01 Cover 01 - De Voetbaltrainer - De VoetbalTrainer...Tot en met 1 april 2012 geldt voor alle...

29 e JAARGANG | FEBRUARI 2012 | www.devoetbaltrainer.nl

DeVoetbalTrainer183nu

mm

er

1e JAARGANG | FEBRUARI 2012 | www.devoetbaltrainer.nl

De JeugdVoetbalTrainer6numme

r

Duitse jeugdopleidingMarcel Lucassen

A-jeugdTim Busschops

B-jeugdJos Weerink

C-jeugdRobert Peterman

D-jeugdDaniel de Lange

Mini-specialVan voetballen

naar psychologie

KunstgrasHerken de eigenschappen

Trainerscongres18 mei in Zwolle

De opbouwZeven methodische

stappen

Middenkatern:De JeugdVoetbalTrainer

Steve McClarenSportpsychologie in de praktijk

01_Cover_01 09-02-12 13:09 Pagina 1

Bestel snel via de webshopop www.devoetbaltrainer.nl

KARTOTHEEK WEKENUW TRAININGEN NU MET 50% KORTING IN KAART GEBRACHT

Twee kartotheken halen, één betalen.

2 = 1actie

Uw trainingen nu met 50% korting in kaart gebracht. Actie wegens succes verlengd.

Tot en met 1 april 2012 geldt voor alle kartotheken in deVoetbaltrainer webshop 2 halen = 1 betalen.U betaalt dus voor 2 kartotheken naar keuze slechts € 21,- ipv € 42,-Iedere kartotheek bevat een uitgebreide verzameling van60 kaarten met spelen oefenvormen. Een uitstekende voorbereiding voor een compleet trainingsprogramma. Trainingen zijn gerubriceerd in de onderdelen dribbelen,passen en trappen en positie-en partijspelen.

�

�

�

�

�

devoetbaltrainer.nlDe TrainerDeVoetbal Trainer

Alle kartotheek combinaties mogelijk

Tijdens het jaarlijkse coachcongres

van NLCoach trof de redactie van dit

vakblad maar weinig voetbaltrainers

aan op de deelnemerslijst. Blijkbaar

worden sportoverstijgende presenta

ties en workshops niet interessant

genoeg gevonden door het gros van

ons trainersgilde. En dat is jammer.

Voor de trainer die in staat is om zelf

de vertaalslag te maken naar zijn ei

gen praktijk kan een dergelijke bijeen

komst namelijk boeiend zijn.

Een onderdeel uit alle presentaties wil de redactie u niet

onthouden. René Wormhoudt, conditie en hersteltrainer bij

Ajax, vertelde onder meer een paar uitgangspunten bij het

opleiden van de club uit Amsterdam. Een thema dat de laat

ste tijd ongevraagd nogal veel in het nieuws is. Desgevraagd

vertelde Wormhoudt hoeveel aandacht er bij de jongste

Ajaxjeugd is voor nietvoetbalspecifieke trainingsinhoud.

Daarmee wordt dan bedoeld: judo, gymnastiek, loop en

coördinatietraining en dergelijke. Bij de Fjeugd van Ajax

betreft dat ongeveer 45% van de trainingstijd en dat per

centage loopt geleidelijk af tot circa 25% bij de veertienjari

ge voetballers van de landskampioen. De bedoeling van dit

nietvoetbalspecifieke programma is om op jonge leeftijd

eerst atleten te ‘maken’ en daarna pas specialisten. Speer

punten daarbij zijn aanpassingsvermogen en balans. Aan

passen aan topniveau is iets wat je in de genen hebt meege

kregen, maar het valt ook te leren, aldus Wormhoudt.

Momenteel wordt de laatste hand gelegd aan een boek van

coauteur Wormhoudt waarin concrete oefenstof wordt uit

gewerkt op basis van de biologische leeftijdskenmerken van

jeugdspelers, hun groeiversnelling met bijbehorende gevol

gen voor belasting en belastbaarheid. Met dit boek wordt

een koppeling gelegd tussen wetenschap en oefenstof. De

vertaling wordt dus voor de lezer gemaakt. Dat proberen wij

doorgaans ook te doen in De Voetbaltrainer: het verhaal van

een trainer of andere specialist vertalen naar een praktisch

herkenbaar en bruikbaar verhaal. In deze editie van het vak

blad beginnen we met een minispecial genaamd Van voet

ballen naar psychologie, ingegeven door het gelijknamige

symposium van de Nederlandse Voetbalacademie. De Voet

baltrainer was daar als enige mediavertegenwoordiger aan

wezig teneinde dit precaire thema zo helder mogelijk, dus in

voetbaltaal, voor het daglicht te brengen in dit vakblad.

Beoordeelt u zelf of dat gelukt is!

D e V o e t b a l t r a i n e r 1 8 3 2 0 1 22 3

In dit nummer

Af en toe treft u in dit vakblad een zogenaamde

QRcode aan. Voor de voetbaltrainers onder ons

met een Ipad of smartphone is dit

symbool een handig hulpmiddel om

snel bij een genoemde website te

komen.

Van de redactie

Bill Beswick laat trainer grote plaatje zien 8

Teamontwikkeling: Samen aan het werk 18

1

3

9

5

11

4

9

2

810

6

6

1

Vereenvoudiging bij opbouw van achteruit 64

Van voetballen naar psychologie 4Coachen van spelers in een team: 13 boeken 23Ton van Rhoon: ‘Trainers moeten strategisch invoegen’ 26Actueel: De jeugdtrainer en zijn contract 29Het Nederlands Trainerscongres: 18 mei 2012 in Zwolle 47Tips bij het spelen op kunstgras 48De mediatheek van De Voetbaltrainer 52Aan de zijlijn: nuttige links en tips voor voetbaltrainers 53Voorbereiden van lichaam op volgende inspanning 54Osteopaat D’havé gelooft niet in toevallige noncontactblessures 58De module Spelersportfolio van Talento 71De Verlenging 72

De Duitse nationale jeugdopleiding 32De A-, B-, C- en D-jeugd 38



r



B-jeugdJos Weerink


D-jeugdi l d

Paul Geerars

Hoofdredacteur

De JeugdVoetbalTrainer:

Verder:

Steve McClarenHet vak van trainer is veel te complex om het

allemaal in je eentje af te kunnen. Een sport-

psycholoog kan een toegevoegde waarde zijn

voor een trainer en zijn team. Steve McClaren

maakt al jaren gebruik van de diensten van

Bill Beswick. Op het NVA Symposium vertel-

den McClaren en Beswick inspirerend over de

wijze waarop zij samenwerken.

Pieter Huistra‘Als je het als trainer hebt over acceptatie, gaat

het vooral om de zaken waar je zelf invloed op

hebt. Dan doel ik dus niet zozeer op het bud-

get waar je mee kunt werken, maar dus wel op

de manier waarop ik mijn trainingen inricht

en de manier waarop we spelen.’ Pieter Huistra

vertelt hoe hij bij FC Groningen met René

Felen werkt aan teamontwikkeling.

Zeven methodische stappenTijdens een van de bijeenkomsten die De

Graafschap jaarlijks organiseert voor haar con-

venantpartners uit het amateurvoetbal demon-

streerde hoofdtrainer Andries Ulderink een me-

thodische trainingslijn voor de opbouw van

achteruit. Voor De Voetbaltrainer ging Ulderink

dieper op de getoonde oefenstof in en gaf daar-

naast de vervolgstappen aan.

03_Inhoud_03 09-02-12 07:54 Pagina 3

Van voetballen

www.devoetbaltrainer.nl

Verheijen is initiatiefnemer geweest

om de Nederlandse Voetbalacademie

(NVA) op te richten. Vanuit die organi-

satie worden diverse bijscholingen

aangeboden voor trainer/coaches en

specialisten rondom de voetbaltrainer.

Dat voetbalgrootheden als Guus Hid-

dink en Marco van Basten hun naam,

als beschermheer of adviseur, willen

verbinden aan de NVA is veelzeggend.

Wetenschappelijke inzichten worden

dicht bij de praktijk van elke voetbal-

trainer gebracht. ‘Van voetballen naar

psychologie’, zo luidde het thema van

het symposium dat de NVA in decem-

ber organiseerde in Amsterdam.

Raymond Verheijen: “We hebben het

thema ‘van voetballen naar psycholo-

gie’ heel bewust gekozen. Ik ben na-

melijk zeer gefascineerd door de voet-

baltaal: hoe de mensen praten over

voetbal, hoe mensen voetbal analyse-

ren. Welke woorden gebruiken men-

sen en klopt hun terminologie wel? In

eerste instantie heb ik dat in de fysio-

logie in kaart proberen te brengen.

Van oudsher is de gedachte ‘van con-

ditietraining naar voetbal’. Door het

periodiseringsmodel hebben we dat

proberen om te draaien met voetbal-

len als vertrekpunt en binnen het

voetballen conditie te trainen. Condi-

tie wordt dan in voetbaltaal gedefi-

nieerd. Op die manier kun je zaken

veel beter duiden.

Tekst: Paul Geerars

Van voetballen

naar psychologie

Raymond Verheijen is in De Voetbaltrainer veelvuldig aan het

woord gekomen. Vrijwel altijd stond dan het thema voetbal

conditie centraal. Dat is niet verwonderlijk, want Verheijen

heeft zich als trainer verdiept in de inspanningsfysiologie. Zijn

rijke ervaring als assistent van onder meer Guus Hiddink en

Dick Advocaat op diverse grote eindtoernooien heeft zijn

scherpe blik op het voetbalspel echter verbreed.

naar psychologie

Een teamGuus Hiddink: “De vraag wat nu een team maakt of breekt, is niet makkelijk

te beantwoorden. Het is altijd situatie-afhankelijk. Om een team ‘als team’ te

beoordelen, vindt men veel aanwijzingen in het spel zelf. Je kunt twee be-

langrijke zaken onderscheiden. Hoe staat een team teamtactisch en hoe

functioneert een team in termen van onderlinge acceptatie. Deze zaken kun

je weliswaar onderscheiden, maar je kunt ze niet scheiden. Het één heeft al-

tijd met het ander te maken. Het resultaat van deze twee belangrijke facto-

ren is hoe een team in de wedstrijd ‘staat’. Dat kun je vrij snel zien. Bijvoor-

beeld aan de manier waarop je spelers het duel ingaan. Dan heb ik het in

eerste instantie over de duels in wedstrijden. In Engeland echter kan ik daar

ook de trainingen bij voegen, want daar was elke training een wedstrijd te

noemen. Ik hoefde de spelers daar als coach niet te enthousiasmeren. Terug

naar de duels: ik kijk dus vooral naar de verdedigende duels. Dan kun je zien

of het team goed ‘staat’. Ook ik ontkom op dit moment niet aan het gebruik

van de vage begrippen als ‘scherp zijn’ en ‘geconcentreerd zijn’ hierbij, maar

iedereen weet dan wel wat ik bedoel.”

04-07_Verheijen Hiddink_04-07 09-02-12 07:55 Pagina 4


Het probleem van taal binnen voetbal

kan ik goed uitleggen door middel

van een metafoor, die ik vaak gebruik

als ik in het buitenland ben. Ik vertel

dan dat ik iemand ben uit Nederland

en dat er in mijn land Nederlanders

wonen. Die mensen spreken Neder-

lands. Dat is de taal die hoort bij Ne-

derland. Als ik bijvoorbeeld in Enge-

land ben, heb ik te maken met Engel-

sen die Engels spreken. Welke taal ga

ik dan spreken als ik daar ben? Blijf ik

mijn eigen taal spreken, of spreek ik

de taal van dat andere land? Aan het

begin van iedere presentatie in het

buitenland spreek ik altijd eerst 30 se-

conden in het Nederlands. Zo laat ik

mijn toehoorders voelen hoe het is

als iemand uit een andere wereld

jouw wereld binnenstapt maar wel

gewoon zijn eigen taal blijft spreken

met woorden die jij niet verstaat. Ver-

volgens gebruik ik deze metafoor om

een link te leggen naar de voetbalwe-

reld.

Foto

: P

ro S

ho

ts

Beweging voelenGuus Hiddink: “Een trainer wordt beter in zijn vak dankzij zijn ervaring.

Daarnaast denk ik dat ook de beginnende trainer bepaalde ‘voelsprieten’ kan

hebben voor de essentie van de sport of van een beweging. Voor de trainer

zonder al te veel ervaring is het van groot belang dat hij de karakteristieken

van zijn sport compleet ‘doorvoelt’. Vervolgens is het de vraag of hij zijn

boodschap goed kan overbrengen en of zijn spelers de juiste antennes heb-

ben om de boodschap inderdaad op te nemen. Toen ik zelf als achttienjarige

jongen op het CIOS les kreeg, had ik als beginnende trainer/coach mijn an-

tennes wijd uitstaan voor mijn docenten. Ik weet nu dat ik toen heel open

heb gestaan om van die docenten mee te krijgen hoe een sport gespeeld

moest worden of hoe een beweging zou moeten voelen. Het is een zijweg,

maar wat betreft het doorgronden van bewegingen vraag ik me ook dikwijls

af in hoeverre een scheidsrechter kan aanleren hoe een voetbalbeweging

gaat of behoort te gaan. Ik zie namelijk dikwijls een verkeerde inschatting

door de scheidsrechter van een bewegingspatroon door een voetballer.”


In de voetbalwereld werken voetbal-

mensen en die spreken de voetbaltaal

zoals drukzetten, vrijlopen, aanvallen,

verdedigen etc. De voetbalwereld kan

weliswaar profijt hebben van kennis

uit andere werelden zoals de ‘condi-

tiewereld’ maar uitsluitend indien de-

ze kennis concreet gemaakt wordt in

voetbaltaal. Echter, de voetbalwereld

wordt overspoeld door conditietrai-

ners uit de conditiewereld die gewoon

hun eigen conditietaal blijven spre-

ken met woorden als aeroob, anaer-

oob, lactisch, a-lactisch en Vo2max.

Deze termen hebben totaal geen bete-

kenis in het voetballen. Toch vinden

deze conditietrainers dat voetbaltrai-

ners hun conditietaal moeten begrij-

pen. Hoe arrogant is dat? Dat is het-

zelfde als dat ik in Engeland een pre-

sentatie geef in het Nederlands en

dat ik vind dat de Engelsen mijn Ne-

derlands moeten kunnen begrijpen.

Inmiddels is het probleem op het ge-

bied van de conditietraining opgelost

omdat binnen het ‘Periodiseren van

voetballen’ de voetbalconditie is ge-

definieerd in concrete voetbaltaal, zo-

als ‘explosievere voetbalactie’ (in

plaats van anaeroob vermogen) en

het ‘sneller herstellen tussen voetbal-

acties’ (in plaats van aeroob vermo-

gen). Maar hetzelfde probleem dreigt

te ontstaan op het gebied van de psy-

chologie. Ook dit is een vakgebied

waar we in de voetbalwereld iets aan

kunnen hebben. Veel voetbaltrainers

willen graag weten hoe je het beste

een individuele speler, een team of

een staf coacht, maar dat lukt alleen

als deze kennis is beschreven in voet-

baltaal. Tot op heden worden coaches

echter nog steeds bestookt met be-

grippen als mentaal, stress, concen-

tratie en focus. Dit zijn contextloze

containerbegrippen zonder enige be-

tekenis in het voetballen. Deze woor-

den laten daardoor veel ruimte voor

interpretatie en subjectiviteit. We

staan in mijn ogen voor de uitdaging

om dergelijke begrippen niet meer te

hoeven gebruiken omdat we ze kun-

nen verwoorden in voetbaltaal.

Om te beginnen, dienen we af te stap-

pen van de verdeling ‘lichaam en

geest’, oftewel ‘fysiek en mentaal’.

Het is namelijk vreemd om te spre-

ken over lichaam en geest als twee

verschillende eenheden maar het ver-

volgens wel te hebben over ‘een ge-

zonde geest in een gezond lichaam’.

Dat suggereert namelijk dat de ‘geest’

onderdeel is van het lichaam en niet

een aparte eenheid. Uit beeldspraken

als ‘in het koppie’ en ‘tussen de oren’

blijkt al snel dat met de ‘geest’ wordt

gerefereerd aan de hersenen. De her-

senen stellen ons in staat om te den-

ken. Daarom dienen we vanaf nu niet

meer te spreken over ‘mentaal’ maar

over ‘denken’ en in de voetbalcontext

over het zogenaamde ‘voetbalden-

ken’. Ik hoop dat we langs deze weg

over enige tijd de psychologie niet als

een geïsoleerde factor beschouwen,

maar als een integraal onderdeel bin-

nen voetbalcoachen, zoals dat ook

met de voetbalconditietraining is ge-

lukt.”

SymposiumOp het symposium van de Nederland-

se Voetbalacademie werd het thema

‘van voetballen naar psychologie’ op

diverse niveaus besproken: het

coachen van de individuele speler, het

coachen van een team en het

coachen van de coach. Aan het woord

kwamen onder meer de hoofdtrainers

Pieter Huistra, Peter Bosz en Steve

McClaren. Zij vertelden over hun

praktijkervaringen op het gebied van

voetbalpsychologie. Hun verhaal

kreeg een extra dynamiek door de

aanwezigheid en presentatie van de

persoon die bij hen als respectievelijk

teamontwikkelaar (René Felen), sport-

psycholoog (Paul van Zwam) en men-

tor (Bill Beswick) functioneren. Ray-

mond Verheijen liet De Voetbaltrainer

aanwezig zijn bij deze presentaties

om er een exclusief verslag van te


Taal en cultuurGuus Hiddink: “Op de momenten dat ik in het buitenland werk, hecht ik gro-

te waarde aan de aanwezigheid van een staflid dat uit de betreffende cultuur

komt. Die persoon voelt namelijk tot in zijn vezels waar het in die cultuur

om draait. Ik als coach kan daar veel voordeel uit halen. Dingen die ik juist

wel moet doen en dingen die ik juist niet moet doen. Je wint er enorm veel

tijd mee. Je komt eerder achter dingen die je anders veel later zou doorgron-

den.

De taal is ook een belangrijk gegeven. Het gaat mij dan niet om het kunnen

voeren van een gesprek op straat, maar wel om de voetbaltaal. Ik gebruik dan

een lijst met vertaalde voetbaltermen waardoor ik de belangrijkste voetbal-

principes op het veld kan duidelijk maken aan mijn spelers. Daarnaast zijn

er nog de besprekingen. Als de voertaal dan niet Engels, Duits of Spaans is,

dan vraag ik aan mijn assistent-trainer die de taal beheerst om een bepaalde

boodschap over te brengen. Het is dus niet zo dat ik op dat moment zelf een

bespreking houd en die laat vertalen door hem.”

Van voetballen

naar psychologie



maken. Daarmee is de aftrap voor een

vernieuwde voetbaltaal gegeven. Ma-

nagement- en communicatiedeskun-

dige Ton van Rhoon gaf tezamen met

psycholoog Willem Hoogduin inzicht

in de positie van de coach binnen een

voetbalorganisatie. Zij gaven handvat-

ten hoe de trainer zich kan ‘bewegen’

in die organisatie en in samenwer-

king met de personen om hem heen

het optimale resultaat uit zijn inspan-

ningen kan halen.

De coachGuus Hiddink: “In het begin van mijn trainerscarrière

was ik supporter. Ik zat in mijn coaching altijd na de ac-

tie. Ik reageerde achteraf, zoals een supporter dat ook

doet. Als speler heb ik veel geleerd van de trainers die ik

zelf had. Vooral ook dingen die ik als trainer juist niet

moest gaan doen. Een trainer moet zich in mijn ogen

niet te belangrijk maken. Je moet niet alles zien. Soms

trek je juist spelers aan die graag het conflict aangaan.

Dat type speler moet je dan ook het podium bieden. En

soms moet je hen dusdanig beïnvloeden dat ze niet

kunnen ontsnappen aan het podium en wel móeten

presteren. Je moet sommige spelers enige mate van ver-

antwoordelijkheid bieden zonder dat je daardoor conti-

nu van koers gaat veranderen. Als het vertrouwen hon-

derd procent is, dan is het ook een kwestie van gunnen.

Gun de topspeler zijn podium. Gun je assistent-trainer

zijn rol. Bijvoorbeeld bij Zuid-Korea, waar ik Pim Verbeek

als assistent had. Als bondscoach komt er zo veel op je

af en ben je niet altijd overal bij. Dan is het prettig als je

erop kunt vertrouwen dat je assistent het overneemt

waar het nodig is.

In mijn tijd bij het Nederlands elftal heb ik gebruik ge-

maakt van een psycholoog met wie ik wekelijks contact

had. Met hem besprak ik wat ik deed en wilde gaan

doen. Hij kon mij dan bevestigen of bijsturen. In ieder

geval kon hij onderbouwen wat er gebeurde of moest

gebeuren.

Als trainer heb je met een aantal partijen te maken. Ten

eerste de spelers, met wie ik altijd heel zuiver en direct

ben omgegaan. Doe je dat niet, dan prikken de echte

topspelers daar doorheen. In de tweede plaats heb je te

maken met media en bestuur. Dan wordt er meer een

spel gespeeld. Als trainer heb je dan een bepaalde rol.”

Foto

: P

ro S

ho

ts



Bill Beswick: “Het zit je als trainer na-

tuurlijk niet altijd mee. Soms komt

het onheil van alle kanten op je af. Al-

thans dat denk je. Je hebt als het ware

‘geleerd’ om zo te denken. Neem nou

het telefoontje dat ik enige tijd gele-

den ontving van een Amerikaanse

trainer die ik begeleid. Je kon al aan

zijn stem horen, dat hij helemaal in

de put zat. Er werd vaak verloren en

de volgende wedstrijd was ook nog

eens tegen de beste ploeg van Ameri-

ka. De wedstrijd kwam in het hele

land op tv en het stadion was uitver-

kocht. Een week eerder waren vier

van zijn spelers gepakt op doping, dus

die moest hij uit zijn team zetten. Er

waren nog maar veertien fitte spelers

over, en zeven van hen waren nog

slechts achttien jaar oud. Hij zag er

als een berg tegenop. Ik gaf hem de

opdracht om me een uur later nog

eens te bellen, maar dan het verhaal

op een heel andere manier te benade-

ren. Voor hij

kon vragen

wat ik precies

bedoelde, had

ik al opgehan-

gen.

Een uur later

ging de tele-

foon. Het was

dezelfde trai-

ner. Hij zei: ‘Bill, ik kijk zo enorm uit

naar de wedstrijd van zaterdag. Wát

een fantastische uitdaging! We spelen

tegen het beste team uit Amerika, het

hele land kan ons zien en het stadion

is uitverkocht. En dat is nog niet alles!

Ik heb een groep geweldige jonge spe-

lers in mijn team. Natuurlijk weet ik

wel dat de tegenstander technisch,

tactisch en fysiek zeker even sterk is

als wij, maar op inzet en mentaliteit

zijn we ze zeker de baas. Ik heb

enorm veel vertrouwen in die jonge

kerels. Dit wordt de mooiste dag, die

ik tot nu toe als trainer beleefd heb.’

Ze wonnen met 2-0.

Dit is precies wat

mijn werk in-

houdt. Ik help

trainers en

coaches om situ-

aties anders te in-

terpreteren. De

ervaringen en uit-

dagingen veran-

deren ons. We beginnen als ‘vechter’,

maar door alles wat er om ons heen

Tekst: Paul Geerars en Ruud Doevendans

Bill Beswick laat

Steve McClaren het

grote plaatje zien

Het vak van trainer is hedentendage veel te complex om het

allemaal nog in je eentje af te kunnen. Een sportpsycholoog

kan een toegevoegde waarde zijn voor een trainer en zijn

team. Steve McClaren maakt al bijna twee decennia gebruik

van de diensten van Bill Beswick en zweert bij de inzichten

van de voormalige basketballcoach. Op het NVA Symposium

vertelden McClaren en Beswick inspirerend over de wijze

waarop zij samenwerken.

‘Een trainer is soms een toneelspeler’

Van voetballen

naar psychologie

‘Je moet eerlijkefeedback krijgen,juist als er ver-

beterpunten zijn’

08_17_McClaren_08-17 09-02-12 08:04 Pagina 8


gebeurt en de manier waarop we er-

mee omgaan, evolueren we tot

‘slachtoffer’. Dan komen de opmer-

kingen als ‘ik baal ervan’, ‘ik zie het

niet meer zitten’, ‘stel dat we zaterdag

verliezen, wat dan?’ of ‘nog een paar

slechte resultaten, en dat kost me

mijn loopbaan’. Je wordt ook een

slachtoffer van de spelers, je wordt

van hen afhankelijk. Als het dan eens

misgaat, ga je ze anders zien. Zij zijn

geen spelers meer die prachtige din-

gen kunnen laten zien en geweldige

resultaten kunnen behalen, maar je

ziet hen als geboren verliezers. Je be-

nadert hen negatief. Je wordt een

slachtoffer van de omstandigheden,

van het publiek, de media. Terwijl je

juist trots op jezelf moet zijn, omdat

jij doet wat anderen niet doen en

vaak zelfs niet kunnen. Maar om dat

te beseffen en aan te kunnen, is een

sterke houding nodig. Een vechters-

houding. Als we praten over Steve

McClaren, dan heb ik hem alleen ge-

leerd om zaken vanuit een ander per-

spectief te zien. De rest heeft hij zelf

gedaan.”

Hardware en softwareSteve McClaren: “Toen ik net begon

als voetbaltrainer, was ik eigenlijk nog

de speler Steve McClaren. Als jonge

trainer bezocht ik zeventien jaar gele-

den een trainerscongres, waar Bill

Beswick een van de sprekers was. Op

sportpsychologie rustte nog een ta-

boe. Beswick vroeg aan het aanwezige

publiek wat Alan Shearer nu tot zo’n

goede voetballer maakte. Er werd van

alles geroepen. Beswick schreef alle

kreten op, maar splitste de opsom-

ming op in twee onderdelen: hardwa-

re en software (zie figuur 1).

Vervolgens stelde hij de vraag hoeveel

procent van hun tijd de trainers be-

steedden aan de hardware en de soft-

ware. Het antwoord laat zich raden:

veruit de meeste aandacht, 90/95%,

ging naar de hardware. Beswick ver-

telde erbij dat de coaches een speler

misschien één procent beter zouden

maken als ze zich in die mate zouden

bezighouden met de hardware. Als je

echter vanaf de eerste dag aan de

software werkt, verbeter je een speler

per direct en tot wel zo’n 20%. Ik wil-

de anders zijn dan mijn collega’s en

zag op dat moment het licht. Deze

ontmoeting veranderde mijn

coachingstijl, mijn carrière, mijn le-

ven.

Bij Derby County werkte ik met

hoofdtrainer Jim Smith, een ouder-

wets ogende manager. We stonden

bovenaan in de First Division (een-na-

hoogste niveau, red.) en we hadden

nog tien wedstrijden te spelen. Het

kampioenschap lag voor het oprapen,

maar het ging niet echt goed meer

met het team. De energie raakte op.

Beswick werd op mijn advies door de

club ingehuurd en gaf een aantal eer-

ste adviezen mee. We formuleerden

een doelstelling voor de laatste wed-

strijden van het seizoen. Verder

moest iedereen vanaf dat moment al-

leen nog vooruit kijken en niet meer

naar dat wat geweest was. Het was

een soort refocus voor de staf.”

Sterker dan resultaatBill Beswick: “Als een beginnend

coach heb ik mijn laatste geld bijeen-

gebracht en heb een ticket gekocht

naar Turijn, waar een beroemde Ame-

rikaanse coach een toespraak zou

houden. Zijn naam was Hubie Brown,

en hij veranderde mijn leven. Hij ver-

telde dat hij in de NBA (National Bas-

Foto

: V

I Im

ag

es

Wat maakt Alan Shearer tot een goede

voetballer?

Foto

: P

ro S

ho

ts

Figuur 1. De software van een speler is makkelijker te

beïnvloeden dan de hardware.

Alan Shearer

Hardware SoftwareSterk Leider, aanvoerder

Snel Eigen drive

Kopsterk Winnaar

Doelgericht Geloof in jezelf

Tactisch sterk Zelfverzekerd

08_17_McClaren_08-17 09-02-12 08:04 Pagina 9

ketball Association, red.) het team

met het minste talent onder zijn hoe-

de had. Hij heeft zich toen gericht op

alle andere zaken die je als coach

kunt beïnvloeden, anders dan het pu-

re talent. Zo had ik er nog nooit naar

gekeken. Hij had het over psycholo-

gie, emotie, energie, mentaliteit. Zijn

laatste zin heb ik altijd onthouden:

‘There is always a way to win.’ En dat

is de uitdaging voor de trainer/coach.

De vechter zal zeggen: ‘Het ziet er

niet best uit, maar we vinden wel een

manier om te winnen. Ik moet die

weg vinden, want de spelers verwach-

ten van me dat ik hen help.’ Een trai-

ner moet ervoor zorgen dat hij altijd

die vechter blijft. Sir Alex Ferguson is

altijd de vechter, ongeacht wat er ge-

beurt. Altijd scherp, altijd de situatie

onder controle, altijd het grote plaatje

in gedachten. Als Steve McClaren het

een keer moeilijk heeft, dan zeg ik te-

gen hem: ‘Doe alsof je Sir Alex bent.’

De beste trainers bouwen de beste or-

ganisatie om zich heen. Niet met hun

beste vrienden, maar met de beste

specialisten op ieder vakgebied. Het

belangrijkste in zo’n team van mede-

werkers is iemand die jou onomwon-

den confronteert met jezelf. Iemand

die jou uit je eigen wereldje met je ei-

gen interpretaties haalt, en je gewoon

de waarheid vertelt. Dat hoeft niet al-

tijd op gezette tijden overdag te zijn.

Immers, juist overdag zijn er zoveel

zaken die je aandacht vragen, dat een

keer goed doorpraten over je eigen

gedrag en je eigen oplossingen er

vaak maar wat bij inschiet. Ontmoet

elkaar een keer buiten ‘werktijd’, ga

een hapje eten, spreek af in een café.

In de tijd met Steve McClaren waren

dat de momenten

waarop ik hem

weer op het juis-

te pad zette. Als

er al sporen op-

traden van een

‘slachtoffer’ dan

was hij aan het

einde van de avond weer een ‘vech-

ter’. De trainer gaat van negatief naar

positief en kan dat daardoor ook uit-

stralen op zijn spelers. En dat is het

allerbelangrijkste: als je al angst hebt

of negatief bent, dan mag je het nooit

overbrengen op je spelers. Die ver-

trouwenspersoon kan dat in een voor-

tijdig stadium onderscheppen. Want

spelers hebben het haarfijn in de ga-

ten als jij de kleedkamer binnenkomt

of de ruimte waarin je je bespreking

gaat houden, en je bent bang dat je

gaat verliezen.

Een van de belangrijkste vragen die ik

aan mijn trainers stel voor een be-

langrijke wedstrijd, is: ‘Wie is sterker,

deze wedstrijd

of jij?’ Als jij

sterker bent dan

de komende

wedstrijd, dan

zul je niet af-

hankelijk zijn

van het resul-

taat. Je mag niet meegesleurd worden

de diepte in. De trainer maakt iedere

dag keuzes, maar de belangrijkste

keuze is: met wie ga je samenwerken.

De keuze voor een goede vertrou-

wenspersoon past daarbij. Hij zorgt

ervoor dat je coach gefocust blijft, je

om kunt gaan met de moeilijke mo-

menten en dat je zaken in je hoofd op

een rijtje houdt.”

Van leraar tot mentorSteve McClaren: “De eerste keer dat

Beswick aanschoof, of beter gezegd in

een hoekje ging zitten bij een team-

bespreking, was hoofdtrainer Smith

nogal sceptisch. Na afloop had hij het

idee dat Bill steeds zijn gedachten

probeerde te lezen. Zeventien jaar la-

ter kan ik zeggen dat Beswick mij al

die tijd heeft gecoacht in mijn rol als

manager en trainer, in mijn manier

van coachen, mijn kennis, mijn ont-

wikkeling. Ook heeft hij een toege-

voegde waarde als het gaat om de

coaching van individuele spelers, de

staf en het team in zijn geheel. Aan-

vankelijk was Bill de leraar en ik de

leerling. Als een spons zoog ik alles

op. Ik las alles, vooral autobiografieën


Van voetballen

naar psychologie

FocusEen van de vaardigheden die sportpsychologen iemand kunnen aanleren is

focus. Steve McClaren verkiest liever een manier binnen de voetbalcontext

om de focus van zijn spelers te verbeteren.

Steve McClaren: “Ik wil, zoals iedere trainer, dat mijn team de gehele wed-

strijd bij de les is, goed oplet en geen fouten maakt. Noem het gefocust zijn.

