Anco SalariDocent ABV Duaal 2013/2014Studentnummer: 275351

L: “Nee, heb ik geen zin in…”.D: “waarom niet?”.L: “Daarom niet..”.D: “Dat is geen reden!”L: “Dan maar niet, ik heb gewoon geen zin dus ik die het niet”.

Vertonen leerlingen steeds vaker ernstige gedragsproblemen? Kunnen wij als volwassen/docenten steeds minder hebben? Of laten we te snel een etiket op leerlingen plakken waardoor ze naar het special onderwijs gaan? Zelf ben ik nooit echt een probleemgevalletje geweest, maar ik was altijd wel ‘aanwezig’ in de lessen. Dat is ook altijd waar ik aan refereer als ik ‘probleemgedrag’ detecteer of gedrag waarneem wat ‘niet door de beugel kan’. Er zit namelijk een groot verschil tussen die 2 elementen.Kortom, gedragsproblemen bij leerlingen. Hoe gaan we er mee om?!

Wanneer is het gedrag wat een leerling vertoond, problematisch gedrag? Problematisch gedrag is gedrag wat de orde van de les en de werksfeer tijdens de les negatief beïnvloedt. Om een voorbeeld te geven, stoeien. Moet zo nu en dan kunnen, maar als het aanblijft houden kan het ook doorslaan en bij sommige (meestal wat minder ‘populaire’) leerlingen, een onveilig gevoel geven. Hierdoor zullen zij minder goed presteren of zelfs niet meer naar school durven komen. Dit is geen probleemgedrag, maar het probleem is wel problematisch als het dat punt heeft bereikt.Bij de ‘populaire’ leerlingen kan het zo zijn dat het stoeipartijtje uiteindelijk fout loopt. Leerling X heeft genoeg van het stoeien maar leerling Y vindt het net leuk worden. Eén duw of tik is dan teveel en de vlam kan in de pan slaan. Blauw oog, tand door de lip, ruzie, boze ouders.

AchtergrondProblematisch gedrag kan ook vanuit een leerling komen, die erg dominant is tegenover zijn medeleerlingen. Stille wateren, diepe gronden. Maar dan op een negatieve manier. Deze leerling zit misschien niet goed in zijn vel. Zegt weinig, maar wanneer hij/zij wat zegt is het grof en meestal persoonlijk gericht. Dit kan zijn omdat hij/zij moe is omdat hij slecht slaapt door bijvoorbeeld een onprettige thuissituatie. Wanneer een leerling zich in een thuissituatie bevindt waarin het sociale aspect weinig te maken heeft met normen en waarden (zoals respect en afspraken nakomen), zal de leerling dit ook niet meekrijgen waardoor hij/zij overkomt als “lomp” of zelfs “agressief”. Dit heeft alles te maken met een slechte voorbeeldfunctie. Als de leerling niet meekrijgt hoe hij/zij zich dient te gedragen, zal hij/zij dit gedrag ook niet kunnen vertonen en kan dat gedrag opgemerkt worden als probleemgedrag.

LeeftijdProbleemgedrag kan ook een uiting zijn van het niet “begrepen worden” of het gevoel hebben niet gezien te worden en opzoek gaan naar een manier om wel gezien te worden, negatieve aandacht. Schuine grappen maken, dingen kapot maken, grote mond hebben. Het stoere typ uithangen. Eigenlijk gewoon uitingen van onzekerheid. Dit zien we veel bij pubers en weet ik zelf ook uit ervaring. Een element wat hierbij een belangrijke rol speelt is Peer Presseren. Druk vanuit de omgeving waarmee ze elkaar uitdagen om dingen te doen, om zo aan te tonen hoe stoer je bijvoorbeeld bent.

