HGW-cyclus (Handels Gericht Werken)

Om aan de slag te gaan met dit onderdeel van ons vierde jaar ben ik mezelf gaan verdiepen. Op mijn stageschool (R.K.B. de Bisschop Ernst) hadden ze het boek ‘handelsgericht werken: een handreiking voor het schoolteam’ liggen. Ik heb samen met mijn mede-collega (Dave) tevens klasgenoot informatie verworven uit dit boek. Vervolgens ben ik aan de slag gegaan met dit groepsplan.

Allereerst ben ik gaan kijken naar de definitie achter het begrip ‘groepsplan’: Een groepsplan is een organisatiemodel om tegemoet te komen aan de verschillende onderwijsbehoeften van leerlingen in een groep (Meijwaard, 2015)’.

Nu is mij duidelijk geworden wat er van ons gevraagd wordt en waar we op moeten gaan letten. Bij het maken van een groepsplan heb ik samen met mijn mentor een de toets van rekenen (blok 1, Rekenrijk) afgenomen. Aan de hand van deze toets-resultaten heb ik samen met mijn mentor een tabel gemaakt waarin de leerlingen in drie groepen te verdelen zijn: de instructieafhankelijke leerlingen (aanpak 1), de instructiegevoelige leerlingen (aanpak 2) en de instructieonafhankelijke leerlingen (aanpak 3). Hierbij zijn de aanpak 1 leerlingen de zwakkere rekenaars en de aanpak 3 de sterke rekenaars.

Een groepsplan geeft concrete en praktische aanwijzingen voor de manier waarop de leerkracht omgaat met de verschillende onderwijsbehoeften van alle leerlingen uit zijn klas. Een groepsplan is doelgericht en hiermee wil je iets bereiken, namelijk: een positieve verbetering in de resultaten van de leerlingen. Door leerlingen in te delen in bovenstaande drie groepen kun je grotendeels aan de onderwijsbehoefte van het kind voorzien. Een groepsplan is een half jaar geldig en wordt daarna aangepast, leerlingen kunnen dus stijgen of dalen in hun aanpak. De leerkracht reflecteert na elke toets de resultaten. Aan de hand van deze resultaten speelt hij/zij dus in op de onderwijsbehoefte van een kind. Na een toets is het dus mogelijk een kind een aangepast traject te laten volgen om zo de (smart) doelen alsnog te behalen. Hierbij moet je denken aan extra huiswerk, extra instructie, extra begeleiding bij het maken van opdracht, minimumtaken opleggen etc.

Aan het eind van deze cyclus zal duidelijke te zien zijn hoe zo groepsplan is opgebouwd. Kort samengevat: werken met drie aanpakken, periode van een half jaar, schriftelijk toetsen, reflecteren na elke toets en groepsplan aanpassen indien doelen niet zijn behaald.

Werkwijzen van de Bisschop Ernstschool te Goes.

De werkwijze van het Handelings Gericht Werken (HGW-model): Het is niet mogelijk om alle leerlingen individueel onderwijs te geven en daarom wordt de klas per vak onderverdeeld in een basisgroep en 2 subgroepen, de basisgroep is de norm. De groepsmentor maakt voor de vakken: lezen, rekenen en spelling een groepsplan. Per vak wordt er dan voor de gehele groep een periodeplan gemaakt, deze periode duurt een half jaar.

Deze plannen worden vormgegeven vanuit de Handelings Gericht Werken cyclus. Met deze cyclus kun je de randvoorwaarden plannen om kinderen te bieden wat ze nodig hebben. Hierdoor kan de leerkracht in de onderwijsbehoefte van de

leerlingen voorzien. Hiermee houden ze rekening met: de instructie, opdrachten, doelen, leeractiviteiten, feedback en plaats in de groep. die afstemming geven we vorm door gebruik te maken van de 1 Zorgroute (zie figuur 1). De 1 Zorgroute beschrijft in onderlinge afstemming de stappen en beslismomenten die bepalend zijn voor de onderwijsbehoeften van de leerlingen.

Figuur 1 (1 Zorgroute)

De cyclus van het Handelings Gericht Werken bestaat uit 6 stappen (zie figuur 2) die de leerkracht voor een vak een aantal keer per jaar uitvoert. De frequentie is per vak verschillend (Constandse, 2013).

Figuur 2 (stappenplan Bisschop Ernst)

stap 1:

In deze stap worden zoveel mogelijk gegevens verzameld van de leerlingen in een groepsoverzicht. Dit op basis van de in de klas gemaakte observaties, resultaten van toetsen uit het LOVS van Cito, de methodetoetsen uit Parnassys en informatie van ouders.

Stap 2:

Preventief signaleren welke leerlingen in deze periode extra of op een andere manier aandacht nodig hebben

Stap 3:

Het benoemen van de onderwijsbehoefte van de leerlingen. In het bijzonder de leerlingen die stap 2 gesignaleerd zijn.