Ik kan dit trainen in een passen trapoefening. Eerst duurt de oefening twee

minuten. Door middel van mijn coaching, waarbij ik let op alle technische

details, zorg ik dat de spelers bij de les zijn. De oefening moet geconcen-

treerd afgewerkt worden. Vervolgens duurt dezelfde oefening drie minuten

en zo bouw ik dit geleidelijk op. Spelers worden gedwongen om steeds langer

geconcentreerd te zijn in de uitvoering. Anders gezegd, door gebruik te ma-

ken van de hardware (aandacht voor techniek), train ik de software (focus).”

‘Ik werk aan focusdoor middel van

een passoefening’

Foto

: P

ro S

ho

ts

08_17_McClaren_08-17 09-02-12 08:04 Pagina 10


van Amerikaanse coaches, want die

gaan tot in de kleedkamer, tot in de

gedachten van de coach. Ik keek vi-

deo’s, keek naar coaches van andere

sporten. Ik liet specialisten langsko-

men bij de club, ook om mezelf te

ontwikkelen.

Als je iemand hebt die jou als coach

coacht, is het cruciaal dat hij de waar-

heid vertelt. Je moet eerlijke feedback

krijgen, juist als er verbeterpunten

zijn. Je hebt niets aan ja-knikkers.

Vervolgens doe ik op mijn beurt niets

anders met mijn staf en spelers: altijd

eerlijke feedback geven. Beswick ver-

anderde voor mij van ‘leraar’ of ‘psy-

choloog’ naar ‘mentor’. Een ervaren,

eerlijk, betrouwbaar persoon. In de

nabijheid zijn van een mentor is het

beste wat je als trainer kunt hebben.

Zo heb ik onder meer ook te maken

gehad met Sir Alex Ferguson en Sven-

Göran Eriksson, die ook die rol inna-

men ten opzichte van mij. Eriksson

was een gemoedelijke manager, die

geen overhaaste acties of beslissingen

nam. Ik zeg nu ook altijd: nooit haast

hebben met het nemen van een be-

slissing.”

GedragBill Beswick: “Voor Steve McClaren

waren er momenten genoeg in zijn

loopbaan dat hij er onderdoor kon

gaan. Het is een drama als je met En-

geland wordt uitgeschakeld voor deel-

name aan het EK 2008. Maar geen en-

kel negatief resultaat kon hem bre-

ken, omdat hij boven dat resultaat

bleef staan. McClaren verloor zijn eer-

ste vier wedstrijden met Middles-

brough. De kritiek was hevig, maar we

bleven knokken en hielden vast aan

ons plan. We wonnen de volgende

twee wedstrijden en hadden vijf ge-

weldige jaren. Een doelpunt tegen in

de eerste minuut, een slachtoffer zal

zeggen ‘Balen, 1-0 achter’. Een vechter

zegt: ‘Nog 89 minuten om dit goed te

maken, dat komt goed!’

In het begin dacht ik dat alles om de

spelers draaide. Ik ondervroeg hen

doorlopend: wat kan ik voor je bete-

kenen, wat houdt je bezig, wat belem-

mert je om die geweldige speler te

worden? Wat schetste mijn verbazing

toen bleek, dat veruit in de meeste

gevallen de hoofdtrainer degene bleek

te zijn die de meeste negatieve in-

vloed uitoefent op de spelers. Het ge-

drag van de coach bleek enorme in-

vloed te hebben op de mentale kracht

van de spelers en dus van het team.

Die spelers verliezen misschien een

wedstrijd en weten niet hoe ze dat

een plek moeten geven. Op die mo-

menten kun jij als trainer het verschil

maken: ‘Okay, dit is een teleurstelling.

Maar ik wist dat er een teleurstelling

zou kunnen komen. Ik heb gezien

waar we aan moeten werken en ik

heb er alle vertrouwen in dat we er

bovenop komen.’

Steve McClaren verloor zijn eerste

wedstrijd als coach met Middles-

brough thuis met 4-0. En dan moet je

dus door die lange gang waar de pers

klaarstaat om je af te maken. Dat was

een moment waarop ik Steve apart

nam: ‘Hoe denk je dat Alex Ferguson

dit zou doen?’ Steve zei: ‘Die loopt

naar die gasten toe, zonder aarzeling,

kijkt ze recht in hun ogen en blaast ze

bij iedere vraag weg: ik heb een fan-

tastisch team, vandaag was een goede

leerschool voor me, het gaat helemaal

in orde komen.’ Steve liep die ruimte

in, maar toen gebeurde er iets onver-

wachts. Iemand die daar liep, had een

klein kindje meegenomen. En Steve

stopte, en besteedde anderhalve mi-

nuut aandacht aan dat kind. Heel na-

tuurlijk. En die persjongens maar

wachten. Het was geweldig. Dit alles

leerde mij, dat de kracht en het en-

thousiasme van een voetbalclub voor-

namelijk afhangt van de hoofdtrainer.

Hoe kom je ’s ochtends binnen, hoe

kijk je uit je ogen, hoe ben je gekleed,

hoe communiceer je, herinner je je de

namen van de spelers of juist niet,

hoe ga je met teleurstellingen om,

noem maar op. Daarom heb ik in mijn

tweede jaar mijn tijdsbesteding dras-

‘Sir Alex Ferguson is altijd de vechter, ongeacht wat er gebeurt.’

08_17_McClaren_08-17 09-02-12 08:04 Pagina 11

tisch veranderd. Minimaal vijftig pro-

cent van de tijd ging naar de hoofd-

trainer. Als een trainer ’s ochtends

binnenkomt en hij is slecht gekleed of

chagrijnig, dan vertel ik hem dat: ‘Op

deze manier zul je vandaag niemand

positief beïnvloeden.’”

Manage upwardsSteve McClaren: “Een van de eerste

dingen die ik van Beswick leerde, was

‘to manage upwards’, oftewel je lei-

dinggevende(n) managen. Om goed te

functioneren in een club is het aan te

raden een goede relatie te hebben

met de voorzitter, het bestuur, het

managementteam en de hoofdtrainer

in het geval je zelf assistent-trainer

bent. We hebben talloze avonden, zo

niet nachten doorgezakt om elke vol-

gende ochtend weer om tien uur in

de trainerskamer paraat te zijn. Smith

vroeg dan aan mij welke training ik

had voorbereid. Ik liet het zien op de

flipover, maar mijn presentatie was

nog niet voorbij of hij had het flip-

overvel al verscheurd. ‘Wat heb je nog

meer bedacht?’, vroeg hij. Ik had geen

back-up plan. De volgende dag het-

zelfde ritueel. Plan A werd ver-

scheurd, maar daarachter zat plan B.

Dat was ook niet goed genoeg, maar

ik had ook nog plan C. Dat viel in de

smaak. Soms had ik niet voldoende

aan plan C,

maar ging Smith

tot en met Z

voordat het goed

was.

Alex Ferguson

was het tegen-

overgestelde. Ik

denk dat hij zo

succesvol is om-

dat hij goed kan

delegeren. De eerste dag van mijn

dienstverband bij Manchester United

kwam ik ruim op tijd in de trainers-

kamer en vroeg aan Ferguson welke

taak voor mij klaarlag. Hij keek me

verbaasd aan en vroeg zich af wat ik

in hemelsnaam in de trainerskamer

deed. ‘Ga naar buiten en training ge-

ven!’ Ik verwachtte dan op z’n minst

oefenstof, maar ik mocht zelf weten

wat we gingen trainen. Hij vertrouwt

zijn assistent een training toe, zoals

hij zijn spelers vertrouwt wanneer zij

het veld in stappen.”

Inspirat ieBill Beswick: “Een trainer is in zekere

zin ook een acteur. De kleedkamer en

het trainingsveld zijn je podium. Op

dat podium moet je soms een rol spe-

len. Je staat ’s ochtends op en voelt je

waardeloos, maar op het moment dat

je die groep onder ogen komt, ben je

opeens Superman. Die spelers kijken

naar de trainer en de manier waarop

hij handelt, heeft direct invloed op

hen. De topsporter van vandaag zoekt

samenwerking

met zijn trainer,

noem het een re-

latie. Hij wil

geïnspireerd wor-

den. Hij wil ook

een trainer die

zijn emoties al-

tijd onder contro-

le houdt.

Omdat spelers

een goede relatie met de trainer zo

belangrijk vinden, werk ik vooral met

de assistent-trainers aan deze vaar-

digheden. Simpel, de hoofdtrainer

moet soms impopulaire beslissingen

nemen. Dat is zijn vak. Dan is het be-

langrijk dat er ook weer mensen zijn

die de spelers opvangen en hun de

zaken in het juiste perspectief laten

zien. Dat moeten mensen zijn die

door die speler vertrouwd worden.

Spelers zijn daar erg gevoelig voor. Als

zij de indruk hebben dat aan al dit

soort zaken door de hoofdtrainer aan-

dacht is geschonken, dan voelen ze

zich serieus genomen. In de top zijn

de verschillen op technisch, tactisch

en fysiek gebied erg klein geworden.

Ik ben ervan overtuigd dat de wed-

strijden gewonnen worden door de

teams die mentaal het sterkst zijn. De

ploeg die zich herstelt na een 1-0 ach-

terstand, die 95 minuten lang in de

wedstrijd blijft, zal aan het einde vaak

winnen.”

Doel en analyseSteve McClaren: “Ik ben een voetbal-

trainer die zijn spelers graag wil ver-

beteren. Daarbij gebruik ik twee be-

langrijke middelen. Het eerste is het

stellen van doelen met de spelers.

Aanvankelijk probeerde ik mijn spe-

lers te stimuleren om te bereiken wat

ik dacht dat ze konden bereiken. In-

middels probeer ik mijn spelers te

laten bereiken wat zij zelf willen na-

streven. Hun doel, niet zo zeer dat

van mij. We hadden een goede spits

in de selectie. Hij scoorde geregeld,

maar was misschien wat lui. Ik vroeg

aan hem wat hij wilde bereiken. Hij

wilde graag topscorer van de Premier

League worden. Prima, maar ik maak-

te hem duidelijk welke vijf dingen hij

daarvoor moest doen of laten. Als eer-

ste op de club komen, als eerste op

het trainingsveld staan, als laatste

van het trainingsveld af gaan, niet


Van voetballen

naar psychologie

‘Alex Ferguson iszo succesvol is omdat hij goed kan delegeren’

Foto

: P

ro S

ho

ts

‘Dankzij de videoanalyse kunnen spelers zich niet meer verbergen’

08_17_McClaren_08-17 09-02-12 08:04 Pagina 12

12 13

langer uitgaan met vrienden en tot

slot stoppen met drinken en roken.

De volgende ochtend kreeg ik van

hem te horen wat hij daarvan dacht.

Ik zou zijn leven veranderen! Helaas,

hij dacht slechts te kunnen voldoen

aan twee van de vijf noodzakelijke

veranderingen. Zo werd zijn doel niet

‘topaanvaller’ maar ‘gemiddelde aan-

valler’. En dat laatste werd hij. Een

wijze les voor mij als trainer. Je moet

weten wat je spelers daadwerkelijk

willen. Je kunt een paard wel naar het

water brengen, maar je kunt hem niet

dwingen te drinken.

Het tweede belangrijke middel voor

mij om spelers te beïnvloeden is pres-

tatieanalyse door middel van video-

beelden. Bij Derby County gebruikte ik

als eerste Prozone. Vervolgens kwam

Amisco en in

Nederland ge-

bruikte ik

SportsCode.

Dankzij de vi-

deoanalyse kun-

nen spelers zich

niet meer ver-

bergen. We kon-

den als trainer

de spelers altijd al eerlijke feedback

geven op het trainingsveld. Nu kun-

nen we dat ook tijdens een bespre-

king. Zodra je aan een gewisselde

speler kunt laten zien waarom hij ge-

wisseld is, door al zijn balverliesmo-

menten achter elkaar te zetten, dan

laat hij het een volgende keer bij een

wisselbeurt wel uit zijn hoofd om zijn

shirt demonstratief op de grond te

gooien.”

Type trainerBill Beswick: “Je hebt als mental

coach in grote lijnen met drie soorten

trainers te maken. Het eerste type is

een trainer met een grote loopbaan

achter de rug. Hij is ervan overtuigd

dat hij op basis daarvan precies weet

hoe het moet. Hij heeft immers zelf

grote trainers gehad? Hij gaat het dus

precies zo doen als die trainers. Inter-

esse in hoe het misschien nog beter

zou kunnen, heeft hij niet. Wie kan

hem nu nog iets vertellen, nu hijzelf

zo veel ervaring heeft? Maar als het

mis gaat, dan hebben de anderen het

gedaan. Hij is vergeten aandacht te

besteden aan delen van het team,

maar juist die spelers krijgen op hun

kop als er verloren wordt. Deze trai-

ner is kansloos. Ik zal hem niet kun-

nen helpen.

Dan zijn er trainers die het tegenover-

gestelde belichamen. De trainer die

voor alles openstaat en naar iedereen

luistert. Hij verandert de opstelling el-

ke week, hij verandert de speelstijl el-

ke week. Omdat hem dat de laatste

dagen is ingefluisterd. Hij leest alles.

Maar hij heeft geen basis om op terug

te vallen. Hij waait met alle winden

mee. Ook deze trainer heeft een meer

dan serieus probleem.

De laatste groep is de trainer waar ik

het meest mee zal bereiken. Hij is een

trainer die goed

heeft nagedacht

over de manier

waarop hij wil

spelen en hoe

hij met zijn

mensen wil om-

gaan. Aan die

uitgangspunten

houdt hij vast,

te allen tijde. En een ervaren voetbal-

man mag voor een groot deel op zijn

ervaring afgaan. Immers, door al die

jaren gespeeld en getraind te hebben,

hééft hij die ervaring. Op basis daar-

van zal hij veelal goede beslissingen

nemen. Maar hij staat ook open voor

ontwikkelingen. Alles wat zijn team

een paar procent kan verbeteren, pakt

hij aan om een plek te geven in de or-

ganisatie. Je moet hem alleen overtui-

gen, maar met argumenten lukt dat.”

(zie figuur 2)

Rol van resultaatBill Beswick: “Het resultaat van een

wedstrijd is natuurlijk belangrijk. De

voetbalwereld is een industrie die zich

baseert op resultaten. Maar het mag

nooit zo ver gaan dat het jou als trai-

ner aan het wankelen krijgt. Deze

wedstrijd is maar één van die vele

momenten op de lange reis die jij met

je team maakt. Je motivatie, de plan-

ning en het totaalplaatje dat jij voor

ogen hebt, mag nooit gebroken wor-

den door het resultaat van een wed-

strijd. Dus je zegt: ‘Jongens, we hebben

verloren vandaag en dat is een teleur-

stelling voor ons allemaal. Maar ik heb

voldoende dingen gezien waarmee ik

wél blij was. Als we daarnaast ook nog

werken aan de zaken die we moeten

verbeteren, dan komt het allemaal

goed.’ Op die manier benader je de

wedstrijd op een andere manier. Je

wordt geen slachtoffer en je zegt ‘we

hebben een paar problemen maar we

vinden wel een oplossing’. Wedstrij-

den win je door te werken. Je kunt

niet verslappen. De mental coach kan

de trainer daarbij helpen. De trainer

op zijn beurt helpt de hele club. Want

als vertrouwenspersoon van de coach

communiceer ik nooit binnen de club.

Dat doet de coach zelf.

Resultaten kunnen eenvoudig leiden

tot euforie of angst. Dit zijn twee ge-

moedstoestanden die ik bij mijn trai-

ners ten koste van alles wil voorko-

D e V o e t b a l t r a i n e r 1 8 3 2 0 1 1

‘Dankzij de video-analyse kunnenspelers zich nietmeer verbergen’

Figuur 2. Drie types trainers.

Type trainer 1:

De trainer die

alles al weet

Type trainer 2:

De trainer die voor

alles openstaat

Type trainer 3:

De trainer met vaste uit

gangspunten, die open

staat voor ontwikkelingen

08_17_McClaren_08-17 09-02-12 08:04 Pagina 13

men. Euforie veroorzaakt een bepaal-

de vorm van gemakzucht. Opeens stel

je vast dat je vandaag op de training

alleen maar toegekeken hebt, en nau-

welijks gecoacht. Je kijkt wat je in het

verleden bereikt hebt. Maar het verle-

den geeft je geen garantie voor van-

daag of de toekomst. Je zult het op-

nieuw moeten verdienen. Een eufori-

sche persoon is gericht op de korte

termijn en zal op den duur ingehaald

worden door de realiteit. Even ge-

vaarlijk is de angst die je kan bevan-

gen, angst vooral voor de komende

wedstrijd. Je bent alleen nog maar

met de directe toekomst bezig: ‘Wat

als het mis gaat, hoe moet het dan

verder?’ Je vergeet wat je vandaag

kunt doen om het toekomstig goed

te laten gaan. Je angst creëert pessi-

misme. Het resultaat van de wedstrijd

is sterker geworden dan jij, je bent

bang geworden voor de uitslag.

Het is erg be-

langrijk dat de

trainer zich

vooral met van-

daag bezig-

houdt. Het voor-

komt dat je

doorslaat in eu-

forie of in angst.

Ben je met je

hoofd bij vandaag, dan ben je direct

gefocust op de opdrachten die je op

deze dag moet uitvoeren om de vol-

gende stap in je proces te maken. Dat

proces heeft te maken met de doelen

die je op lange termijn wilt bereiken.

Je beseft dat ieder stapje dat je van-

daag zet, een stap in de goede rich-

ting is. Je gaat uit van het goede: de

doelen die je stelt, zijn bereikbaar

voor jou en je team. Je blijft optimis-

tisch gestemd. Je kunt jezelf een eind

op weg helpen door ’s ochtends vroeg

zes dingen met jezelf af te spreken,

die je die dag zult doen. Dat helpt je

om je vooral met vandaag bezig te

houden." (zie figuur 3)

Grote kernSteve McClaren: “Van Bill Beswick

kreeg ik ook allerlei wetenswaardig-

heden over groepsdynamiek te horen.

Over het belang van hiërarchie en ac-

ceptatie van ieders rol in de kleedka-

mer en daarbuiten. Als voetbaltrainer

moet je controle hebben over de

kleedkamer. Een goede aanvoerder is

daarbij onontbeerlijk. De aanvoerder

moet de standaard zetten en bewa-

ken. Alex Ferguson en Roy Keane heb-

ben misschien twee gesprekken ge-

had. Dat kan, zo lang de aanvoerder

maar de standaard van het team be-

waakt. Om Roy Keane aan ons, de

staf, te binden

heb ik aan Bes-

wick gevraagd

om aan de groep

iets te vertellen

over strijders en

gladiatoren. Dat

sprak onze aan-

voerder bijzon-

der aan. We

hadden hem vanaf dat moment aan

ons gebonden en tot op de dag van

vandaag maakt - nu trainer - Keane

gebruik van Beswicks adviezen.

Een totaal andere relatie had ik met

Gareth Southgate bij Middlesbrough.

Wij hadden misschien wel dagelijks

overleg. Aan het begin van een sa-

menwerking met een aanvoerder heb

ik een gesprek over zijn rol. Ik vind

dat een aanvoerder namelijk aan be-

paalde voorwaarden moet voldoen.

Hij moet het goede voorbeeld geven,

de lat hoog leggen voor iedereen. Hij

moet de beste instelling hebben op


Van voetballen

naar psychologie

Resultaat

Euforie Realiteit AngstVerleden Nu Toekomst

Verlies van focus Focus Verlies van focus

Korte termijn Lange termijn Korte termijn

Gemakzucht Optimisme Pessimisme

Ongezond Gezond Ongezond

‘Alex Ferguson en Roy Keane hebben in al die tijd misschien twee gesprekken gehad. Dat kan, zo

lang de aanvoerder maar de standaard van het team bewaakt.’

Foto

: P

ro S

ho

ts

‘De oudere spelerszijn de politie-mannen van de

kleedkamer’

Figuur 3. Houd

je vooral met

vandaag bezig.

08_17_McClaren_08-17 09-02-12 08:04 Pagina 14

14 15

het trainingsveld, gedisciplineerd zijn.

Tijdens de wedstrijden moet de aan-

voerder zijn team onder controle hou-

den en de scheidsrechter beïnvloeden

als dat nodig is. Ook moet hij met de

staf kunnen overleggen als er proble-

men zijn binnen de spelersgroep. Dat

zijn nogal wat verantwoordelijkhe-

den. Tegen iedere andere speler zeg-

gen we ‘do your job’. Tegen de aan-

voerder zeggen we ‘do your job as

captain’. Dan verwachten we iets

meer van je.

In de kleedkamer zijn de oudere spe-

lers van grote invloed. Ik noem hen

de politiemannen van de kleedkamer.

Zij moeten er dezelfde standaarden

als de aanvoerder op nahouden. Op

die manier ‘beheren’ zij gezamenlijk

de kleedkamer. Om goed te presteren

met het team moet de zogenaamde

kern van spelers zo groot mogelijk

zijn. Wie horen erbij en wie vallen er-

buiten? Als die tweede groep te groot

is, kan dat een probleem zijn (zie fi-

guur 4). Het is zaak als trainer om zo

veel mogelijk spelers in de kern te

krijgen. Zij die binnen de cirkel zitten,

accepteren jouw manier van werken

en communiceren. In ieder geval

moeten je aanvoerder en de oudere

spelers in de cirkel zitten. Zij beïn-

vloeden namelijk de rest.

Sommige spelers zitten er net buiten,

andere - bijvoorbeeld een vedette -

zitten er ver vandaan. We hadden bij-

voorbeeld Alen Bokšić bij Middles-

brough. Hij was een vedette en stond

ver buiten de cirkel. Het was onmoge-


‘In de kleedkamer zijn de oudere spelers van grote invloed. Ik noem hen de politiemannen van de kleedkamer.’

Foto

: P

ro S

ho

ts

Figuur 4. De kern van je team moet zo groot mogelijk zijn.

08_17_McClaren_08-17 09-02-12 08:04 Pagina 15

Steve McClarenClubs als speler: Hull City, Derby County, Lincoln City, Bristol City en

Oxford United.

Clubs als trainer: Oxford (ass.), Derby County (ass.), Manchester United

(ass.), Middlesbrough, Engeland, FC Twente, VfL Wolfs-

burg, Nottingham Forest en opnieuw FC Twente.

Prijzen als hoofdtrainer: League Cup met Middlesbrough en landskampioen-

schap met FC Twente.

lijk hem erbinnen te krijgen. Dat was

geen probleem zo lang hij maar doel-

punten bleef maken. Op dat moment

accepteert iedereen in de cirkel mak-

kelijker dat Bokšić een status aparte

heeft. Stopt hij met scoren of is er

geen acceptatie van de anderen, dan

heb je een probleem. Iedereen raakt

gefrustreerd.”

Trying easySteve McClaren: “Een ander aspect

dat Beswick mij bijbracht was het

plaatsen van de zaken in juist per-

spectief. Als manager moet je een he-

likopterview hebben om alles over

een geheel seizoen te kunnen over-

zien. Hoe belangrijk vind je één wed-

strijd, één overwinning? Zie je voetbal

als zaak van leven of dood? Juist

rondom grote wedstrijden moet je dit

niet overdrijven. ‘Trying easy’ is dan

het devies. In de week voorafgaand

aan de League Cup-finale van Mid-

dlesbrough tegen Bolton Wanderers

had ik grote

plannen. Trai-

ning hier, be-

spreking daar,

nog meer trai-

ningen hier,

nog meer be-

sprekingen

daar. Mijn assistent-trainers gaven

geen tegengas. Bill floot me terug en

raadde me aan om het wat rustiger

aan te doen en onder meer een ten-

nistoernooi in te gelasten. Dat was

nogal tegen mijn gevoel van de juiste

voorbereiding in, maar ik luisterde.

Toeval of niet, binnen zeven minuten

in de finale stonden we met 2-0 voor.”

Fi losof ieSteve McClaren: “Ik ruilde mijn trai-

ningspak in voor een pak. Ik werd

manager. ‘Je hebt nu echt een filosofie

nodig’, zei Bill Beswick tegen me. Een

filosofie bepaalt wie je bent, wat je

doet en hoe je teams voetballen. Een

filosofie heb je niet van de ene op de

andere dag. Die komt met de tijd.

Daarom bewonder ik de Nederlandse

trainers ook zo. De meeste ex-profs

wachten namelijk nog even met het

aanvaarden van het hoofdtrainer-

schap. Eerst een

paar jaar als as-

sistent-trainer

werken. In Enge-

land wordt er

doorgaans eerder

ingestapt in het

ambt van hoofd-

trainer. In hoofdlijnen komt het neer

op: de beste willen zijn, hard en ge-

disciplineerd werken, altijd blijven le-

ren, succesvol willen zijn. Je moet

zorgen voor een situatie dat je na een

verloren wedstrijd van het veld stapt,

zonder dat je dan naar iemand of iets

kunt wijzen in je eigen organisatie

waardoor je verloren hebt.

Ik houd mijn spelers voor dat je als

team niet te verslaan moet zijn. Dan

speel je minimaal gelijk, 0-0. Daarvoor

moet je georganiseerd op het veld

staan, discipline kunnen opbrengen.

Ben je vervolgens in staat om een

goed positiespel te spelen, wil je de

bal graag hebben en kom je tot een

eindproduct (scoringskans, doelpunt),

dan ga je wedstrijden winnen. Wil je

echter kampioen worden, dan zul je

te allen tijde als team moeten opere-

ren. Alleen teams winnen een prijs.

Voetbal is een teamsport. Ik zal nooit

vergeten dat assistent-trainer Erik ten

Hag bij FC Twente de opdracht gaf aan

het team om een verplaatsbaar doel

op de middenlijn te zetten. Alle spe-

lers hielpen vervolgens mee. Daar

wilde ik een foto van hebben, om mee

op te kunnen scheppen in Engeland.”

PsycholoogSteve McClaren: “Ook al gaat het niet

goed in de wedstrijd, zorg dat je ‘in de

wedstrijd’ blijft. Een wedstrijd duurt

doorgaans 95 minuten. Je kunt niet

verliezen, hooguit tijd te kort hebben

om te winnen. Je kunt ook tegenslag

ondervinden in je carrière, in plaats

van in een wedstrijd. Ik kwam in die

situatie toen ik bondscoach was van

Engeland. Juist dan heb je iemand no-

dig om er weer bovenop te komen. Na

mijn ontslag als bondscoach trok ik

me terug en schreef ik alles van me

af. Ik evalueerde alles, de zaken die

goed en verkeerd waren gegaan. Dat

proces duurde misschien wel drie

maanden! Opschrijven, wegleggen, de

lessen meenemen en achter je laten.

Wat mij betreft zit het verschil tussen

winnen en verliezen binnen het top-

voetbal in het hoofd. Ik vind dan ook


Van voetballen

naar psychologie

‘You never lose,you just run out

of time’

De vi j f belangri jkste zaken voor de trainer van vandaag, volgens Bi l l Beswick:

1. Houd, terwijl je met de dingen van de dag bezig bent, het ‘grote plaatje’ in beeld.

2. Volg de ontwikkelingen van het spel en van het trainers- en coachvak op de voet.

3. Bouw aan je presentatie, je persoonlijkheid en je communicatievaardigheden om mensen te

laten geloven in hun opdracht.

4. Zorg dat je op de hoogte blijft van alle analysemogelijkheden zodat je die in je voordeel

kunt gebruiken en dat het je helpt om betere beslissingen te nemen.

5. Wees altijd stabiel en bouw aan een goede relatie met spelers, je technische staf en de fans.

08_17_McClaren_08-17 09-02-12 08:04 Pagina 16

16 17

dat alle voetbaltrainers psycholoog

moeten zijn. Richt je vooral op de

software van spelers. Je kunt je spe-

lers dan snel, voortdurend en sub-

stantieel verbeteren. Als je werkt met

een sportpsycholoog, dan zou ik advi-

seren om zo veel mogelijk zélf de

boodschap over te brengen aan je

spelers. Goede psychologen zijn bin-

nen het voetbal moeilijk te vinden. Ze

moeten namelijk een aantal eigen-

schappen bezitten en meestal ont-

breekt er minimaal eentje: voldoende

ervaring, de juiste persoonlijkheid,

praktische boodschap (geen theoreti-

sche), vertrouwen en respect ontvan-

gen en geven. En soms, en dat kan

best lastig zijn, moet je je er als trai-

ner helemaal niet mee bemoeien.

Laat staan dat je er een psycholoog

bij haalt.”


Foto

: V

I Im

ag

es

B i l l BeswickBill Beswick was aan het begin

van de jaren tachtig assistent-

coach en vervolgens van 1984 tot

1986 hoofdtrainer van het Engel-

se nationale basketbalteam. In

1999 verruilde hij samen met Ste-

ve McClaren Derby County voor

Manchester United. Toen McCla-

ren in 2001 de trainer werd van

Middlesbrough, werd Beswick zijn

assistent. In 2006 volgde hij op-

nieuw McClaren toen deze

bondscoach werd van Engeland.

Ook bij het vanaf 2008 door Mc-

Claren getrainde FC Twente werd

Beswick op incidentele basis in-

gezet als mentaal begeleider van

de eerste selectie. In mei 2011 te-

kende Beswick een driejarig con-

tract bij de Tukkers.

Naast voetbal-, basketbal en rug-

byteams begeleidde Beswick ook

individuele sporters als tennisser

Roger Federer en golfer Tiger

Woods.

De voorbespreking uit Any given

Sunday, waarvan Steve McClaren

gebruikmaakte in het

kampioensjaar bij

FC Twente.

Zoek in YouTube op de trefwoorden

Any given Sunday of gebruik deze

QRcode

08_17_McClaren_08-17 09-02-12 08:05 Pagina 17


René Felen: “Voetballen doe je in

teamverband. Maar wie horen er bij

dat team? Gaat het dan alleen om de

spelers? Of telt de trainer ook mee?

En de verzorger? Je kunt je alleen ver-

beteren als je bereid bent om te ver-

anderen. En het zijn juist die verande-

ringen die door menigeen vaak erva-

ren worden als lastig. Toch kunnen

veranderingen ook interessant zijn en

uiteindelijk zelfs productief. Het

draait dan vooral om samenwerken

en de wijze waarop mensen kunnen

of bereid zijn samen te werken in een

organisatie of een team. Dat is bepa-

lend of de beoogde resultaten worden

behaald. Om te komen tot een verbe-

tering staat het gedrag van spelers in

relatie tot elkaar centraal. Als ze zich

bewust worden van hun eigen gedrag

en het effect daarvan op hun omge-

Tekst: Gerjos Weelink

Teamontwikkeling:

Samen aan het werk

‘Wie heeft er wel eens in een goed team gespeeld?’ Deze

vraag wordt gesteld door René Felen en Pieter Huistra op het

tweede symposium van de Nationale Voetbalacademie. ‘En

wat waren dan de kenmerken van dat team, samengevat in

één woord?’ Vanuit de zaal klinken enkele kreten: ‘samen,

winnaars, vrienden.’

René Felen rondde in 1991 de ALO af en is op dit moment werkzaam bij consul-

tancybureau TripleWinSport in Drachten. Felen is specialist op het gebied van

teamontwikkeling en kwam bij FC Groningen in de tijd dat Ron Jans er de scepter

zwaaide. Ook Jans’ opvolger Pieter Huistra ziet de meerwaarde van Felen bij de

eerste selectie. Laatstgenoemde houdt bij de FC Groningen in de gaten hoe het

team in elkaar steekt en zich ontwikkelt. Hij attendeert trainers op de fases die

met teamontwikkeling te maken hebben en leert ze de juiste vragen te stellen

aan spelers.

Van voetballen

naar psychologie

18-22_Huistra_18-22 09-02-12 08:09 Pagina 18


ving, geeft dat een enorme stimulans

voor het verder verbeteren van de on-

derlinge samenwerking. Een goed

team zorgt ervoor dat er meer wordt

geleerd en er is steeds terugkoppeling

op het feit hoe de speler het zelf doet.

Het is uitdagend om beter te worden.”

E = K x ADe wet van Maier, E = K x A oftewel

Effect = Kwaliteit x Acceptatie. Deze

wet is op veel organisaties en teams

toepasbaar. De kwaliteit van een be-

sluit of maatregel moet uitstekend

zijn, maar de acceptatie van datzelfde

besluit of maatregel ook. Is er geen

acceptatie, dan vermenigvuldig je als

het ware met 0 en dat betekent dat de

uitkomst (lees: effect) dus ook 0 is. Je

kunt bijvoorbeeld als trainer in een

bepaald systeem willen spelen, maar

als de acceptatie vanuit de spelers-

groep ontbreekt, gaat dat ten koste

van het resultaat.

Pieter Huistra: “Als je het als trainer

hebt over acceptatie, gaat het vooral

om de zaken waar je zelf invloed op

hebt. Dan doel ik dus niet zozeer op

het budget waar je mee kunt werken,

maar dus wel op de manier waarop ik

mijn trainingen inricht en de manier

waarop we spelen. Ik probeer daar

dan ook een zo maximaal mogelijk

rendement uit te halen. Door het veel

over voetbal te hebben en spelers

constant bewust te maken van wat er

nodig is om een goed team te worden,

werk je aan die acceptatie.”

