 1943 tot 1987, en dook in zijn eigen geheugen.

Masai-giraffe ‘Eusie’ in Blijdorp. Let op de vorm van de vlekken.De verzorgers hebben dit dier door de hongerwinter weten teloodsen. In een onverwarmd verblijf!Foto: Emmy van der Graaf

Masaigiraffe in de Serengetti in Tanzania,december 2006. Foto: Gerard Ouweneel

Tekst: Gerard Ouweneel

17

Blijdorp-logo Lex Noordermeer van Blijdorp schudde deoplossing van het mysterie uit zijn mouw.De foto die model stond voor het logowerd niet gemaakt in Rotterdam maar inhet Parc Zoologique de Vincennes in Parijs.Deze zoo heeft sinds mensenheugenis eengrote fokgroep Nigeriaanse giraffen. Metminder dan 1500 dieren in het oorspronke-lijke leefgebied, is deze groep een kostbaar

bezit. Enkele kleinere Franse dierentuinenbezitten wat nakomelingen, maar verder isdeze ondersoort nergens anders in dieren-tuinen te bewonderen. Ook al afgaand ophet vlekkenpatroon vermoedt Noorder-meer dat de Nigeriaanse giraffen bijna 70jaar geleden in Parijs ‘poseerden’ voor het Blijdorp-logo. In ieder geval was het nietEusie want het waren geen Masai-giraffen.Voorzover het Lex Noordermeer bekend

is, zijn er buiten Bazel thans in geen enkeleEuropese dierentuin Masai-giraffen te zien,maar uitsluitend netgiraffen of Rothschildt’s.In de Verenigde Staten houdt men wel veelMasai’s. Nog een tip van Lex Noordermeer:in Antwerpen zouden nog een paar Kordo-fan-giraffen te zien zijn. Deze zijn in hunAfrikaanse woongebied minstens zo zeld-zaam als de Nigeriaanse. Op hun excursieslangs zoo’s in en buiten Europa zouden de‘Vrienden’ eens extra op de ondersoortenvan giraffen kunnen letten.

Alle vragen rond Eusie zijn nog niet opge-lost want Gerrit van der Graaf haalde voorGerard Ouweneel nog een tweede giraffe-foto voor de dag, genomen in de oude Rotterdamse Diergaarde. Achterop die fotostaat ook ‘Eusie’ geschreven. Maar dezefoto stelt geen Masai-giraffe voor maar eennetgiraffe. Dat zou betekenen dat de Rotterdamse diergaarde aan twee ‘Eusies’onderdak heeft geboden? Een klein mysterie dus.

3: Netgiraffe in de oude Rotterdamse diergaarde met verzor-ger Goedemans. (Het Nieuwe Diergaardeboek)

Deze foto gemaakt in de Parijse zoo van Nigeriaanse giraffen stond modelvoor het Blijdorp-logo.(Het Nieuwe Diergaardeboek)

Het eerst Blijdorp-logo. In dit eerste model komt de zwierigheid van de neobarokkearchitectuur van Van Ravesteyn terug. (Het Nieuwe Diergaardeboek)

De boodschap…Van oudsher is educatie aan bezoekers éénvan de doelstellingen van dierentuinen. Inhet verleden beperkte deze educatie zichtot een soortbord bij het verblijf waaropstond welke diersoort achter het hek zat.Vaak stond er ook vermeld waar de soortin het wild voorkwam, hoe oud ‘ie konworden, wat er werd gegeten en hoeveeljongen er geboren konden worden. Hetidee was om de bezoeker slechts eenbeperkte hoeveelheid informatie te gevenwant het voornaamste doel van het publiekbij een dierentuinbezoek was immers eenleuk dagje uit! Maar met de veranderenderol van dierentuinen in het speelveld van

natuurbehoud veranderde ook de bood-schap. Er werd aandacht besteed aan debedreigingen van het natuurlijk leefgebiedvan vele soorten. Daarbij werd uiteraardook de rol van dierentuinen belicht. InDiergaarde Blijdorp wordt bij diverse soor-ten uitleg geven over de deelname aan fok-programma’s zoals de EEP. Ook aan in situbeschermingsprogramma’s besteedt deDiergaarde aandacht.Zo zijn er onder andere informatiebordenin de maak over het project ter bescher-ming van Afrikaanse wilde honden en overde verhuizing van in de Blijdorp geborendieren naar het wild om maar een paarvoorbeelden te noemen.