Probleemgedrag = ADHD?Steeds vaker worden kinderen gediagnostiseerd met stoornissen als AD(H)D, PDD-NOS, Asperge etc. Deze kinderen kunnen naar het speciaal onderwijs maar we zien tegenwoordig dat veel van deze leerlingen gewoon weer naar het reguliere onderwijs gaan. Ondanks hun eventuele labeltje “probleemkind” oftewel de leerling met een rugzak.Boevengenoemde stoornissen zorgen ervoor dat leerlingen zich “anders” gedragen. ADHD kan ervoor zorgen dat een leerling veel door de klas vliegt. Bij Asperger heeft de leerling last van beperkingen in de sociale interacties en een beperkt repertoire aan interesses en activiteiten. Hierdoor vallen ze buiten de boot of hebben weinig zin om iets te doen of ver uit te weiden. Dit kan bestempeld worden als probleemgedrag en omdat er steeds meer jongeren met gedragsstoornissen weer naar het reguliere onderwijs komen, is het aan de leraren om hier op in te spelen.

Omgaan met probleemgedragEr zijn natuurlijk enorm veel theorieën over hoe we probleemgedrag zouden kunnen aanpakken.Op leraar24.nl worden de volgende manieren behandeld

- Provocatieve begeleiding- Straffen- Herstelrecht- Geboden

Bij provocatie begeleiding wordt er gebruik gemaakt van humor jegens de leerling, waardoor hij/zij zelf inziet dat hij/zij fout zit, maar wel op een positieve manier

Straffen is bij iedereen bekend. Na herhaaldelijke waarschuwing kan er nagebleven worden terwijl iedereen thuis lekker aan het relaxen is. Dit moet aanzetten tot het denken van “nooit weer”.

Herstelrecht is de tegenhanger van straffen. Bij herstelrecht wordt d.m.v. het stellen van vragen de leerling geacht naar zichzelf en zijn daden te kijken en te doen laten beseffen dat dit niet de juiste manier is van handelen en hoe dit in het vervolg anders zou moeten.

Geboden zijn regels die op een positieve manier de leerlingen aansturen tot gewenst gedrag. Structuur is hierbij zeer belangrijk. Wanneer leerlingen gewenst gedrag vertonen wordt dit beloond met positieve feedback. Zo ontstaat er een veilige werksfeer.

ToolboxHet bestraffen of kritisch in vraag stellen van ongewenst gedrag na dat een incident zich heeft voorgedaan is eigenlijk actie ondernemen terwijl je dat eerder had kunnen en/of moeten doen. Niet voor niets hebben we het gezegde “voorkomen is beter dan genezen”.Dit ‘voorkomen’ kan je doen door een toolbox aan te maken. Een toolbox waarin jouw vaardigheden en regels zitten. Vanuit deze toolbox krijgen de leerlingen inzicht duidelijk inzicht in wat er moet gebeuren en binnen welke lijnen zij zich kunnen en mogen bewegen op het gebied van gedrag. Al is je lessenpakket nog zo interessant, heb je geen structuur in je programma of van te voren niet aangegeven aan welke gedragsregels de leerlingen zich moeten houden dat weten ze ook niet waar ze aan toe zijn.Een aantal onderdelen binnen deze toolbox zijn voor mij:

Gedragsregels Duidelijke lesopbouw Verdieping voor de snellere leerling of leergroep Back-up plannen voor wanneer 1 van de bovenstaande elementen ongewild niet goed

loopt.

Op deze manier zorg je ervoor dat leerlingen weten waar ze aan toe zijn en je een veilige werksfeer creëert.Vooraf gedragsregels opstellen, zorgt ervoor dat leerlingen weten binnen welke kaders ze zich kunnen bewegen. En natuurlijk gaan ze die kaders proberen te verbreden. En dat is ook prima zolang dat maar in goed overleg gaat. Dus wanneer de leerling zich binnen de kaders netjes beweegt, dan is mogelijkheid tot verbreden omdat dit de leerling ook weer leert hoe hij/zij met meer vrijheid om moet gaan.

Speciaal onderwijsBovengenoemde manieren werken bij de meeste ‘normale’ leerlingen wel. Maar wat als er nu meer aan de hand is dan alleen de pubertijd of gescheiden ouders? Bijvoorbeeld wanneer een kind een mentale stoornis heeft waardoor zijn/haar brein zich op andere dingen focust dan een gemiddeld kind?In het speciaal onderwijs is er meer aandacht voor de leerlingen die dat nodig hebben. Specifiek voor dit essay ga ik in op de leerlingen met een mentale stoornis. Deze leerlingen moeten op een andere manier benaderd worden dan leerlingen zonder die stoornis, omdat bij deze leerlingen meer, maar ook op een andere manier de impulsen binnen komen en dus ook anders verwerkt worden. Tijdens een werkbezoek aan de Frater van Gemertschool in Tilburg werd mij duidelijk dat deze leerlingen meer persoonlijke begeleiding nodig hebben dan in het algemeen.

