1

P³ studiedagPesten, Preventie en

Participatie:van pesten naar verbondenheid

Studiedag Rotary Rotselaar &

Project Verbondenheid27 maart 04 - Heverlee

2

Welkom !!!!• Leerlingen, ouders, opvoeders en

leerkrachten, directies, CLB’ers, …

• Waarom deze P³-dag?• Wat maakt deze studiedag

bijzonder?

• Dank aan alle medewerkers!

3

Inhoud: Pesten – Preventie – Participatie: waarom

samen?1. Definities2. Van pesten naar verbondenheid3. Pesten onder de loep genomen4. Preventie: wat, hoe en waarom?5. Participatie: wat, hoe en waarom?6. Besluit

4

1. Pesten / Preventie /ParticipatieDefinities

Pesten = aanhoudend negatief gedrag van een persoon of groep ten aanzien van een andere persoon die niet (meer) in staat is om zich te verdedigen(met de bedoeling die persoon te kwetsen, te bedreigen of schade te berokkenen)

5

1. Pesten / Preventie /ParticipatieDefinities

Preventie =het voorkomen van problemen door het beperken van de risico’s

Dfn. Prof. N. Vettenburg:

preventie omvat die initiatieven die doelbewust en systematisch anticiperen op risicofactoren

6

1. Pesten / Preventie /ParticipatieDefinities

Participatie =de mogelijkheid tot deelname aan interactieprocessen binnen een bepaalde context [weinig invloed veel invloed](betreft: overleg, advies, samenwerking, beslissen, uitvoeren, …)

7

2. Van pesten naar verbondenheid... ‘Verbondenheid’als link tussen P-

P-P? ‘‘een grondhouding van respect die stoelt een grondhouding van respect die stoelt

op het bewust ervaren van het feit op het bewust ervaren van het feit verbonden te zijn’verbonden te zijn’

Pesten als variant van ‘de-link-went’ gedrag: de ‘band’ ontbreekt of is verstoord

Noodzaak van een fundamenteel antwoord (> symptoombestrijding)

Verbondenheid herstellen en ontwikkelen 5 ervaringsdomeinen nodigen uit

8

De ander

zichzelf de ander materiële de groep levens-

omgeving samenleving geheel

Verbondenheid in vijfvoud

9

2. Van pesten naar verbondenheid...

‘Verbondenheid’als link tussen P-P-P? Hoe naar meer verbondenheid?

• Ervaringen verdienen voorrang • Positief georiënteerd (kansen scheppen/

respect en vertrouwen uitdrukken/ veilig en duidelijk)

• Vorm en inhoud vinden elkaar via schoolcultuur en omgangsstijl

• Teamgericht en participatief: iedereen betrokken (team, lln, ouders, buurt)

10

3. Pesten onder te loep3.1. Goed om weten

1/4 BaO en 1/7 SO [BSO -- TSO - ASO] pesten vermindert met leeftijd maar niet

voor iedereen (piek tussen 10 en 14 jaar) meestal een groepsprobleem (2/3) – eigen

klas (1/2) meestal buiten de lescontext (‘speelplaats’)

(3/4) de kloof tussen voelen en zich gedragen de grote meerderheid wil ervan af! 1/3 praat er niet over (maar zou het moeten

doen!)

11

3. Pesten onder te loep

3.2. Deelaspecten van het pestfenomeen

Van plagen naar pesten: de grens is dun De zwijgplicht weegt op iedereen Signalen herkennen In dialoog met elkaar Oorzaken genoeg (persoon, opvoeding,

interactie, groep, school, samenleving)

12

3. Pesten onder te loep

3.3. Onderzoek verheldertSamenhang met gedachte aan

zelfdodingLeerkrachtstijl en klascultuurStraffen volstaat nietEffectieve methoden van aanpak

13

Samenhang met gedachte aan zelfdoding (Kidscape – UK)

Met pestverleden

Zonder pestverleden

Overwogen 46% 7%

Poging gedaan

20% 3%

14

Familiale context

Structuur Pesten

- Relaties

Klasmanagement - Aandacht

- Zorg dragen - Normen

- Onderricht

- Monitoring

- Tussenkomen

Leerkrachtstijl en klascultuur

(Erling Roland & David Galloway – Noorwegen)

15

Ervaringsgerichte leerkrachtstijl

(welbevinden bevorderen)• Veiligheid bieden– (spel)regels en afspraken– Aandacht voor sfeer en relatie