…in ArcticaUiteraard wordt ook in Arctica veel infor-matie gegeven. Bij binnenkomst in ditwerelddeel staat een grote platte wereld-bol waarop aan de ene zijde de Noordpoolstaat en aan de andere zijde de Zuidpool.Hierop wordt aangegeven hoe snel de ijs-kappen kleiner worden door het smeltenvan zee-ijs en hoe de oppervlakte aan toen-dragebied verandert. Verderop in hetgebied komen informatieborden over debijzondere flora van het toendragebied die’s zomers in bloei staat en in de winterbedekt is met een dikke laag sneeuw.Uiteraard ontbreken ook de soortinforma-tieborden van de ijsbeer, sneeuwuil, lem-ming en poolvos niet. Ook is er een thema-paneel waarop aandacht besteed wordt aande manier waarop de dieren die in hettoendragebied leven, hun ‘jas’ aanpassenaan die afwisselend witte en bruine/groenewereld.

Als de bezoeker verder Arctica in looptstaat hij opeens oog in oog met het ijsbeer-vrouwtje. Omdat ijsberen voornamelijksolitair leven, worden in Arctica het man-netje en het vrouwtje in aparte verblijven

18

>

Educatief Arctica

Wereldwijd komt er steeds meer besef dat de activiteiten van demens ingrijpende gevolgen hebben voor de natuur en het kli-maat. Het bekende broeikaseffect is daar een voorbeeld van.Door het gebruik van fossiele brandstoffen zoals olie en kolenwarmt de aarde op, met alle (bekende en nog onbekende) gevol-gen van dien. Met het maken van de plannen voor Arctica, hetnieuwe werelddeel in de Diergaarde, zag Blijdorp z’n kansschoon om aandacht te besteden aan het opwarmen van deaarde. Immers, in Arctica komen allerlei dieren uit het noord-poolgebied en juist op de polen zijn de gevolgen van het opwar-men van de aarde het meest zichtbaar. De ijskappen wordennamelijk in rap tempo kleiner en het is de vraag of de ijsbeerover enkele decennia nog wel kan rondlopen op het ijs. Maar hoebreng je in Arctica zo’n ‘zware boodschap’ onder de aandachtvan het publiek?

Impressie publieksruimte - illustratie: Diergaarde Blijdorp

Tekst: Angeline PetersMet dank aan: Robert van Herk(Educatieve Dienst Diergaarde Blijdorp)

gehuisvest. Op het soortbord bij hetvrouwtje staat met name informatie overde voortplanting. Bij het mannetje staatvoornamelijk informatie over de jachttech-nieken van een ijsbeer.Via een sneeuwdecor met ijshol loopt debezoeker de publieksruimte van het ijsbe-renverblijf in. Al snel waant de bezoekerzich onder water met drijfijs, schotsen eneen heus wak boven zijn hoofd. Wat je tezien krijgt als je je hoofd door het wak naarboven steekt, houden we nog even geheim.Spannend zal het is ieder geval wel wor-den! Uiteraard kunnen de bezoekers hetijsberenvrouwtje via grote ramen ookonder water bewonderen.

Smeltend ijsZoals gezegd wil Diergaarde Blijdorp inArctica niet alleen informatie geven over dedieren en het natuurlijk leefgebied, maarhet publiek ook bewuster maken van degevolgen van het gedrag van mensen op hetklimaat op aarde. Overigens wordt nietalleen de ‘bijdrage’ van de mens belicht,maar ook natuurlijke schommelingen in hetklimaat door bijvoorbeeld uitbarstingen vanvulkanen.In de publieksruimte van het ijsberenverblijfwordt uitgelegd wat de gevolgen van kli-maatverandering zijn voor ijsberen. Doorde temperatuurstijging bevriest het waterrondom de poolkap later in het seizoen ensmelt weer eerder. Hierdoor wordt deperiode dat de ijsbeer op zeehonden kanjagen korter en in de (nabije) toekomst tekort. Door het eerder smelten van het ijsraken ijsberen geïsoleerd op eilandjes,waardoor ze geen partner kunnen vinden.De afstand tussen de eilandjes en het vasteland wordt te groot zodat ijsberen verdrin-ken als ze proberen de afstand te over-bruggen. De gevolgen van de klimaatveranderingengaan natuurlijk verder dan de Noordpool,zij hebben een wereldwijd effect. De ijs-beer wordt als het ware als ambassadeurgebruikt om de ingrijpende effecten van hetopwarmen van de aarde te laten zien.

Voor het te laat is!Met diverse informatiepanelen en video-wanden in de publieksruimte wordenveranderingen in het klimaat en de gevol-gen daarvan aanschouwelijk gemaakt. Delijst voorbeelden is indrukwekkend:� het poolijs op zowel de Noordpool als

Zuidpool smelt en brokkelt af;� gletsjers in alle delen van de wereld

worden jaar na jaar kleiner;� de eeuwig bevroren toendra’s begin-

nen te ontdooien waardoor ze veran-deren in ontoegankelijke moerassen;

� het zeeniveau stijgt, waardoor eilan-den zoals de Salomonseilanden onderde zeespiegel verdwijnen. Ook eengroot deel van ons eigen Nederlandloopt gevaar;

� woestijnen breiden uit en anderegebieden kampen met teveel neerslag.Met andere woorden, klimaatzonesschuiven op, zelfs in Nederland is ditte merken doordat steeds meer Zuid-Europese flora en fauna in ons kikker-landje kunnen overleven;

� meren zoals het Tsjaad-meer drogenlangzaam in.