Een andere benadering op negatief gedrag is hier een voorbeeld van. Een leerling in het reguliere onderwijs kan er meestal wel tegen wanneer deze klassikaal even op zijn/haar punt wordt gezet. De leerlingen op de Frater kunnen dit niet. Hier geldt: positieve benadering van veraf (klassikaal), negatieve benadering van dichtbij (persoonlijk). Dit wordt gedaan omdat de leerlingen anders helemaal geen zin meer zullen hebben in de les waardoor zijn/haar gedrag de rest van de klas weer negatief kan beïnvloeden.

NiveauBij de lessen Kunst &Vormgeven heb ik een clusterklas. Dat wil zeggen dat basisleerlingen (niv.1) en kaderleerlingen (niv.2) bij elkaar zitten. Dit heeft als voordeel dat ze naar elkaars werk kunnen kijken en dat ze van elkaar kunnen leren. Een nadeel hiervan, is dat de snellere leerlingen zich soms sneller vervelen omdat ze op de club vooruit lopen. Wanneer ze zich vervelen gaan ze

een manier zoeken om vermaakt te worden en dat mondt dan meestal uit in het niets doen en/of andere leerlingen van het werken houden.Het is dus zaak dat je op dit punt een extra verdieping hebt voor deze leerlingen. Een verdieping houdt in dit geval in dat je de leerlingen extra prikkelt om zichzelf uit te dagen op het gebied waar ze goed in zijn. Excelleren. Door extra opdrachten te hebben komen in je zogenaamde toolbox. Een fictief kistje waar jouw ideeën, opdrachten, maar ook normen, waarden en ook creatieve oplossing zitten die in veel situaties gebruikt kunnen worden. Al werkende breidt je deze toolbox meer en meer uit, hetgeen je een stabiele docent maakt waarvan de leerlingen weten wat ze wel en niet kunnen verwachten.Deze toolbox en het daaruit voorkomende excelleren van bepaalde leerlingen zorgt ervoor dat leerlingen gemotiveerd worden om ook naar hun eigen werk te kijken en zich af te vragen, hoe zij ook tot een dergelijk niveau kunnen komen.Daarnaast is deze toolbox er ook voor de orde in de klas. Ben je als docent niet in staat de orde te bewaren tijdens de les, dan zal dit uiteindelijk uitmonden in complete chaos. Daarnaast hebben leerlingen regels nodig omdat ze zelf niet op een dusdanige manier kunnen denken om in te schatten wat het beste is om te doen of wat belangrijker is om eerst te doen.

Meervoudige intelligentiesIedereen leert anders. De een heeft baat bij geluid, de ander bij beeld, de ander bij tekst, de ander bij doen. Echter, volgens de heer Howard Gardner, een psycholoog van de Harvard-universiteit, zijn hierin ook weer verschillende hoofdstukken in te onderscheiden. Deze hoofstukken komen tot uiting in zijn meervoudige intelligentie theorie. Deze theorie wijkt sterkt af van de traditionele opvattingen over intelligentie en de daarop gebaseerde intelligentietesten.Hij vond zijn inspiratie in een project over de artistieke begaafdheid van kinderen. Hij werkte ook met hersenbeschadigde patiënten.

Gardner is ervan overtuigd dat iedereen meer kan als we op een andere manier dingen zouden leren dan zoals we het nu doen met alleen lezen, schrijven en leren. Deze methode zou dus geschikt zijn om adolescenten die probleemgedrag vertonen, beter te kunnen prikkelen en zo hun gedrag te verminderen en hun schoolprestaties te verhogen. Intelligentie betekent volgens Gardner: “de bekwaamheid om te leren, om problemen op te lossen”. Gardner gaat er van uit dat leren op verschillende, dus meervoudige, manier kan. Zijns inzien is een mens op bepaalde vlakken intelligenter dan op andere vlakken. Psychologen zoals Thurstone, Guilford, Cattell en Robert Sternberg gingen hem voor in deze theorie. Gardner heeft dit echter het meest ver ontwikkeld omdat de vaardigheden zoals motorische handigheid en muzikaliteit ook tot subvormen van intelligentie rekent.