‘There is no I in TEAM.’Toen de fameuze basketballcoach Phil

Jackson aantrad bij Chicago Bulls,

hield hij zijn spelers voor ‘There is no

I in TEAM’. Zijn sterspeler Michael

Jordan antwoordde: ‘But there is an I

in ‘WIN’.’

René Felen: “Het kenmerk van een

goed functionerend team is de hoge

acceptatie in de groep. De vraag is al-

leen hoe je dat als trainer bewerkstel-

ligt. Een manier om te herkennen of

de mate van acceptatie hoog is in een

spelersgroep, is door te kijken naar de

reservebank bij een gescoord doel-

punt. Bij FC Barcelona juicht de hele

reservebank op het moment dat er

gescoord wordt. Dat is voor mij een

teken dat het daar met de ‘acceptatie’

Foto

’s:

Pro

Sh

ots

18-22_Huistra_18-22 09-02-12 08:09 Pagina 19

wel goed zit. Het gaat om het belang

van de ploeg.”

Beïnvloeden teamprestatieNo Surrender

Pieter Huistra: “Er zijn diverse midde-

len om een teamprestatie positief te

beïnvloeden. Toen ik bij Glasgow Ran-

gers speelde, zongen de supporters tij-

dens wedstrijden vaak het lied ‘I was

born under a union jack’. In dat lied

komt het thema ‘No Surrender’ naar

voren. In de spelersgroep was dat een

soort slogan geworden en op het mo-

ment dat we achter kwamen in een

wedstrijd, begon het publiek uit volle

borst dat lied te zingen. Er kwamen

dan krachten vrij in het team en als

speler kreeg je een bepaald gevoel van

‘wij gaan dit nog wel winnen’.”

Vragenl i jstPieter Huistra: “We laten bij FC Gro-

ningen de spelers na elke wedstrijd

een vragenlijst invullen, waarbij ze

zichzelf moeten beoordelen (zie fi-

guur 1). De uitkomsten hiervan ver-

werken en bespreken we. Dit kan met

een individu, maar ook met een linie

of de gehele groep. Het gaat ons niet

zozeer om het cijfer dat ze invullen,

maar meer om de gedachte die ach-

ter een beoordeling schuilgaat. Als

een spits bij een vraag een 3 invult,

ben ik benieuwd waarom hij die 3 in-

vult en niet een 6. Bovendien kunnen

spits en trainer van mening verschil-

len en ook dat is interessant. Als de

drie middenvelders totaal verschil-

lende cijfers invullen, kan dat een re-

den zijn eens met deze linie in ge-

sprek te gaan. We kunnen ook verge-

lijkingen maken tussen wedstrijden.

Hoe het bijvoorbeeld kan dat we te-

gen de ene club over het algemeen

veel minder initiatief hebben geno-

men dan tegen een andere club. Ik

merk zelf dat het een goed instru-

ment is om met mijn spelers in ge-

sprek te komen. De discussie zorgt

voor binding en die binding zorgt

weer voor een beter team.”

Verbeteren individuIn 1908 deden de psychologen Robert

M. Yerkes en John D. Dodson een

interessante ontdekking. Ze kwamen

na een experiment met muizen (1) tot

de conclusie dat de diertjes door mid-

del van stimulatie tot op een bepaald

niveau beter presteerden. Zodra men


Van voetballen

naar psychologie

18-22_Huistra_18-22 09-02-12 08:09 Pagina 20

4

5

1

2

3

Ik heb alleen maar aan mijzelf gedacht. Ik heb alleen maar aan anderen gedacht.


boven dat niveau uitsteeg, ondervon-

den de muizen te veel stress en daal-

de hun prestatievermogen weer. Mede

naar aanleiding van dit experiment

werd een model ontwikkeld, dat men

nu kent onder de naam Comfortzone

model. (zie figuur 2)

(1) “The relation of strength of stimu-

lus to rapidity of habit-formation”,

voor het eerst gepubliceerd in het

Journal of Comparative Neurology

and Psychology, 18, 459-482

René Felen: “Om prestaties van het

individu te verbeteren, maken we ge-

bruik van het Comfortzone model.

Het is een eenvoudig denkkader, op

basis waarvan je goed kunt inschat-

ten hoe je individuele teamleden be-

ter kunt laten presteren. Het gaat er

in de basis om dat spelers alleen iets

kunnen leren, als ze uit hun comfort-

zone durven te stappen. Dus uit dat-

gene waar ze vertrouwd mee zijn.

Sommige spelers zijn zo ambitieus en

kunnen daardoor te snel gaan, dat ze

door de leerzone heen ‘schieten’ en in

de paniekzone terechtkomen. Met als

gevolg dat ze daarmee middelmatig

worden. Dit komt doordat ze te wei-

nig kunnen terugvallen op hun erva-

ring en routine of omdat er een dun-

ne leerzone is. Het is dan ook zaak

deze speler terug te brengen in de

comfortzone en inzichtelijk te maken

wat zijn sterktes zijn. In die sterktes

moet de speler eerst ervaring opdoen

om daarna te werken aan persoonlij-

ke groei. Het zich bevinden in de

comfortzone geeft een zelfverzekerd

en ‘lekker’ gevoel. Door steeds uit de

comfortzone te stappen en er weer

terug te keren, wordt die zone steeds

groter. En het gaat juist om het oprek-

ken van die zone. Dat is leren.”

Figuur 2. Comfortzone Model

Daniel H. Pink, auteur van het boek

‘Drive: The Surprising Truth About

What Motivates Us’ (Riverhead, 2009)

stelt dat om te leren, mensen een plek

nodig hebben waarin ze zich niet ge

heel comfortabel voelen. Als je te com

fortabel bent, ben je niet productief.

En als je té oncomfortabel bent, ben je

ook niet productief.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Ik weet niet wat mijn rol is. Ik heb mijn rol perfect uitgevoerd.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Ik heb afgewacht. Ik heb initiatief genomen.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Ik kan slecht met tegenslag omgaan. Ik kan goed met tegenslag omgaan.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Ik vind dit geen bijzonder team. Ik ben trots op dit team.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Figuur 1

18-22_Huistra_18-22 09-02-12 08:09 Pagina 21

Pieter Huistra: “Spelers die in de com-

fortzone zitten, maken geen fouten.

Maar leren dus ook niets bij. We pro-

beren de spelers uit te dagen om uit

hun comfortzone te stappen en zich

daardoor te ontwikkelen. Neem bij-

voorbeeld jonge spelers aan het begin

van het seizoen. Ze komen nieuw bij

de selectie en kijken eerst de kat uit

de boom. Pas als ze zich veilig voelen

durven ze uit hun comfortzone te

stappen. We praten met zo’n speler

en moedigen hem aan dit al eerder te

doen. Dat kan van waarde zijn voor

het team.”

Samenvatting:• Het kenmerk van een goed

functionerend team is de hogeacceptatie in de groep.

• Het oprekken van de comfort-zone zorgt voor een leerproces.

• Discussie zorgt voor binding.• Binding zorgt voor een beter

team.


Van voetballen

naar psychologie

4.

PrestatiefaseRené Felen: “Eigenlijk is jeteam in deze fase nietmeer zo afhankelijk vaneen trainer. Hij geeft nogkorte opdrachten en despelers voeren het als van-zelf uit. De trainer wachtmeer af tot spelers bij hemkomen. Spelers van teamsdie kampioen zijn gewor-den, beschrijven deze situ-atie nogal eens. Men er-vaart dat het proces dat zehebben doorgemaakt van-zelf verlopen is. We probe-ren hier zelf heel bewustmee om te gaan, om zo diestappen te versnellen.”

3.

NormeringsfaseRené Felen: “Als je als trai-ner kunt zorgen dat con-flicten in een win-winsitu-atie worden opgelost en eris draagvlak en acceptatie,kom je in de normeringsfa-se. Er worden afspraken ge-maakt en de sterke enzwakke punten van elkaarzijn duidelijk. Spelers kun-nen elkaar hierin dus ookondersteunen. Belangrijk isop te merken dat de rolvan de trainer verschovenis van sturend naar onder-steunend. Hij neemt nogsteeds beslissingen, maarhij kan wel meer verant-woordelijkheid geven.”

2.

PositioneringsfaseRené Felen: “Zodra de basi-self eenmaal bekend is ener min of meer bepaald iswaar men staat, komen deconflicten. Spelers lezeninterviews in de kranten,worden ontevreden engaan dat ook uiten. In dezefase kun je gericht afspra-ken maken en kijken watde sterke en zwakke pun-ten van het team zijn. Alswe praten over teamont-wikkeling, zijn conflictendaar een onderdeel van.Ook al is het aangaan vanconflicten niet leuk, het iswel nodig om verder tegroeien. Belangrijk hierbijis dat spelers zich durvente uiten. Iemand die zichstilhoudt, draagt niet bijaan de groei van het team.De coach probeert spelersin deze fase met elkaar incontact te brengen.”

1.

BeleefdheidsstadiumRené Felen: “Het beleefd-heidsstadium zie je wel ineen nieuwe groep, tijdensde voorbereiding. De spe-lers zijn enthousiast envriendelijk en de sfeer isgoed. Er wordt in deze fasenog niet echt gezegd watmen denkt en spelers zul-len niet snel komen metkritiek op de trainer. Het isvoor een trainer wel be-langrijk dit te doorbrekenen in een vroeg stadium teachterhalen waar de irrita-ties zitten. Een coachstuurt elke speler afzon-derlijk aan.”

TeamstadiaIn het benaderen vanteams worden vier fasesonderscheiden:1. Beleefdheidsstadium (De

coach geeft individueelopdrachten)

2. Positioneringsfase (Con-flicten oplossen doorspelers met elkaar incontact te brengen)

3. Normeringsfase (Decoach staat tussen despelers)

4. Prestatiefase (De coachgeeft korte opdrachtenvan buiten de groep)

18-22_Huistra_18-22 09-02-12 08:09 Pagina 22


Tekst: Pieter Fischer

Coachen van spelers

in een teamOp het tweede symposium van de Nationale Voetbalacade

mie maakten Peter Bosz en psycholoog Paul van Zwam

duidelijk hoe psychologische kennis bij Heracles in de praktijk

wordt toegepast. Dit deden zij aan de hand van een lijst met

twaalf uitgangspunten bij het coachen van spelers in een

team. Een deel van de kennis is op te doen door de boeken te

lezen die staan op de boekenlijst die door Bosz en Van Zwam

werd uitgedeeld. Deze boekenlijst is voor de lezers van De

Voetbaltrainer aangevuld met een korte beschrijving van de

inhoud van ieder boek.

De twaalf ui tgangspunten bi j hetcoachen van spelers in een team

1. Psychologie gaat over het beïnvloeden van ge-

drag.

2. Je kunt spelers beter beïnvloeden als je ze kent

– emotie, overtuiging en conditionering.

3. Cirkel van invloed – waar besteed ik mijn ener-

gie aan?

4. Daadkracht – niets laten sudderen.

5. Stabiliteit – wat communiceer je tussen de re-

gels door?

6. Ieder gedrag heeft een functie – empathie.

7. Belonen werkt beter dan straffen – emotionele

bankrekening.

8. Hoe kijk je naar een speler – wat is je paradig-

ma?

9. Elk gesprek heeft een doel nodig – wat wordt je

insteek?

10. Je communiceert ook met emotie – energie

overbrengen.

11. Het wordt interessant als een speler de fout

ingaat – teambuilding.

12. Spelers moeten geloven in de kracht van onze

manier van voetballen – samen presteren.

Van voetballen

naar psychologie

23-25_Bosz_23-25 09-02-12 08:17 Pagina 23


Van voetballen

naar psychologie

Boekenlijst voor trainers die meer willen weten ov

De 7 eigenschappen van effectief leiderschap; Stephen R. CoveyCovey geeft heldere aanwijzingen om een leider te worden:

1. Wees proactief. Besef dat je altijd iets kunt doen aan je omstandigheden en ontdek eerst hoe je

je eigen leven kunt gaan sturen.

2. Begin met het einde voor ogen. Begin met een goede omschrijving van je doel, voor je ernaar

kunt streven.

3. Belangrijke zaken eerst. Maak onderscheid tussen wat belangrijk is voor het behalen van je doel

en wat niet.

4. Denk win-win. Als je je doel hebt gesteld, probeer dan met een ander samen te werken om jullie

beider doelen te bereiken.

5. Eerst begrijpen, dan begrepen worden. Met anderen communiceren begint met luisteren en be-

grijpen, dat opent de dialoog.

6. Synergie. Samenwerken levert altijd meer op dan wanneer je de afzonderlijke bijdragen zou op-

tellen; dit is het principe van creatieve samenwerking.

7. Houd de zaag scherp. Voortdurende vernieuwing, bijsturing en bijstellen van de doelen.

Situationeel leiderschap; Paul HerseyIn zeven hoofdstukken gaat dit

boek in op:

1. Leiding geven aan mensen

2. Stijlen van leiding geven

3. Situaties inschatten

4. Het kiezen van de juiste stijl

5. De touwtjes in handen nemen

6. Winnaars kweken

7. Teruglopende prestaties

opvangen

Tot hier en nu verder;Marshall GoldsmithMarshall Goldsmith helpt

topmensen uit het zaken-

leven om sommige ge-

woontes te doorbreken en

zo nog succesvoller te

worden.

1. De valkuil van succes.

Jij bent hier.

2. De twintig gewoontes

die jou hinderen naar

de top.

3. Hoe we ten positieve

kunnen veranderen. Jij

bent nu hier.

Alles wat je aandacht geeft, groeit; Cora SmitDe schrijfster betoogt dat je vooral aan-

dacht moet geven aan het gedrag dat

gewenst is. Vertel duidelijk wat je ver-

wacht en geef complimenten als jouw

mensen hun best doen. Ongewenst ge-

drag kan je beter negeren. Als je te veel

last krijgt van negatief gedrag dan leert

de schrijfster hoe je daarmee moet om-

gaan in drie stappen: geef feedback,

confronteer en voer een slecht-nieuws-

gesprek.

Mindset; Jacky Reardon & Hans DekkersHet boek gaat over tennis maar is toepasbaar

op alle sporten en allerlei aspecten van het le-

ven. Kern van het boek is het vervangen van

het ‘verhaaldenken’ (oordelen, rationaliseren)

door ‘actiedenken’ (waarnemen, visualiseren).

Spanning en frustratie kunnen worden omge-

zet in zelfvertrouwen en plezier.

Why do zebras don’t get ulcers?; Robert M. SapolskySapolsky legt uit dat dieren vluchten of vechten

als ze spanning voelen. Mensen blijven veel lan-

ger met spanning rondlopen en ontwikkelen

daardoor allerlei (gezondheids)klachten.

Sapolsky geeft technieken om met stress om te

gaan en de negatieve gevolgen te reduceren.

23-25_Bosz_23-25 09-02-12 08:17 Pagina 24


Psychology in football; Mark NestiNesti heeft als psycholoog gewerkt voor

Chelsea, Fulham en Blackburn Rovers.

Hij vertelt wat een sportpsycholoog

moet doen om te slagen bij een profes-

sionele voetbalclub. Nesti gaat in op in-

dividuele begeleiding, begeleiding van

trainers en het verbeteren van de orga-

nisatie van de voetbalclub.

en over leiderschap, coaching en psychologie

I trust U; Tica PeemanMensen groeien door ver-

trouwen en kwijnen weg

door wantrouwen. Zo sim-

pel is het. Toch lijkt er va-

ker wantrouwen dan ver-

trouwen te heersen. Men-

sen worden te veel gecon-

troleerd, geïnstrueerd en

ingeperkt waardoor zij zelf

gas terugnemen en alleen

nog maar doen wat is op-

gedragen.

Succesvol coachen; John WhitmoreGoed coachen is een vaardigheid die een grote mate

van begrip en praktijkervaring vereist. Hiermee kan een

optimaal resultaat bereikt worden. De principes van

coaching worden duide-

lijk uitgelegd en geïllus-

treerd met voorbeelden

van topprestaties uit het

zakenleven en de sport.

Het boek blijft het

GROW-model volgen en

verduidelijkt het proces

en de praktijk van

coaching. GROW staat

voor Goal: Wat wil je be-

reiken? – Reality: waar

sta je nu? – Options: Wat

zijn je mogelijkheden? –

Will: Motivatie, actie-

plan, conclusie.

De dynamiek van coaching; WillemVerhoevenVerhoeven beschrijft zes aspecten die

bij het coachen een belangrijke rol

spelen: verantwoordelijkheid, bewust-

zijn, visie, realiteitstoetsing, opties en

acties. Verhoeven stelt dat de essentie

van coaching is dat je probeert ie-

mands potenties ten volle aan te bo-

ren. Dat gebeurt niet wanneer je pro-

beert iemand an-

ders na te doen. Hij

stelt dan ook dat

alle voorbeelden en

notities in zijn

boek alleen van

waarde zijn wan-

neer ze je helpen je

eigen stijl als coach

te ontwikkelen.

The inner game of ten-nis; Timothy GallweyGallwey is een van de gro-

te inspirators van de

sportpsychologie. Sinds de

publicatie van zijn Inner

game-boeken worden in-

nerlijke vaardigheden

door atleten en trainers

net zo belangrijk gevon-

den als technische kwali-

teiten. Volgens Gallwey is

het leren door ervaren ef-

fectiever en beter dan het

leren door instructie.

Winnen; Hans van Breu-kelenHet beste uit jezelf halen

bereik je door de juiste in-

stelling. En daar heb je dus

zelf invloed op. In Winnen

schrijft Van Breukelen over

mentale vaardigheden en

heeft hij praktische tips

om je te ontwikkelen tot

topspeler. Het gaat om

passie, overtuiging, regels,

vitaliteit, strategie, brug-

gen bouwen en communi-

catie.

Focused for Soccer; Bill BeswickBeswick gaat in elf hoofdstukken

in op het psychologisch profiel

van de speler, zelfvertrouwen,

zelfsturing, concentratie, visuali-

satie, mentale weerbaarheid,

strijdvaardigheid, communicatie,

taakverdeling, teamgeest en

coaching.

23-25_Bosz_23-25 09-02-12 08:17 Pagina 25


Ton van Rhoon: “De positie van een

coach is een bijzondere positie in een

bijzondere wereld. De voetbalwereld

is niet zo maar te vergelijken met

welke andere industrie dan ook. Dat

wil ook weer niet zeggen dat de pro-

cessen die zich in de voetbalwereld

afspelen, per se ook altijd anders zijn

dan die in het bedrijfsleven.

De topcoach van vandaag

heeft een heel interessante

en tegelijkertijd ook ingewik-

kelde functie. Je bent van al-

les: de vakman, de kogelvan-

ger, de strateeg, de leider, de

manager, de voorwaarden-

schepper maar je bent bo-

venal verantwoordelijk. Je

bent de man waarom het

draait, zoals de Duitsers dat

zo mooi zeggen het Dreh-

und Angelpunkt. Om dat allemaal op

een goede manier een plaats te kun-

nen geven, moet je organiseren. Je

moet structuur brengen in je werk.

Om uiteindelijk toe te komen aan al

die zaken die jij op je bordje hebt lig-

gen, is het organisatieplaatje onont-

beerlijk.

Als trainer sta je, samen met je staf

en met je spelers, in een cirkel. Die

cirkel is jouw terrein. Dit is de plaats

waar jij verantwoordelijk bent en

waar niemand aan kan komen. Het is

jouw domein. Maar daaromheen

speelt natuurlijk van alles wat van in-

vloed is op jouw werkzaamheden.

Een cirkel die dicht om jouw werkter-

rein is heengetrokken, is de omgeving

waarbinnen je werkt, zoals de club.

Daar weer omheen bevindt zich een

cirkel van personen en instanties die

we tegenwoordig zo graag stakehol-

ders noemen, partijen die niet heel

dicht bij je staan maar die op een of

andere manier belang hebben bij de

manier waarop jij je werk doet en

daar ook invloed op proberen uit te

oefenen. Voor de topcoach is het be-

langrijk om dit goed in beeld te heb-

ben. Neem nu Twitter, of sociale me-

dia in zijn algemeenheid. Gratis en

voor niets komen al deze tweets, al

deze meningen, zo maar jouw cirkel

binnengewandeld. Iedereen vindt wel

iets van wat jij doet en hoe jij het

doet. De vraag is dan, hoe je daarmee

omgaat. Belangrijker nog is of jij in

Tekst: Ruud Doevendans

Hoe verloopt nu het spel tussen de trainers en de invloedrijke partijen, te

genwoordig veelal de stakeholders genoemd? Ton van Rhoon is deskundi

ge op het gebied van management en communicatie en was jarenlang do

cent op de Cursus Coach Betaald Voetbal. Samen met psycholoog Willem

Hoogduin gaf hij zijn visie op hoe trainers kunnen handelen in de omgang

met die belangengroeperingen, in het bijzonder de voorzitter van de club.

Discipline en organisatie noodzakelijk

Van voetballen

naar psychologie

‘Organisatie en structuur zijn onmisbaar om goed aan je werk

toe te komen’

Trainers moeten

strategisch

invoegen‘In mijn visie zou iedere trainer van maandag tot en met do

Foto

: P

ro S

ho

ts

Ton van Rhoon

26-28_Rhoon_26-28 09-02-12 08:31 Pagina 26


staat bent om zo te opereren, dat de

invloeden van anderen buiten de deur

blijven.”

Besloten trainenTon van Rhoon: “Vaktechnisch is er

dit jaar een bijzondere ontwikkeling

te signaleren. Coaches besluiten veel

vaker dan voorheen om besloten te

gaan trainen. Daar is veel kritiek op

gekomen. Het zou niet kunnen in ver-

band met het imago van de club, de

supporters, gezelligheid en wat dies

meer zij. Neem als voorbeeld Fred

Rutten, een trainer die in de media

toch al vaak onder vuur ligt. En dan

óók nog het lef heeft om besloten te

trainen! Terwijl in mijn visie iedereen

van maandag tot en met donderdag

altijd besloten zou moeten trainen. En

dan kun je op vrijdag, zoals bijvoor-

beeld in Engeland veelal ook gebeurt,

de hekken open zetten en dan mag

iedereen komen kijken.

Er zijn veel argumenten die vóór be-

sloten trainingen pleiten. De eerste is

al heel belangrijk: de spelers vinden

het geweldig want ze kunnen vrij be-

wegen. Dat is van groot belang. Im-

mers, binnen de besloten ruimte van

de cirkel van spelers en trainers moe-

ten die spelers zich optimaal vrij en

veilig voelen. Het vergt dus organisa-

tie om te garanderen dat je spelers

tijdens de trainingen zich onbekom-

merd kunnen bewegen.

Bovendien kun je op deze manier de

spelvormen trainen waarvan het niet

de bedoeling is dat iedereen ze met-

een kan zien, bijvoorbeeld je stan-

daardsituaties. Tegenwoordig kan bin-

nen twee minuten iedereen op de we-

reld te zien krijgen wat jij met je

team traint, en dat is voor jou natuur-

lijk hoogst onwenselijk. Een besloten

training kan dan de oplossing zijn.”

Buiten de c irkelTon van Rhoon: “Ook vanuit de club

kunnen zich diverse situaties voor-

doen die jou het werken moeilijker

maken. Hoe ga je nu om met die

machtsverhoudingen binnen een

club? Hier raken we een elementair

punt voor de coach. Denk maar eens

aan de voorzitter die aan de voor-

avond van het seizoen de microfoon

grijpt en allerlei beloftes doet waar-

van jij denkt: ‘Oei, zo hadden we dat

toch niet afgesproken?’ Met name

binnen de club, dus binnen de directe

invloedsferen, zul jij maatregelen

moeten nemen om dit in de hand te

houden. Je hebt voorzitters, zoals Jan

Smit bij Heracles en Joop Munster-

man bij FC Twente, die voortreffelijk

werk doen maar ook de neiging heb-

ben zich erg dicht in de buurt van de

spelers op te stellen. Smit komt in de

kleedkamer, Munsterman staat vaak

naast de dugout. Vanuit zijn zelfbeeld

en vanuit de rol die hij speelt, zal de

coach ervoor moeten zorgen dat hij

deze belangenpartijen buiten de cir-

kel houdt van trainers en spelers. Het

begint allemaal met organiseren. Ik

vind het onbegrijpelijk als ik een

alom gerespecteerde coach als Ton

Boot hoor zeggen: ‘Alle bestuurders en

managers zijn slecht, tenzij het te-

gendeel bewezen is.’ Die bestuurders

horen zogenaamd allemaal op af-

stand. Ik vraag me dan af: wat doen

ze dan op afstand? Is dat wel in jouw

voordeel? Je moet bestuurders juist

dichtbij halen zodat je ze ook kunt

hanteren. Maar je laat ze niet direct

binnen jouw domein komen, dat

‘Haal bestuurders dichtbij om ze te kunnen hanteren’

g tot en met donderdag besloten moeten trainen.’

‘Vanuit zijn zelfbeeld en vanuit de rol die hij speelt, zal de coach ervoor moeten zorgen dat hij be

langenpartijen zoals het bestuur buiten de cirkel houdt van trainers en spelers.’

Foto

: P

ro S

ho

ts

26-28_Rhoon_26-28 09-02-12 08:31 Pagina 27

voorbehouden is aan jouw staf en de

spelers. Hetzelfde geldt voor de pers.

Die moet je naar je toe halen, maar

tegelijkertijd ook weer buiten de di-

recte cirkel houden. Om binnen jouw

cirkel met de spelers min of meer vrij

te kunnen opereren, moet je naar bui-

ten toe je rol strategisch spelen. Daar-

in moet je rationeel te werk gaan.”

Discipl ine maakt vr i jTon van Rhoon: “Een topcoach bereidt

alles tot in de details voor. Laten we

als voorbeeld de dirigent Jaap van

Zweden nemen. Als hij een orkest in

Amerika moet dirigeren, sluit hij zich

eerst drie weken op. Dat doet hij om

zich helemaal te verplaatsen in wat

hij moet gaan doen. Begrijpt hij het

stuk? Kan hij de partituur goed lezen?

Weet hij voor zichzelf hoe hij het wil

uitvoeren? Wat is het niveau van het

orkest? Pas als hij dat alles weet, gaat

hij aan het werk. Ben je niet voorbe-

reid, dan ben je een naïeve profes-

sional. Dan werk je op basis van aan-

names. Dat is funest.

Een coach werkt met vlees en bloed,

het is allemaal mensenwerk. Als je de

discipline opbrengt om alles te onder-

zoeken en je optimaal voor te berei-

den, dan maakt dat vrij. Maar reali-

seer je ook dat je psychologisch in-

zicht nodig hebt om de krachten en

machten die zich binnen jouw cirkel

en daarbuiten afspelen, te kunnen

managen. Spelers verschillen, karak-

ters verschillen, culturen verschillen.

Van daaruit zul je een teamproces op

gang moeten brengen.”

Emotie versus strategieWillem Hoogduin: “De relatie tussen

de trainer en de voorzitter is heel be-

langrijk. Voetbaltrainers hebben door-

gaans een behoorlijk ontwikkeld ge-

voel voor eigenwaarde. In relatie tot

een voorzitter van je club kan dat tot

serieuze problemen leiden. Voorzit-

ters vertonen veel overeenkomsten

met directeuren, niet zelden zijn zij

ook directeuren. Als het gaat om hun

persoonlijkheid dan zie je in de prak-

tijk meestal twee typen.

De ene helft bestaat uit dwangmatige

persoonlijkheden. Ze hebben een ge-

brek aan aanpassingsvermogen en

zijn star in hun opvattingen. Zij zijn

niet flexibel, perfectionistisch, niet

pragmatisch, overgevoelig voor kritiek

en erg normatief. Hoe denken zij? Zij

voelen zich competent en verant-

woordelijk, en zij vinden dat anderen

dat dus niet zijn. Als jij nu de rol kunt

oppakken dat jij ook competent bent

en verantwoordelijkheid draagt, dan

word je een van hen en dan kun je

goed met elkaar door een deur. Het is

een kwestie van strategisch invoegen

in hun gedachtewereld.

Het andere gedeelte bestaat uit nar-

cistische persoonlijkheden. Deze per-

soon heeft een sterk gevoel voor ei-

genwaarde en is egocentrisch. Hij

houdt geen rekening met de effecten

van zijn eigen gedrag op anderen. De

narcist ziet zijn eigen tekortkomingen

niet, is in zijn eigen ogen een bijzon-

der iemand. Kortom, hij is een van de

groten der aarde. Hij ziet de ander als

inferieur, in het beste geval als een

bewonderaar.

Een groot probleem is dat de narcisti-

sche persoonlijkheden verbaal de

sterkste groep zijn. Met een paar

woordspelingen heeft deze persoon

de ander zó in een hoek geduwd. Als

je de strijd aangaat, dan pakt dat

veelal niet goed voor je uit. Het is

zaak deze types te herkennen. Een te

groot ego van de trainer ten opzichte

van die voorzitter is dan niet handig.

Zonder je eigen persoonlijkheid nu

helemaal aan de kant te schuiven,

kun je toch beter in zekere mate de

bewonderaar spelen. Het enige dat

hier verstandig is, is ‘strategisch in-

voegen’. Emotie is prima, maar dat

doen we na vijven. Op de werkvloer

heb je alleen iets aan strategie.”

Samenvatting:• De invloedsferen rondom de

trainer bestaan uit drie cirkels:de spelers en de staf, mensenbinnen de club en belangen-groeperingen daarbuiten.

• Door besloten te trainen voelenspelers zich veelal veiliger.

• Belangrijke groeperingen kun jebeter naar je toe halen, om zeuiteindelijk op de gewenste af-stand te kunnen laten.

• Een gedisciplineerde werkwijzehelpt je optimaal te functione-ren.

• Probeer het type voorzitter metwie je te maken hebt, te door-gronden.


Van voetballen

naar psychologie

‘Op de werkvloer heb je niets aanemotie en veel aan strategie’

‘Een topcoach bereidt alles tot in de details voor.’

Foto

: P

ro S

ho

ts

26-28_Rhoon_26-28 09-02-12 08:31 Pagina 28


Wat doen we volgend jaar? Gaan we

door met de huidige trainer of is het

tijd voor vers bloed? En wat wil de

trainer zelf? Ziet hij nog perspectief

voor een langer verblijf of is hij toe

aan een nieuwe uitdaging? In de eer-

ste maanden van het nieuwe kalen-

derjaar worden veel beslissingen ge-

nomen. Voor menigeen komen deze

gesprekken te vroeg. Immers, vaak

wordt er al na een half seizoen een

oordeel uitgesproken over de werk-

zaamheden van de trainer, terwijl de-

ze met zijn team de fase van kennis-

making nauwelijks achter de rug

heeft. Zeker als het gaat om het bege-

leiden van een jeugdteam is vaak

meer tijd nodig om aan een vertrou-

wensband te werken en de progressie

te boeken die je wilt zien.

Maar onvermijdelijk valt op enig mo-

ment de uitnodiging toch op de deur-

mat: of je eens wilt komen praten

over de toekomst. In het positieve ge-

val komt het tot een nieuw contract.

Waar moet de trainer dan allemaal op

letten? De proftrainer zal zich veelal

laten vergezellen door een zaakwaar-

nemer van wie mag worden aangeno-

men dat hij van de hoed en de rand

weet. Voor een jeugdtrainer liggen de

zaken in dat opzicht totaal anders. Hij

zal vooral moeten terugvallen op zijn

eigen ervaringen. De Voetbaltrainer

vroeg aan twee jonge maar toch al er-

varen jeugdtrainers, Bart van Rooijen

(van tweededivisionist AGOVV B1 en

de Vitesse/AGOVV Voetbal Academie)

en Bas van Baar (momenteel Rigters-

bleek D1, volgend seizoen ATC ’65 D1),

hoe zij hun gesprekken met de clubs

aanpakken en aan welke elementen

zij de meeste waarde hechten.

Wat vindt u de ideale tijd om tot af-

spraken te komen over uw samen-

werking met een club voor het nieu-

we seizoen? Waarom vindt u juist de-

ze periode ideaal?

Bart van Rooijen: “Ik probeer altijd

rond de jaarwisseling in gesprek te

raken met de club over de toekomst.

Dat is een mooi moment, omdat je

dan inmiddels enige ervaring met el-

Tekst: Ruud Doevendans

De jeugdtrainer en

zijn contract

Waar moet je op letten bij contractgesprekken?

AC T U E E L

Foto

: P

ro S

ho

ts

29-30_Actueel_29-30 09-02-12 08:32 Pagina 29

kaar hebt en er gefundeerde keuzes

gemaakt kunnen worden. Mocht je er

met elkaar niet uitkomen, dan is er

ook nog voldoende tijd voor zowel de

club als de trainer om te zoeken naar

een nieuwe trainer of club.”