Door gebruik te maken van animaties,kaarten, satellietfoto’s, grafieken, cartoons,foto’s en doe-dingen wordt geprobeerd de‘zware’ boodschap op een ‘lichte’ manierover te brengen op het publiek. We zijn ergbenieuwd hoe het er straks uit komt tezien.

Zelf doenDe boodschap is duidelijk: de mens moetnu echt zijn gedrag aan gaan passen. Daar-voor is bewustwording natuurlijk de eerstestap en uiteraard zorgen dat men de inten-tie krijgt om er nu werkelijk iets aan tedoen. Soms kunnen kleine dingen al grotegevolgen hebben. Daarom komt er in Arc-tica informatie met tips voor bezoekers omenergie te besparen en milieubewuster televen. Voorbeelden zijn: de verwarminggraadje lager, elektrische apparaten zoalsTV, computer en beeldscherm niet stand-by laten staan, wasgoed aan de waslijndrogen, douchen met een waterbesparen-

de douchekop, consuminder (vervang spul-len als ze kapot zijn en niet omdat hetmodel niet meer in de mode is) en eetminder vlees (veehouderij veroorzaakt ont-bossing en een grote CO2-productie). Ditlijstje zal in Arctica nog een stuk langer zijnom het tot de bezoekers te laten doordrin-gen dat ze ook zelf iets aan de opwarmingvan de aarde kunnen doen.

Tot slot is aan het einde van Arctica eenevaluatiepaneel gepland. Hoeveel zijn debezoekers te weten gekomen over ijsberenen klimaatverandering? Dit is de ultiemetest voor de educator: is de boodschapovergekomen en blijft er iets hangen inonze grijze massa?

Diergaarde Blijdorp wil natuurlijk zelf hetgoede voorbeeld geven. Er is een Green-team opgericht dat Blijdorp ‘groener’ moetmaken. Overal in de Diergaarde zijn ofworden maatregelen genomen om het

energieverbruik omlaag te krijgen. Ookproduceert de Diergaarde zijn eigengroene stroom met de zonnecellen ophet dak van het Oceanium en zijn erwarmtepompen die bij warm weer koudwater oppompen om ruimtes te koelenen het zo opgewarmde water opslaan ombij kouder weer te gebruiken voor ver-warming. Een windmolen behoort in detoekomst wellicht tot de mogelijkheden.

Uiteraard is Diergaarde Blijdorp niet alsenige bezig met het milieu en opwarmingvan de aarde. De Diergaarde werktondermeer samen met organisaties alshet Wereld Natuur Fonds, Natuur enMilieu en Hier om gezamenlijk mee tewerken aan een beter milieu. En gaat ooku uw steentje bijdragen?

19

Impressie ijsberenverblijf - illustratie: Diergaarde Blijdorp

Jachtgedrag - illustratie: Diergaarde Blijdorp

“Vrienden, Bern-hardine en haarbaby verwachtenu. Komt u mee?”

MeerdaagseVrienden-reis naarEngelanden Ierland

Op 14 mei vertrokken 32 Vrienden met debus vanuit Rotterdam om de oversteeknaar Harwich te maken. Van daaruit ginghet de volgende morgen richting Noord-Wales om in Llandudno het traditionele,maar goed verzorgde hotel Dunoon tebetrekken. Met traditioneel bedoelen webediening in kostuum, zilveren bestek optafel en ’s avonds een pianist in de lounge!De reis verliep zo voorspoedig, dat er voorde liefhebbers tijd beschikbaar bleef om denabijgelegen Welsh Mountain Zoo tebezoeken. Een kleine dierentuin, mooigelegen op een heuvel, met als middelpunteen mooie tuin met onder andere palmbo-men. Daar omheen volières en verblijfjesvoor bijvoorbeeld gibbons, margaykatten,condors, kleine panda’s en bruine beren.Op de helling ruime, eenvoudige veldenvoor przewalskipaarden, struisvogels endamherten en er bovenop als blikvanger de‘Chimpansee Encounter’. Een soort jungle- >

20

Nandoe - foto: Yvonne Raaijmakers

v r i e n d e n

Nandoe. Doe er wat an! Mooi weer. Met mijn vrouw net de tuin ingekomen en het Oceanium gepasseerd. Wezien onze nandoe lopen tussen de vicuna’s. “Ach, ze loopt nog steeds alleen. Er warener eerst toch twee?” “Ja, maar dat was voor de kerst,” probeer ik leuk te zijn. “In het vorige Blijdorpbladstond er toch iets over? Men wilde eigenlijk het eenzame vrouwtje in een andere tuinonderbrengen, maar dat kon niet vanwege haar vogelgriepinenting.” “Kunnen ze dangeen andere krijgen?” Goeie vraag!