De verschillende intelligenties volgens de theorie zijn:- verbaal/linguïstische intelligentie (woordknap)- logisch/mathematische intelligentie (rekenknap)- visueel/ruimtelijke intelligentie (beeldslim)- muzikaal/ritmische intelligentie (muziekknap)- lichamelijke/kinesthetische intelligentie (beweegknap)- interpersoonlijke intelligentie (mensknap)- intrapersoonlijke intelligentie (zelfknap)- natuurgerichte intelligentie (natuurknap).

KolbDavid A. Kolb (1939) is een leerpsycholoog en pedagoog uit de Verenigde Staten.Kolb ontwikkelde de theorie van de leercyclus. Wanneer men deze cyclus doorloopt leidt dit tot een duurzame gedragsverandering. Binnen deze cyclus staan 4 leermomenten centraal.

Concreet ervaren of ondervindend leren. Bij dit leermoment staat het fysieke ervaren centraal. Het werkelijk beleven van iets. Open staan voor nieuwe dingen die door handelen eigen worden gemaakt.

Reflectief observeren of reflecterend leren. Tijdens deze fase is het van belang dat men terugdenkt aan het handelen. Welke acties zijn hieruit voortgekomen, bedoeld of onbedoeld. Wel is het noodzakelijk dat men hier vanuit

verschillende standpunten kijkt naar het proces. Wat ging er goed? Wat niet? Hoe kan dat verbeterd worden?

Abstract conceptualiseren of conceptualiserend leren. Het opstellen van een plan een idee. Een concept. Dit concept komt tot stand door eerder opgedane bevindingen. Op deze manier kan men een besluit vormen welke daarna getoetst kan worden op waarheid of juistheid.

Actief experimenteren of experimenterend leren. Onderzoeken of het besluit en bevindingen daadwerkelijk kloppen.Dit wordt gedaan door weer nieuwe handelingen. De bevindingen worden dus experimenteel getoetst binnen een nieuwe ervaring. Besluiten en uitvoeren om erachter te komen of iets ook zo is, zo werkt, zoals men veronderstelt.Deze laatste stap leidt tot nieuwe ervaringen of inzichten welke weer leidt tot een reflectie. Op deze manier is de cyclus rond en zo kan men dus steeds sneller en effectiever te werk gaan en dingen eigen maken.Simpel gezegd:

onderdompelen (waarneming) verhelderen (reflectie) verklaren (inzicht) toepassen (oefening in een andere context)

De leeractiviteiten staan dus centraal en niet de leerstof. Deze opvatting valt onder het constructivisme.

leercyclus van KolbFreinet en het beleven van onderwijs.

Célestin Freinet (1896-1966) was een Franse onderwijzer. Tijdens zijn lessen merkte hij dat zijn leerlingen niet gemotiveerd werden door de manier waarop de stof werd aangeboden. Freinet gaf les in een klein gelegen dorp. Het typische ‘ons kent ons’ gegeven heeft hem er toen toe gezet om met de kinderen van de school, bedrijfjes in het dorp te gaan doen en de natuur in de omgeving te bekijken.

Samen met collega’s en de leerlingen ontwikkelde hij hierdoor een manier van lesgeven: waardoor ervaringen van de kinderen uitgangspunt zijn 

voor het onderwijs; waarbij de organisatie van het klasleven meer in handen van de kinderen ligt;  waar kinderen leren van de ervaringen van andere kinderen, volwassenen, culturen enz., en

waarbij de leraar diepte en structuur aanbrengt.