Bas van Baar: “De eerste gesprekken

vinden vaak plaats in december. De

clubs beginnen dan na te denken over

het volgende seizoen en als trainer

wil je niet te laat zijn. Je hebt echter

pas een half seizoen achter de rug en

natuurlijk kun je bepaalde zaken eva-

lueren, toch blijft het erg vroeg. Van

mij mag het best iets later, maar je

hebt simpelweg met de markt te ma-

ken. Dan zouden alle clubs en trai-

ners later moeten beginnen.”

Veel clubs vragen van hun trainers

binnen de kaders van een opleidings-

plan te werken. Wat mag de club in

dit opzicht verwachten van u als

trainer, en wat wilt u zelf kunnen

bepalen?

Bart van Rooijen: “Ik vind het logisch

dat clubs een vaste speelwijze willen

en daaraan dient de trainer zich dan

ook te houden. Wat ik verder heel be-

langrijk vind, is de voetbalintentie van

de club. Wil men aanvallend spelen, of

verkiest men juist een meer behou-

dende speelwijze. Het is goed daar-

over duidelijkheid te hebben zodat je

later niet in de problemen komt.

De club dient verder duidelijk aan te

geven wat men verwacht met betrek-

king tot het doorschuiven van spelers,

en het laten meetrainen van spelers

met hogere of oudere teams. De

trainer moet zich daarin kunnen

vinden en moet zich dan ook daaraan

houden.”

Bas van Baar: “Als het goed is, werkt

een trainer bij een club die bij hem

past en trekt een club de trainer aan

die bij de club past. In dat geval zal de

visie van de trainer passen bij het op-

leidingsplan van de club. Het is be-

langrijk dat een club een rode draad

in haar jeugdopleiding heeft, zodat de

groei van spelers kan doorgaan onaf-

hankelijk van welke trainer voor de

groep staat. Aan de andere kant vind

ik dat je als trainer vrij moet zijn in

de keuze van je oefenstof. Bovendien

vind ik dat de trainer, als hij oudere

jeugd of senioren onder zijn hoede

heeft, tot op zekere hoogte zelf de

keuze moet hebben in wát hij traint.

Het wedstrijdresultaat wordt dan im-

mers belangrijker.”

Welke zaken dienen wat u betreft in

een contract altijd geregeld te zijn?

Bart van Rooijen: “Ik zorg er altijd

voor dat exact duidelijk is wat mijn

takenpakket is. Daarin is het aantal

trainingsuren dat ik voor mijn reke-

ning neem, het eerste waarover ik

praat. Daaraan gekoppeld uiteraard

de vergoeding, alsmede een vergoe-

ding voor reiskosten. Verder ben ik

een trainer die zich graag ontwikkelt,

en daarom stel ik ook altijd prijs op

een budget voor studiekosten.”

Bas van Baar: “In een contract regel ik

in ieder geval het takenpakket, de

tijdsindeling, de financiële vergoe-

ding, eventuele reiskostenvergoeding,

het kledingpakket, het materiaal en

de staf. Logischerwijs staat er ook de

functie in, alsmede de periode waarin

je voor de club werkzaam zult zijn.

Tot slot wil ik graag de opleidingsmo-

gelijkheden vastleggen.”

Welke afspraken maakt u voor de sa-

menwerking, buiten het contract om?

Bart van Rooijen: “Ik laat geen onder-

werpen buiten het contract, ik pro-

beer alles wat maar enigszins rele-

vant is, erin op te nemen.”

Bas van Baar: “In de praktijk wordt

vaak heel veel buiten een contract om

afgesproken, zeker bij de jongere

jeugd. Ik heb gemerkt dat clubs dan

relatief weinig in een contract vast-

leggen. Afspraken over trainingstij-

den, materiaal en de staf gaan dan

vaak in onderling overleg en in goed

vertrouwen.”

Wie stelt u binnen uw staf aan en

hoe verdeelt u de verantwoordelijk-

heden?

Bart van Rooijen: “Eigenlijk vind ik

dat dit niet zo zeer een taak van de

trainer is. Ik beschouw de trainer als

een passant, hetgeen in beginsel niet

hoeft te gelden voor de andere bege-

leiders rond het team. Daarom zie ik

het liefst dat de club de posities in-

vult. De leider regelt alle organisatori-

sche zaken rond het elftal, de verzor-

ger is verantwoordelijk voor de medi-

sche begeleiding en uiteraard neem ik

zelf alles wat betreft trainingen en

wedstrijden op mij.”

Bas van Baar: “Dit seizoen heb ik een

perfecte situatie met drie leiders. Er

zijn twee moeders die veel organisa-

torische zaken regelen zoals het wed-

strijdformulier, uitstapjes, een presen-

tje voor een geblesseerde speler, het

updaten van onze eigen website enz.

Daarnaast is er een vader die assis-

tent-scheidsrechter is en het materi-

aal regelt en met wie ik kan overleg-

gen over de technische en tactische

aspecten van het voetbal. Wat mij be-

treft is dit ideaal werken.”


AC T U E E L

Belangri jke aandachtspunten bi juw contract :• Een heldere omschrijving van uw taken en verantwoorde-

lijkheden.• Een correcte weergave van uw vergoedingen. Let daarbij op

een eventuele splitsing tussen arbeidsbeloning en kosten-vergoedingen. Bij een onverhoopt vroegtijdig ontslag kan declub weigeren u de kostenvergoedingen door te betalen.

• Steeds vaker wordt aan u gevraagd een proeftraining te ge-ven. Bepaal voor uzelf vooraf hoe u daar tegenover staat.

• Duidelijkheid wat uw eigen speelruimte is binnen de kadersvan een opleidingsplan.

• Wat zijn de criteria waarlangs wordt bepaald of u contract-verlenging krijgt aangeboden.

29-30_Actueel_29-30 09-02-12 08:32 Pagina 30



r



B-jeugdJos Weerink


D-jeugdDaniel de Lange

31_Cover JVT_31 09-02-12 08:33 Pagina 31


Met het aanstellen van Matthias Sam-

mer als sportdirecteur van de Duitse

voetbalbond (DFB) is de voetbaloplei-

ding in Duitsland rigoureus aan het

veranderen. De stokpaardjes ‘mentaal’

en ‘fysiek’ zijn niet verdwenen maar

respectievelijk veranderd in spelerper-

soonlijkheidsontwikkeling en algeme-

ne en voetbalspecifieke fitness met re-

gelmatige belastinganalyses. De ele-

menten ‘techniek’ en ‘tactiek’ zijn er

nadrukkelijk aan toegevoegd en min-

stens zo belangrijk geworden. Het be-

heersen van perfecte basistechnieken

en positiespecifieke technieken die on-

der alle druksituaties kunnen worden

toegepast staan centraal binnen het

segment ‘techniek’. Tactisch wordt ver-

taald als dominant zijn, zowel offen-

sief als defensief waarbij iedereen aan-

vallend georiënteerd is. Daarnaast

heeft Duitsland iets wat andere landen

minder of zelfs niet bezitten. De zoge-

heten ‘Duitse Tugenden’ zoals spel-

vreugde, bezetenheid, discipline en

daaraan gekoppeld de absolute wil om

te winnen, nooit opgeven en strijden

tot de slotseconde.

Duitsland maakte veel indruk tijdens

het EK van 2008 in Oostenrijk en Zwit-

serland (verliezend finalist) en tijdens

het WK 2010 op Zuid-Afrikaanse bo-

dem. In Zuid-Afrika werden in zeven

wedstrijden maar liefst zeventien

doelpunten geproduceerd en gingen

de Duitsers met een bronzen medaille

naar huis. Andere voetbalinstituten en

titelfavorieten als Engeland en Argen-

tinië werden weggevaagd met respec-

tievelijk 4-1 (achtste finale) en 4-0

(kwartfinale). Duitsland heeft tegen-

woordig frivole voetballers met een

optimaal rendement als Bastian Sch-

weinsteiger, Lukas Podolski, Mesut

Özil, Thomas Müller, Toni Kroos en Ma-

rio Götze; allemaal aanvallend inge-

stelde spelers die het beste tot hun

recht komen in het combinatievoetbal.

Sammer heeft met de huidige bonds-

coach Joachim Löw de speelwijze van

‘Die Mannschaft’ verder ontwikkeld

die wordt doorvertaald naar de jeugd-

opleiding van de DFB, maar ook rich-

ting de Bundesligaclubs. Titels van de

nationale teams Onder 21, Onder 19 en

Onder 17 zijn daar al het succesvolle

gevolg van geweest. Ook de doorstro-

Tekst: Qasim Hakim en Marcel Lucassen

Geen verandering,

maar verbreding

van filosofieHet Duitse nationale voetbalelftal heeft een rijk verleden met behaalde we

reldtitels in 1954, 1974 en 1990. Het EK werd gewonnen in 1972, 1980 en

1996. Na de eindzege op het EK van 1996 in Engeland brak een mindere

periode aan, met als absoluut dieptepunt de 22e plaats op de FIFAranking

in maart 2006, de laagste klassering in de geschiedenis van het Duitse voet

bal. Duitsland bemachtigde weliswaar een finaleplaats in 2002 tijdens het

WK in Japan en ZuidKorea (20 verlies tegen Brazilië), maar ‘Die Mann

schaft’ was pas tien jaar na het winnen van de Europese titel in Engeland

weer echt toonaangevend op het eigen continent en daarbuiten.

Duitse nationale jeugdopleiding

P R O F VO E T BA L

32-37_Duitse opleiding_32-37 09-02-12 08:33 Pagina 32

De JeugdVoetbalTrainer


ming van jeugdige talenten naar het

profvoetbal en het internationale top-

niveau wordt in Duitsland steeds gro-

ter.

Het hanteren van de lange bal is uit

den boze en geldt meer en meer als

noodoplossing. Het creëren van spe-

lers met het predicaat ‘wereldtop’ die

in teamverband optimaal functioneren

is het doel. Niet alleen wordt er naar

het aankomende WK van 2014 in Bra-

zilië gekeken, maar ook naar de gene-

ratie die in 2022 in Qatar de wereldtitel

moet zien te grijpen. Dat is momenteel

het elftal Onder 15. De Nederlander

Marcel Lucassen is in dienst van de

Duitse voetbalbond als specifiek tech-

niek- en tactiektrainer. Hij analyseert

de verrichtingen van de vertegenwoor-

digende teams van Onder 15 tot Onder

21. Hij maakte onlangs onder andere

een videoanalyse van de wedstrijden

Duitsland Onder 16-Schotland Onder

16, Duitsland Onder 17-Nederland

Onder 17 en Duitsland Onder 17-Italië

Onder 17.

Verleden en toekomstDuitsland gooit niet haar filosofie uit

het verleden overboord, maar voegt er

dus voetbalspecifieke zaken aan toe.

De Duitse historie staat nog altijd cen-

traal in de opleiding. Iedere nieuwe

speler die voor het Duitse team, in

welke leeftijdscategorie dan ook, gaat

spelen krijgt eerst een boek en dvd

mee die bestudeerd moeten worden.

In het boekwerk staan de successen

beschreven, maar ook de tegenslagen

die het A-team heeft gekend. Van het

winnen van de eerste wereldtitel in

1954 tot de eliminaties tijdens de eer-

ste rondes van de EK’s in 2000 en 2004.

Overal kan lering uit getrokken wor-

den. De spelers moet lezenderwijs

gaan beseffen dat spelen voor de na-

tionale ploeg vraagt om een uiterst

professionele houding met daaraan

gekoppeld het behalen van een maxi-

maal rendement: de beste van de we-

reld worden en blijven. Spelen voor

Duitsland is meer dan speciaal, een

grote eer, het land moet met alle

macht verdedigd worden met ‘aanval-

len’ als nieuw toverwoord. Bij het zien

van de dvd spreken grote spelers uit

het verleden de (jeugd)spelers toe. Ze

vertellen over hun ervaringen en wat

spelen voor de nationale ploeg voor

hen heeft betekend, maar ook over de

waarden en normen zoals verantwoor-

ding, passie, teamgeest, zelfbewustzijn

en leergierigheid. Van Uwe Seeler tot

Franz Beckenbauer en van Oliver Kahn

tot Matthias Sammer en Michael Bal-

lack. Daarnaast krijgt iedere speler

naast ‘De Gids’ een dagboek mee

waarin hij moet bijhouden wat hij per

dag verricht aan trainingsarbeid. Daar-

onder valt bijvoorbeeld ook de voeding

en de rust die iemand neemt.

Voetbal inhoudVolgens de DFB bestaat voetbal uit

drie elementen: aanvallen, omschake-

len en verdedigen. De ontwikkeling

van het voetbal bestaat ook uit drie

onderdelen: basis (individuele tech-

niek, mentale en fysieke gesteldheid),

positiespecifiek en collectief. Ook wel

als individueel, linie en team om-

schreven. In dit artikel wordt het on-

derdeel aanvallen/balbezit uitgelicht.

BalbezitEen handeling met of zonder bal be-

staat uit tijd en ruimtelijke waarne-

mingen. Deze bepalen welke actie op

het moment in kwestie nodig is.

1. Positie2. Moment3. Richting4. Snelheid

De componenten positie, moment,

richting en snelheid zijn bepalend

voor het beslissingsmoment en de

uitvoering

Acties die in een aanvallende of balbe-

zittende situatie gemaakt kunnen wor-

den zijn bijvoorbeeld vrijlopen, voorac-

tie, passing, balaanname, balmeena-

me, balbezit onder druk en schieten.

De uitvoering van een pass is afhan-

kelijk van:

- Positie: Hoe staat mijn lichaam? Heb

ik de bal vóór of onder mijn li-

chaam? Een speler is coördinatief

stabiel in balbezit als hij licht door

zijn knieën zakt, het lichaam licht

voorover heeft gebogen en de armen

licht gebogen naast het lichaam

heeft hangen ter stabiliteit in de to-

taalbeweging.

- Moment: Het contact van de voet

met de bal. Waar raakt de speler de

bal?

- Richting: Welke kant moet ik de bal

op spelen? Hoe is de ballijn?

- Snelheid: Zet de speler de kracht

juist om bij balcontact? Spant de

speler zijn voetspieren aan?

Het maken van de juiste keuze is af-

hankelijk van:

- Oriëntatie: Hoeveel tijd en ruimte

heb ik?

- Waarneming: Wat is de spelsituatie?

Is er wel of geen beweging? Dit heeft

te maken met non-verbale en verba-

le communicatie.

Foto

’s:

Pro

Sh

ots



P R O F VO E T BA L

1 Neuer

5 Lahm

4 Mertesacker

3 Hummels

6 Khedira

8 Schweinsteiger

7 Müller

11 Podolski

10Özil

2 Höwedes

9Klose

Spelsituaties in balbezit

Neuer; Höwedes, Hummels, Mer-

tesacker, Lahm; Khedira, Schwein-

steiger; Müller, Özil, Podolski; Klo-

se.

Ter verduidelijking worden er namen

gekoppeld aan de genoemde posities

bij deze spelsituatie.

In dit geval heeft de linker centrale

verdediger, Per Mertesacker, in een

1:4:2:3:1 systeem de bal. Bij hem

moeten positie, moment, richting

en snelheid in balans zijn. Bij zijn

oriëntatie en waarneming heeft hij

contact met de rechter controle-

rende middenvelder Sami Khedira.

Mertesacker coacht (verbale com-

municatie) dat hij kan draaien.

Khedira moet in dit geval openge-

draaid bewegen (oriënteren: tijd en

ruimte). Bij het tijdig herkennen

van tijd en ruimte kan hij vóór het

balcontact waarnemen wat de ver-

volgsituatie is en daarop handelen.

Heeft hij contact met zijn mede-

spelers (non-verbale communica-

tie) zodat hij weet welke loopacties

er plaatsvinden. Dit wordt gedefi-

nieerd als ‘voororiëntatie’. Hij heeft

oogcontact gemaakt met de spits,

Miroslav Klose (non-verbaal). Op

dat moment maakte de linker con-

trolerende middenvelder Bastian

Schweinsteiger een voorwaartse

loopactie, terwijl de middelste aan-

vallende middenvelder naar de lin-

kerkant trekt waardoor Klose in de

balbaan van Khedira kan komen en

aanspeelbaar is. Conclusie: Hande-

lingen zonder bal waarbij keuzes te

maken hebben met oriëntatie,

waarnemen en verbale/non-verbale

communicatie. Daarnaast is mede

het slagen afhankelijk van de han-

delingen met bal, dus de uitvoering

van de technieken vooractie, ba-

laanname/meename, passing.

Opstelling Duits elftal 1:4:2:3:1

1

De visie van het analyseren en trainen/coachen van de individuele speler op

technisch en tactisch vlak in balbezit is de visie van Lucassen welke stapsgewijs

ingevoerd gaat worden bij de nationale teams. Dit gebeurt ook door middel van

vervolgopleidingen bij de 'regiotrainers' van districtelftallen en de trainers van

de opleidingscentra van de Duitse profclubs. Omdat Lucassen de afgelopen drie

jaar zijn manier van werken succesvol heeft geprojecteerd op verschillende

(jeugd)teams van Bundesligaclubs is hij door de DFB verantwoordelijk gemaakt

voor de toekomstige ontwikkeling van de individuele speler bij de nationale

teams.




Op het moment dat de keeper bij

een opbouw de bal speelt naar de

rechter centrale verdediger moet de-

ze opengedraaid staan. Van daaruit

moet hij de bal vooruitspelen of zelf

naar voren dribbelen. Speelt hij de

bal breed naar de linker centrale

verdediger dan blijft de spelsituatie

hetzelfde en kan de tegenstander

druk zetten. Conclusie: een vaak

voorkomende situatie. Het vrijlopen

(oriënteren naar het benutten en

hebben van ruimte) is belangrijk om

een aanvallende rol als centrale ver-

dediger te kunnen innemen, boven-

dien is dan het waarnemen van ver-

volgopties bij balbezit beter met als

gevolg betere en snellere keuzes.

Als er een breedtepass gespeeld

wordt, is de uitvoering van passen

1

4 3

5

4

essentieel om de eerste linie

van de tegenstander al voor-

bij te komen. Ook de uitvoe-

ring van vrijlopen van de an-

dere centrale verdediger (of

vleugelverdediger) is mede

debet aan het snel naar vo-

ren kunnen handelen. De

handeling zonder bal bete-

kent: lichaam is dynamisch

actief naar voren gericht be-

wegend op de bal van de

voorvoeten. Enerzijds om

een strak ingespeelde bal

meteen naar voren te kun-

nen aannemen, anderzijds

om snel te kunnen reageren

op onverwachte situaties

(zwak ingespeelde bal, hoge

bal of stuiterende bal).

De linkervleugelverdediger dribbelt

aan de zijkant naar voren. Als de

rechtermiddenvelder van de tegen-

stander hem onder druk zet en hij

heeft gezien dat er niemand vrij-

loopt draait hij in één beweging te-

rug, legt hij de bal voor zijn goede

voet en speelt terug naar de linker

centrale verdediger.

Conclusie: Zijn loopactie was goed,

zijn voororiëntatie ook, maar na de

kapbeweging moet de bal in het eer-

ste contact met een drukpass inge-

speeld worden naar de linker cen-

trale verdediger. Deze kan dan snel

het spel verleggen, daardoor wordt

een andere spelsituatie gecreëerd in

een overtal. Een ogenschijnlijk nor-

male handeling in het voetbal, maar

door de uitvoering te perfectioneren

worden keuzes sneller en be-

ter gemaakt. Doordat de spe-

ler namelijk ná de kapbewe-

ging met zijn lichaam recht-

op komt, haalt hij de snel-

heid uit zijn handeling met

als gevolg geen drukpass en

geen snelle vervolgmogelijk-

heid.

Duitsland onder 17Nederland onder 17

2

3



P R O F VO E T BA L

Duitsland onder 16Schotland onder 16

3 4

9

3

4

9

8

De rechter centrale verdediger wint

een kopduel, de linker centrale verde-

diger dekt goed zijn rug en komt in

balbezit. Vanaf dat moment stelt de

rechter centrale verdediger zich pas-

sief op in plaats van dat hij coacht en

zich opnieuw aanbiedt. Conclusie:

Doordat de rechter centrale verdediger

zich niet actief aanspeelbaar maakt

voor de linker centrale verdediger kan

de tegenstander zijn aandacht naar

één kant richten. Actief vrijlopen ná

de verdedigende handeling zou me-

teen dynamiek betekenen.

De afspeelopties zijn groter

waardoor ook het aanvals-

spel van achteruit variabel is.

De herkenning, oriëntatie en

waarneming zijn aandachts-

punten voor de centrale ver-

dediger, daarnaast komt dan

de uitvoering van vrijlopen.

(dynamisch, actief, dus juiste

aanspanning van spieren).

De linker centrale verdediger die zijn

eigen ruimte afgedekt ziet worden

door de spits van de tegenstander

speelt de bal naar de rechter centrale

verdediger die het middenveld in drib-

belt. Op dat moment maakt de linker

controlerende middenvelder zich los

van de tegenstander en maakt zich

vrij. Zijn lichaamshouding (non-ver-

baal contact) geeft aan dat hij inge-

speeld kan worden. De rechter centra-

le verdediger speelt de linker controle-

rende middenvelder in, maar laatstge-

noemde kan geen vervolgactie maken

omdat hij zich niet heeft voorgeoriën-

teerd. Hij neemt de bal met zijn rech-

tervoet aan en staat zo niet openge-

draaid. Conclusie: Nu is ná het inspe-

len van de linker centrale verdediger

de vervolgactie van de rechter centrale

verdediger goed, namelijk meteen in

voorwaartse richting. Tijdens de tem-

podribbel dient hij zich ruimtelijk te

oriënteren om meerdere keuzes te

kunnen maken en uiteindelijk de bes-

te. Nu blijft zijn focus bij de linker

controlerende middenvelder, waar hij

nog een ruimte in voor-

waartse richting kan indrib-

belen (de tegenstander wordt

nog meer gedwongen tot een

actieve verdedigende hande-

ling). De linker controleren-

de middenvelder heeft door

zijn oriëntatie en waarne-

ming van de situatie een

juiste timing van vrijlopen.

Maar, zoals vaker, de bal

wordt niet met een actief dy-

namische houding naar de

aanvallende richting aange-

nomen (of liever nog, meege-

nomen) met als gevolg geen

aanvallende handeling, on-

danks dat de eerste linie van

de tegenstander al omspeeld

is door de voorwaartse han-

deling van de centrale verde-

diger. Het vrijlopen was

goed. Maar tijdens het aan-

bieden, vóórdat er werkelijk

balbezit is, moet voororiënta-

tie plaatsvinden.

4

5



36 37 D e V o e t b a l t r a i n e r 1 8 3 2 0 1 1

CoachenAl deze hierboven

beschreven momen-

ten worden door

Marcel Lucassen

met de trainer en

spelers besproken

en getraind, zowel

individueel als

collectief. Gebie-

dend coachen

als ‘speel snel-

ler’, ‘concen-

treer je’ en

‘maak de goede keuze’ zijn loze kre-

ten. Alles wat een speler doet, moet

wetenschappelijk of voetbalinhoude-

lijk onderbouwd worden. Het gaat er-

om de individuele speler beter te ma-

ken en dus heeft de speler behoefte

aan concrete uitleg. Dit betekent dat

de trainer/coach in detail en concreet

dient te trainen en te coachen weten-

de wat de individuele ontwikkelings-

mogelijkheden van de spelers zijn. Het

maken van een gedetailleerde

analyse van een handeling

maakt ook duidelijk aan spe-

lers wat het gevolg en ver-

volg is of kan zijn. Tevens

geeft het ook het belang

aan van het trainen en oe-

fenen van basis- en gevor-

derde handelingen tot per-

fectie, weliswaar binnen

de individuele (motori-

sche) mogelijkheden. Het

coachen van het maken

van betere en/of snellere

keuzes is een ander as-

pect, dat natuurlijk di-

rect te maken heeft

met de uitvoering van

de handelingen. Her-

kennen van de situ-

atie en daarop me-

teen kunnen

coachen, bevriezen

van het moment of

opnieuw doorspelen maakt het con-

creter.

De rechter centrale verdediger

speelt terug op de keeper met vol-

doende snelheid. Ook de keeper ver-

legt het spel met voldoende snel-

heid naar de linker centrale verdedi-

ger zodat deze het middenveld kan

indribbelen. Op dat moment maakt

de rechter controlerende midden-

velder zich vrij. Hij krijgt de bal aan-

gespeeld. Op dat moment kijkt hij

pas waar hij de bal naar toe kan

spelen, terwijl drie aanvallend inge-

stelde spelers tegelijkertijd allemaal

naar voren rennen. De rechter con-

trolerende middenvelder geeft een

lange pass die balverlies inleidt.

Conclusie: De rechter controlerende

middenvelder blijft met zijn ge-

zichtsveld op de bal gericht, dus hij

ziet maar een beperkte dimensie

van het speelveld. Bovendien biedt

hij zich naar de bal toe aan, onnodig

omdat de bal naar hem toe komt,

dat is de verantwoording van de

Duitsland onder 17Italië onder 17

1

4

3

6

10

11

9

4

3

6

10

7

9

3

passer. De rechter controlerende

middenvelder zal gecoacht moet

worden in voororiënteren, daar-

door zullen vervolghandelingen en

keuzes beter en sneller gemaakt

kunnen worden. Ook de non-ver-

bale communicatie tussen de drie

aanvallende spelers is een trai-

nings- en coachitem.

De linker centrale verdediger speelt

de bal naar rechter centrale verde-

diger. Op dat moment maakt de

rechter controlerende middenvelder

een voorwaartse loopactie en maakt

hij ruimte voor de rechter centrale

verdediger om de middelste aanval-

lende middenvelder in te spelen.

Deze speelt de rechter aanvallende

middenvelder in die al een voor-

waartse loopactie maakt. Deze geeft

een voorzet aan de spits die achter

zijn directe tegenstander staat en

uit zijn rug komt. Conclusie: voor-

oriëntatie goed, snelheid van pas-

sen goed, non-verbale en verbale

communicatie goed. Iedere pass

was vooruit en heeft een eindsta-

tion op perfecte wijze bereikt.

6

7



A - J E U G D

Tim Busschops: “Het voorbereiden van een wedstrijd kent verschillende aspecten, zowel

voor spelers als voor de trainer. Veel verenigingen en trainers gebruiken logischerwijs de

wekelijkse trainingsuren om toe te leven naar de wedstrijd die komen gaat. Waar de eer-

ste trainingen veelal worden gebruikt voor het werken aan algemene doelen of vaardig-

heden, staat de laatste training grotendeels in het teken van de wedstrijd van komend

weekend. Wedstrijdelementen komen aan bod en er wordt getracht de laatste puntjes

op de i te zetten, waarbij het volgens sommige trainers ook noodzakelijk is de boel ‘op

scherp’ te zetten. Tijdens de bespreking op de wedstrijddag zelf worden belangrijke za-

ken nogmaals belicht en gemaakte afspraken en vastgestelde doelen doorgenomen en

waar nodig verduidelijkt. Hiermee komt de gemiddelde wedstrijdvoorbereiding tot een

einde en denkt men klaar te zijn voor de wedstrijd. In een notendop geeft het boven-

staande de wedstrijdvoorbereiding weer, zoals deze door veel trainers gebruikt wordt.

Naar mijn idee is er op dit terrein echter veel meer uit te halen.”

Tim Busschops: “Vervolgens is het zaak iets met deze informatie

te doen, niet alleen tijdens trainingen, maar juist ook tijdens de

wedstrijdbespreking. Afhankelijk van waar ik het accent op leg,

lenen afrond- en partijvormen zich uitstekend voor het inbren-

gen van de komende tegenstander in mijn training. Denk hierbij

aan het spelen tegen twee spitsen, tegen opkomende middenvel-

ders of tegen een ploeg die vanwege opkomende backs zeer

kwetsbaar is in de omschakeling. Aansluitend op de trainingen

en op bovenstaande inleiding, is ook de wedstrijdbespreking

hierbij een dankbaar hulpstuk. Ik begin deze bespreking bijvoor-

beeld met informatie over de tegenstander en bouw van daaruit

verder. Ik vertel hoe de tegenstander speelt en vraag of bespreek

wat dit betekent voor ons eigen team. En ik stel vragen: Wie pakt

wie op? Wat is anders dan dat wij gewend zijn? Waar liggen de

gevaren maar zeker ook, waar liggen de kansen? Ik merk dat dit

allemaal vragen zijn die de spelers na verloop van tijd zelf kun-

nen beantwoorden. Spelers worden geprikkeld om zelf na te den-

ken en oplossingen te zoeken, hetgeen de motivatie ten goede

komt.”

Wedstr i jdvoorbereiding

De prakt i jk

Tim Busschops is al sinds zijnzestiende actief als trainer. Hij isbegonnen bij v.v. Dindua uitEnkhuizen en kwam via ReigerBoys uit Heerhugowaard terechtbij v.v. De Zouaven. Op ditmoment traint hij daar de A1, datuitkomt in de Hoofdklasse.Daarnaast is hij sinds enkele jarenactief als techniektrainer bijvoetbalschool SoccerX, dat opverschillende locaties in NoordHolland techniektrainingenverzorgt. Zelf speelde Busschopsbij v.v. Dindua uit Enkhuizen.

Tim Busschops: “Of je je als trainer nu richt op de ontwik-

keling van het individu of de prioriteit legt bij de team-

prestaties, een bepalende factor in het voetbal is onvermij-

delijk de tegenstander. Hoewel iedereen dit zal beamen,

heeft ervaring mij geleerd dat er maar zeer weinig

(jeugd)trainers zijn die hier, op het praatje in de rust na,

iets mee doen. Een gemiste kans. Door namelijk als trainer

of technische staf informatie in te winnen over de tegen-

stander, voorkom je niet alleen dat je tijdens wedstrijden

voor verrassingen komt te staan, maar ben je als trainer

ook in de gelegenheid om zowel het team als het individu

beter voor te bereiden en daarmee te ontwikkelen. Tijdens

trainingen geef ik al aan hoe tegenstanders spelen en

neem ik dit in bepaalde oefeningen mee. Spelers worden

hierdoor niet alleen voorbereid, maar zijn ook bezig met

het leren herkennen van situaties. Spelers laten merken

dit zeer prettig te vinden en blijken na verloop van tijd

veel sneller in staat om zelf situaties te herkennen en ver-

volgens een oplossing te vinden.”

Tegenstander

Tim Busschops: “Veel trainers vinden het te veel tijd kosten om zich met tegenstanders

bezig te houden. Echter, behalve dat je als trainer in de loop der tijd een netwerk op-

bouwt van collega’s is het, zeker tijdens de voorbereiding, ook goed mogelijk om ver-

schillende tegenstanders aan het werk te zien. Via beide wegen is een schat aan extra

informatie te verzamelen. Voor trainers die in de gelukkige omstandigheid zijn te be-

schikken over een heuse technische staf, is het zelfs gedurende het gehele seizoen mo-

gelijk om via observatie informatie in te winnen. Voor de grote groep die deze mogelijk-

heid niet heeft, bieden de communicatiemiddelen uitkomst.”

Netwerk

38-39_A-jeugd_38-39 09-02-12 08:34 Pagina 38



Doel• verbeteren van het samenwerken tussen aanvallers en midden-

velders tijdens druk zetten (storen) op de helft van de

tegenstander

Organisat ie• het veld is 70 meter lang en 50 meter breed

• voldoende hesjes

• voldoende ballen

• een groot doel

• zes pylonen

Inhoud • 5 tegen 6+K

• aanvallende partij (rood) speelt 2:3

• verdedigende partij (blauw) speelt 1:4:2

• voor de aanvallers: na onderschepping kan er binnen 20 secon-

den gescoord worden

• voor de verdedigers: er kan gescoord worden door de trainer aan

te spelen in het eindvak

CoachingAanvallers

- ‘9 dwing de opbouw een kant op.’

- ‘9 voorkom de dieptebal.’

- ‘7 en 11 kort dekken en voorkom de dieptebal.’

- ‘6 en 8 scherm de passlijn af.’

- ‘6 en 8 dek kort en kantel op het juiste moment.’

Trainingsvorm

1

3

2

4

5

7

9

6 8

68

11

Inzicht

- ‘Probeer het moment van druk zetten te herkennen.’

- ‘Werk samen zodra er druk wordt gezet.’

- ‘Scherm passlijnen af en durf je tegenstander los te laten.’

Communicatie

- ‘Houd de onderlinge afstanden

klein.’

- ‘Coach elkaar.’

