1. 1. SeminarBETEKENIS VANINTERNE AUDITvoor specifieke verzekeraarsSeminar Betekenis van interne audit voor specifieke verzekeraars - 11 december 2014 1
2. 2. WELKOMop ons seminarBetekenis van interne auditvoor specifieke verzekeraarsSeminar Betekenis van interne audit voor specifieke verzekeraars - 11 december 20142
3. 3. Programma 12:30 Ontvangst 13:00 Openingdagvoorzitter: Piet Poos, the Restructuring Company 13:30 Interne Audit in een Solvency II wereldRonald van de Langenberg, InAudit 14:30 Inrichting van de interne audit functiezoals het moetEsther Poelsma, InAudit 15:30 Pauze 15:45 Informatiebeveiliging, the next LevelMarcel Woltjes, Orange Oaks 16:30 Samenwerken met de actuarile functieTom Veerman, Triple A Risk-Finance 17:15 Paneldiscussieonder leiding van Piet Poos, the Restructuring Company 17:45 Afsluiting met hapje en drankjeSeminar Betekenis van interne audit voor specifieke verzekeraars - 11 december 20143
4. 4. Seminar Betekenis van interne audit voor specifieke verzekeraars - 11 december 2014 4
5. 5. Relevante ervaringBDO Camps ObersRabobank NederlandRobecoAEGON NederlandBank ten CateWie volgt . ?Seminar Betekenis van interne audit voor specifieke verzekeraars - 11 december 2014 5
6. 6. GespecialiseerdeInterne audit ServicesTrainingen & GespecialiseerdeWorkshopsReporting SupportSeminar Betekenis van interne audit voor specifieke verzekeraars - 11 december 2014 6
7. 7. Piet Poos RE RADAGVOORZITTERSeminar Betekenis van interne audit voor specifieke verzekeraars - 11 december 20147
8. 8. Programma 12:30 Ontvangst 13:00 Openingdagvoorzitter: Piet Poos, the Restructuring Company 13:30 Interne Audit in een Solvency II wereldRonald van de Langenberg, InAudit 14:30 Inrichting van de interne audit functiezoals het moetEsther Poelsma, InAudit 15:30 Pauze 15:45 Informatiebeveiliging, the next LevelMarcel Woltjes, Orange Oaks 16:30 Samenwerken met de actuarile functieTom Veerman, Triple A Risk-Finance 17:15 Paneldiscussieonder leiding van Piet Poos, the Restructuring Company 17:45 Afsluiting met hapje en drankjeSeminar Betekenis van interne audit voor specifieke verzekeraars - 11 december 20148
9. 9. SeminarBETEKENIS VANINTERNE AUDITvoor specifieke verzekeraarsInterne Audit enSOLVENCY IISeminar Betekenis van interne audit voor specifieke verzekeraars - 11 december 2014 9
10. 10. Corporate GovernanceJe bouwt het liefst een muurtje om haarheenSeminar Betekenis van interne audit voor specifieke verzekeraars - 11 december 201410
11. 11. Corporate governanceBestuurders Beheersen van risicosUitdagingen Welkom in deSolvency II wereldSeminar Betekenis van interne audit voor specifieke verzekeraars - 11 december 2014 11
12. 12. Corporate Governance Toezicht op verzekeraars Maatschappelijke trend Controle is goedVertrouwen is nog beter ?Seminar Betekenis van interne audit voor specifieke verzekeraars - 11 december 2014 12
13. 13. Case StudiesSeminar Betekenis van interne audit voor specifieke verzekeraars - 11 december 201413
14. 14. Tony HaywardCEOBritish PetroleumRisk management & Safety:Leaders must make the safety of all who workfor them their top priorityMr. Hayward set up a new companywide management system to evaluaterisks, standardize safety practices and improve decision-making.Visitors today see signs at company offices exhorting workers not to walkand carry hot coffee at the same time,to stick to marked walkways in parking lots andto grasp banisters while climbing the stairs.Employees with company cars must take defensive driving courses.April 2010Deep Water Horizon11 doden,17 zwaar gewonden> 7000 vogels, dolfijnen,schildpadden 4,9 miljoen vaten olieSchade: > $ 43 miljardSeminar Betekenis van interne audit voor specifieke verzekeraars - 11 december 2014 14