Scholen die lesgeven aan de methode van Freinet houden zich niet aan de standaard methodes, maar doen dit vanuit de ervaring en beleving van de leerlingen. Met deze elementen zorgen zij ervoor dat er zinvol wordt gewerkt

Ik ben van mening dat de meervoudige intelligenties van Gardner gekoppeld moeten worden aan de leerstijlen van Kolb en het belevingsonderwijs van FreinetDoor een denker en een beslisser te laten samenwerken op meervoudige intelligentie manier, kunnen beide elkaar iets leren en kunnen ze zelf bepalen hóé ze dat leren. De docent fungeert enkel als coach en is voor het overgrote deel van de les niet primair in beeld.Een leerling moet uitgedaagd worden. Dit doe je door de juiste manier van informatie aanreiken. Dit kan zijn door filmpjes, muziek, bewegen maar vooral door hen zelf dingen te laten doen. Dingen ontdekken is naar mijn mening de beste manier om leerlingen te prikkelen.

VisieMijn eigen visie op probleemgedrag en het hiermee omgaan is een combinatie van vele factoren. Deze factoren zijn afhankelijk van de leerling en ook van het niveau.In sommige gevallen ben ik voor het bestraffen van ongewenst gedrag. Maar ook hier zijn gradaties in en een leerling moet ook leren van zijn/haar fouten. Een goede communicatie is hierbij van belang. Wanneer je als docent niet te spreken bent over het gedrag wat een bepaalde leerling vertoont, dan maak je dat duidelijk. De leerling moet ook weten waarom jij zijn/haar gedrag niet acceptabel vindt. Leg uit wat je wel acceptabel vindt en waarom dit gedrag dus niet binnen die kaders past. Maar mijn visie is natuurlijk niet alleen bestraffen en promoten van goed gedrag. Mijn visie houdt ook in dat lessen anders ingedeeld moeten worden. De nadruk ligt hierbij op het banderen van de te leren stof. Ik ben van mening dat men, in dit geval kinderen op het VMBO, leren door te herhalen. Dit is de leerstijl voor de doener (Kolb). Het doen zorgt voor activatie van verschillende zintuigen, hetgeen ervoor zorgt dat de hersenen gaan multitasken. Denk hierbij aan hand-oog coördinatie. Daarnaast ben ik ook van mening dat er binnen de lessen meer beleefd moet worden en de leerlingen meer betrokken moeten worden bij de maatschappij wanneer ze dingen maken. Wanneer er een beleving is die aansluit bij hun ‘zijn’, hun interesses etc., dan ben ik ervan overtuigd dat dit, door middel van herhaling, kan leiden tot een hogere vorm van activatie en ook tot een hoger niveau.

De theorie van Gardner klinkt mij als muziek in de oren. Ik ben zelf altijd een middelmatige student geweest en vraag mij sinds mijn laatste studie af, of dit door mij komt of door de manier van lesgeven van de docenten die de revue zijn gepasseerd.

Kolb gaat uit van een doener, een denker, een beslisser en een dromer. Dit betekend dus dat je niet altijd voor iedereen de juiste manier van lesgeven aanbiedt, wat kan leiden tot afdwaling van de aandacht, hetgeen weer leidt tot onrustig gedrag, storend gedrag, probleemgedrag.

Combineren van schoolvakken leidt tot vakoverstijgend werken en tot het zien van combinaties. Dat is waar het probleem naar mijn idee vaak ligt. Dat leerlingen niet goed snappen waarom ze

op een bepaald moment iets moeten doen. Wanneer ze bepaalde vakken aan elkaar kunnen linken zijn ze, wellicht zonder dat ze het zelf in de gaten hebben, zichzelf aan het trainen om naar meerdere facetten tegelijk te kijken. Voor leerlingen op de HAVO en VWO is dit al standaard bijvoorbeeld met Natuur&Techniek. maar waarom zou dat niet op het VMBO ook kunnen? Het moet alleen in kleinere stappen.

Wiskunde, techniek en kunst&vormgeven.Deze 3 vakken zijn onafscheidelijk met elkaar verbonden. Zonder kennis van wiskunde is het niet mogelijk om technische tekeningen en berekeningen te maken, en wanneer je geen technische tekening kunt maken, is het ook vrij lastig om jouw ontwerp uit te laten besteden omdat men niet snapt wat je ontworpen hebt.