Methodiek• pas de veldgrootte aan

• meer of minder mensen bij de

aanvallende of verdedigende

partij

• verdedigende partij het eindvak

in laten dribbelen in plaats van

de trainer aan te spelen

• het terugspelen op de keeper

verbieden

• trainer beweegt in het eindvak,

om aanspelen moeilijker te

maken

Foto

’s:

Pe

ter

Jon

ke

r

38-39_A-jeugd_38-39 09-02-12 08:34 Pagina 39


B - J E U G D

Jos Weerink: “Doordat de samenwerking tussen B1 en B2 nauw is, ontkomen we er niet

aan ook op zaterdagen in dezelfde formatie te spelen. Maar ook hier variëren we, met

name op het middenveld. In B1 spelen we met de punt naar voren. Bij B2 is dat niet

vastgelegd, ook omdat we daar veel doorwisselen om iedereen speeltijd te geven. We

hebben weinig spelers die op 10 kunnen spelen. Met B1 spelen we in een competitie,

waarbij het niveau van de tegenstanders wisselend is. In de beleving ontstaan er dan

bijzondere processen in mijn spelersgroep. Zaken als onderschatting en gemakzucht

komen om de hoek kijken. Tegen zwakkere teams zijn er weinig rouwmomentjes, want

de bal wordt toch snel heroverd. Tegen de sterkere teams is dat anders. Je merkt dat

spelers sneller en langer in die rouwmomenten blijven hangen. Ik laat hen dat dikwijls

gewoon ervaren en kom er later bij hen op terug. Het nadeel van spelen tegen zwakke-

re tegenstanders is dat de scherpte ontbreekt. Balletjes over een meter of vijf gaan al

verkeerd. Het is een proces waar je als trainer erg druk mee bent.”

Jos Weerink: “Er is nog een reden waarom we drie trainers bij de B-selectie hebben. Om

een goede doorstroming naar elk seniorenelftal te kunnen garanderen, zul je met name

flink moeten inzetten op de B-junioren. Het is een leeftijdsgroep die eenvoudig andere

keuzes maakt. We willen dat spelers betrokken blijven bij het voetbalspel en proberen

uitstroom tegen te gaan. Om te komen tot een goede indeling van B1 en B2 zijn we dan

ook erg zorgvuldig te werk gegaan. Gesprekken met trainers van de C, het spelen van

selectiewedstrijden en het veelvuldig bekijken van spelers resulteerde in een indeling,

die eigenlijk al voor het grootste gedeelte in maart of april van het vorige seizoen is

rondgemaakt. En spelers van deze leeftijdsgroep kunnen meestal ook zelf wel inzien in

welk team ze het beste op hun plek zitten. De indeling geschiedt niet op basis van leef-

tijd, maar op basis van kwaliteit.”

Jos Weerink doorliep dejeugdopleiding van vv Raptim inCoevorden en speelt er aljarenlang in diverseseniorenteams. De laatste vijfjaar speelt hij ook nog in de zaal,bij stadgenoot Germanicus. Alsjeugdtrainer begon Weerink bijde D1 en stond vervolgens ook bijde C1, A1 en dit jaar bij de B1 aanhet roer. Weerink werkt en woontin Coevorden.

Competi t ie

Doorstroom

Jos Weerink: “Samen met Peter Ekkelenkamp train ik de B1, maar we assisteren ook

veel bij B2 dat getraind wordt door Henk Guttink. In totaal hebben we zo’n dertig B-

spelers. Doordat we met drie trainers verantwoordelijk zijn voor deze twee groepen,

kennen we alle B-junioren door en door. Dit heeft tal van voordelen. Elke speler weet

zich gezien en krijgt veel aandacht. Bovendien is het voor de spelers die aan het begin

van het seizoen bij B2 zijn ingedeeld een extra motivatie om goed te trainen, omdat ze

dan mee kunnen spelen met B1. Daar komt nog eens bij dat we met B1 en B2 op dins-

dagen en donderdagen trainen, naast elkaar. Er is met trainers onderling dus veel over-

leg. We geven in principe ook dezelfde trainingsvormen, waarbij wel gezegd moet wor-

den dat we in de methodiek variëren. Bij positiespelletjes kun je bij een B1 soms vol-

staan met twee keer raken, waar dat bij B2 nog vrij spel is. Het is belangrijk dat je de

stof aanpast aan het niveau van de spelers.”

Samen

De VoetbalTrainerVOLG

Jos Weerink: “De B-selectie is een

rustige groep. Dat is niet altijd een

voordeel. Want in wedstrijden

waar het er echt om gaat, merk ik

nog wel eens dat we een win-

naarsmentaliteit missen. Als trai-

ner is het lastig dat er echt in te

krijgen. Er zijn weinig conflicten

in het team en de sfeer is goed.

Aan het begin van het seizoen

maken we afspraken over bijvoor-

beeld te laat komen, of trainen in

een lange broek vanaf november.

Het feit dat we op disciplinair ge-

bied weinig problemen hebben,

zegt misschien ook wel iets over

het karakter van de jongens. We

willen graag naar de Hoofdklasse

promoveren en om dat te berei-

ken willen we bij de eerste vier

eindigen. We zijn in dat geval so-

wieso zeker van een periode. In

de winterstop staan we derde in

de eerste klasse, dus we zijn op de

goede weg.”

Discipl ine

40-41_B-jeugd_40-41 09-02-12 08:35 Pagina 40


Trainingsvorm


Doel• verbeteren van het aanbieden van de middenvelders, op het

moment dat de verdedigers balbezit hebben

Organisat ie• het veld is 50 meter breed en 70 meter lang

• 10 ballen

• groot doel

• 2 kleine doeltjes

• 6 pylonen

• 6 tot 8 rode hesjes

• het veld is verdeeld in twee vakken (aanvalsvak en

verdedigingsvak), die gescheiden zijn door een (denkbeeldige)

lijn

Inhoud• het te coachen team speelt 1:4:3

• de tegenpartij speelt 3:3

• het viertal probeert na een opbouw de middenvelders in te

spelen en te scoren op de kleine doeltjes

• de spitsen en middenvelders van de tegenpartij proberen de bal

af te pakken en te scoren op het grote doel

• als er gescoord is of de bal uit het spel is gegaan, wordt er

gestart bij de keeper

• opbouwers mogen de bal niet over de lijn dribbelen, maar moeten

een middenvelder aanspelen. Als de middenvelder aangespeeld

wordt, mag één opbouwer bijsluiten om 4:3 uit te spelen

Foto

’s:

De

nn

is K

ok

CoachingAanvallend

- ‘Maak het veld groot.’

- ‘Speel elkaar op het juiste been in.’

- ‘Probeer alvast diep te kijken, voordat je de bal hebt gekregen.’

- ‘Kies het juiste moment om een aanvaller in te spelen.’

- ‘Middenvelders kom los van je verdedigers, maak een

vooractie.’

- ‘Vraag om de bal, laat je horen.’

Verdedigend

- ‘Kies het juiste moment om druk te zetten.’

- ‘Werk samen om de bal af te pakken.’

- ‘Durf je tegenstander los te laten.’

Methodiek• variëren met de aantallen

• het veld groter of kleiner maken

• variëren met het aantal spelers dat over mag stappen naar

een ander vak

• de aanvallende partij maximaal twee of drie keer laten raken

10

7

9

4

5

8

6

3

8

2

610

11

1

1

40 41

40-41_B-jeugd_40-41 09-02-12 08:35 Pagina 41


C - J E U G D

Robert Peterman: “Binnen onze trainingsvormen streven wij naar oefeningen met veel keuzevrijheid. Ook in simpe-

le aanvalsvormen (afwerkvormen) moeten er keuzemogelijkheden zijn. Dezelfde keuzemogelijkheden komen ver-

volgens terug in meer complexe vormen zoals aanval-verdedigingsvormen en partijvormen. We proberen de spe-

lers tijdens trainingen zo veel mogelijk in de (wedstrijdgerichte) situatie te brengen die we op dat moment willen

trainen. In de vormen geven wij de spelers meerdere opties. Tijdens de voorbespreking van een wedstrijd komen

we altijd terug op de verschillende opties die we hebben om een tegenstander te bespelen. In de wedstrijd moeten

de spelers proberen zelf die situaties te herkennen. Eerst krijgen ze zelf de mogelijkheid die te herkennen. Lukt dit

niet, dan proberen wij door onze coaching de situatie herkenbaar te maken. Als de speler de situatie leert herken-

nen tijdens een training, dan kan hij ook in de wedstrijd zijn keuze maken. Langs de lijn coachen we dan ook vrij-

wel alleen op situaties en de keuzes die reeds besproken zijn. Tijdens trainingen merk je dat, als een speler voor

het eerst in bepaalde situaties komt, het hem tijd kost om een keuze te maken uit de aangeboden opties. Wat de

juiste keuze is hangt van meerdere factoren af. De speler neemt de situatie waar, moet dan eerst denken over de

keuze die hij wil maken en handelt vervolgens. Als spe lers zeer

frequent in die situatie zijn gekomen ontstaan automatismen:

ze nemen de situatie waar en handelen meteen (zie kader 2). Ze

weten zonder na te hoeven denken wat op dat moment de juis-

te keuze is. De vormen moeten dan ook zo gekozen zijn dat een

speler vaak in de gewenste situatie komt.”

Robert Peterman: “Als trainers werken wij proces-

gericht. Binnen procesgericht werken sturen wij

als trainers aan op eigen keuzes. Spelers mogen

hierbinnen dus eerst ook 'foute' keuzes maken.

Dit in tegenstelling tot resultaatgericht werken

(zie schema), waarbij de trainer probeert foute

keuzes te voorkomen. Wij zien dat door spelers de

mogelijkheid te geven eigen keuzes te maken, ze

in verschillende situaties sneller de juiste keuze

maken. Deze ontwikkeling maakt de spelers flexi-

beler. Met resultaatgericht werken leg je de ‘goede’

beslissing op. Dit levert op de korte termijn wel-

licht resultaten op, maar op de lange termijn zul-

len spelers rigide worden en hierdoor in nieuwe

situaties minder goed kunnen handelen.”

Keuzes maken

Procesgericht

Robert Peterman (C1, foto) enEmiel Pluimers (C2) werken alstrainers van de twee Cselectiesvan Excelsior'31 nauw met elkaarsamen. Pluimers heeft als spelerde jeugdopleiding vanExcelsior'31 doorlopen en is erreeds negen jaren werkzaam alsjeugdtrainer. Peterman komt alsspeler en jeugdtrainer van svCupa. Beide trainers beschikkenover het diploma TC2 en hebbenzowel D, C, B en Ateamsgetraind. Peterman isonderwijzer in het VMBO.Pluimers is PsychomotorischTherapeut.


Emiel Pluimers: “Excelsior’31 is

steeds aan het kijken hoe het

de jeugdopleiding kan verbete-

ren. Een onderdeel hierin is de

visie om spelers zo breed moge-

lijk te scholen. De jeugdspelers

krijgen daarom loopscholing,

techniektraining en krachten

stabiliteitsoefeningen in een re-

guliere voetbalweek. Een recen-

te ontwikkeling is het werken

met ‘jaargroepen’. Bij de F- en

de E-jeugd wordt dit al gedaan

en dit seizoen is het voor de C-

selectie een pilot. De C1 bestaat

dit seizoen grotendeels uit

tweedejaars en de C2 uit eerste-

jaars. Dit doen we om spelers

nog meer op hun eigen niveau

te laten voetballen. De conse-

quentie hiervan is dat de C2 in

de competitie het fysiek veelal

af zal moeten leggen. Daarente-

gen maken ze tactisch en men-

taal wel grotere sprongen dan

normaal.”

Organisatie

Procesgericht Resultaatgericht

Eigen keuzemogelijkheidlaten zien

Foute keuzes voorkomen(opgelegde beslissing)

Geen eigen inzicht

Wedstrijdresultaat

Rigide spelerFlexibele speler

Ontwikkeling

Inzicht is veelal blijvend

doen tijdwinst

denken doen

waarnemen

waarnemen

wordt

42-43_C-jeugd_42-43 09-02-12 08:50 Pagina 42


Trainingsvorm


Doel•verbeteren van de samenwerking tussen middenvelders

en spitsen bij het aanvallen door het centrum

Organisat ie•het veld is 40 meter lang en 50 meter breed

•de buitenspellijn ligt op 25 meter

•de ballen liggen bij het lege doel

• voldoende hesjes, ballen en pylonen

Inhoud•6 tegen 5 + keeper

•het zestal start steeds met bal vanaf het lege doel

•het zestal scoort op het doel met keeper

•de tegenpartij scoort op het lege doel

Coaching- ‘Maak de passlijn naar de spits open.’

- ‘Gebruik/ervaar de verschillende opties vanuit

de aanvalsvorm (afwerkvorm)’

- ‘Gebruik zowel rechts als links.’

- ‘Speel strak in en ook aan de juiste kant.’

- ‘Kies het juiste moment om vrij te komen.’

- ‘Voor de opbouwers, druk de ruimte voor je niet dicht.’

Methodiek•het vijftal meer vooruit laten verdedigen (de buitenspellijn

opschuiven)

• een extra centrale verdediger bij vijftal

• overgaan naar partijvorm (van 6:5 + keeper naar 6:6 + twee

keepers)

2

10

9

8

11

10

2 5

1 6

3

8

1

7

3

Foto

’s:

ww

w.e

xce

lsio

r31

.nl

42-43_C-jeugd_42-43 09-02-12 08:50 Pagina 43

Daniel de Lange is al bijna twintigjaar trainer, waarvan de laatstenegen jaar bij De Graafschap. Natwee jaar de D2 te hebbengetraind, heeft hij sinds vijf jaarde D1 onder zijn hoede. Hij speeltmet dat team op het hoogsteniveau in Nederland. De Lange isin het bezit van het diploma TC2en heeft de cursus TC1 op deplanning staan. In het dagelijksleven werkt hij als adviseurmarketingcommuncatie inAalten.


D - J E U G D

Daniel de Lange: “We trainen met de D1 vier keer

per week. Daarbij sta ik vaak met andere trainers op

het veld om in kleine groepjes heel gericht te kun-

nen werken. Zo hebben we een techniektrainer, een

keeperstrainer en een spitsentrainer in dienst waar

alle trainers veel gebruik van maken. Eerste-elftal-

speler Jochem Jansen assisteert regelmatig bij de

trainingen. Zijn kennis en ervaring zijn erg interes-

sant om te gebruiken bij de jeugdspelers. Een be-

langrijk onderdeel van de trainingen zijn de coördi-

natie- en stabiliteitsvormen. Drie keer per week la-

ten we dat in de warming-up terugkomen, zowel

statisch als dynamisch en waar mogelijk met bal.

Elementen die onder andere aan bod komen zijn

rompstabiliteit, lenigheid, reactiesnelheid, voeten-

werk en wendbaarheid. We weten dat bij de coördi-

natie de meeste winst te behalen valt bij de jongste

jeugd. Vandaar dat we er in de onderbouw direct

mee beginnen en stapsgewijs uitbouwen richting de

A1 en het eerste elftal. Met een goede beheersing

van het lichaam is het veel makkelijker de bal opti-

maal te controleren, waardoor er zo optimaal moge-

lijk gepresteerd wordt.”

Trainingen


Daniel de Lange: “Onze spelers maken lange dagen en het is dan ook

niet vreemd dat ze wel eens moe zijn. Spelers worden om 7.00 uur op-

gehaald en met busjes naar het jeugdcomplex gebracht. Vervolgens

gaan ze per fiets naar school. Tussen 16.00 en 17.30 uur wordt er ge-

traind en om 19.00 uur worden de spelers weer thuisgebracht. Dit ge-

beurt dagelijks, met uitzondering van de donderdag. De wedstrijd op de

zaterdag is door het hoge niveau waarop we spelen dikwijls een eind

rijden, naar bijvoorbeeld Groningen of Leeuwarden. Ik probeer op

individueel niveau heel preventief te handelen. Ik merk dat het werkt.

We hebben weinig blessures en de jongens komen altijd met plezier

naar de training. Ik heb liever dat ze drie keer op kwalitatief hoog

niveau trainen en goede wedstrijden spelen, dan vier keer minder goed

trainen en zaterdags te vermoeid de wedstrijden ingaan. Zelf probeer ik

signalen op te vangen van vermoeide spelers, maar leg de verantwoor-

delijkheid ook bij henzelf. Spelertjes van 12 jaar willen natuurlijk altijd

heel graag voetballen, maar begrijpen inmiddels steeds beter wat ik met

deze werkwijze bedoel. Ze moeten zuinig zijn op zichzelf. Natuurlijk pas

ik ook de intensiteit in de training aan om overbelasting tegen te gaan.

Naast deze maatregelen meet de medische afdeling iedere eerste week

van de maand het gewicht en de lengte van iedere speler. Als een

speler meer dan een centimeter is gegroeid, traint hij automatisch één

keer minder in de week mee. Ook deze preventieve maatregel werkt

positief.”

Belasting

Daniel de Lange: “Zoals in ons jeugdbeleidsplan is beschreven spelen bij De Graafschap

alle jeugdteams in een 1:4:3:3 formatie, waarbij trainers kunnen variëren met hun bezet-

ting op het middenveld. Bij de D1 ligt de nadruk bij balbezit tot nu toe op het laten indrib-

belen van achteruit door een verdediger, om een overtal op het middenveld te creëren.

Welke verdediger indribbelt, is niet belangrijk. Het gaat erom dat ze het moment van in-

dribbelen herkennen. De progressie is enorm. Mede doordat de samenwerking met de

middenvelders steeds beter verloopt, is het vertrouwen gegroeid. In het begin gebruikte ik

vaak een passen trapvorm zonder weerstand om situaties herkenbaar te maken. Nu het

steeds beter gaat, heb ik dat verder uitgebouwd in positiespel en partijspel met volledige

weerstand. Voorin probeer ik de aanvallers te stimuleren de juiste keuzes te maken:

acties, dribbels, combinaties zoeken of uithalen. Door kleine aanvalsvormen met de tegen-

stander kort of juist op afstand dekkend, moeten ze dat zelf ervaren. De middenvelders

betrek ik daar altijd bij. Zij moeten hun passing daar natuurlijk ook weer op leren af te

stemmen.”

Speelwijze

44-45_D-jeugd_44-45 09-02-12 08:36 Pagina 44


Trainingsvorm


Doel• verbeteren van het indribbelen van het centrale duo, in samen-

werking met de middenvelders om zo tot een aanval te komen

Organisat ie• het veld is 60 meter lang en 50 meter breed

• voldoende ballen en hesjes

• twee grote doelen

• twee afgezette hoeken

Inhoud• 9:9 inclusief twee keepers

• de formaties zijn 1:4:3:1 tegen 1:2:3:3

• de aanval start bij de keeper van het centrale duo

CoachingTechniek

- ‘Speel in op het goede been.’

- ‘Neem de bal voor je aan, zodat je snel door kunt passen en

dribbelen.’

- ‘Dribbel in op tempo, maar blijf medespelers en tegenstander

zien.’

Taktiek

- ‘Beweeg op het juiste moment weg van de tegenstander.’

- ‘Wees aanspeelbaar door goed positie te kiezen.’

- ‘Maak een tegenactie om vrij te komen.’

- ‘Dribbel in als je de ruimte hebt.’

Communicatie

- ‘Dribbel in als je de ruimte hebt.’

- ‘Coach elkaar nadat je hebt ingespeeld.’

- ‘Heb oogcontact voordat je de bal inspeelt.’

45

79

3

11

32

1

8

4

610810

9

1

6

44-45_D-jeugd_44-45 09-02-12 08:37 Pagina 45

Summercamp Heinois hét adres voor geslaagde seizoenouverture of -afsluiting!

Summercamp Heino is met 1000 bedden niet alleen het grootste Summercamp, maar dankzij de vele faciliteitenook het leukste! Nabij Zwolle ligt het 15 hectare grote terrein midden in een bosrijke omgeving. Een bioscoop,disco, sporthal, zwembad én volop mogelijkheden tot outdoor activiteiten zoals de Challenge Run, klimmen, ka-noën enzovoorts. Het maakt Summercamp Heino tot hét adres voor een geslaagde seizoenafsluiting of als team-buildingsplek in de voorbereiding. Talloze jeugdteams hebben de weg naar Heino de afgelopen jaren al veelvuldigweten te vinden.

85.000 overnachtingen

Veel jeugdtrainers en TC mensen bij clubs uit heel Europa zijninmiddels bekend met de vele mogelijkheden die Summer-camp Heino al 50 jaar te bieden heeft. Jaarlijks strijken ruimhonderdvijftig jeugdteams neer in de bosrijke omgeving vanHeino. Voetbalkampen, schoolkampen, weekenduitjes enteambuildingsactiviteiten zorgen ervoor, dat SummercampHeino per jaar goed is voor ruim 85.000 overnachtingen!

Internationaal jeugdtoernooi

Altijd al willen schitteren op een internationaal jeugdtoernooi?Summercamp Heino biedt clubs daar vier keer per jaar de kanstoe! In samenwerking met Euro-Sportring worden jaarlijks vierinternationale voetbaltoernooien gehouden in de regio Heino.Euro-Sportring organiseert de toernooien en SummercampHeino zorgt voor onderdak, maaltijden en vermaak.Summercamp Heino heeft meerdere huizen voor diversegroepsgroottes. Iedere groep krijgt een eigen huis met dag-verblijf, kleine keuken, douches, toiletten en meerdere slaap-kamers.

Voetbalkamp

Voor clubs die niet persé aan een toernooi willen deelnemen,

maar wel op zoek zijn naar een extra bindende factor voorhun spelertjes, dan is Summercamp Heino uitermate geschiktvoor een geslaagd voetbalkamp voor de C-D-E-F Jeugd. Een groot oefenveld direct voor je deur of bij slecht weer desporthal in. Wat wil een trainer nog meer wensen? Wel alsteam er even uit, maar niet constant voetballen? Ook dat kanprobleemloos met de vele andere recreatiemogelijkheden.Een compleet voetbalkamp van vrijdagavond tot zondagmid-dag is al te boeken voor maar € 54.20 p.p. Dit is inclusief ge-bruik van de faciliteiten en 5 maaltijden, geserveerd inbuffetvorm in ons restaurant + toeristenbelasting (Meer infoop www.heino.nl).

Challenge run of kampioensbus winnen?

Wie een bezoek brengt aan de website www.heino.nl vindtdaarop een speciale quiz. Door het beantwoorden van de vra-gen ding je direct mee naar twee prachtige prijzen. De eersteprijs is een volledig verzorgde dag Challenge Run voor hetcomplete team. Spelertjes kunnen zich dan uitleven op eenaantal sportieve attracties ter land, ter zee en in de lucht. De tweede prijs is één dag gebruik maken van een cabriobus(www.CabrioBus.nl) voor een teamuitje, uitwedstrijd of kampioenshuldiging! Dus snel naar de site en quizzen maar!

Advertorial

Summercamp Heino | Schaarshoekweg 1 | 8131 RE Wijhe | 0572 – 393 049 | [email protected]

46_SummercampHeino-adv:46 07-02-12 10:17 Pagina 46


Vrijdag 18 mei in Zwolle

TRAINERSCONGRES 2012

Met onder meer: demonstratietrainingen en de uitreiking van de Rinus Michels Awards

Noteer 18 mei alvast in uw agenda. Voor programma en inschrijving: houd de website www.devoetbaltrainer.nl of www.trainerscongres.nlgoed in de gaten.

Nederlands Trainerscongres 2012

47_RMA_47 09-02-12 08:37 Pagina 47


Tegenwoordig beschikt bijna elke

voetbalvereniging in Nederland wel

over tenminste één kunstgrasveld ter-

wijl ook de stadions van verschillende

betaald-voetbalverenigingen zijn voor-

zien van een kunstgrasveld. Voor veel

amateurverenigingen is het een ideale

oplossing om het nijpende capaci-

teitsgebrek op te vangen terwijl sta-

dioneigenaren in de gelegenheid wor-

den gesteld om meer inkomsten te

genereren nu ze beschikken over een

veld dat minder onderhoud vergt en

dat minder kwetsbaar is, waardoor

het vaker gebruikt kan worden voor

concerten of evenementen. Van de

trainer, op zowel amateur- als profes-

sioneel niveau, wordt doorgaans ver-

wacht dat hij de bijkomende conse-

quenties voor het spel en gebruik zal

accepteren. Hoe kan hij kunstgras in

het voordeel van zijn team gebruiken?

Veranderd spel?De kunstgrasindustrie is er zonder

twijfel in geslaagd met oplossingen te

komen die lijken op perfecte natuur-

grasvelden en waarop de bal zich, min

of meer, hetzelfde gedraagt. “Voor

keepers is het juist ideaal omdat het

gedrag van de bal beter voorspelbaar

is,” zegt Frans Hoek, Nederlands be-

kendste keeperstrainer. Volgens Hoek

hoeven keepers niet langer bevreesd te

zijn voor incidenten zoals het befaam-

de polletjesincident van Hans van

Breukelen. Daar staat tegenover dat

spitsen ook niet langer kunnen pro-

fiteren van ballen die doodvallen in de

modder, zoals Johan Cruijff incalcu-

leerde bij een voorzet die hij eens gaf.

Die voorspelbaarheid heeft het spel

echter wel veranderd. “Aanvallend in-

gestelde teams hebben een voordeel

op kunstgras omdat de balcirculatie

sneller is. Teams die gewend zijn aan

het spelen op kunstgras spelen de bal

sneller en vaker rond. De afstand

waarover dit gebeurt, is echter niet an-

ders dan op natuurgras. Dat neemt

niet weg dat op kunstgras teams juist

compacter spelen”, merkt Blake Woos-

ter op.

Tekst: Guy Oldenkotte

Doe je voordeel

met kunstgrasTrainers zijn zelden betrokken bij de besluitvorming omtrent

de keuze voor een kunstgras voetbalveld. Hoewel het de

kunstgrasindustrie is gelukt om producten te ontwikkelen die

de kenmerken van natuurgras bijna weten te evenaren kent

kunstgras nog altijd enkele bijzondere eigenschappen. Het

herkennen van deze eigenschappen kan trainers en hun elftal

len een strategisch voordeel opleveren.

Herken de eigenschappen

K U N S T G R A S

Tijdens het WK

voor U17 in Peru

in 2005 werden

alle wedstrijden

op kunstgras ge

speeld. Veel van

de spelers van

toen vormen nu

de basis van na

tionale elftallen.

Tip 1Train de

balcirculatie

Spelers klagen

nog wel eens

dat ze op

kunstgras min

der grip heb

ben dan op ge

woon gras.

48-51_Kunstgras_48-51 09-02-12 08:38 Pagina 48


Wooster analyseerde in opdracht van

FIFA gedurende verschillende jaren

wedstrijden op natuur- en kunstgras.

Het onderzoek van Wooster richtte

zich daarbij op wedstrijden in natio-

nale competities alsmede de Cham-

pions League en zelfs wedstrijden tij-

dens wereldkampioenschappen voor

jeugdteams.

Blake Wooster: “De condities op een

kunstgrasveld zijn overal hetzelfde

waardoor de balstuit en balrol worden

gegarandeerd. Als je dat weet en

daarop traint dan kun je daar dus

voordeel mee boeken.” Tijdens zijn

onderzoek legde Wooster alle acties

vast door middel van speciale came-

ra’s en software. “Teams met ervaring

op kunstgras schieten vaker op doel.

Het aantal goals dat ze scoren is ook

hoger, ongeacht de ondergrond waar

ze op spelen. Uiteindelijk komt het

neer op vertrouwen en voorspelbaar-

heid; je weet hoe de bal reageert en

durft ernaar te handelen.”

BlessuresVooral de oudere generatie kan zich

nog levendig de lelijke blessures herin-

neren die spelers opliepen tijdens de

eerste testen met voetballen op kunst-

gras. Enthousiast door het succes in

hockey besloten verschillende clubs in

het Engelse betaald voetbal midden ja-

ren tachtig om ook over te stappen op

kunstgras. De destijds beschikbare op-

lossing bleek echter minder geschikt

voor voetbal. Menige speler liep daar-

door lelijke brand- en schaafwonden

op op de zandingestrooide velden die

destijds voornamelijk werden gebruikt.

Pas met de introductie van de langve-

zelige en open-kunstgrasconstructies

midden jaren negentig kreeg voetbal

pas echt zijn eigen product. Ondanks

de verbeterde kwaliteit van kunstgras

bleef vrees voor blessures lange tijd de

reden om aanschaf van kunstgras te

heroverwegen. “Hoewel het argument

van vrees voor blessures als gevolg van

slidings altijd en overal ter sprake is

geweest laten de cijfers zien dat spe-

lers juist op kunstgras meer slidings

maken dan op natuurgras,” zegt Woos-

ter, die verder opmerkt dat de cijfers

uit Nederland enigszins afwijken van

het internationale beeld. “In Nederland

was het verschil tussen het aantal sli-

dings op kunst- of natuurgras overi-

gens minimaal.”

Slidings leveren dus op de huidige ge-

neratie kunstgras niet meer blessures

op dan op natuurgras. Bovendien zou-

den spelers minder kans hebben op

ernstig hersenletsel wanneer ze spelen

op kunstgras. Dat beweert althans de

bond die verantwoordelijk is voor

voetbal op scholen in de Verenigde

Staten, de NCAA. Volgens deze bond is

dat te danken aan de veelvuldige toe-

passing van shockpads in kunstgras-

Kwali te i tsnormenSinds januari 2010 zijn alleen de FIFA One-Star en

FIFA Two-Star kwaliteitseisen nog van belang voor

kunstgras voetbalvelden in Nederland. De eigen va-

riant die de KNVB tot dan toe hanteerde als aan-

vulling, is sinds die datum geharmoniseerd met de

eisen van FIFA.

Velden die gebruikt worden in de hoogste klasses

en het betaald voetbal moeten voldoen aan de FIFA

Two-Star eisen. Voor de breedtesport volstaat de

One-Star norm. Velden moeten regelmatig worden

getest en daarbij voldoen aan minimale eisen voor

onder meer de balrol, balstuit en schokabsorptie.

FIFA is momenteel druk bezig het FIFA One-Star en

FIFA Two-Star programma te evalueren en ver-

wacht, op basis van de resultaten, later dit jaar en-

kele wijzigingen door te voeren. De (her)introductie

van onder meer een norm voor de hoeveelheid

energie die een veld mag teruggeven is daarbij aan-

nemelijk.

Informatie over en een update van de normen en

eisen waaraan een kunstgrasveld moet voldoen,

kan men vinden in de sectie 'pitch and equipment'

op de website van FIFA.

Tip 2Schiet vaker

op doel


velden. Tot voor kort werden die met

name toegepast in kunstgras voor

American Football. “Kunstgrasvelden

hebben een sporttechnische laag. Die

draagt met name bij aan de verbete-

ring van de schokabsorptie en energie-

restitutie. Shockpads zijn een oplossing

voor die sporttechnische lagen. Zij spe-

len een belangrijke rol bij het behalen

van de juiste veerkracht uit een veld”,

zegt Frenk Stoop namens de werkgroep

Shockpads van de European Synthetic

Turf Organisation, een non-profit orga-

nisatie waarin de kunstgrasindustrie

zich heeft verzameld.

Dr. Jan Ekstrand werkt al jaren als me-

disch consulent voor onderzoek naar

kunstgras vanuit de UEFA en publi-

ceerde in 2006 nog de resultaten van

een omvangrijke studie naar mogelij-

ke blessures op kunstgras. “Toepassing

van shockpads heeft nog een ander

aanvullend effect. Op velden met een

shockpad wordt de energie die spelers

op het veld uitoefenen in horizontale

richting afgevoerd terwijl dit op vel-

den zonder shockpad juist in verticale

richting gebeurt. Dat laatste draagt bij

aan verhoogde irritatie van de pezen

en eerdere gevoelens van vermoeid-

heid omdat de energie van bijvoor-

beeld een sprong eerst in de grond

gaat, daar terugveert en uiteindelijk

een resonantie in de spieren veroor-

zaakt die deze niet gewend zijn. Het

lijkt er dus op dat spelers op velden

met shockpads ook een beter uithou-

dingsvermogen en minder last van

geïrriteerde spieren hebben.” Een van

zijn verdere conclusies was dat het

aantal blessures niet toenam dankzij

kunstgras maar dat de aard van de

blessures wel anders was. “Tot voor

kort klaagden spelers nog wel eens

over spieren die het gehele seizoen

geïrriteerd waren. We zijn tot de con-

clusie gekomen dat dit werd veroor-

zaakt doordat ze regelmatig moesten

wisselen van ondergrond; gedurende

de week trainden ze op kunstgras en

in de weekenden speelden ze op na-

tuurgras. Die wisselende hard- en

zachtheid van de grond bleek iets

waar de spieren zich moeilijk aan

konden aanpassen. Tegenwoordig is

de kwaliteit van de kunstgrassyste-

men echter dermate dat die verschil-

len kleiner zijn geworden.” Onderzoe-

ken van onder meer Thomas Alleguer

in 2008 tonen aan de de absorberende

kwaliteiten van kunstgras met shock-

pads tegenwoordig sterk overeenko-

men met die van natuurgras.