• Gevoelig voor beleving (oog voor binnenkant)• Autonomie verlenen

– Probleemoplossend leren handelen– Ruimte voor initiatief en zelfsturing– Monitoring

• Stimulerend tussenkomen– Positieve betrokkenheid op de persoon– Bekrachtigen wat goed loopt

16

Effectieve aanpakCuratief Preventief Leefklimaat

-brede context

Schoolniv.(o.a. team)

PAP/PPP‘Groene’ lkn.Communicatie

Sensibilisering Vorming

Speelplein(tijd) verbeteren

Klasniv. ThermometerNo BlamePeermediation‘hergo’s’

Sensibilisering en vorming – (kring)gesprekken

Goeie klassfeer en zorg voor mekaarSamenwerken

Indiv. Niv. (lln)

Steun ‘peers’(met steun lkn)Herstelgesprek

StewardsPeter/meterZorggroepjes

Indiv.Niv. (lk)

Steun collega’sCoaching

Sensibilisering en vorming

17

4. Preventie: wat, hoe en waarom?

4.1. Doel: hoger welbevinden en meer welzijn

4.2. ‘Wenselijke preventie’ veronderstelt vroegtijdig anticiperen op risicofactoren mikken op maximale kansen integrale aanpak uitbouwen (persoon en

context) participatieve aanpak democratisch karakter 4.3. Een mogelijk integrerend kader: de

preventiepiramide (J. Deklerck – KULeuven)

18

Vier mogelijke interventieniveaus

Vooraf: Actie is nodig (want de gevolgen wegen door)!!

Curatief niveau……………Stop & gedaan ermee! Specifieke preventie………..Zorg dat het niet

(her)begint! Algemene preventie………..Voorkomen met

beter Fundamtele preventie……...Een veilige en

aange- name leefomgeving

19

• Niv. 4: curatie• Niv. 3: specifieke

preventie• Niv. 2: algemene prev.• Niv. 1: fundamentele

preventie

• Niv. 0: brede context

Het appelboommodel

20

Preventiepiramide (J. Deklerck)

Pre-ventie

Participatie

21

Preventiepiramide (J. Deklerck)

Pre-ventie

Participatie

No Blame

Vertrouwenslln.

Peermediation

Herstelcontract

22

5. Participatie: wat, hoe, waarom?

5.1. Samen school maken: 3 pijlers Inhoud (waarover? – wie brengt aan?) Inspraakgehalte (in hoeverre?)

- Informatie delen- Initiatief (mogen) nemen- Beslissingsbevoegdheid bepalen

Interactie: - Procedure- Communicatie (hoe?)

Respect, openheid, inleving, aandacht voor draagkracht en competenties

23

5. Participatie: wat, hoe, waarom?

5.2. PAP/PPP: Participatie verdient aandacht!

Noodzaak van communicatie en samenwerking Vijfsporenbeleid wijst de weg Leerlingen verdienen meer

verantwoordelijkheid• Vlugger en beter geïnformeerd• Deel van de groep (invloed)• Altijd betrokken (buitenkant – binnenkant)= HEFBOOM naar verandering + oog voor behoeften

24

5. Participatie: wat, hoe, waarom?

5.2. PAP/PPP: Participatie verdient aandacht! (vervolg)

Meer kansen en veel werkmodellen:No blame, vertrouwensleerlingen, peermediation, kringgesprekken, peter/meterschap, zorggroepjes, ‘tribunaal’, hergo’s, …

VOORWAARDE tot succes: participatief werken = keuze van de hele school en een vitaal onderdeel van de schoolcultuur(leerlingen, leerkrachten en ouders zijn mee)

25

6. Besluit

Pleidooi voor koppeling tussen pesten aanpakken, preventie en participatie voor wie kiest voor een effectief beleid

Sensibiliseren én inspireren op een ervaringsgerichte manier: voel, zie en grijp de mogelijkheden die er liggen! (ook vandaag!)

Samen sterk: naar dialoog en samenwerking!

Van denken en discussiëren naar DOEN!

26

De eindeloze zee

Als je een stevig schip wil bouwen

Breng dan mensen bijeen

Niet om het timmerhout te sjouwen

Of te tekenen alleen

Voorkom dat ze taken ontvangen

Deel ze evenmin de plannen mee

Maar breng ze eerst naar hun verlangen

Naar de eindeloze zee

Antoine de Saint-Exupéry

27

En nu samen de boot in en op naar de wijde zee!

Dank voor jullie aandacht!Een vruchtbare studiedag

toegewenst!