15. 15. Bernard EbbersCEO MCI WorldComDown to earthKeeping a working man imageIn 20 jaar tijd maakte Ebbers van WorldCom Amerikas op n na grootstetelecomonderneming.Ebbers was een fanatieke kostenbewaker: de koffie was te duur, hetpersoneel name te veel pauze, hij deed persoonlijk de lichten uit endraaide de verwarming omlaag en verbood kleurenkopien.Ebbers was een trouw bezoeker van de kerk,gaf les op de zondagsschool,gaf maaltijden aan de daklozentoo committed not to come backMei 2005TIME: CriminalExecutive Officerof the yearSchade: > $ 11 miljardPersoonlijke leningen> $ 400 miljoenveroordeeld tot25 jaar gevangenisSeminar Betekenis van interne audit voor specifieke verzekeraars - 11 december 2014 15
16. 16. Seminar Betekenis van interne audit voor specifieke verzekeraars - 11 december 2014 16
17. 17. Seminar Betekenis van interne audit voor specifieke verzekeraars - 11 december 2014 17
18. 18. Seminar Betekenis van interne audit voor specifieke verzekeraars - 11 december 2014 18
19. 19. What more ?Barings Bank 1,3 miljardSociete Generale 4,9 miljardBear SternsLehman BrothersJP Morgan.Seminar Betekenis van interne audit voor specifieke verzekeraars - 11 december 201419
20. 20. What more ?Commissie Woningcorporaties: Falende bestuurders Menselijk gedrag:Varen op moreel kompas alleen is onvoldoende Gebrek aan duidelijke grenzen:overambitie en risicovol gedrag Gebrekkige governance:onvoldoende tegenkrachten Veel geld (en weinig risicobesef):moreel gevaar De reden dat het overgrote deel van de corporaties niettemin toch prima lijkt tefunctioneren [] is voor een belangrijk deel te danken aan de professionaliteit enhet goede gedrag van bestuurders. Maar van goed gedrag en moreel kompasalleen zou een stelsel niet afhankelijk moeten zijn.Seminar Betekenis van interne audit voor specifieke verzekeraars - 11 december 201420
21. 21. Verzekeraars ?Seminar Betekenis van interne audit voor specifieke verzekeraars - 11 december 201421
22. 22. Besturen = MensenwerkSeminar Betekenis van interne audit voor specifieke verzekeraars - 11 december 2014 22
23. 23. de bestuurder en de zeven hoofdzondenVRAATZUCHTHEBZUCHTTROTSWOEDEAFGUNSTLUIHEIDLUSTSeminar Betekenis van interne audit voor specifieke verzekeraars - 11 december 2014 23
24. 24. de bestuurder en zijn denkfoutenPlanning fallacyduration neglectOverconfidence Probability neglectSunk Cost Fallacy Peak end ruleConfirmation BiasAvailability biasde achteraf-foutGroupthinkAnchoringSeminar Betekenis van interne audit voor specifieke verzekeraars - 11 december 201424Loss aversionAlternatieve padenInductief redenerenWinners curseFramingAction biasCognitieve dissonantiePrognose illusieAlternatieve padenHalo effectBeginnersgelukBase rate neglectHedonic treadmillSelf serving bias Omission biasOntkenning van toeval SchaarsteDecision fatigue Not-invented here SyndroomOverthinking Single Cause FallacyNews Illusion Fear of Regret
25. 25. Behavioral economicsSeminar Betekenis van interne audit voor specifieke verzekeraars - 11 december 201425Winnaar Nobel PrijsEconomics 2002Prospect theoryLoss Aversion
26. 26. Prospect Theory (I)Framing-effect:het probleem van de Aziatische ziekteBedreiging: mogelijk 600 dodenTwee mogelijke programmas:(A) 200 mensen zullen overleven(B) een kans van 33,3% dat alle 600 worden gered,een kans van 66,7% dat niemand wordt geredWat adviseert u ? Groen = programma A Rood = programma BSeminar Betekenis van interne audit voor specifieke verzekeraars - 11 december 201426