Het gebruik van shockpads begint ook

in Nederlands steeds meer gemeen-

goed te worden. De kunstgrasindustrie

is tot de conclusie gekomen dat, dank-

zij toepassing van een shockpad,

kunstgrasvelden veiliger zijn en lan-

ger aan de sporttechnische eisen vol-

doen. Bovendien maakt toepassing

van een shockpad het mogelijk om

een dunne laag alternatief instrooima-

teriaal te gebruiken dat milieuvrien-

delijker is zonder dat de prijs van een

kunstgrasveld aanzienlijk hoger

wordt. “Dankzij de gezamelijke elasti-

sche waardes van de shockpad en het

instrooimateriaal voldoet een veld aan

de sporttechnische eisen die worden

gesteld,” zegt Patrick Balemans na-

mens de KNVB. Het idee lijkt een win-

win situatie die veel gemeentes posi-

tief stemt. Een beter veld dat minder

weerstand oproept in de gemeen-

schap. Maar Balemans heeft zo z’n

twijfels. “Het lijkt er op dat die rubber-

laag nu zo dun wordt dat de speler

niet langer kan profiteren van de

veerkracht van het rubber omdat de

noppen niet meer in het rubber staan,

maar meer op de laag zand die onder

het rubber zit.” De laag zand van zo’n

2 centimeter is nodig om te voorko-

men dat de mat gaat verschuiven bij

een sliding. “Spelers hebben daarom

het gevoel dat ze spelen op beton.” De

keuze voor een dergelijke oplossing is

daarom niet altijd in het belang van

de speler of trainer. “We hebben daar-

om besloten om dit te gaan onderzoe-

ken we hopen medio 2012 de eerste

resultaten te kunnen presenteren.”

Schoenkeuze De keuze van de juiste schoenen is


K U N S T G R A S

Doorsnede van een kunstgrasveld voor

voetbal. Van boven naar onder:

kunstgras

rubber infill laag (zwarte laag)

zandlaag (gele laag, bestemd om te

voorkomen dat een mat gaat schuiven

of 'opvouwen')

shockpad (gitzwart, in dit geval is het

een asfaltlaag)

onderbouw (bestemd om het water

goed af te voeren)

De diverse partijen voeren veel testen en onderzoeken uit om de kwaliteit van

kunstgras verder te verbeteren.



erg belangrijk voor voetbal op kunst-

gras. In 2005 merkte Jules van der

Veen van het Sportmedisch Centrum

Papendal al op dat voetballers vaker

te kampen hadden met blessures aan

voeten en enkels vanwege kunstgras.

De fysiotherapeut was van mening

dat dit kwam doordat hun schoeisel

geen rekening hield met de eigen-

schappen van een veld. Een van de

adviezen van Van der Veen destijds

was om een maatje groter te nemen

voor het spelen op kunstgras. Omdat

kunstgras warmte reflecteert in plaats

van absorbeert zoals natuurgras, is de

temperatuur op een kunstgras voet-

balveld altijd een paar graden hoger.

Van der Veen was van mening dat

voeten daardoor sneller zouden zwel-

len en uiteindelijk zouden gaan knel-

len in de schoenen. Meer recent heb-

ben Tyas Kastelijn en Matthieu Claus,

onderzoekers aan de Faculteit Ge-

neeskunde en Gezondheidsweten-

schappen van de opleiding Lichame-

lijke Opvoeding en Bewegingsweten-

schappen van de Universiteit in Gent,

onderzoek verricht naar de biomecha-

nische interactie tussen speler en

kunstgras. Het onderzoek werd uitge-

voerd met verscheidene schoensoor-

ten. Hoewel het onderzoek zich be-

perkte tot schoenen van één leveran-

cier trokken Kastelijn en Claus de

conclusie dat schoenen die speciaal

ontwikkeld zijn voor kunstgras ook

daadwerkelijk een meerwaarde heb-

ben. Het probleem is echter dat spe-

lers zich vaak laten inspireren door

hun idolen bij de keuze van hun

schoeisel, een keuze die niet altijd in

het voordeel van de speler werkt.

Derde Generat ie Kunstgras voor voetbal wordt doorgaans Derde Generatie Kunstgras genoemd

omdat de langvezelige mat met instrooimateriaal de derde soort kunstgras

was die de kunstgrasindustrie introduceerde na aanvankelijk twee verschil-

lende oplossingen te hebben ontwikkeld voor honkbal en hockey. Vanwege

de toepassing van instrooimateriaal tussen de vezels wordt kunstgras voor

voetbal ookwel ‘rubberingestrooid’ kunstgras genoemd. Dankzij de open

structuur en de langere vezels hebben voetballers op dit soort kunstgras

meer grip en kunnen ze betere slidings maken.

Voor de breedtesport wordt doorgaans gekozen voor een instrooimateriaal

dat bestaat uit een combinatie van zand en vermalen autobandenrubber.

Omdat de prijs doorgaans leidend is bij de keuze voor een kunstgrasveld is

dit goedkope instrooimateriaal daarom vaak de meest betaalbare oplossing.

Voor kunstgras voetbalvelden in stadions of sporthallen maakt men door-

gaans gebruik van een alternatieve rubbersoort. De eisen aan brandveiligheid

en de noodzaak om optimale speleigenschappen te krijgen maken dat de

brandbestendigheid en elasticiteit van deze alternatieve rubbers de voorkeur

krijgen bij deze aansprekende installaties. Stadioneigenaren zijn, in tegen-

stelling tot gemeentes, doorgaans wel in staat de extra kosten voor deze

soorten instrooimateriaal te betalen.

Tip 3Wissel niet te

veel tussenkunstgras ennatuurgras

Tip 4Kies bewust je

schoeisel en laatje leiden door

kwaliteit

Momenteel is er een discussie gaande of

kunstgrasvelden ook moeten voldoen

aan bepaalde waardes voor de energie

die het teruggeeft aan een speler.

Het Luschniki stadion in Moskou had de primeur voor de eerste Champions League

wedstrijd op kunstgras.



De moderne voetbaltrainer

vindt zijn oefenstof

ook online

In de Mediatheek vindt uhonderden fragmenten oefenstof. Door middel vande handige zoekfunctie krijgtmen snel de oefenstof vanzijn keuze te zien.

Regelmatig vindt er een update plaats van de Mediatheek met nieuwe oefenstof.

Honderden voetbaltrainersgingen u voor! Word als lezervan De Voetbaltrainer met 20euro korting abonnee op demediatheek van dit vakblad.

M E D I AT H E E K

Voor meer informatie: www.devoetbaltrainer.nl

Mediatheek van De Voetbaltrainer

52_Mediatheek_52 09-02-12 07:52 Pagina 52

Op de hoogte blijven van trainersnieuws? Volg @DeVbt op Twitter.


A A N D E Z I J L I J N

Fluiten blijft mensenwerkDe rol van de scheidsrech-

ter ligt steeds meer onder

het vergrootglas, waarbij

ook de KNVB inmiddels

een groot voorstander is

van het invoeren van elek-

tronische hulpmiddelen.

Op de website

van De Voetbal-

trainer is een

uitgebreid artikel over de conclusies en standpunten van de

voetbalbond te lezen.

www.devoetbaltrainer.nl/2012/01/fluiten-het-blijft-mensenwerk

Opleiden zoals BarcelonaIedere club of jeugdopleiding die nieuwe plannen presenteert gooit er de

laatste jaren dezelfde modeterm tegenaan ‘we gaan opleiden zoals FC Barce-

lona’. En dat terwijl Barça weinig naar buiten brengt hoe de club nou daad-

werkelijk werkt. De Engelse krant Daily Mail ging op onderzoek uit hoe de

nieuwe Messi’s van deze wereld gratis worden opgeleid. Het

zeer uitgebreide artikel is meer dan de moeite van het lezen

waard.

www.url4u.nl/8850

Vrije trapMet enige regelmaat krult Rasmus Elm namens AZ een vrije trap raak. De middenvelder ging

in de Zweedse media in op het geheim van zijn vrije trappen. Voor hem is het van heilig be-

lang dat iedere bal op het doel komt,

de snelheid volgt daarna. “Het gaat

erom hoe je de bal op doel krijgt. Het

klinkt eenvoudig, maar het is onmo-

gelijk om te scoren wanneer de bal

een lange weg heeft af te leggen. Als

je de bal op doel krijgt, kan het een

goal worden. Vooral als er veel snel-

heid aan de bal zit. Ik schiet de bal

over de muur en probeer zo dicht

mogelijk bij een paal in de buurt te

komen.”

Lesmap voorbasisonderwijsDe KNVB heeft een speciale les-

map ontwikkeld waarmee leer-

krachten en trainers kant-en-klare

voetballessen kunnen aanbieden

in het basisonderwijs. ‘Wij krijgen

voetballes’, zoals het project heet,

bevat onder meer uitgebreide uit-

leg van de voetbalvormen, onder-

steund met foto’s en overzichtste-

keningen, en een dvd met daarop

de uitvoering van de lessen. De

voetbalbond heeft als achterlig-

gende gedachte dat zij hoopt dat

verenigingen steeds meer gaan

samenwerken met het onderwijs.

Informatie via www.knvb.nl,

zoeken op basisonderwijs. Een

voorbeeld van de

oefenstof:

www.youtube.com/

watch?v=aV5rF3O7bdA

Six second ruleEen vaste stelregel bij datzelfde FC Barcelona is de

‘six second rule’. Binnen zes seconden na balverlies

moet de bal zijn heroverd. Is de bal in die periode

nog niet terug in bezit, dan wordt er pas gescha-

keld naar de defensieve stellingen.

Vooral met luchtshots is deze werk-

wijze van Barcelona prachtig te zien.

www.url4u.nl/6secVT

Foto

's:

Pro

Sh

ots

53_Langs_de_zijlijn_53 09-02-12 08:40 Pagina 53


Kennis van onder andere fysiologie,

nieuwe technologie in testen en me-

ten en ervaringen maakt dat je je ont-

wikkelt als trainer/coach. Looptrainer,

fysieke trainer, performance-

coach/manager, wat je functie ook is,

naar mijn idee blijf je bezig je trai-

ningsfilosofie te ontwikkelen om het

trainingsproces te optimaliseren. De

doelen die daarbij horen zijn:

1. Optimaliseren van de uitkomst van

elke trainingssessie;

2. Bereiken van constante prestatie

gedurende het seizoen;

3. Kansen vergroten op een succesvol-

le wedstrijd.

De uitdaging zit hem in het feit dat de

voetbalwereld vol zit met stressoren

(positieve en negatieve prikkels die de

speler continu beïnvloeden) zoals een

intensieve competitiekalender, het ve-

le reizen, grotere belangen en druk op

doorstroming van talenten. Al deze

stressoren zijn van invloed op het

adaptatieproces van de speler, de wij-

ze waarop het lichaam van de speler

zich aanpast aan de eisen. Op veel

stressoren heb je geen directe in-

vloed. Zo is geen enkele speler men-

taal en fysiek hetzelfde en een ieder

zal zich dan ook op zijn unieke wijze

aanpassen aan deze omstandigheden,

training en competitie. Presteren is

daardoor een zeer dynamisch proces

dat niet te vangen valt in een model.

We zien het lichaam als één geheel,

bestaande uit meerdere functionele

systemen. Dit wordt later uitgelegd.

Om individuele ontwikkeling te laten

plaatsvinden, zijn de afzonderlijke

systemen wel van belang. Vaak liggen

ook hier de oplossingen voor het niet

presteren of de oorzaak tot het ont-

staan van blessures. Aan de andere

kant liggen voor topsporters hier ook

de mogelijkheden om hun lichamelij-

ke en mentale kwaliteiten nog meer

tot hun recht te laten komen.

Beste van twee wereldenIn de westerse wereld kijken wij veel-

al naar de output en zijn wij bijvoor-

beeld erg geïnteresseerd in statistie-

ken tijdens wedstrijden. Deze statis-

tieken kunnen zeer nuttig zijn bij het

maken van een voetbalprofiel van een

bepaalde speler en aan welke voor-

waarden een speler minimaal moet

voldoen.

De Russische methodologie van de

sportwetenschap is gebaseerd op filo-

sofie. Eerst start je vanuit een idee

(gebaseerd op filosofische principes)

en dan probeer je het idee te bewij-

zen. De filosofie is dan ook bedoeld

om de fysieke mogelijkheden van de

speler te maximaliseren. Om dit te

doen moet je de vier belangrijke pij-

lers van een lichaam als functioneel

systeem vergroten (cardiologisch sys-

teem, musculair systeem, centraal ze-

nuwstelsel en hormonaal systeem),

wat je de mogelijkheid geeft energie

Tekst: Bjorn Rekelhof

To adapt or

not to adaptIn dit vakblad is vaak aandacht voor fysieke trainingen, voet

balconditie en periodisering. Het is de taak van het begelei

dingsteam om binnen de turbulente voetbalwereld te zorgen

dat de spelers optimaal presteren en zich ontwikkelen. In dit

artikel pleit Bjorn Rekelhof (fysieke trainer sc Heerenveen)

voor een trainingsproces gebaseerd op de functionele syste

men van het menselijk lichaam om de mentale en fysieke

stress in het voetbal te kunnen weerstaan.

Voorbereiden van lichaam op volgende inspanning

F Y S I O L O G I E

54-57_Rekelhof_54-57 09-02-12 08:40 Pagina 54


te creëren door het complete lichaam.

In 2004 is sc Heerenveen door de heer

Nasedkin met deze ideeën in aanra-

king gekomen. De ervaringen zijn ge-

baseerd op de Russische school van

fysiologie en onderbouwd met prakti-

sche ervaringen uit het westen onder

andere met enkele vooraanstaande

Europese voetbalclubs en andere in-

ternationale topsportorganisaties. Het

heeft ons de mogelijkheid gegeven

om het beste van twee werelden te

combineren in een trainingsfilosofie.

Daarna zijn wij bij de selectie met de-

ze visie en ervaringen aan de slag ge-

gaan. De samenwerking levert ons

voordelen op om een steeds specifie-

ker voetbalprofiel te ontwikkelen en

het trainingsproces steeds meer te

optimaliseren. Er wordt gestart met

een uitgebreide analyse van de speler,

voordat we hem verder kunnen ont-

wikkelen. Deze analyse leggen we

naast het voetbalprofiel om zo zwak-

ke punten te verbeteren en kwalitei-

ten te benutten.

Adaptat ieHet continu verbeteren van spelers is

gebaseerd op het optimaliseren van

adaptatieprocessen. De primaire ma-

nier om spelers te beïnvloeden met

fysieke en mentale stress gebeurt

door training en competitie. Wij on-

derscheiden twee soorten van fysieke

adaptatie. De verandering van directe

korte-termijnadaptatie naar stabiele

lange-termijnadaptatie is gebaseerd

op structurele verandering van de

functionele biologische systemen en

regulatiemechanismen van het li-

chaam.

De adaptatieprocessen kunnen hel-

pen om de functionele staat van de

biologische systemen te vergroten of

te verbeteren. Positieve ontwikkelin-

gen zijn alleen bereikbaar wanneer

trainingsbelasting in verhouding staat

tot de adaptatiemogelijkheden van de

functionele staat van de speler. Als

trainingsbelasting niet in de juiste

verhouding staat tot de mogelijkhe-

den van het lichaam, zal de speler

zijn compensatiemechanismen acti-

veren. Het uitblijven van adaptatiere-

serves kan uiteindelijke resulteren in

vermoeidheid, stress, verminderd ar-

beidsvermogen, ziekte en blessures.

Adaptatievermogen is onder andere

afhankelijk van genetische mogelijk-

heden, trainingshistorie, voeding,

slaap en mentale stress.

Om deze bovenstaande redenen is het

van cruciaal belang de effecten van

trainingbelasting te monitoren op ba-

sis van het adaptatievermogen van de

speler. Dit alles om spelers te ontwik-

kelen en wedstrijdfit te maken.

Effect iv i te i tHet lichaam dient weer in balans te

zijn als er gepresteerd moet worden

en maakt geen verschil in mentale of

fysieke stressoren. Door het toedie-

nen van stressoren (training, wedstrij-

den, coachen etc.) wil je de functione-

le reserves van het lichaam vergroten

en specificeren naar de tak van sport.

Vaak wordt dit het ‘scheppen van

voorwaarden’ genoemd. Het lichaam

is doorlopend bezig met de regulatie

van deze lichaamreserves. Hoe goed

deze processen in je lichaam verlo-

pen, bepaalt uiteindelijk de effectivi-

teit van het functioneren van het li-

chaam. In het model van Bayevskiy &

Motylianskaya wordt dit weergegeven.

Wat bepaalt presteren?Presteren wordt bepaald door drie

factoren; vaardigheden, biologische

kracht en de vorm op een specifiek

moment van een speler.

• Vaardigheden zijn de biomechani-

sche precisie en efficiëntie waarmee

de speler zijn sportspecifieke han-

delingen uitvoert.

• Biologische kracht zijn de mogelijk-

heden van de speler om energie te

produceren die nodig is voor snel-

heid, kracht, uithoudingsvermogen

voor een bepaalde tijd.

Het stressen van Luciano Narsing met

weerstandsprints om zijn biologische

kracht te vergroten.

Foto

’s:

Foto

Pe

rsb

ure

au

He

ere

nv

ee

n

54-57_Rekelhof_54-57 09-02-12 08:40 Pagina 55

• Vorm is de mogelijkheid om gebruik

te maken van vaardigheden en bio-

logische kracht op het moment dat

het nodig is om te presteren.

Vorm is een weergave van de huidige

staat van de belangrijkste biologische

systemen van het lichaam en maakt

het onderscheid tussen een gemid-

delde prestatie en een ‘topprestatie’.

Het gaat erom dat je het beste pres-

teert in de wedstrijd. Bij goed getrain-

de spelers gaat het erom de vorm te

verbeteren, zodat ze optimaal de

wedstrijd ingaan.

Biologische krachtEr zijn vier systemen van belang voor

het functioneren van het menselijk li-

chaam. Dit zijn het cardiologisch sys-

teem, het musculair systeem, het

centraal zenuwstelsel en het hormo-

nale systeem. Al deze systemen wer-

ken continu samen om mentale en

fysieke stress te verwerken. Bij SC

Heerenveen verbeteren wij het func-

tionele systeem met trainingsprinci-

pes en trainingsprikkels die voldoen

aan de adaptatieprocessen die ge-

wenst zijn. De trainingsprincipes zit-

ten in de filosofie van periodiseren

opgesloten. De trainingsprikkels zijn

uitgewerkt in zoveel mogelijk speci-

fieke voetbaltrainingen, maar ook in

individuele sessies zoals fiets-, snel-

heid- en krachttrainingen.

De voorwaarden De ‘voorwaarden’ (het functioneel

systeem) worden zo sportspecifiek

mogelijk getraind in allerlei specifieke

voetbalvormen. Hiervoor gebruiken

we algemene bewegingen die dicht bij

het voetbal liggen, zoals bijvoorbeeld

loop- en sprintvormen. Daarna ma-

ken we gebruik van coördinatieve as-

pecten, zoals bijvoorbeeld laden en

ontladen, balanceren, reageren, ritme

(cross motortraining) om de transfer

te kunnen maken naar specifieke mo-

torprogramma’s in het voetbal. Deze

zijn bijvoorbeeld accelereren, absolute

snelheid, decelereren, veranderen van

richting, springen en duelleren. Dit al-

les om spelers voor te bereiden op

handelingen die later aan bod komen

in hun specifieke technieken vaar-

digheidstraining. De transfer van han-

delingen dient zo sportspecifiek mo-

gelijk te gebeuren. Een voorbeeld

hiervan is dat ‘krachttraining’ bestaat

uit specifieke handelingen die passen

bij voetbal. Deze training heeft dan

ook vele doelstellingen van coördina-

tietraining, vermogenstraining tot het

stimuleren van hormonen om een op-

timale vorm te krijgen van wedstrijd

naar wedstrijd.

‘Regulat ietraining’Het herstel van energiesystemen

wordt vaak naar de voorgrond ge-

bracht. Vaak ten onrechte, omdat de

wedstrijdbelasting bij goed getrainde

spelers niet zwaar genoeg is om tot

uitputting te komen. Als het trai-

ningsproces van functioneel systeem

naar vaardigheden op orde is, zal de

speler vaak zelf weer in balans ko-

men en weer voldoende vorm hebben

om de volgende wedstrijd te kunnen

presteren. Spelers kunnen ook uit ba-

lans gebracht worden door acute en

chronische stress, zoals bijvoorbeeld

intensieve wedstrijdblokken, stress

van een transfer, een blessure en veel

reizen maar ook niet-sportspecifieke

stress. De speler dient actief te her-

stellen zonder de belangrijke adapta-

tieprocessen te verstoren, zodat hij

weer in balans komt en niet overbe-

last raakt. Een doordacht trainings-

proces, hersteltechnieken door para-

medisch personeel en psychologisch

management (feedback van de coach


F Y S I O L O G I E

Functionele reserves van het lichaam

maximale functionelekracht

efficiëntie (energie, biomech.)

arbeidsbereik van functioneren

kinetica van veranderingsprocessen

Kwaliteit van regulatievan lichaamsreserves

Optimale samenwerking/balans tussen CZS/hormonale systeem/vochthuishouding en autonome circuit van regulatie opsystematisch, orgaan,cel en subcellulair niveau

Effectiviteit van het functioneren van het lichaam als functioneel systeem

Model Bayevskiy & Motylianskaya

Kalmeren in het bos tijdens een

hersteltraining.

Kalmeren in het bos tijdens een

hersteltraining.

54-57_Rekelhof_54-57 09-02-12 08:41 Pagina 56


en mentale begeleiding) helpen de

spelers sneller te herstellen en dus in

balans te komen. Deze methoden zijn

gericht op het cardiologische systeem,

het musculaire systeem, het centraal

zenuwstelsel en het hormonale sys-

teem.

Het centrale zenuwstelsel heeft ech-

ter langer de tijd nodig om te herstel-

len en dit voelen spelers ook vaak de

tweede dag na een wedstrijd. Bij een

intensievere wedstrijdperiode neemt

het belang van herstel toe, maar ze-

ker ook bij jongere spelers. Ook hier

geldt weer dat geen speler hetzelfde

herstelt. De hersteltechnieken die ge-

bruikt worden, dienen dan ook speci-

fiek te zijn voor de speler. Een belang-

rijk aspect in het herstel is dat je het

lichaam actief helpt om sneller te re-

guleren. Het autonome zenuwstelsel

speelt hierbij een cruciale rol. Hier

zijn grofweg twee delen van, het para-

sympatisch zenuwstelsel dat zorgt

dat het lichaam in een toestand van

rust en herstel komt (te vergelijken

met een rem) en het sympatisch ze-

nuwstelsel dat zorgt dat het lichaam

arbeid kan verrichten (te vergelijken

met een gaspedaal). Goed getrainde

voetballers hebben meestal een domi-

nante rem waardoor het lichaam di-

rect na inspanning actief is om zich-

zelf te reguleren zodat het snel her-

stelt en klaar is voor de volgende in-

spanning. Bij spelers die minder ge-

traind zijn of in een stresssituatie ver-

keren zal het gaspedaal dominant

zijn na inspanning. Spelers kunnen

dus wisselen in dominantie afhanke-

lijk van de staat waar zij in verkeren.

Als wij een herstel-regulatietraining

na de wedstrijd doen delen wij onze

spelers in naar bovenstaande typen

en passen wij de regulatietraining

hierop aan. In eerste instantie bestaat

de hersteltraining uit een algemeen

circulatiedeel van twintig minuten

met een intensiteit van 55-65%. Dit

kan mét of zónder bal. Daarna vinden

er losmakende oefeningen plaats en

stretchen we de belangrijkste spier-

groepen. Na het algemene deel vindt

er een specifiek regulatiedeel plaats

naar typen. De spelers waar het gas-

pedaal nog dominant is, dienen ge-

kalmeerd te worden door bijvoorbeeld

een warm bad en ontspannende mas-

sages. De spelers die een dominante

rem hebben, dienen gestrest te wor-

den door bijvoorbeeld extensieve in-

tervalvormen, lichte core-stabiliteits-

training en wisselbaden. Om actief te

herstellen dien je tegenovergesteld te

denken: rem/stressen, gas/kalmeren

om snel herstel te garanderen.

In de periode tussen wedstrijden pas-

sen wij steeds meer herstelmaatrege-

len/hersteltrainingen toe, zodat spe-

lers beter adapteren en daardoor in-

tensievere trainingen aankunnen.

Voorbeelden hiervan zijn sauna, wis-

selbaden, massages, behandelingen,

baden, voedingssupplementen en

stretchen. Het variëren in herstelme-

thoden is belangrijk om de natuurlij-

ke adaptatieprocessen van het li-

chaam niet te verstoren. Herstel kun

je zeker plannen in je programma

maar dient specifiek te zijn naar type

en de staat van de functionele syste-

men van de speler. Herstel is ook een

vorm van training , maar een vorm

die misschien minder bij onze cultuur

past!

Wil je reageren of heb je vragen over

dit artikel? Stuur een e-mail naar

[email protected]

Tips bij goed getrainde spelers:

• Elke speler is uniek en adapteert anders. Individualisering is dan ook vanzelfsprekend in het

trainingsproces.

• Training is een proces, moet gefocust zijn en geïndividualiseerd gemanaged en gecontro-

leerd. Training dient gezien te worden als het gehele proces van stress en herstel, niet als

een simpel programma op papier.

• Het trainingsprogramma moet voldoen aan de juiste soort van stress gericht op je specifieke

behoefte en doelen.

• 80% van de trainingen zijn specifieke voetbaltrainingen op het veld. 20% is buiten het veld,

zoals bijvoorbeeld vermogenstraining in de krachtruimte. Individuele accenten hebben hun

plek binnen en buiten de groepstrainingen.

• Veel onnodige omvang in het trainingsproces heeft plaatsgemaakt voor specifiekere en in-

tensievere trainingen. Het verschil in top of subtop zit in het vermogen. Betere spelers heb-

ben meer Watts per kilogram lichaamsgewicht!

• Train op een hoog niveau gedurende het seizoen. Bewaak hierbij de neuromusculaire ver-

moeidheid, dit is een groot risico voor prestatiedaling en blessures.

• Spaar hormonen in de cyclus van wedstrijd naar wedstrijd en zorg dat het centraal zenuw-

stelsel voldoende is uitgerust. In een snelle technisch/tactische sport als voetbal is het cen-

traal zenuwstelsel van doorslaggevend belang. Denk na wat de oefening inhoudt voor het li-

chaam als een functioneel systeem. In de Voetbaltrainer 132 in 2005 hebben wij een struc-

tuur voor een voorbeeldweek beschreven.

• Het trainingsproces is een dynamisch geheel van objectieve en subjectieve waarheden, maar

vooral de kunst van het coachen. Gebruik de zintuigen van het gehele begeleidingsteam.

• Actief herstellen is niet onze natuur, maar past in een trainingscultuur. Maak individuele

herstelprogramma’s voor spelers.

54-57_Rekelhof_54-57 09-02-12 08:41 Pagina 57


‘To find those weaknesses that the

players have learned to compensate

for’, is de slogan van osteopaat Tho-

mas D’havé. “Ik ga op zoek naar de

verborgen zwaktes”, verduidelijkt hij.

“Alles in je lichaam wordt onthouden:

een enkelverzwikking, een val van de

trap op je zestiende of een elleboog

tegen je hoofd in de jeugdreeksen.

Dergelijke zaken verstoren dus de uit-

lijning van je lichaam, waardoor de

speler automatisch gaat compense-

ren. Deze compensaties kunnen de

prestaties beïnvloeden en leiden

vroeg of laat tot blessures, meestal op

het moment van vermoeidheid of

stress. Dagelijks hoor ik spelers van

alle niveaus zeggen dat ze geen pijn

hebben tijdens de match... als ze

vooraf medicatie nemen. Hier wil ik

een alternatief betekenen door de on-

derliggende zwakheden van de spe-

lers te detecteren en weg te werken.

Vergelijk het met een F1-wagen. Hoe

dikwijls laat Vettel zijn wagen uitlij-

nen? Met een lichaam is het net zo.

Elk onderdeel van het lichaam is be-

langrijk in onze speurtocht. We spo-

ren met onze handen alle bewegings-

verliezen op in het lichaam en bren-

gen deze in relatie tot de klachten

van de speler. Wat me in deze context

uitermate fascineert is de blessurege-

schiedenis van de speler omdat daar

vaak de oplossing te vinden is. Wat

was er eerst? Zo is het mijn stelling

dat traumatische contactletsels aan

het hoofd of de schouder vroeg of laat

leiden tot non-contactletsels zoals

spierscheuren van bijvoorbeeld de

hamstrings. Vergelijk het opnieuw

met de auto: na een aanrijding is de

uitlijning van een wagen verstoord en

verslijten de banden veel sneller. Zo

kan een toevallige kruisbandblessure

in relatie staan met een hoofdtrauma

van enkele maanden eerder. Vanuit

een soort helicopterview focus ik me

op de oorzakelijke mechanismen van

een blessure zoals eerdere traumata,

voeding en stress. Vaak is een bles-

sure trouwens een samenkomst van

een aantal onderliggende factoren

waarbij elk detail belangrijk is. Je kan

de meest krachtige motor hebben,

maar als je geen remmen hebt, kom

je bij de eerste bocht in de proble-

men. Dit betekent dat elk detail moet

kloppen.

Je kan je bijvoorbeeld blijven focussen

op stabiliteitsoefeningen en lokale

therapie, maar als je longen onvol-

Tekst: Yves Brokken

‘Lichaam is

zo sterk als

zwakste schakel’Thomas D’havé is gespecialiseerd in het opsporen van de oor

zaken van noncontactblessures zoals verstuikingen en spier

letsels ten gevolge van eerdere contactletsels. De 32jarige

Gentenaar is een pionier en bezeten van zijn vak. In zijn ogen

kunnen letsels zelfs een positieve invloed hebben om zware

blessures in de kiem te smoren. ‘Ik ben de bewaker van de vol

ledige carrière én de langetermijngezondheid van een speler.’

Osteopaat Thomas D’havé gelooft niet in toevallige noncontactblessures

M E D I S C H

58-63_Havé_58-63 09-02-12 08:42 Pagina 58


doende functioneren of je bekken is

uit balans, kom je sowieso in de pro-

blemen zodra je het veld op rent. Al-

les moet dus juist zitten. Je lichaam is

ook maar zo sterk als je zwakste

schakel. Die zwakste schakel kunnen

wij als osteopaten opsporen. Als je

kaak uit balans is, mag je gelijk welke

correctie uitvoeren, je lichaam zal

niet blijvend herstellen. Zo is het met

elk onderdeel. Uiteindelijk geven wij

een speler zijn intrinsieke mogelijk-

heden terug die hij gedurende zijn

blessuregeschiedenis verloren heeft,

zodat hij opnieuw aan honderd pro-

cent van zijn potentieel kan functio-

neren.”

Check-upThomas D’havé: “Een praktisch voor-

beeld. Onlangs kreeg ik een speler

van West Ham United over de vloer

die was doorgestuurd door de clubfy-

sio. Hij had al verschillende ham-

stringblessures opgelopen en er werd

gevreesd voor zijn carrière. Ik heb

meteen een blanco onderzoek ge-

daan, wat betekent dat ik hem van

top tot teen onderzoek. Dit doen we

trouwens altijd, over welke klacht

het ook gaat. Wat ik meteen merkte

was dat hij in het verleden een tik op

zijn hoofd had gehad en een pro-

bleem met de schouder had opgelo-

pen. Om te checken legde ik mijn oor

te luister bij zijn club en mijn ver-

moeden werd inderdaad bevestigd.

De wedstrijdbeelden werden erbij ge-

haald en daarop was duidelijk te

zien dat hij in een kopduel hoofd te-

gen hoofd gaat met zijn tegenstan-

der en vervolgens buiten bewustzijn

op zijn schouder valt, met een sub-

luxatie (ontwrichting schouder waar-

bij ligamenten geraakt zijn) tot ge-

volg. Het is leuk dat je die informatie

kan documenteren door beelden,

maar mijn conclusie stond wel voor-

af al vast.

Zo’n radeloze speler opnieuw een toe-

komst geven, in samenwerking met

de mensen van de club, daar gaat

mijn hart sneller van slaan. Die beel-

den zijn dus eigenlijk een leuk extra,

maar geen must omdat we eigenlijk

vooral vóelen waar de problemen zich

bevinden. Vandaar ook dat het niet

uitmaakt of ik nu een prof, een ama-

teur of een jeugdspeler in mijn han-

den krijg; de oorzakelijk onderliggen-

de mechanismen zijn vergelijkbaar. Ik

geef nog een interessant voorbeeld.