Blijdorp wil liever de bedreigde Darwinnandoe’s hebben. Maar import is heel lastigomdat handel en grensoverschrijdend verkeer van bedreigde dieren aan strenge regelsis gebonden. Dus zullen we nog wel even op de Darwinnandoes moeten wachten.Deze regels zijn nog wel te begrijpen. Maar waarom zou je dan onze nandoe niet alvastnaar een andere dierentuin kunnen sturen? Vrouwtjes zijn in principe niet zo moeilijkplaatsbaar. Mannetjes hebben vaak een groep vrouwtjes om zich heen. Nee, dan komtde vogelgriep om de hoek. Onze nandoe is ingeënt, dus er zitten stoffen in haar bloeddie wijzen op vogelgriep. Dan vraag ik me toch af of er geen dierentuin binnen onzelandsgrens is. Artis bijvoorbeeld is heel actief met nandoes. Maar ja, daar zal natuurlijkwel navraag naar gedaan zijn.

Wat me nog het meest dwars zit is het volgende. De regels voor het grensverkeer zijnbinnen de Europese Unie hetzelfde. Deze regels staan beschreven in o.a. een wetge-ving die in gedrukte vorm 24 boekwerken in beslag neemt. Ongeveer tweederde hier-van bestaat uit uitzonderingen. Maar het schijnt niet mogelijk te zijn om die wettenvoor dierentuindieren een beetje dichter bij de praktijk te brengen. Zeg nou zelf, of eenvogel ziek is kun je toch ook op andere manieren constateren dan door bloedproeven?Ik heb begrepen dat een vogel met vogelgriep binnen een paar dagen dood is. Nognooit van quarantaine gehoord? Dan roept er weer iemand dat een virusdrager zelfniet ziek hoeft te zijn en je door de injectie dit niet meer kunt vaststellen. Als ze alledierentuinvogels zouden vaccineren dan was dit probleem ook opgelost.

Maar ja… Onze nandoe loopt nog steeds in haar uppie. Nu moeten we dit niet over-drijven want nandoes zijn niet echt groepsdieren en kunnen goed solitair leven. Wist udat het nandoemannetje het nest bouwt en dat hij daarna het vrouwtje uitnodigt omdaar een ei in te leggen? Daarna broedt hij het ei uit en zorgt voor het kuiken! Daarloopt hij dan mee op zijn rug om het tussen zijn vleugels warm te houden.

Nu begrijp ik waarom nandoemannetjes zo weinig kans op een carrière hebben!

toneel als binnenverblijf, tribunes voor debezoekers en een ruim, ommuurd buiten-gedeelte met kijkposten. De bezoekerskunnen ook van bovenop het gebouw dechimpansees bekijken. Vanaf het restauranthad je goed zicht op de lager gelegen valleimet Sumatraanse tijgers.

Vol verwachting vertrokken wij devolgende dag richting Dublin Zoo,met een oversteek van de IerseZee. Ondanks het vroege vertrek-uur (6.45 uur) bleek de reis meertijd te nemen dan vooraf ingeschat.Na een rit door Dublin City kwa-men we pas om 12.00 uur bij deZoo in Phoenix Park aan. Na eenwelkomstwoordje van de Nederlandsedirecteur Leo Oosterweghel gingen weeerst het nieuwe olifantengebouw bezoe-ken. Hoofd olifantenverzorger GerryCraighton jr. en zijn team hadden een heelprogramma voor de Vrienden samenge-steld. Zo was er ondermeer uitleg over deindeling en de vele faciliteiten voor de die-ren, waarbij Gerry het niet naliet te bena-drukken hoe goed de Rotterdamse olifan-ten zich hier voelen. Daarna werden wenaar de bezoekersbox geleid en kondenwe zien hoe Yasmin, Anak en Bernhardine(in Dublin Dina genoemd) met haar pas eenweek oude jong binnenkwamen. U kuntbegrijpen dat dit het hart van menig Blij-dorpvriend sneller deed kloppen, helemaaltoen we in kleine groepjes in de verzor-gersgang werden gelaten om nog mooierefoto’s te kunnen maken. De zeer ruimebuitenperken, waaraan nog met man enmacht werd gewerkt om ze in juni ingebruik te kunnen nemen, werden niet ver-geten. Het voert te ver om dat hier tebeschrijven, maar neemt u van mij aan dathet er bijzonder goed uitzag en onze olifan-ten hier een prima plek hebben. Als klap opde vuurpijl was het mogelijk DVD’s van deaankomst van de olifanten in Dublin en degeboorte te bekijken.