27. 27. Prospect Theory (II)Framing-effect:het probleem van de Aziatische ziekteBedreiging: mogelijk 600 dodenTwee mogelijke programmas:(A) 400 mensen zullen sterven(B) een kans van 33,3% dat niemand sterft,een kans van 66,7% dat iedereen sterftWat adviseert u ? Groen = programma A Rood = programma BSeminar Betekenis van interne audit voor specifieke verzekeraars - 11 december 201427
28. 28. Prospect Theory (III)Framing-effect:het probleem van de Aziatische ziekteBeslissers hebben de neiging om zekerheid boven de gok testellen (afkerig te zijn van risico) als de uitkomst goed is.Beslissers hebben de neiging om zekerheid te verwerpen ende gok te accepteren (en risico te zoeken) wanneer beideuitkomsten negatief zijn.Seminar Betekenis van interne audit voor specifieke verzekeraars - 11 december 201428A BPositief 200 gered 33% kans op reddingNegatief 400 sterven 33% dat niemand sterft
29. 29. Risk Management voor beginnersSeminar Betekenis van interne audit voor specifieke verzekeraars - 11 december 201429Risico schattenRisico al dan nietnemen of mitigerenHoe vertel ik hetmijn moeder ?
30. 30. Risicos onderzoeken, niet de schuldSeminar Betekenis van interne audit voor specifieke verzekeraars - 11 december 201430
31. 31. Risk Management Survey DNBSeminar Betekenis van interne audit voor specifieke verzekeraars - 11 december 2014 31
32. 32. RisicomanagementSolvency II legt nadrukkelijk focus opfinancial risk management: Risk based kapitaalvereiste Risk management functie: verzekeringsbeleid asset-liability management beleggingen liquiditeitsrisico operationeel risico herverzekeringsbeleidSeminar Betekenis van interne audit voor specifieke verzekeraars - 11 december 201432
33. 33. RisicoRendementSolvabiliteitSeminar Betekenis van interne audit voor specifieke verzekeraars - 11 december 2014 33
34. 34. Solvabiliteit onder drukSeminar Betekenis van interne audit voor specifieke verzekeraars - 11 december 201434
35. 35. KapitaalseisSeminar Betekenis van interne audit voor specifieke verzekeraars - 11 december 201435
36. 36. EIOPA Stress Test 2014Seminar Betekenis van interne audit voor specifieke verzekeraars - 11 december 201436
37. 37. UitdagingenSeminar Betekenis van interne audit voor specifieke verzekeraars - 11 december 2014 37
38. 38. UitdagingenSeminar Betekenis van interne audit voor specifieke verzekeraars - 11 december 201438
39. 39. Welkom in de Solvency II wereldSeminar Betekenis van interne audit voor specifieke verzekeraars - 11 december 201439
40. 40. De Solvency II wereldartikel 47 - de interne audit functie1. Verzekeringsondernemingen voorzien in een doeltreffende interneaudit functieIn deze functie wordt gevalueerd of het interne-controlesysteem enandere onderdelen van het governancesysteem adequaat endoeltreffend zijn.2. De interne audit functie is objectief en onafhankelijk van deoperationele functies.3. Bevindingen en aanbevelingen van de interne audit wordengerapporteerd aan het bestuurlijk, beleidsbepalend of toezichthoudend orgaan, dat besluit welke maatregelen moeten wordengetroffen met betrekking tot elk van de bevindingen en aanbevelingen van de interne audit en ervoor zorgt dat deze maatregelenworden uitgevoerd.Seminar Betekenis van interne audit voor specifieke verzekeraars - 11 december 201440EG Richtlijn2009-138