Foto

’s:

Pro

Sh

ots

58-63_Havé_58-63 09-02-12 08:42 Pagina 59

Cesc Fabregas, toenmalig speler van

Arsenal, is al jaren op de sukkel met

zijn hamstrings. Wist je dat hij tijdens

de World Cup is vervangen na een val

op de schouder en tijdens een andere

wedstrijd een hoofdletsel heeft opge-

lopen? Hij heeft ook al drie keer een

trap gekregen tegen zijn been – wat

zijn knie instabieler maakt en de

hamstrings rond de knie bijna altijd

verstoort. In deze blessuregeschiede-

nis ligt voor mij de sleutel van zijn

beterschap verborgen. Dát zijn de be-

langrijke zaken. Every injury is an op-

portunity, every re-injury is a massive

opportunity.”

Lichaam in shockThomas D’havé: “Als de blessure op

medische beeldvorming zoals rönt-

genfoto waar te nemen is, dan gaat

het in eerste instantie om een dok-

tersindicatie en niet om een osteopa-

tische indicatie. Dat betekent dat er

mogelijk een operatie nodig is. Pas als

dergelijke zaken uitgesloten zijn, kan

ik mijn rol als osteopaat spelen. Als

na een stevig duel je schouder uit de

kom is, kan dat ook andere gevolgen

hebben: je sleutelbeen dat niet meer

volledig vrij is of je nek die uit balans

is. De mogelijke gevolgen voor wie op

zijn schouder neerkomt, zijn analoog.

De uitlijning van je lichaam is hele-

maal verstoord, je lichaam is in

shock. Om een voorbeeld te geven.

Schouder en hamstring bewegen al-

tijd samen. Als je rechterbeen naar

achter gaat, gaat je linkerschouder

eveneens naar achter. Als je gewoon

jogt, geeft dat geen problemen. Wie

aan een hoog tempo loopt of een

sprint

trekt, voelt

het met-

een. De

maximale

armzwaai

zorgt er-

voor dat

de schou-

der hele-

maal achteruit gaat en daardoor

wordt de locatie waar het schouder-

probleem zich precies bevindt op-

nieuw geprovoceerd. Dit verstoort de

coördinatie en aansturing van de

hamstrings.

Bij klassieke testen valt een dergelijke

zwakte van de hamstring nooit op te

sporen. Het probleem doet zich im-

mers al-

leen voor

als de

schouder

volledig

naar ach-

ter be-

weegt. Zo

kent het

lichaam

vele geheimen en heeft iedere bles-

sure zijn verhaal. Bijna de helft van

de spelers heeft in mindere of meer-

dere mate een verstoring van het

kaakgewricht dat het lichaam partieel

uit balans brengt. Niet geheel abnor-

maal, want wie krijgt er gedurende

zijn carrière niet eens een elleboog te-

gen het hoofd? Een kaak die uit ba-

lans is, geeft een keten die heel je li-

chaam uit balans haalt. Een kaakcon-

tusie (kneuzing na tik tegen de kaak)

kan dus alle soorten blessures veroor-

zaken: bekken, adductoren en in de

liesstreek. Zo zijn er in het lichaam

veel stijgende en dalende ketens.

Clubfysio’s zijn meestal wel op de

hoogte van de invloed van de stij-

gende keten. Ze weten dat een voet-

probleem bijvoorbeeld last in de knie

kan veroorzaken. Maar een schou-

derprobleem dat liespijn tot gevolg

heeft, dat is al iets anders. We focus-


M E D I S C H

‘Als je voor je lichaamzorgt op maandag,

zal je lichaam voor jouzorgen op zaterdag’

‘Een kneuzing na een tik tegen de kaak kan allerlei soorten blessures veroorzaken.’

58-63_Havé_58-63 09-02-12 08:42 Pagina 60


sen bij voetballers dus vaak op een

totaal andere plaats dan de locatie

van de klacht.

Een schedeltrauma kan makkelijk ja-

renlang gevolgen hebben: schedel ge-

raakt, kaakgewricht verplaatst of de

nek uit balans. Die zaken maken het

risico op een blessure aanzienlijk

groter omdat 33 procent van alle op-

stijgende informatie naar de herse-

nen net afkomstig is uit dit gebied.”

Emmer ledigenThomas D’havé: “Bij een eerste bles-

sure van een speler kom ik er zelden

aan te pas. Daar hebben clubs een fy-

siotherapeut voor die dagelijks met

de spelers werkt, hen van heel nabij

volgt en de juiste oefentherapie toe-

past. Pas als er een aantal letsels bij

iemand optreedt, kom ik in beeld.

Een voorbeeld: een speler heeft op

een paar weken tijd rugpijn, zijn lin-

kerknie bezeerd en zijn rechterenkel

verzwikt. Dan is het aan mij om het

onderliggende verhaal te gaan detec-

teren. Dus als het lokaal niet oplos-

baar is, doe ik een algemene osteopa-

tische check-up.

Het mooiste is werken met een speler

op een preventieve manier, dus voor

de echte klachten zich manifesteren.

Alleen is het dus niet altijd eenvou-

dig om een speler te motiveren om

preventief te werken als hij (nog)

niets voelt wanneer hij op het terrein

staat. Dat raakt voorlopig nog nauwe-

lijks verkocht, terwijl het zoveel effi-

ciënter is omdat je bepaalde proble-

men vóór kunt zijn. ‘Als je voor je li-

chaam zorgt op maandag, zal je li-

chaam voor je zorgen op zaterdag’, is

een van mijn uitgangspunten. Het

lijkt helaas wel pensioensparen ver-

kopen aan baby’s: veel spelers ont-

zien de extra investering in hun li-

chaam en denken op korte termijn.

Beter voorkomen dan genezen, maar

daar hebben de meesten geen oren

naar. De spelers die naar mij in de

praktijk komen, zijn dan ook jongens

die problemen hebben. Het is echter

de kunst om op te treden voordat een

letsel zich doorzet. Dat proberen we

in de clubs te doen. Ideaal is dat ik

tijdens de voorbereiding op het nieu-

we seizoen spelers preventief kan

screenen om de aanwezige zwaktes

op te sporen. Ik ken elke speler dan

een groene, oranje of rode code toe.

In overleg met de medische cel van

de club kan ik dan overleggen welke

spelers we een bepaalde tijd moeten

volgen om de speler weer in de veili-

ge groene zone te brengen. Je zou er-

van versteld staan hoeveel gevolgen

van oude blessures er aan het licht

komen tijdens een check-up bij ‘ge-

zonde’ voetballers. Ik ga ervan uit dat

elke speler minstens vijf procent mist

van zijn totaal potentieel. In een paar

sessies werken we dat weg.

Onderzoek toont aan dat oude bles-

sures de grootste risicofactor zijn

voor nieuwe blessures. Je kan rustig

stellen dat je bijna bij elke speler

een aantal belangrijke zaken vindt.

Hoe jonger de spelers, hoe minder

letsels en hoe meer ze kunnen com-

penseren. Oudere spelers hebben

een hele voorgeschiedenis en krijgen

sneller last van blessures als er zich

een probleem voordoet. Er is een

verschil tussen een auto die één on-

geluk gehad heeft en een die er al

drie moest incasseren. Bijkomend

voordeel van een screening vind ik

dat de speler zelf de sterktes en de

zwaktes van zijn eigen lichaam beter

leert kennen en zo tijdens het sei-

zoen reeds consulteert bij beginnen-

de symptomen. Door de problemen

in een vroeg stadium aan te pakken

kan je erger voorkomen.”

Sterker wordenThomas D’havé: “De laatste tijd is er

veel te doen rond kaak- en tandpro-

blemen. Je moet eigenlijk een onder-

scheid maken tussen twee soorten

oorzaken: posttraumatische zaken die

heel vaak voorkomen in voetbal, bij-

voorbeeld een elleboog tegen het

hoofd of hoofd tegen hoofd. Hierdoor

is er een verplaatsing tussen de on-

derkaak en de schedel zelf waardoor

Keten vanuit de kaak die kan leiden tot

lies, hamstring, knieproblemen. Uit

Anatomy Trains, Thomas Myers

58-63_Havé_58-63 09-02-12 08:42 Pagina 61

het kaakgewricht uit balans is. Deze

trauma-aanpak is een van mijn stok-

paardjes. Hiernaast heb je de pure

problemen met de tanden zoals ont-

stekingen of problemen met de ver-

standskiezen. Deze laatste zijn een

tandartsindicatie maar zijn voor ons

een heel belangrijke oorzaak om te

detecteren. Elke tand staat immers in

relatie met een spier. Veel liesklach-

ten komen dan ook rechtstreeks voort

uit een gebitsprobleem. Ook de ver-

standskiezen kunnen storen. Je hebt

eigenlijk zeven tanden onderaan en

zeven bovenaan. Normaal moet de

achtste, de verstandskies, er achter-

aan ook doorkomen rond de leeftijd

van 17-21 jaar. Naarmate er plaats is,

komt die er echter goed of minder

goed door. Sommige verstandskiezen

komen er gekanteld door, wat de ge-

hele kaak uit balans kan halen. En

dan komen

we weer bij

die dalende

keten. Het is

markant dat

ruim de helft

van de spe-

lers die ik

over de vloer

krijg een

kaakgewricht heeft dat niet in balans

is. Wanneer dit het gevolg is van een

trauma tegen de schedel behandel ik

osteopatisch; wanneer we vermoeden

dat de oorzaak een ontsteking is van

een tand zelf, overleggen we met de

tandarts. Voor mij is een blessure een

kans om sterker te worden, een kans

die je absoluut moet grijpen. Ik ver-

klaar me nader. Bij het oplopen van

een blessure is de aandacht van de

medische staf gefocust op het letsel

zelf. Als osteopaat behandel ik niet de

blessure op zich, maar de voetballer

in zijn geheel. Dit betekent dat we

niet uitsluitend de pijnuitlokkende

structuur behandelen, maar het volle-

dige lichaam van de speler terug in

balans willen brengen. We beant-

woorden vragen als: hoe komt het dat

dit letsel optreedt? Welke zwaktes

moest de speler compenseren? Deze

visie sluit aan bij het werk van he-

dendaagse revalidatiefysio’s als Lie-

ven Maes-

schalck (Ant-

werps topfysio

op wereldni-

veau, red.).

Ook zij benut-

ten de revali-

datietijd opti-

maal om het

volledige lichaam sterker te maken bij

de comeback van een speler. Ik zie

het als mijn taak om hun werk te fa-

ciliteren. Het is een én én verhaal. Bij

een combinatie van én goede fysio-

therapie én osteopathie wint de spe-

ler altijd. De meest gestelde vraag in

mijn praktijk is: ‘Kan ik zondag spe-

len?’ Ik voel me echter in de eerste

plaats de bewaker van de volledige

carrière én de langetermijngezondheid

van een speler. Dit verkies ik steevast

boven het belang van de eerstkomen-

de wedstrijd. De speler moet sterker

terugkomen dan voorheen.”

Toeval bestaat nietThomas D’havé: “Ik geloof helemaal

niet in toevallige non-contactbles-

sures. Een non-contact voorste kruis-

band, dat kán geen toeval zijn. Blijven

steken met je studs en daarbij kruis-

banden scheuren, dat heeft andere

oorzaken. Dat zit ook in die keten.

Om een voorbeeld te geven. Een spe-

ler van Club Brugge brak in november

2010 zijn neus. Exact drie maanden

later scheurt hij zijn kruisband. Tus-

sendoor moest hij al één wedstrijd

aan zich voorbij laten gaan met een

knieblessure. Ik ben ervan overtuigd

dat die neusbreuk de oorzaak is van

zowel de knie- als de kruisbandbles-

sure. Op deze momenten kun je de

club en de speler veel geld besparen

door preventief in te grijpen. Onder-

tussen is het gelukkig zo dat sommi-

ge spelers na een tik tegen de schedel

zich preventief laten uitbalanceren

om te vermijden dat ze in zo’n situ-

atie terechtkomen. De subtiele gevol-

gen vinden van schijnbaar banale

traumata met een gigantische invloed

op de rest van het lichaam van voet-

ballers is mijn absolute passie en spe-

cialiteit. Ik zie het dan ook als mijn

missie om trainers, spelers, fysio’s,

artsen en collega’s te sensibiliseren

over wat ik noem de ‘impact van een

impact’, de gevolgen van een trauma-

tisch letsel.”

ProprioceptieThomas D’havé: “Proprioceptie is oe-

fentherapie om je evenwicht en stabi-

liteit te verbeteren. Dat is eigenlijk fy-

siowerk. Veel fysiotherapeuten geven

echter oefentherapie aan een niet

goed uitgebalanceerd lichaam. Als er

nog verborgen letsels aanwezig zijn in

enkel, heup of zelfs kaakgewricht, dan

is de neurologische informatie naar de

hersenen verstoord. Sowieso is een ef-

ficiënt antwoord vanuit de hersenen


M E D I S C H

Onlinewww.thomasdhave.comtwitter.com/#!/ThomasDhavewww.soccerlinq.comwww.osteopathie.euwww.blessurelab.nl

Thomas D’havé, ervaringsdeskundige

• Osteopathic Football Consultant (o.a. spelers van AA Gent, West Ham United).

• Coördinator opleiding ‘Osteopathie in de Sport’, 2-jarige post graduaat op-

leiding te Gent met verschillende gastsprekers.

• Docent International Academy of Osteopathy (IAO), voornamelijk in Gent

(België) en Zeist (Nederland).

• Gastdocent Universiteit Gent, Master Sport Kinesitherapie en Revalidatie.

• Organisator Master Classes voor de Nederlandse Voetbalacademie (NVA).

‘Veel liesklachten komen rechtstreeks

voort uit een gebitsprobleem’

58-63_Havé_58-63 09-02-12 08:43 Pagina 62

62 63

naar de spieren die de gewrichten

moeten stabiliseren onmogelijk. In de

praktijk komen vaak spelers bij mij na

een re-injury of herletsel. Dit zijn bij-

voorbeeld spelers die ondanks een

perfecte revalidatie toch opnieuw een

letsel oplopen. Zo ben ik bezig met

een jonge speler van vijftien jaar die

tweemaal door dezelfde knie is ge-

gaan met een kruisbandletsel tot ge-

volg. Voor mij is het logisch dat er dan

meer aan de hand is.

Zoals eerder aangeven kan de oor-

zaak zich letterlijk overal in het li-

chaam bevinden. Deze oorzaak zorgt

ervoor dat de spieren die bijvoorbeeld

de knie moeten stabiliseren en be-

schermen niet of net te laat contrahe-

ren met ligamentaire schade als ge-

volg. Samen met de fysio die het loka-

le herstel opvolgt, komt het erop aan

zo’n jongen opnieuw een toekomst te

geven (zie kader). In de revalidatie is

het absoluut een meerwaarde als een

osteopatische screening vooraf kan

plaatsvinden aan de proprioceptieve

oefentherapie. Voor mij is niet de

knie- of de hamstring van belang, wel

de speler in zijn totaliteit die een knie

of hamstringletsel heeft opgelopen.

Kortom: wij normaliseren de opstij-

gende informatie vanuit de gewrich-

ten, kapsels en ligamenten naar de

hersenen, fysio’s zijn meester in oe-

fentherapie.”

Samenvatting:• Thomas D’havé gelooft niet in

toevallige letsels zoals een non-contact kruisbandletsel.

• Elk letsel is een kans om despeler sterker te maken.

• Thomas D’havé meent dat vijf-tig procent van de spelers eenverborgen kaakdysfunctie heeft.

• De reden voor een blessure isvaak terug te vinden in de bles-suregeschiedenis van de speler.

• Als je zorgdraagt voor je lichaam op maandag, zal je lichaam voor je zorgen op zaterdag.


Tips voor de trainer1) Blessure. Als osteopaat is het van belang snel te worden ingeschakeld

bij een blessure. Vaak komen de spelers pas bij ons als de revalidatie niet vlot

of bij een re-injury. Dit is een gemiste kans. Wanneer we in een vroeg stadium

worden betrokken faciliteren we het werk van elke revalidatietherapeut.

2) Preventie. Elke speler mist minstens 5% van zijn totale potentieel.

Wacht daarom niet tot een speler geblesseerd is om een osteopatische

screening uit te voeren. ‘A focus on details, from good to excellent.’

3) Na een behandeling. Training na een osteopatisch consult kan beter

niet op 100% intensiteit plaatsvinden. Het lichaam moet 24 uur de tijd

krijgen om zich aan te passen, zeker de eerste keer.

4) Heupbuigers. Spelers zitten uren in de schoolbanken of te spelen op

een playstation. Hierdoor ontstaan gemakkelijk verkortingen in deze voor

voetballers belangrijke spier. Besteed hier extra aandacht aan.

5) Verstandskiezen. Lage rugpijn, hamstringletsels en problemen met de

buikspieren die zich beginnen te manifesteren rond 17-21 jaar worden vaak

mede veroorzaakt door dwars doorkomende verstandskiezen.

6) Voeding. Veel voetballers nemen voor de training een uitgebreide maal-

tijd. Advies is een ontbijt met fruit en noten. Anders is het lichaam tijdens de

training eerder bezig met de vertering van boterhammen dan met energie

vrijstellen naar de spieren.

7) Melk. Bij scheenbeenvliesontsteking moet je ook de kwaliteit en belast-

baarheid van het bot van de speler ter discussie stellen. In deze context is er

heel wat controverse over melk de laatste tijd. Melk drinken zou het bot

verzwakken in plaats van versterken.

8) Vitamine D. Voor een goede kwaliteit van het bot is het ook belangrijk

dat een speler voldoende vitamine D opneemt. Dit zit normaal in zonlicht.

Spelers vertonen nu zelfs in de zomer tekorten.

9) Rust. Bij groeipijnen altijd andere aspecten in rekening brengen. Hoe is

de totale energiehuishouding van de speler? Stel dat hij honderd energie-

eenheden te verdelen heeft en hij besteedt er twintig aan groeien en dertig

aan voetbal. Hoe besteedt hij de rest? Voldoende rust? Goede voeding? Stress

op school? In België zitten sommige talenten op een topsportschool. Deze

jongens trainen ’s ochtends en ’s avonds met de club. In Nederland begrijpen

ze dit niet.

10) Slapen. De kwaliteit van slapen navragen. Slaapt de speler gemakkelijk

in? Slaapt hij door? Normaal moet een speler in vijftien minuten inslapen en

vijf uur doorslapen. Een goede slaap is belangrijk voor het herstel.

11) Eiwitten. Na een spier- of ligamentair letsel de speler aanraden veel

vlees, vis en eieren te eten in combinatie met groenten en fruit. Deze bouw-

stoffen bevorderen het herstel veel meer dan de koolhydraten uit pasta,

brood, aardappelen en rijst.

58-63_Havé_58-63 09-02-12 08:43 Pagina 63


Andries Ulderink: “De hoofdmoot van

de demonstratie was het thema ‘de

opbouw van achteruit’. Ik wilde een

methodische lijn bij het opbouwen en

aanvallen binnen de vereniging laten

zien. Deze lijn start bij de D2-pupil-

len. Vandaag heb ik naast enkele be-

langrijke inzichtelijke facetten vooral

aandacht besteed aan de technische

aspecten van de opbouw. Aandachts-

punten daarbij waren onder andere

balsnelheid en balrichting. Ik heb de

spelers er regelmatig op gewezen dat

ze de bal in het midden moeten raken

en de bal over de grond moeten spe-

len zodat het voor de ontvangende

speler makkelijk is om de bal te ver-

werken. De speler die de bal ontvangt

moet altijd open staan en zorgen dat

de bal bij de eerste aanname alweer

speelklaar ligt om te passen. Zij moe-

ten de bal zodanig aannemen dat die

schuin voor ze komt te liggen. Bij een

BVO is het wat makkelijker om die

accenten te leggen. Wij trainen zeven

tot acht keer in de week, terwijl een

amateurtrainer meestal maar twee of

drie keer met zijn spelers kan oefe-

nen. Wij proberen bij De Graafschap

met onze trainingen wedstrijdsitu-

aties zo goed mogelijk na te bootsen.

Ik denk dat datzelfde principe ook

voor amateurtrainers belangrijk is.

Door dichtbij de wedstrijd te blijven,

wordt het voor trainers ook makkelij-

ker om spelers te bevragen over de

keuzes die ze maken. In de wedstrijd

moet je ze laten gaan, maar tijdens

een training kun je de partij stilleggen

en middels gerichte vragen spelers

aan het denken zetten. Zij leren op

die manier al vroeg om mee te den-

ken over oplossingen voor voetbalpro-

blemen.”

SpelplezierAndries Ulderink: “Er wordt ook wel

eens wat verder van de wedstrijd ge-

traind, een BVO heeft vaak vier trai-

ningen extra in een week. Met name

de specifieke technische vaardigheid

wordt wel eens droog of met beperkte

weerstand getraind. Die technische

vaardigheden dienen dan zo snel mo-

gelijk toegepast te worden in wed-

strijdeigen vormen. Daar gaat het uit-

eindelijk allemaal om. Een goede

jeugdtrainer moet in staat zijn om díe

vormen te kiezen die bij de betreffen-

de leeftijdsgroep passen.

Voor mij is spelplezier ook een heel

belangrijk aandachtspunt. Helaas zie

je wat mij betreft nog te vaak trainin-

gen bij een temperatuur van vier gra-

den, met windkracht 5 en een regen-

bui, waarbij de kinderen 45 minuten

lang geïsoleerd een techniekje leren.

Dat kan echt niet. Wij als trainers

hebben de taak om jonge voetballers

te enthousiasmeren en uit te dagen.

Tekst: Hans Nijboer

Vereenvoudiging

bij opbouw van

achteruit Foto

: P

ro S

ho

ts

Tijdens een van de bijeenkomsten die De Graafschap jaarlijks

organiseert voor haar convenantpartners uit het amateurvoet

bal demonstreerde hoofdtrainer Andries Ulderink een metho

dische trainingslijn voor de opbouw van achteruit. Aan trai

ners en bestuurders van talloze clubs uit de Achterhoek en de

Liemers liet de voormalige jeugdtrainer en hoofd opleidingen

op De Vijverberg twee vereenvoudigde oefenvormen zien.

Voor De Voetbaltrainer ging Ulderink dieper op de getoonde

oefenstof in en gaf daarnaast de vervolgstappen aan.

Zeven methodische stappen

O E F E N S T O F

64-70_Opbouw_64-70 09-02-12 08:44 Pagina 64


Pas dan kunnen ze zich echt ontwik-

kelen. Herhalingen zijn daarbij onont-

beerlijk. Maar steeds hetzelfde doen

is saai. Daarom pleit ik ervoor om ge-

varieerd hetzelfde te trainen. De me-

thodische lijn die we bij de opbouw

van achteruit hanteren, voldoet denk

ik aan die voorwaarde.”

KeepersAndries Ulderink: “In de eerste vorm,

een partijspel 5:5, speelt de keeper

een belangrijke rol in de opbouw (zie

tekening 1). Samen met een centrale

verdediger moet hij in de opbouw een

2:1-situatie creëren. Op deze manier

krijg je een veldbezetting en spelsitu-

aties die overeenkomen met de wed-

strijd. Middels die man-meersituatie

ten opzichte van de spits van de te-

genpartij moet er doorgevoetbald

worden naar de eigen spits. Het zien

van de vrije man en het oog hebben

voor het vervolg, zijn de essenties van

het positiespel. Bij deze vorm was de

keeper gedwongen om mee te voet-

ballen en waren de spelers genood-

zaakt om snel aan te sluiten, want

een treffer was pas geldig als iedere

veldspeler zich op de helft van de te-

genpartij bevond. Ik heb bewust geko-

zen om de keepers in de oefenvorm

mee te nemen. Ik wilde echter één

methodische lijn van E naar het eer-

ste elftal aangeven. Bij een E-team

heb je daarnaast vaak maar tien spe-

lers tot je beschikking. Met deze vorm

kon ik een aantal technische en in-

zichtelijke dingen aangeven. Boven-

dien is het kunnen meevoetballen

van keepers een belangrijke kwaliteit

in het moderne voetbal. Ik had ook

kunnen kiezen voor twee centrale

verdedigers in de opbouw. In de ver-

volgstappen (zie trainingsvormen 3

t/m 8, vanaf pagina 68) krijg je na-

tuurlijk wel het meevoetballen van de

keeper vanuit zijn positie in het doel

en de samenwerking met de twee

centrale verdedigers.”

Veldbezett ingAndries Ulderink: “Essentieel is de

veldbezetting. Het veld moet door de

balbezittende partij zo groot mogelijk

gemaakt worden. Spelers moeten dus

zowel in de breedte als in de diepte

vrijlopen. Door ook de buitenspelregel

te hanteren, boots je een wed-

strijdsituatie na. Je zag dat bij de

ene partij de spits niet diep kon

gaan staan, omdat de tegenpartij

erg hoog op speelde. Zij kwamen

heel moeizaam tot aanvallen. Je

zou dat in de oefenfase kunnen

oplossen door met een buitenspel-

lijn te werken. Om te voorkomen

dat de spitsen te veel naast elkaar

en niet onder elkaar komen te spe-

len zou je ook nog met vakken

kunnen gaan werken.”

VaardighedenAndries Ulderink: “Ik train nog regel-

matig een F-team. Bij mij is de ‘laat-

ste man’ ook de keeper. Dat doe ik om

technische en inzichtelijke vaardighe-

den te ontwikkelen. Want pas als de-

ze vaardigheden goed ontwikkeld zijn

en ook de kracht toereikend is, kun je

naar grotere ruimtes en afstanden

gaan. Doe je dat te vroeg, dan wordt

de doelstelling van het spel niet meer

gehaald. Ik ben daarom ook voorstan-

der van het spelen van 9:9. Ik vind dat

je dat in ieder geval bij de eerstejaars

D-pupillen moet spelen. Nu stokt de

opbouw nog te vaak omdat spelertjes

qua kracht nog niet in staat zijn om

de dichtstbijstaande speler over te

slaan. Als een tegenstander hoog druk

zet en 1-op-1 speelt, kun je de spelbe-

doeling, een verzorgde opbouw van

achteruit, al bijna vergeten. Deze vor-

men waren bedoeld om accenten

voor de E- en D-pupillen en de C-juni-

oren aan te geven. Het gaat altijd om

vaardigheden die ze per leeftijdsgroep

net aankunnen. Daar horen ook in-

zichtelijke facetten bij. Een E-pupil

moet langzaam het begrip en het ge-

voel krijgen wat het betekent om het

veld groot te maken. Daarna komt pas

het besef hoe je het beste in die gro-

tere ruimte kunt bewegen. In de D- en

C-jeugd komen hier andere facetten

bij. De samenwerking met de spelers

voor en naast je wordt belangrijker.

Ook het wennen aan en het leren om

11:11 te spelen is in die leeftijdsgroep

een heel wezenlijk aspect. Vanaf de B-

junioren komt het facet van de om-

schakelmomenten duidelijker naar

voren. Andere aandachtspunten zijn:

De GraafschapDe Graafschap streeft samen met een groot aantal convenant-

partners, die verenigd zijn in het Regionaal Samenwerkingsver-

band Voetbal Jeugdopleidingen (RSVJ), naar het verbeteren en verhogen van

het regionale voetbalniveau. Het mes moet daarbij aan twee kanten snijden.

De Graafschap wil zelf de talentvolle jeugd in de regio goed in beeld krijgen

en aan zich binden, terwijl de clubs geholpen worden bij het totale clubbeleid

en de ontwikkeling van talenten door specialisten van de Doetinchemse club.

TalentenscholenIn de regio heeft De Graafschap vijf talentenscholen opgezet, waarbij zo’n der-

tig tweedejaars E-pupillen en eerstejaars D-pupillen wekelijks op de accommo-

datie van een amateurclub trainingen krijgen van jeugdtrainers die werkzaam

zijn bij de Achterhoekse club. Bij deze trainingen krijgen jeugdtrainers van de

amateurclub de kans om zich te laten scholen in de Wiel Coerver trainingsme-

thodiek. Uit die 150 talentvolle amateurspelers wordt in januari/februari jaar-

lijks een elitegroep gevormd. Vanuit deze elitegroep stromen de meest getalen-

teerde spelers weer door naar een jeugdteam van De Graafschap.

1

3

9

11

711

3

9 1

2

1

64-70_Opbouw_64-70 09-02-12 08:44 Pagina 65

het spelen tegen verschillende syste-

men, het anticiperen op verschillende

spelopvattingen en het omgaan met

het moeten winnen van wedstrijden.”

Vri je manAndries Ulderink: “Het herkennen

van de vrije man komt in alle oefen-

vormen terug. Het gaat er in eerste

instantie natuurlijk om iemand vrij te

spelen in de opbouw, maar uiteinde-

lijk moet alles erop gericht zijn om ie-

mand voor het doel van de tegenstan-

der in vrije scoringspositie te bren-

gen. Spelers zonder bal moeten niet

te vroeg om de bal gaan vragen. Pas

als de balbezittende speler een tegen-

stander gelokt heeft, is het zinvol om

je aan te bieden. Vanaf de derde oe-

fenvorm (7:7) wordt de opbouw niet

langer verzorgd door de keeper en

een centrale verdediger, maar door

twee centrale verdedigers. De tegen-

partij begint met vier verdedigers

achterop, maar kan indien de situatie

erom vraagt een van de centrale ver-

dedigers laten doorschuiven naar de

opkomende centrale verdediger van

de aanvallende partij. Voor de aanval-

lers is het belangrijk om driehoekjes

te maken en goed samen te werken.

Als de ene spits wegtrekt, dient de

andere spits diep te gaan. Ze moeten

steeds tegengesteld bewegen. Andere

oplossingen om tot kansen te komen,

zijn de eentweecombinatie en de

steekpass op de diepe spits. De vleu-

gelspitsen moeten bij voorkeur in de

voeten aangespeeld worden, omdat

ze dan in een 1:1-situatie komen,

waarin ze een individuele actie kun-

nen maken. Als dat lukt is de kans

groot dat je een vrije-mansituatie

voor het doel kunt creëren en tot sco-

ren kunt komen. En daar gaat het

toch allemaal om.”

AfstemmingAndries Ulderink: “Bij de laatste drie

partijvormen spelen we 8:8. In de eer-

ste vorm (zie tekening 2 en trainings-

vorm 6 op pagina 70) ligt het accent

op de vier aanvallende spelers. Zij

spelen in een 1:1 situatie waardoor

het accent van deze training ligt op

het juiste moment van aanspelen van

deze spelers en vervolgens op hun in-

dividuele oplossingen in balbezit. De

spits (9) dient een goed aanspeelpunt

te zijn, hij moet loopacties maken

zonder bal, uit de rug komen van de

tegenstander en hij moet ook het veld

groot houden. Daarnaast moet hij

goed samenwerken met de aanvallen-

de middenvelder (10). Deze moet op

het juiste moment diepte kiezen, als

derde man fungeren en als de ruimte

er ligt de eentweecombinatie opzoe-

ken. In de opbouw vormt hij een drie-

hoek met de centrale verdediger en

de keeper. Bij een goed positiespel is

de afstemming op elkaar heel wezen-

lijk. Een aandachtspunt is de voorac-

tie van de vleugelspitsen. Eerst in de

voeten vragen, maar toch diep de bal

willen hebben en andersom. Daarna

wordt de bezetting voor het doel be-

langrijk, want als die in orde is, heb je

een grotere kans om te scoren. Bij het

tweede partijspel 8:8 spelen beide

teams in een 1:4:3-formatie. Vanuit de

opbouwsituatie 5:3 ligt het accent op

het aanspelen van de drie spitsen en

het inschuiven van een van de cen-

trale verdedigers. Om weer een 1:1-si-

tuatie te creëren zou je dit spel in

twee vakken kunnen spelen, waarbij

één verdediger door mag schuiven

naar het aanvalsvak. Naast eerderge-

noemde aandachtspunten komen

hier aspecten als de juiste keuzes ma-

ken bij het inspelen, het vrijlopen

zonder bal van de spits ten opzichte

van twee centrale verdedigers en het

scoren aan de orde. Bij de laatste va-

riant speelt het te coachen team in

een 1:1:3:3-formatie en de tegenpartij

in een 1:3:3:1-formatie. Vanuit een

2:1-situatie in de opbouw worden dan

accenten gelegd op een goede samen-

werking tussen de middenvelders en

de spitsen. Je zou hier op de hoeken,

waar de posities niet bezet worden,

kunnen kiezen voor twee vakken,

waar geen spelers mogen komen.

Daarmee voorkom je dat de buitenste

middenvelders als vleugelverdedigers

komen te spelen. Je zou dit overigens

ook door gerichte coaching kunnen

bereiken. Belangrijke aspecten bij de-

ze vorm zijn het aansluiten van de

middenvelders, de loopacties van de

vleugelspitsen, het uitspelen van de

1:1-situatie, de bezetting voor het doel

en het anticiperen en oppakken van

de tweede bal door de middenvel-

ders.”