Behalve het olifantenverblijf is ook de restvan de tuin de moeite waard. De dieren-tuin is grotendeels rondom 2 meren gele-gen. Deze worden deels gebruikt als apen-eilanden. Rondom het meer liggen ruime,glooiende verblijven voor onder andere tij-gers, wolven, jaguars en sneeuwluipaarden.Iets meer naar binnen een traditioneel ter-ras voor orang oetans en een met glasven-sters ommuurd verblijf voor een groepgorilla’s. Ook de binnenverblijfjes vanondermeer de siamangs, diverse lemuren-soorten, colobus- en slingerapen liggen hier.Om het 2e meer is in 2000 een gebied aan-gelegd van 13 ha. met de veelbelovendenaam: ‘The African Plains’. Hier liggen demet stevig gaas omrasterde ruime verblij-ven van bongo’s, penseelzwijnen en wildehonden en de stallen met kijkvensters vande witte neushoorns en nijlpaarden en eenrestaurant in Afrikaanse stijl met aan derechterzijde een omheinde savanne metgiraffen, zebra’s, algazellen en struisvogels.

Het beeld werd enigszins ontsierd door deloodsen welke als stallen dienst deden. Aanhet eind van de rondgang wachtte een lich-te teleurstelling in de overigens rijk gesor-teerde souvenirshop: geen zoogids of post-kaarten van de Zoo verkrijgbaar!

Donderdag 17 mei stond Blackpool Zoo ophet programma. Hier werdenwe ontvangen door de HeadZookeeper Peter Dillingham,die ons mee nam voor eenrondleiding van 3 uur! De tuinligt in een parklandschap evenbuiten Blackpool. Voorheenwas er in de 2e wereldoorlogeen trainingscentrum van de >

21

RAF. Verschillende gebouwen of restantendaarvan bestaan nog steeds. In 1962 ont-stonden er plannen om hier een dierentuinte maken, die in juli 1972 werd geopend.Inmiddels is de tuin een volwassen gewor-den met meer dan 1500 dieren van circa400 soorten en ruim 300.000 bezoekers.Men werkt er aan een masterplan en hetwordt steeds meer een moderne Zoo meteen mooi bestand aan dieren. Bijvoorbeeldde gorilla’s, die zijn gehuisvest op eeneiland, genaamd ‘Gorilla Mountain’. Ze heb-ben veel ruimte en begroeiing en de dierenkunnen klimmen en klauteren, maar zichook verstoppen. Er waren dieren van allecontinenten, zoals 4 olifanten: wat ouderedames die goed met elkaar kunnen leven.Wij mochten met 2 oude circus olifantenen hun begeleiders meelopen naar een wei-land en hen een appeltje geven. Een gekgevoel zo’n warme gladde tong. BlackpoolZoo is zeker geslaagd, maar soms watsobertjes. Ruim, groen en schoon, maarwat meer geld kunnen ze zeker nog wel

gebruiken. Een voor velen onbekende,maar verrassende tuin.

Vrijdag 18 mei bezochten we Chester Zoo.Het was niet mogelijk een rondleiding voorde Vrienden te regelen en zo kon iedereenzijn eigen weg gaan. Een echt grote, maarwel overzichtelijke, tuin met heel veel die-ren, goed verzorgd en ruim gehuisvest. Thewinning zoo van onze reis. Dat de Engelsenextra trots op de Chester Zoo zijn, kan ikme wel indenken. Ik wil nog wel een paarhoogtepunten noemen:� Spirit of the Jaguar: een zeer goot bin-

nenverblijf met heel veel tropische plan-ten. Een enorme zwarte jaguar liep vlaklangs het glas en liet zich goed bekijken.In de centrale hal vóór het gaas was eengroot terrarium vol bladsnijdersmieren.In het buitenverblijf lagen 2 gewonejaguars boven op een circa 7 meterhoge heuvel.

� In Komodo dragon talk, het tweeling-verblijf, waar de enorme Komodovara-nen beurtelings in één van de verblijvenmocht. In een ander verblijf zaten circa8 jonge Komodovaraantjes, die zich snelheen en weer bewogen.

� Elephants of the Asian Forests. Eenprachtig verblijf, waar de olifantenkuddeveel bewegingsvrijheid heeft en de luxevan een enorme douche.

� In Tropical Realm, met reptielen envogels, was ondermeer het verblijf vaneen 8-tal Tuatara’s, uit Nieuw-Zeelandafkomstige hagedissen. Het zijn eensoort mini-dinosaurussen, van 50 cmlang.