41. 41. De Solvency II wereldDraft delegatedActs 2014artikel 271 - Internal Audit Function1.The persons carrying out the internal audit function shall not assume any responsibility for any otherfunction.2.Notwithstanding paragraph 1, and in particular by respecting the principle of proportionality laid down inparagraphs 3 and 4 of Article 29 of Directive 2009/138/EC, the persons carrying out the internal auditfunction may also carry out other key functions, where all of the following conditions are met:1.a. this is appropriate with respect to the nature, scale and complexity of the risks inherent in the undertaking'sbusiness;b. no conflict of interest arises for the persons carrying out the internal audit function;c. the costs of maintaining persons for the internal audit function that do not carry out other key functions wouldimpose costs on the undertaking that would be disproportionate with respect to the total administrative expenses .3.The internal audit function shall include all of the following tasks: a. establish, implement and maintain an audit plan setting out the audit work to be undertaken in the upcomingyears, taking into account all activities and the complete system of governance of the insurance or reinsuranceundertaking; b. take a risk-based approach in deciding its priorities; c. report the audit plan to the administrative, management or supervisory body; d. issue recommendations based on the result of work carried out in accordance with point (a) and submit a writtenreport on its findings and recommendations to the administrative, management or supervisory body on at least anannual basis; e. verifying compliance with the decisions taken by the administrative, management or supervisory body on the basisof those recommendations referred to in point (d). Where necessary, the internal audit function may carry out audits which are not included in the auditplan.Seminar Betekenis van interne audit voor specifieke verzekeraars - 11 december 201441
42. 42. Interne auditor in de Solvency II wereldUitvraag DNB Onafhankelijkheid Audit Plan Risk-based aanpak Rapportages (follow-up) AanbevelingenSeminar Betekenis van interne audit voor specifieke verzekeraars - 11 december 201442
43. 43. Interne auditor en de ORSA ?Independent reviewManagement-actiesSeminar Betekenis van interne audit voor specifieke verzekeraars - 11 december 201443StrategieRisicosScenariosKapitaal-beleid
44. 44. Interne audit & kwartaalrapportagesIndependent review Op het proces ? Op de inhoud ?Seminar Betekenis van interne audit voor specifieke verzekeraars - 11 december 201444
45. 45. Interne audit & risk managementOperationeel risk managementFinancial risk management ? Modelvalidatie Datakwaliteit SCR-berekeningen Marktwaarde waardering ? IFRS4 fase 2Seminar Betekenis van interne audit voor specifieke verzekeraars - 11 december 201445
46. 46. Samenwerking in de Solvency II wereldRisk managerComplianceGovernance, risk & complianceActuarile InterneBusinessOfficerfunctieauditSeminar Betekenis van interne audit voor specifieke verzekeraars - 11 december 2014 46
47. 47. de rol van Interne audit in het GRC-frameworkbewaak dat het GRC-frameworkadequaat en effectief is de interne auditor heeft een bijzondere positie wees een klankbord,wees een advocaat van de duivelwees de hofnar, indien nodig maar durf de juiste vragen te stellen ken je competenties enbreng je competenties betrokkenheid en teamgeest gericht op de doelstellingen van de verzekeraarSeminar Betekenis van interne audit voor specifieke verzekeraars - 11 december 201447
48. 48. Succes in de Solvency II wereldSeminar Betekenis van interne audit voor specifieke verzekeraars - 11 december 2014 48
49. 49. Discussievragen(1) De interne auditor moet ookalles van Solvency II weten(2) Een externe interne auditor,kan dat eigenlijk wel ?Seminar Betekenis van interne audit voor specifieke verzekeraars - 11 december 2014 49