Taal (NL,EN,DU), kunst&vormgeven, presentatie techniekenPresentatie technieken zijn manieren waarmee men bijvoorbeeld een affiche kan maken. Denk hierbij aan zeefdrukken, linodrukken etc. Dit affiche is gekoppeld aan een ontwerp, bijvoorbeeld het drijvend paviljoen. De tekst die op het affiche moet komen moet foutloos zijn maar moet tegelijkertijd triggeren en beknopte informatie geven. Daarnaast moet de afbeelding op het affiche niet wegvallen door de tekst. Op deze manier kan tekst op een creatieve manier worden toegepast en betrek je 3 verschillende vormen van leren op 1 vlak.

Economie, taal, kunst&vormgeven.Bij een vak als kunst&vormgeven is het noodzakelijk dat leerlingen te weten komen dat alles geld kost. Het papier op school, de verf, het water uit de kraan etc. Er moet nagedacht worden over hoe een project interessant kan worden op het gebied van vormgeven maar ook hoe dit interessant kan blijven wanneer we met economische obstakels te maken krijgen. Met deze 2 elementen moet een vertaalslag gemaakt worden naar een ideale verkoopreclame die op elk punt aantrekkelijk is. Taal technisch, economisch, ontwerptechnisch. Een groepsproject tussen verschillende leerlingen biedt hierbij de ideale uitkomst.

In mijn ogen is het omgaan of verminderen van gedragsproblemen een optelsom:Gedragsregels + duidelijke lesopbouw + verdiepingsopdrachten + back-up plan + combinatie werkprojecten = minder probleemgedrag.

Bronnenlijst

Boeken Nelis, H., & Sark, van Y. Puberbein binnenstebuiten. (2009). Utrecht: Kosmos Gardner, H. (2002) Soorten intelligentie – meervoudige intelligenties voor de 21e eeuw.

(Brouwers, E. vert.). Amsterdam: Nieuwezijds Hilst, van der, A. (2007) Voorbij de kaders. Verwondering over onze leer-kracht,

bewondering voor onze leer-kracht. Urecht: Agiel Sitskoorn, M. (2007). Het maakbare brein. Gebruik je hersens en wordt wie je wilt zijn.

Amsterdam: Bert Bakker Crone, E. (2012). Het sociale brein van de puber. Amsterdam: Bert Bakker

Internet Worldwide Base. Alle wwbase pagina’s

http://www.worldwidebase.com/peoplesociety/probleemgedrag.shtml(Bezocht op 23 – 01 – 2014)

leraar24, Video's en dossiers voor de onderwijspraktijkhttp://www.leraar24.nl/dossier/1703/omgaan-met-probleemgedrag-van-pubers(Bezocht op 23 – 01 – 2014)

leraar24, Video's en dossiers voor de onderwijspraktijkhttp://www.leraar24.nl/dossier/4030/gedragsproblemen-in-het-vo-knap-lastig(Bezocht op 23 – 01 – 2014)

APS.nl Loren inspirerenhttp://www.aps.nl/-/gedragsproblemen-knaplastig-?redirect=http%3A%2F%2Fwww.aps.nl%2Fvoortgezet-category%3Fp_p_id%3D101_INSTANCE_bEBNEje5hPUJ%26p_p_lifecycle%3D0%26p_p_state%3Dnormal%26p_p_mode%3Dview%26p_p_col_id%3Dcolumn-2%26p_p_col_pos%3D1%26p_p_col_count%3D2%26p_r_p_564233524_categoryId%3D20021%26p_r_p_564233524_resetCur%3Dtrue(Bezocht op 23 – 01 – 2014)

Persoonlijke-leerstijl.com. Jouw persoonlijke leerstijl.http://www.persoonlijke-leerstijl.com/leerstijlen-van-kolb.html(Bezocht op 23 – 01 – 2014)

http://omgaanmetpubers.webklik.nlhttp://omgaanmetpubers.webklik.nl/page/problematiek(Bezocht op 23 – 01 – 2014)

http://omgaanmetpubers.webklik.nl http://omgaanmetpubers.webklik.nl/page/informatieve-pagina (bezocht op 23 – 01 – 2014)

http://www.praktijk-de-akelei.nlhttp://www.praktijk-de-akelei.nl/behandelmethodes/

(bezocht op 23 – 01 – 2014)

Wikipediawww.wikipedia.nl(bezocht op 23 – 01 – 2014)