Inmiddels was de laatste dag van onze die-rentuinreis aangebroken en ging de reisnaar de Twycross Zoo, die we nog bezoch-ten alvorens we de terugreis zouden aan-vaarden. De mensen van Twycross Zoo

hadden zich zeer ingespannen om het onsnaar de zin te maken: ontvangst door devoorzitter van de Twycross Vrienden metcoffee and cakes; een rondleiding in hetkleine Tropical House met een interessantverhaal over het leven in het regenwoud eneen uitgebreid lunchbuffet. Hoogste tijd om‘The World of Primate Centre’ in te gaan.Deze naam was zeker van toepassing toenwij 35 soorten apen en lemuren telden, vandwergzijdeaapje tot gorilla. Niet altijd evenfraai gehuisvest, over het algemeen welruime buitenverblijven, maar bij de chim-pansees binnen bekroop mij een gevoel vaneen gevangenis. Enige bijzondere soorten:Kroonlemur, Allen’s swamp monkey, Bril-langoer, Phayre’s langoer (enige buitenVietnam) en Agile gibbon. Voor de gorilla-en chimpanseecollectie waren meerderegebouwen, dat moet ook wel als je overongeveer 50 chimpansees beschikt. Eenmodern olifantenhuis met ook hier weerruime buitenperken, een nieuw complexmet volières voor voornamelijk Zuid-Ame-rikaanse vogelsoorten en papagaaien, giraf-fen, dhole’s en levendige Amoerpanterscompleteren deze tuin. Twycross Zoo iseen niet zo bekend park, dat je als liefheb-ber echter beslist niet mag overslaan als jein midden- Engeland vertoeft.

Uit bovenstaand enthousiast verhaal hebt uinmiddels begrepen dat de Vrienden eenmooie meerdaagse reis achter de rug heb-ben en het klaterende applaus tijdens deterugreis was zeker op zijn plaats voororganisator Peter Biesta.

Opmerking: Bovenstaand artikel is eencombinatie van de reisverslagen die doorde heren Balk en James zijn opgesteld en isgeredigeerd door de redactie.

Tekst: Arnold J. Balk en J.E. JamesFoto’s: Marc Douven

22

v r i e n d e n

23

In deze rubriek vindt u delen van de mutatielijst van deDiergaarde. Voor deze lijst is gebruik gemaakt van diverse(interne) Blijdorp-uitgaven. Er kan dus tussentijds het eenen ander zijn veranderd. Ook kunnen dieren zich (niet zicht-baar voor publiek) achter de schermen bevinden. De meestactuele lijst vindt u op het mededelingenbord op het voor-plein tegenover de flamingo’s. Op verzoek geven we metingang van dit nummer aan of het een mannetje (het eerstecijfer) of een vrouwtje (het tweede cijfer) betreft, of dat hetgeslacht nog niet bekend is (het derde cijfer). Voorbeeld:1.1.0 Leeuw = Twee leeuwen, één mannetje en één vrouw-tje.

Geboren 23-07/0.0.? vosmangoest, 22-07/1.0.0 Indische antiloop, 21-07/0.0.1hyacintara, 19-07/0.0.1 wilde cavia, 18-07/0.1.0 Chapmanzebra(Loena, vader Loro, moeder Eva), 13-07/ 0.0.1 rode reuzenkangoe-roe, 13-07/ 0.0.2 zandwallaby, 06-07/0.1.0 Chapmanzebra (Elena,vader Loro, moeder Erika), 05-07/0.1.0 bizon (Gozewina, vaderClint, moeder Demi), 21-06/0.0.2 kleine panda, 19-06/0.1.0 Califor-nische zeeleeuw (Dayenne, moeder Eline, vader Billy), 18-06/0.0.1prairiehondje (in totaal nu 21), 17-06/0.0.1 papegaaiduiker, 13-06/0.0.20 korenwolf, 08-06/1.0.0 Californische zeeleeuw (Troy,moeder Toos, vader Billy), 01-06/0.1.0 Indische antilope, 30-05/0.0.2Visaya-wrattenzwijn, 29-05/0.0.2 pinché, 27-05/1.0.0 netgiraffe(Tsavo, moeder Anne, vader Fehari), 24-05/1.0.0 kameel (Nelis,moeder Hirsi), 24-05/0.0.2 Filippijnse zeilhagedis, 23-05/1.0.0Prins-Alfredhert (Alfredo, vader Chico, moeder Althea),22-05/0.0.4 Visaya-wrattenzwijn (van 2 verschillende ouderstellen),21-05/0.0.2 wilde cavia, 06-05/0.1.0 kameel (Mareille), 27-04/1.0.0addax