Samenvatting: • Samenwerking tussen De Graaf-

schap en de opleidingen vanveel amateurclubs moet zorgenvoor het verbeteren van het re-gionale voetbalniveau.

• Gevarieerd hetzelfde trainen isbij de jeugdopleiding van DeGraafschap een belangrijk uit-gangspunt.

• In de methodische lijn die DeGraafschap in de jeugdopleidinghanteert bij de opbouw van ach-teruit zit zowel herhaling als va-riatie.

• Door tijdens trainingen dichtbijde wedstrijd te blijven en spe-lers te bevragen over de keuzesdie ze maken, leren jonge spe-lers al vroeg om mee te denkenover oplossingen voor voetbal-problemen.

• Het zien van de vrije man en hetoog hebben voor het vervolg zijnde essenties van het positiespel.


O E F E N S T O F

1

3

9

5

11

5

4

9

2 7

7 11

2

106

1

2

64-70_Opbouw_64-70 09-02-12 08:44 Pagina 66


Trainingsvorm 1: Partijspel 5:5 met twee keepers Trainingsvorm 2: Partijspel 6:6 met twee keepers

Doel• verbeteren van de opbouw van achteruit

• verbeteren van de samenwerking tussen de aanvallende mid-

denvelder en de spits

• verbeteren van het driehoeksspel

Organisatie• 2 grote doelen

• 2 keer 6 hesjes van verschillende kleur

• 4 pylonen

• half speelveld, wat versmald

Inhoud• partijspel 6:6

• bij deze aantallen komt de aanvallende middenvelder onder de

spits erbij

• overal op het veld dienen nu driehoeken ontstaan

• bij dit partijspel speelt de keeper een belangrijke rol tijdens de

opbouw, samen met de centrale verdediger zorgt hij voor een 2:1

situatie in de opbouw

• beide teams kunnen scoren op de grote doelen met keeper

CoachingTechniek

• zie trainingsvorm 1

Tactiek

• zie trainingsvorm 1

• ‘Spits en aanvallende middenvelder: stem loopacties op elkaar

af.’

• ‘Kom er als derde man op juiste moment en op juiste plek on-

der.’

• ‘Nummer 10 ga op het juiste moment diep.’

• ‘Kies bewust voor eentweecombinatie of individuele actie.’

• ‘Heb oog voor en werk goed samen met de spelers aan de zij-

kant.’

• ‘Kies bewust voor een steekpass of in de voet.’

• ‘Spits, blijf weg voor de individuele actie van de vleugelspelers en

kom vervolgens in de juiste positie voor de eindpass of voorzet.’

• ‘Sluit op juiste moment bij voor de eentweecombinatie.’

• ‘Nummer 10 houd contact met de twee opbouwers.’

• ‘Wees op het juiste moment aanspeelbaar voor de driehoek.’

• ‘Beweeg op het juiste moment weg om ruimte te maken voor in-

schuivende laatste man.’

1

3

9

11

711

3

9 1

2


• creëren van een 2:1-situatie in de opbouw door keeper en cen-

trale verdediger

• het in de opbouw leren doorvoetballen naar de spits



• 4 pylonen

• speelveld 40 m x 50 m


• bij dit partijspel speelt de keeper een belangrijke rol tijdens de

opbouw, samen met de centrale verdediger zorgt hij voor een

2:1-situatie in de opbouw

• beide teams kunnen scoren op de grote doelen met keeper

CoachingTechniek

• ‘Sta goed open.’

• ‘Speel de centrumspits over de grond aan.’

• ‘Speel de centrumspits strak aan.’

• ‘Centrale spits kijk over de bal als je acties maakt.’

• ‘Neem de bal zodanig aan, zodat hij meteen speelklaar is.’

• ‘Speel de bal strak en aan de goede kant van de speler aan.’

• ‘Raak de bal in het hart.’

• ‘Zorg dat je de bal snel en goed vrijmaakt.’

• ‘Houd bij individuele acties het overzicht.’

Tactiek/inzicht

• ‘Kies goed positie zonder bal.’

• ‘Gebruik de ruimtes goed.’

• ‘Houd het veld groot bij balbezit.’

• ‘Keeper durf mee te voetballen en in te dribbelen.’

• ‘Centrumspits blijf weg als er ingedribbeld wordt en de balbezit-

tende speler niet wordt aangevallen.’

• ‘Centrumspits bied je gevarieerd aan.’

• ‘Spelers aan de buitenkant maak de juiste loopacties.’

• ‘Houd ballijnen open.’

• ‘Probeer een driehoek voor de inschuivende centrale verdediger

te creëren.’

• ‘Herken de vrije man.’

1

39

11

7

11

3

9

2

10

10

1

64-70_Opbouw_64-70 09-02-12 08:44 Pagina 67


O E F E N S T O F

Trainingsvorm 3: Partijspel 7:7 met twee keepers


• verbeteren van het positiespel met en zonder bal

• verbeteren van het aanvalspel



• 4 pylonen

• half speelveld


• in dit partijspel wordt de opbouw verzorgd door de twee centra-

le verdedigers

• de tegenpartij start met vier achterop maar mag een centrale

verdediger doorschuiven naar het middenveld op het moment

dat er ingeschoven wordt.

CoachingTechniek

• Zie trainingsvorm 1 en 2

Tactiek

• Zie trainingsvorm 1 en 2

• ‘Nummer 10, maak een driehoek met de centrale verdedigers.’

• ‘Een van de centrale verdedigers dribbelt in naar het midden-

veld en creëert daar een man-meersituatie.’

• ‘Vleugelspelers probeer in een 1:1 situatie te komen, vraag bal in

de voet.’

• ‘Samenwerking 9 en 10 in het bewegen zonder bal moet opti-

maal zijn.’

• ‘Als 9 wegtrekt, gaat 10 gaat diep.’

• ‘Als 10 wegblijft, maakt centrale verdediger een eentweecombi-

natie met 9.’

Variatie

• spelen met een buitenspellijn

Trainingsvorm 4: Partijspel 7:7 met twee keepers



• verbeteren van het aanvalspel

• verbeteren van het aanvallende duel 1:1



• 4 pylonen

• half speelveld

Inhoud• in dit partijspel staat het 1:1 over het hele veld

• de keeper speelt nadrukkelijk mee in de opbouw

• de 2:1 situatie moet leiden tot een moment van overtal, van

hieruit krijg je dat een van de drie spitsen aangespeeld kan

worden

• de halfspelers zijn ondersteunend (bij eentweecombinatie,

bijsluiten als derde man)

CoachingTechniek

• zie trainingvormen 1 en 2

Tactiek

• ‘Kies goed positie zonder bal.’

• ‘Speler 6 of 8 moet driehoek met keeper en centrale verdediger

maken.’

• ‘De centrale verdediger moet indribbelen als de ruimte ervoor

aanwezig is.’

• ‘Bij 1:1 situaties in de voet van de vleugelspelers spelen.’

• ‘Let op een goede samenwerking tussen 9 en 6 en 8.’

• ‘Spelers 6 en 8 moeten lijn open maken naar 9.’

• ‘Als 6 er als derde man onder komt, dan moet 8 voor diepte zor-

gen of andersom.’

• ‘Let op een goede samenwerking tussen 7/6 en 11/8.’

• ‘Spelers 6 en 8 moeten ruimte maken voor de individuele actie

van 7/11 (eronder blijven).’

• ‘Spelers 6 en 8 moeten bijsluiten voor de eentweecombinatie of

voor het uitdraaien.’

• ‘Spelers 6 en 8 moeten zorgen voor overlapping in de diepte.’

1

39 5

11

49

3

2

10

10

710

1

1

3

9

5

11

4

9

2 7

810

6

6

1

64-70_Opbouw_64-70 09-02-12 08:44 Pagina 68


Trainingsvorm 5: Partijspel 7:7 met twee keepersvanuit een 1:3:3formatie



• leren herkennen van het moment dat vanuit een 4:3 situatie

een van de spitsen aangespeeld kan worden

Organisat ie• 2 grote doelen


• 4 pylonen

• half speelveld

• 2 vakken

Inhoud• in dit partijspel staat het 1:1 over het hele veld

• beide teams spelen in een 1:3:3-formatie

• de keeper speelt nadrukkelijk mee in de opbouw (2:1)

• vanuit de 4:3 situatie in de opbouw moet het moment van aan-

spelen van een van de spitsen centraal staan

Methodiek• eerst starten in 2 vakken, één van de verdedigers mag bijsluiten

in het tweede vak, daarna 4 : 3 + keeper op groot doel

CoachingTechniek

• zie trainingsvorm 1 en 2

Tactiek

• zie trainingsvormen 1 t/m 5

• ‘Verdedigers maak aan de bal de juiste keuzes.’

• ‘Speler 9 zorg dat je een aanspeelpunt bent, maak daarom loop-

acties zonder bal.’

• ‘Centrale verdediger schuif op juiste moment in.’

• ‘Vleugelspitsen maak gevarieerde loopacties (voet-diep / diep-

voet).’

Trainingsvorm 6: Partijspel 8:8 met twee keepersvanuit een 1:3:1:3formatie



• verbeteren van het aanspelen van de aanvallend ingestelde spe-

lers

• ontwikkelen van oplossingen van de individuele speler in balbe-

zit

Organisat ie• 2 grote doelen


• 4 pylonen

• speelveld tien meter langer dan een speelhelft

Inhoud• beide teams spelen in een 1:3:1:3-formatie

• de keeper speelt mee in de opbouw in een 4:3-situatie

• door de 1:1-situatie bij de vier aanvallende spelers ligt het ac-

cent op het aanspelen van deze spelers en de individuele oplos-

singen aan de bal

CoachingTechniek


Tactiek


• ‘Verdedigers maak aan de bal de juiste keuzes.’

• ‘Let op wie je aanspeelt en wanneer.’

• ‘Speler 9, zorg dat je een aanspeelpunt bent, maak daarom loop-

acties zonder bal.’

• ‘Speler 9, varieer je loopacties zonder bal, kom uit de rug van de

tegenstander, houd veld groot.’

• ‘Speler 9 en 10 werk goed samen, met oog voor diepte, derde

man en eentweecombinatie.’

• ‘Speler 10, maak driehoek met centrale verdediger en keeper.’

• ‘Vleugelspitsen maak gevarieerde loopacties (voet-diep / diep-

voet).’

• ‘Spelers 9 en 10 zorg voor een goede bezetting voor het doel.’

1

3

9

5

11

5

4

9

2 7

7 11

21

1

3

9

5

11

5

4

9

2 7

7 11

2

106

1

64-70_Opbouw_64-70 09-02-12 08:45 Pagina 69


O E F E N S T O F

Trainingsvorm 7: Partijspel 8:8 met twee keepersvanuit een 1:4:3formatie



• verbeteren van het aanspelen van een van de drie spitsen

• verbeteren van het inschuiven van een van de centrale

verdedigers



• 4 pylonen


• 2 vakken

Inhoud• Vanuit een opbouwsituatie 5:3 ligt het accent op het aanspelen

van de drie spitsen en het inschuiven van een van de centrale

verdedigers

• Beide teams spelen in een 1:4:3-formatie

CoachingTechniek


Tactiek


• ‘Centrale verdediger schuif op het juiste moment in met of zon-

der bal.’

• ‘Centrumspits 9 loop goed vrij t.o.v. de twee centrale verdedi-

gers.’

• ‘Speel 1:1 situaties goed uit en kom tot scoren.’

Variatie

• het partijspel kun je ook starten in twee vakken

• één verdediger mag door naar het aanvalsvak (1:1-situatie)

Trainingsvorm 8: Partijspel 8:8 met twee keepersvanuit een 1:1:3:3formatie



• verbeteren van het samenspel van de drie middenvelders met

de drie spitsen



• 4 pylonen


Inhoud• het te coachen team speelt in een 1:1:3:3-formatie, de tegenpar-

tij speelt in een 1:3:3:1-formatie. Vanuit een 2:1-situatie (opbouw

keeper + centrale verdediger) krijg je de samenwerking van de

drie spitsen en de drie middenvelders

CoachingTechniek


Tactiek


• ‘Middenvelders, maak ruimte, maak lijn naar de spits open.’

• ‘Middenvelders sluit bij/aan als spits is ingespeeld.’

• ‘Middenvelders speel vleugelspitsen nauwkeurig aan en geef

ondersteuning.’

• ‘Speel 1:1 uit en houd overzicht voor een goede voortzetting.’

• ‘Spitsen zorg voor een goede bezetting voor het doel.’

• ‘Spitsen, focus je op het scoren.’

• ‘Middenvelders, anticipeer op de tweede bal.’

Variatie

• twee vakken maken op de plekken waar de posities niet bezet

zijn, om te voorkomen dat halfspelers vleugelverdedigers worden

(je kunt dit ook door gerichte coaching bewaken)

1

3 9 511

5

4

9

3

27

711

2

4

1

1

3

4

9

10

511

8

4

9 6

2 7

7 11

1

64-70_Opbouw_64-70 09-02-12 08:45 Pagina 70


Hoe gebruiken jullie bij Apeldoornse

Boys het spelersportfolio in de

praktijk?

Martijn de Harder: “We zijn een van

de pilotverenigingen die bij de start

van Talento zijn uitgekozen om het

systeem uit te proberen. We zijn toen

gestart met drie teams, nu dus vijf en

volgend seizoen gaan alle jeugdteams

ermee werken. Dat geeft aan dat het

aanslaat en ons de informatie geeft

die we zoeken. Nu houden we van

zo’n zeventig spelers alle gegevens bij

tijdens wedstrijden en trainingen,

maar ook naar het gedrag wordt ge-

keken. Trainers vullen hun bevindin-

gen in Talento in en gebruiken hun

informatie dan tijdens evaluatiemo-

menten met de spelers over hun vor-

deringen, hun aandachtspunten en

ook hun gedrag op en naast het veld.

We werken met drie verschillende

evaluatieformulieren: voor de keeper,

pupillen (7 tegen 7) en vanaf de D (11

tegen 11). De formulieren zijn opgezet

in de lijn van de KNVB en de bijbeho-

rende termen aanvallen, verdedigen

en omschakelen. Het is voor iedereen

een handige tool en vormt nu de op-

maat naar een totale database van

onze jeugdspelers.”

Hoeveel tijd kost het voor een trainer?

Martijn de Harder: “De trainers heb-

ben bij ons twee verplichte evaluatie-

momenten met de spelers. Het staat

ook zo beschreven in ons jeugdbe-

leidsplan. Dankzij Talento wordt nu

voor mij ook visueel zichtbaar óf de

trainers ook evalueren en wát er be-

sproken wordt. Dat is ook het recht

van onze spelers. Om dat allemaal

goed in kaart te brengen ben je qua

portfolio zo’n twintig minuten per

speler per evaluatiemoment bezig.

Verder moet je de wedstrijdinformatie

nog invullen, waar je ook een klein

half uur per week mee kwijt bent.

Maar de informatie die je opbouwt

voor de speler, de technische staf én

de club is zeer kostbaar. Ook voor de

toekomst.”

Jullie verwerken ook het POP-plan

van de spelers in Talento?

Martijn de Harder: “Ja, zij geven aan

waar ze technisch, tactisch en sociaal

aan willen en moeten werken om be-

ter te worden. Dat wordt ook in het

portfolio opgenomen en komt in de

evaluatiegesprekken terug. We zijn een

echte volksclub en zitten in een multi-

culturele wijk. Daardoor hebben we

ook een verbindingsfunctie als club en

is het sociale aspect in het POP-plan

én binnen het portfolio voor ons erg

belangrijk. We hebben veel samenwer-

king en overleg met omliggende scho-

len en buurthuizen. Soms wordt er in-

formatie over een speler uitgewisseld

als de situatie erom vraagt. En daarbij

is Talento met alle vergaarde informa-

tie een handig hulpmiddel.”

Tekst : Gino van den BroeckeSPELERSVOLGSYSTEEM

Maak als

abonnee van

De Voetbal

trainer dit

seizoen gratis

kennis met

het Spelers

volgsysteem

van Talento.

Zie de websi

te van De

Voetbal

trainer.

De module Spelers-

portfolio van TalentoMartijn de Harder is technisch coördinator bij Apeldoornse

Boys en tevens trainer van de A1. Sinds de start wordt er bin

nen de jeugdafdeling met het Talento Spelersvolgsysteem ge

werkt. Momenteel worden alle relevante gegevens van de vijf

selectieteams nauwkeurig bijgehouden. Vanaf seizoen

2012/2013 zullen alle jeugdteams met Ta

lento aan de slag gaan. Belangrijk onder

deel binnen de jeugdopleiding van ASV

Apeldoornse Boys is het gebruik van het

spelersportfolio.

71_Talento_71 09-02-12 07:32 Pagina 71


De VerlengingColofon

De opgang van het Nederlandse voetbal begon in de tweede helft van de jaren

zestig, met toenemende internationale successen van met name Feyenoord (toen

nog met een ij geschreven, later juist vanwege die internationalisering met

een y) en Ajax. Beide teams bestonden goeddeels uit Nederlandse spelers. Zij

spraken, letterlijk en figuurlijk, dezelfde taal. De entree van Velibor Vasovic bij

Ajax en Ove Kindvall bij Feyenoord was echt een bijzonderheid. Alleen hun

namen al zorgden voor spraakverwarring. In Amsterdam sprak men doorgaans

van Faasofik en in Rotterdam is men er nog niet uit of Kindvall misschien, zoals

verslaggever Herman Kuiphof zei, als Tsjindwoll uitgesproken moest worden.

Tegenwoordig bestaan elftallen, zeker topteams, veelal uit een rijke schakering

aan nationaliteiten. Iedereen spreekt hun namen probleemloos uit. In de com-

municatie tussen die spelers, zo heet het, is hun verschillende komaf geen pro-

bleem. Immers, voetbaltaal is universeel. Als het om voetbaltermen gaat, begrijpt

iedereen elkaar. De goede voetballer heeft aan een oogopslag voldoende en weet

dan wat er gaat gebeuren. Maar geldt hetzelfde principe ook voor de trainer in

combinatie met de specialisten die hem omringen?

Als het gaat om

het beheersbaar

maken van trai-

ningstermen uit

verschillende spe-

cialismen binnen

voetbaltraining

beijvert Raymond

Verheijen zich al

jarenlang om we-

tenschappelijke

terminologie te

vertalen naar de

voetbalpraktijk. In

zekere zin be-

schouwt Verhe-

ijen de specialis-

ten die van buiten de voetbalsport komen, als ‘buitenlanders’. Als zij zich intro-

duceren binnen de voetbalwereld, dan zullen zij de taal van die wereld moeten

spreken. Dat geldt zeker ook nu het thema psychologie opgang doet binnen

voetbal. Juist in die wetenschap treffen we immers veel termen aan die van

oudsher niet ‘des voetbals’ zijn. Volgens Verheijen kan de kennis vanuit de psy-

chologie alleen met succes worden toegepast, wanneer de specialisten die ken-

nis vertalen in voetbaltermen. Op het NVA Symposium dat onlangs in Amster-

dam werd gehouden, gaf Verheijen opnieuw richting aan deze vertaalslag.

In dat kader vond de redactie van De Voetbaltrainer het artikel van Bjorn Rekel-

hof, herstel- en conditietrainer bij SC Heerenveen, extra interessant. Rekelhof

kiest ervoor zijn verhaal te doen in vakspecifieke taal die zeker niet speciaal is

toegesneden op de voetbalwereld. Dat is dus een andere manier van communi-

ceren met voetballers en trainers dan hiervóór beschreven. Rekelhof lijkt ook te

kiezen voor een scheiding tussen fysieke en mentale ‘stressoren’, een splitsing

waarvan Verheijen denkt dat die over enkele jaren niet meer zal bestaan.

‘To adapt or not to adapt’ (aanpassen of niet aanpassen), zo luidt de titel boven

het verhaal van Rekelhof. Deze zin zou rechtstreeks van toepassing kunnen zijn

op de discussie of binnen voetbaltrainingen ook in alle gevallen de specifieke

voetbaltaal gesproken moet worden. Wat Raymond Verheijen betreft is het ant-

woord al gegeven: de ‘externe specialist’ dient zich aan te passen. Samen met u

is de redactie van De Voetbaltrainer zeer benieuwd welke stroming de komende

jaren de overhand zal krijgen.

Uitgave:Eisma Businessmedia bvPostbus 340 - 8901 BC LeeuwardenBezoekadres: Celsiusweg 41Telefoon: 088-2944800 | Fax: 088-2944810E-mail: [email protected]

Directie:Egbert van Hes, algemeen directeurBouke Hoving, financieel directeurGerbert Tiecken, uitgeefdirecteur

Uitgever:Gerbert Tiecken

Hoofdredactie:Paul Geerars (hoofdredacteur)Telefoon: 088-2944826 | 06-51904854Fax: 088-2944810 | E-mail: [email protected]

Tjeu Seeverens (adjunct-hoofdredacteur) Telefoon: 043-4502304 | 06-23941973E-mail: [email protected]

Adviseur:Henny KormelinkTelefoon: 06-50686964 | E-mail: [email protected]

Redactiemedewerkers:Rob Baan, Gino van den Broecke, Yves Brokken, Ruud Doevendans, Theo Ducaneaux, Pieter Fischer, Qasim Hakim, Henk Mariman, Hans Nijboer, Alex van Vogelpoel, Gerjos Weelink, Ron Weinbrecher

Aan dit nummer werkten verder mee:Bill Beswick, Peter Bosz, Tim Busschops, Thomas D’havé, René Felen, GuusHiddink, Willem Hoogduin, Pieter Huistra, Daniel de Lange, Marcel Lucassen,Steve McClaren, Robert Peterman, Bjorn Rekelhof, Ton van Rhoon, AndriesUlderink, Raymond Verheijen, Jos Weerink, Jan Zoutman, Paul van Zwam

Foto’s: Peter Jonker, Dennis Kok, Pro Shots, Klaus Schwarten, VI Images, www.ex-celsior31.nl

Redactie-adres:De Voetbaltrainer, Postbus 340 - 8901 BC Leeuwarden

Lay-out en productiebegeleiding:ZeeDesign, Postbus 13 - 8748 ZL WitmarsumTelefoon: 0517-531672 | E-mail: [email protected]

Druk:Veldhuis Media, Raalte

Boekbestellingen:Jolanda BloemTelefoon: 088-2944865 I E-mail: [email protected]

Abonnementen voor Nederland en België:Nieuwe opgaven, adreswijzigingen en correspondentie over abonnementen:Abonneeservice Eisma Businessmedia Postbus 2238 - 5600 CE EindhovenTelefoon: +31 088-2266648 | E-mail: [email protected]

Abonnementsprijs:De Voetbaltrainer verschijnt 8 keer per jaar. De abonnementsprijsvoor Nederland en België bedraagt voor jaargang 2012 (loopt van juli tot juli) € 95,- incl. 6% btw en is bij vooruitbetaling verschuldigd. Andere landen op aanvraag. Abonnementen kunnen ieder moment ingaan. Opzegging dient schriftelijk en minimaal eenmaand voor het einde van de abonnementsperiode te geschieden; u ontvangt een schriftelijke bevestiging van uw opzegging.

Marketing:Heleen RodenhuisTelefoon: 088-2944863 | E-mail: [email protected]

Advertentieverkoop:BinnendienstNynke Miedema Eddy Hoornstra088-2944852 Telefoon: [email protected] e-mail: [email protected]

Traffic, ZeeDesignTelefoon: 0517-531672 | Fax: 0517-531810E-mail: [email protected]

Bankrelatie:Friesland Bank 29.80.05.298

© 2012, Eisma Businessmedia bv, Leeuwarden Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of overgenomen in enige vorm of openige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, of enige andere manier, zon-der voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Uitgever en auteurs verklarendat dit blad op zorgvuldige wijze en naar beste weten is samengesteld, evenwel kunnen uit-gever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid en/of volledigheid van deinformatie. Uitgever en auteurs aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voorschade van welke aard ook, die het gevolg is van handelingen en/ofbeslissingen die gebaseeerd zijn op bedoelde informatie. Gebruikersvan dit blad wordt met nadruk aangeraden deze informatie niet geïsoleerd te gebruiken, maar af te gaan op hun professionele kennisen ervaring en de te gebruiken informatie te controleren.Leveringsvoorwaarden: zie www.eismamediagroep.n

Foto

: P

ro S

ho

ts

72_Verlenging_72 09-02-12 07:35 Pagina 72

INTERNATIONAL INSTITUTE FOR TRAININGI.I.T.VOF OUDE BAAN 19 5854 PJ NIEUW BERGEN (L) NEDERLAND TEL 0031-(0)485 34 34 26 E-MAIL [email protected] HOMEPAGE www.toinevandegoolberg.nl

U kunt voor aanvullende informatieook contact opnemen:

ALLROUNDCONDITIE / HERSTELTRAINER• Erkend door het NGS (35 studiepunten)

en Korps Mariniers, Atletiekunie (8 studiepunten)• 12 avonden van 19.30 – 22.30 uur,

ca. 50% praktijk• Hoofdthema’s zowel voor individuele sport

als teamsport:- Revalidatie, conditieopbouw, kracht-,

snelheid- en uithoudingsvermogen volgens De Rehaboom® en trainingsprogramma’sschrijven

• Cursus start dinsdag 6 maart 2012• Cursus start maandag 17 september 2012• Cursus start woensdag 14 november 2012

• Locatie NSC Papendal te Arnhem• Cursusprijs € 875,00

CURSUSFYSIEKE TRAINER VOETBAL• Erkende methode Betaald Voetbal

- NEC-Nijmegen 1ste team- Feyenoord-Rotterdam 1ste team

• 4 dagdelen:- Dag 1 14.00 – 21.00 uur- Dag 2 09.00 – 16.00 uur

• Hoofdthema’s:- Opbouw loopvermogen- Opbouw kracht- Transfer naar voetbal

• Cursusdata of/of:- Cursus A 01 + 02 juni 2012- Cursus B 08 + 09 juni 2012- Cursus C 10 + 11 augustus 2012

• Locatie NSC Papendal Arnhem• Cursusprijs € 375,00

Telefoon 0485-34 34 26Fax 0485-53 09 54Mobiel 06-53 33 2678

[email protected]

WORKSHOPS• Duur: 3 uur op locatie• Datum, tijdstip en groepsgrootte in overleg• Accreditatie KNGF voor RRS/KRS/ARS/HRS/FWS

Keuze uit de thema's:• Rug Revalidatie Systeem (RRS)• Kracht Revalidatie Systeem (KRS)• Aeroob Revalidatie Systeem (ARS)• Heart Rate System (HRS) / Polar Team2 System• Free-Weight System (FWS) / FitroDyne• De Rehaboom®

• Onderwerp naar keuze

Groepsprijs per workshop op aanvraag

DOCENTTOINE VAN DE GOOLBERG, IIT• Fysieke trainer 1ste team Feyenoord

Rotterdam seizoen 2009-2012• Kerndocent Masteropleiding

Sportfysiotherapie Avans+ te Breda / NPi

De TrainerDeVoetbal Trainer devoetbaltrainer.nl

Gratis

proberen?Ga naar

devoetbaltrainer.nl/

mediatheek

Ga voor een online abonnement op de mediatheek naar

devoetbaltrainer.nl/mediatheek

De Voetbaltrainer mediatheek,de online bibliotheek voor trainers die het beste uit

hun team willen halen

Voordelen van deonline mediatheek

✓ Onbeperkt en overal toegang tot

de mediatheek

✓ Handige en snelle zoekfunctie

(per categorie, thema of leeftijdsgroep)

✓ Snel te printen pdf.files van oefenstof

✓ Inloggen via computer, smartphones

en tabloids

✓ Speciaal voor abonnees geldt een

korting van € 20,-. U betaalt dan geen

€ 55,- maar € 35,- per jaar

onze kennis, uw succes

De Molenaar - PlattelandsPost - Het Schaap - Petfood Magazine - EVMI – De Paardenkrant - Paardenkrant Extra - Bit - Horses.nl - Hengstenboek- P|f - Sign+ Magazine - Stitch & Print International - De Voetbaltrainer - Loft - Bouwwereld - Aannemer - Eisma’s Schildersblad - SchildersVakkrant- Glas in Beeld - ArchitectuurNL - Technisch Gebouwbeheer - Installatie en Sanitair - Sanitair Design - ZZP’er in de bouw - Bouwproducten.nl -Aandrijftechniek - Metaal Magazine - Products4Engineers - Bulk & Roerwerk - Recycling Magazine Benelux - TTM - Bestelauto - Zakenauto -MarktVisie - Vismagazine - Vis in Bedrijf - Bakkers in Bedrijf - Vlees+ - Vakblad IJs! - Piloot & Vliegtuig- Eisma Business Spectrum.

Eisma Media Groep is uitgever van hoogwaardige informatie- en communicatieproducten en diensten (o.a. vaktijdschriften, websites, e-mailnieuwsbrieven, events & awards en leermiddelen) in diverse business to business- en educatieve markten. Vanuit de vestigingen in Leeuwardenen Doetinchem zorgen 140 professionals voor kennis en communicatie mogelijkheden die leiden tot succesvolle resultaten van onze klanten(meer dan een half miljoen ondernemers en onderwijsinstellingen in Nederland). www.eisma.nl

Nr. 1 Mediabedrijf voor ProfessionalsAdformatie kerstrapport 2011, categorie vakbladen

Triple 1 waardering door adverteerders, mediaplanners en overall

HORSESMEDIA

Beste klanten, dank voor deze top waardering!

COACHES BETAALD VOETBAL

De CBV wil zich manifesteren als een vaste

en betrouwbare waarde in de wereld van

het Betaald Voetbal. Ze wil een volwaardig

gesprekspartner zijn van de KNVB en andere

belangenorganisaties. Ze biedt zich aan als

adviesorgaan voor overheid en bedrijfsleven

en als goed belangen behartiger van haar

leden en haar sponsors.

MISSIE CBV

De CBV vertegenwoordigt haar leden in

diverse organisaties ten behoeve van

de professionaliteit en het verder

professionaliseren van het vak

trainer/ coach Betaald Voetbal.

DE CBV, DE VAKVERENIGING VOOR DE

PROFESSIONELE TRAINER/COACH!

Bij de CBV gaat het in de eerste plaats om

de kwaliteit van het voetbal te verhogen.

Als uitgangspunt is dit uitermate belangrijk

bij discussies met andere entiteiten in het

Betaald Voetbal. Door deze stelling wordt

vastgesteld dat het voetbal in zijn totaliteit

belangrijker is dan de individuele belangen

van spelers, trainers, scheidsrechters en

andere professionals. Natuurlijk is het ook

zo, dat wanneer het goed gaat met het

Nederlandse voetbal, het ook goed gaat

met alle mensen die in het voetbal

werkzaam zijn. Dan is er voldoende

werkgelegenheid en veel vraag naar in

Nederland opgeleide Trainer/coaches.

Naast het verhogen van de kwaliteit van

het voetbal heeft de CBV nog twee

doelstellingen. Het behartigen van de

belangen van haar leden en het vergroten

van het imago van het vak Trainer/coach.

Dat vele Trainer/coaches het daarmee

eens zijn wordt bevestigd door het

ledenaantal van de CBV. Meer dan 480

Trainer/coaches, werkzaam in het Betaald

Voetbal in Nederland of in het buitenland

zijn lid van de CBV.

CBV

Postbus 1 8000 AA Zwolle

Bezoekadres:

Hogeland 10 8024 AZ Zwolle

Telefoon: 088 850 8610

Fax 088 850 8613

E-mail: [email protected]

Website: www.coachesbv.nl

Onze partners

devoetbaltrainer.nlDe TrainerDeVoetbal Trainer

29 e JAARGANG | DECEMBER 2011 | www.devoetbaltrainer.nl

DeVoetbalTrainer182nu

mm

er


De JeugdVoetbalTrainer5

Talentontwikkeling

Coaching

A-jeugd

B-jeugd

C-jeugd

D-jeugd

John van den Bromvertrouwen, variatie,verantwoordelijkheid

Een YouTube-avond

Spelregelquiz

Fitnessactiviteit

Nieuwe club, of niet?

Mini-specialWinterstop


B - J E U G D

Pieter Jongmans:

Pieter Jongmans:

Trainingsindel ing

Isoleren

Pieter Jongmans:

Evaluatiegesprekken


Pieter Jongmans:

Coachen


Trainingsvorm


Doel

Organisat ie

Inhoud

CoachingCentrale verdedigers

Middenvelders

Vleugelspelers

Spitsen

Methodiek

3

3

21

4

108

1

9

34

7

11

4

25

42 43


01 Cover 01 - De Voetbaltrainer - De VoetbalTrainer...Tot en met 1 april 2012 geldt voor alle...

Documents

Transcript of 01 Cover 01 - De Voetbaltrainer - De VoetbalTrainer...Tot en met 1 april 2012 geldt voor alle...