Gestorven 20-07/0.1.0 olifantspitsmuis, 14-07/1.0.0 Europese lepelaar,07-07/0.1.0 manoel, 04-07/0.1.0 rotseekhoorn, 04-07/1.0.0 poedoe(Pleun), 20-06/1.0.0 Mhorrgazelle, 09-06/0.1.0 manoel, 04-06/0.1.0Kirks dik-dik (Nenzi), 31-05/1.0.0 Mhorr-gazelle, 27-05/1.0.0Laplanduil, 27-05/1.0.0 kemphaan, 22-05/1.0.0 Europese flamingo,22-05/1.0.0 Aziatische grottenslang, 04-05/1.0.0 Braziliaanse tanga-ra, 28-04/0.1.0 Maleise civetkat

Gearriveerd18-07/0.1.0 sperweruil, 14-07/1.0.1 blauwe ekster (uit Bristol,Engeland), 11-07/0.0.1 Europese lepelaar (vogelasiel in Den Haag),11-07/1.0.0 groene wateragame, 10-07/0.0.4 clown-modderkrui-per (Botia macracanthus), 09-07/0.0.? Europees kortsnuitzeepaard-je, 01-07/0.1.0 zwartmaskergaailijster, 28-06/0.2.0 olifantspitsmuis(uit Augsburg, Duitsland), 27-06/1.0.0 Europese hamster (uit Gaia-Park, Kerkrade), 16-06/0.0.1 langstaartschorpioen, 14-06/0.0.1 paduit Thailand (Bufo melanostictus), 11-06/0.0.2 steltkluut,11-06/0.0.1 Guirakoekoek, 08-06/0.1.0 knobbelzwijn (uit Berlijn),03-06/0.0.1 vierstreepslang, 31-05/0.0.1 maisslang, 20-05/0.2.0onager (uit Montpellier, Frankrijk), 18-05/0.1.0 Mantsjoerijse kraan-vogel, 16-05/1.0.0 grote koedoe (uit Tallinn, Estland), 16-05/1.1.0klipdas (uit Riga, Letland), 08-05/0.0.2 Timorpython, 05-05/0.0.1maisslang, 01-05/0.3.0 kameel (uit Arnhem), 28-04/0.0.1 gopher-slang

Verzonden16-07/0.2.0 roestkat (naar Parc des felins, Frankrijk), 13-07/0.0.11Europese hamster (uitgezet in Puth en Wittem), 12-07/0.0.19 lipvis(naar Leipzig, Duitsland), 27-06/0.1.0 Europese hamster (naar Gaia-Park, Kerkrade), 15-06/0.0.15 korenwolf (uitgezet in Bestem, België),07-06/1.0.0 vosmangoest, 07-06/0.0.2 geelkoplandschildpad,31-05/0.0.16 korenwolf (uitgezet), 29-05/0.1.0 Madagaskar-stralen-schildpad (naar Artis), 23-05/1.0.0 Francoislangoer (naar Engeland),23-05/1.1.0 wilde cavia (naar Helsinki, Finland), 22-05/0.1.0 drie-streepdoosschildpad (naar Londen), 22-05/0.1.0 driestreepdoos-schildpad (naar Londen), 17-05/0.2.0 grote witneusmeerkat (naarWroclaw, Polen), 17-05/1.3.0 wilde cavia (naar Wroclaw, Polen),16-05/0.1.0 Braziliaanse tangara (naar Montpellier, Frankrijk),08-05/0.0.2 Gilamonster, 05-05/0.0.2 geelkoplandschildpad,01-05/2.0.0 kameel (retour naar Amersfoort)

Verzonden

Geboren

Gestorven

Jonge prairiehondjes - foto: Joost Hubeek

Jonge Visaya - foto: Joost Hubeek

26 april 2007 - 24 juli 2007m u t a t i e s

Gearriveerd

29e jaargang, nummer 3, oplage: 6750

Vereniging Vrienden van BlijdorpSonoystraat 6a, 3039 ZT Rotterdam

Vriendennieuws is een uitgave van de Vereniging Vrienden van Blijdorp en verschijnt vier maal per jaar.

De Vereniging Vrienden van Blijdorp stelt zich ten doel:“Het in zo breed mogelijke zin ondersteunen van Dier-gaarde Blijdorp”. De jaarlijkse minimale contributiebedraagt € 33,-, waarvoor de leden 4 keer per jaar hetverenigingsorgaan Vriendennieuws ontvangen, alsmede2 gratis toegangsbewijzen voor Diergaarde Blijdorp inRotterdam. Bovendien worden de leden in staat gestelddeel te nemen aan diverse activiteiten, die speciaal voorhen georganiseerd worden, zoals excursies en lezingen.

Secretariaat:K. van Leeuwen, Sonoystraat 6a, 3039 ZT RotterdamVriendenfoon: 010 - 467 66 37Vriendenfax: 010 - 467 66 37Email: info@vriendenvanblijdorp.nlPostbank: 13 57 803IBAN: NL88 PSTB 0001 3578 03BIC: PSTBNL21Bank: Fortis bank nr: 98.55.33.099

Reizen:P. Biesta, Vroesenlaan 28A, 3039 DV RotterdamTelefoon: 010-4664998 (vanaf 18.00 uur)Email: peter.biesta@wanadoo.nl

Promotieteam:Fam. H. Gerritse, Sourystraat 1d, 3039 SR RotterdamTelefoon: 010 - 466 36 82Telefoon Vriendenwinkel: 010 - 4431431 tst 220 (oude winkel) en 250 (nieuwe winkel) Mobiel: 06-40323077Postbank: 62 17 917

Redactie-adres Vriendennieuws:M. Kreuger, hoofdredacteur Goudsesingel 235d, 3031 EL Rotterdam Email: mkreuger@planet.nl

Redactie-medewerkers:J. Breedijk, M. van Leeuwen-Maat, A. Peters, A. Schouten, G. NijssenT. van de Velde, T. Vermeulen

Vormgeving en druk: Argus, Rotterdam

Vrienden van Blijdorp op Internet:Website: http://www.vriendenvanblijdorp.nlRedactie Website: A. Gelderblom

Samenstelling Verenigingsbestuur:Voorzitter C.M. GroenhorstVice-voorzitter M. KreugerSecretaris K. van LeeuwenTweede secretaris S. NoordijkPenningmeester A.M. BosLeden H. Gerritse - Promotie

P. Biesta - Reizen

ISSN: 1568-3400

Artikelen geschreven door derden vertegenwoordigen demening van de auteur en niet noodzakelijkerwijs die van deredactie. De redactie behoudt zich het recht voor artikelen inte korten of te weigeren.

Toegezonden foto’s kunnen met vermelding van de naam vande fotograaf rechtenvrij gebruikt worden ten behoeve vanactiviteiten zonder winstoogmerk van de Vereniging Vriendenvan Blijdorp. Tenzij schriftelijk anders wordt aangegeven wor-den toegezonden foto’s opgenomen in het fotoarchief van deVereniging Vrienden van Blijdorp en aldus niet geretourneerd.

c o l o f o n

Diergaarde Blijdorp, Abraham van Stolkweg, Rotterdam Bezoekersinformatie: 010-4431495 Postadres: Postbus 532, 3000 AM RotterdamOpeningstijden: Het gehele jaar, iedere dag geopend! Wintertijd: 09.00 tot 17.00 uur. Zomertijd: 09.00 tot 18.00 uur

Agenda

22 september 2007 - Najaarsexcursie naar Zoo Parc Overloon

20 oktober 2007 – Opening verblijven voor servals, poedoe’s en cavia’s. Verzamelen om 1500 uur bij de Lotusserre.

Zondag 11 november 2007, 11.00-12.30 uur - Winterlezing Martin van Wees(Curator voor o.a. de roofdieren): De ijsberen en hun nieuwe verblijf. Let op: Na afloop kunnen de aanwezigen onder begeleiding een bezoekjebrengen aan het ijsberenverblijf in wording!

Zondag 9 december 2007, 11.00-12.30 uur - Winterlezing Janno Weerman(Hoofd Dierverzorging): Nieuwe onderkomens voor poedoe’s, wilde cavia’s,franjeapen en servals.

Zondag 13 januari 2008, 11.00-12.30 uur: Nieuwjaarslezing Blijdorp-Direc-teur Ton Dorresteijn.

De lezingen worden gehouden in het Eauditorium in het Oceanium. Vrienden hebben op de genoemde data tot aanvang van de bijeenkomst, en op vertoon van hun lidmaatschapskaart voor het betreffende jaar, gratistoegang tot de Diergaarde. Er is niet meer dan één introducé per lid toege-staan. U kunt bij de koffie-balie van de Vrienden in het Eauditorium uitrij-kaarten kopen. Zaal open om 10.30 uur.

Heeft u nog oude briefjes vanvijf, tien, vijfentwintig of meergulden? Investeer het in een

nieuw ijsberenverblijf! U kunt al uw oude geld inleve-

ren bij de Vriendenwinkels. Zij zullen het omwisselen

in Euro’s voor ons jubileum-geschenk ter gelegenheid van150 jaar Diergaarde Blijdorp: een prachtig ijsberenverblijf.

Adresgegevens Blijdorp

RectificatieDe foto’s van het bezoek van Koningin Beatrix aan Blijdorp op pagina 9 van Vrien-dennieuws 2007-2 zijn gemaakt door Emmy Goossen en niet door Jeanne van Lan-geveld. Onze excuses.