Stap 4:

Het clusteren van leerlingen met vergelijkbare onderwijsbehoeften, zodat zijn van en met elkaar kunnen leren. Dit zullen in de praktijk vaak de al eerder genoemde aanpakken zijn: de instructieafhankelijke leerlingen (aanpak 1), de instructiegevoelige leerlingen (aanpak 2) en de instructieonafhankelijke leerlingen (aanpak 3). Het is ook mogelijk dat er per aanpak leerlingen zitten die extra ondersteuning (onderwijsbehoefte) nodig hebben. De instructie voor de meeste vakken gebeurt via het IGDI-model (Interactief, Gedifferentieerd, Directe Instructie-model). Deze manier biedt meer differentiatie in de uitleg en meer instructietijd tussen de leerlingen.

Stap 5:

Het opstellen van het groepsplan. Dit heet bij ons op school het periodeplan (half jaar). Vanuit de KIJK registratie (waar alle groepen mee werken) worden de periodeplannen gemaakt.

Stap 6

Het uitvoeren van het groepsplan, dit gaat vaak over een periode van ongeveer 8 weken (Constandse, 2013).

Verschillen en overeenkomsten

Verschillen:

- Ouders zouden een actieve rol moeten spelen in de onderwijsbehoefte van hun kind, dit is nog te weinig maar is in de groei. Dit staat wel beschreven in het plan maar de praktijk toont net iets anders.

- De omgeving speelt een belangrijke rol in de ontwikkeling van een kind. De ouders en de omgeving moeten dus inspringen om in de onderwijsbehoefte van het kind te voorzien. Doordat ouders soms te weinig interesse tonen worden kinderen hier niet of nauwelijks in voorzien. Wij als leerkrachten proberen ouders er wel bij te betrekken.

- De aanpakken worden anders beschreven: instructieafhankelijke leerlingen (aanpak 1), de instructiegevoelige leerlingen (aanpak 2) en de instructieonafhankelijke leerlingen (aanpak 3). In het boek over de HGW cyclus staan deze aanpakken anders beschreven.

- Op onze school werken we met KIJK maar dit komt nog te weinig terug bij het maken van een groepsplan, ook dit is in de groei.

Overeenkomsten:

- Alle leerlingen worden benoemd bij het maken van een groepsplan. - De onderwijsbehoefte staat centraal, instructietijd is voor elk kind anders,

tijd om te leren en de lesstof moet uitdagend zijn. - 1 zorgroute is hetzelfde als in het boek (figuur 1).- Kwaliteit verbeteren van het onderwijs, het toepassen van een groepsplan

leidt tot beter onderwijs (er wordt in de onderwijsbehoefte van de leerling voorzien).

- Begeleiding aan alle leerlingen verbeteren, denk aan verschillende aanpakken.

- Adaptief onderwijs concreet maken.- Betrekking van ouders in de onderwijsbehoefte, ouderbetrokkenheid. - Extra ondersteuning in een aanpak. Binnen een aanpak kan er nog extra

ondersteuning plaats vinden, extra huiswerk, minimumtaak toereiken, extra instructie en/of extra begeleiding.

- De leerkracht staat centraal in het adaptief onderwijs, hij/zij moet het immers mogelijk maken en kunnen realiseren.

- Doelen worden SMART geformuleerd, Specifiek, Meetbaar, Acceptabel, Realistisch en Tijdgebonden.

- Vier stappen worden beschreven: waarnemen, begrijpen, plannen en realiseren. Elke stap moet voor elke leerling beschreven worden.

- Eén op één evaluatie met het kind. Ziet de leerling zijn voor of achteruitgang?

- Ze gaan allebei uit van de zeven uitgangspunten bij het maken van een HGW-cyclus.

werkwijze die ik ga hanteren

Zoals hierboven staat vermeld is het niet mogelijk om alle leerlingen individueel onderwijs te geven, daarom verdelen we de klas in de drie groepen (aanpakken). We maken een groepsplan voor de vakken: lezen, rekenen en spelling. Bij het maken van een groepsplan gaan we uit van 1 Zorgroute. Met deze route willen we de onderlinge afstemming per kind beschrijven. Door middel van de 6 stappen uit het zorgplan kunnen wij een handelingsplan schrijven waarin we in de onderwijsbehoefte van een kind voorzien.

Het onderstaande groepsplan heb ik samen met mijn mentor (Niels van Harn) gemaakt, aan de hand van het boek ‘Handelsgericht werken’ en het zorgplan van de Bisschop Ernst. Door het evalueren van de rekenresultaten (Rekenrijk blok 1) heb ik tezamen met mijn mentor de verschillende onderwijsbehoeften van leerlingen kunnen vaststellen. Ik vond dit nog erg lastig. We hebben van elke leerling de toets-resultaten afzonderlijk bekeken en aan de hand hiervan hebben we groepen/aanpakken kunnen vormen. Deze groepen/aanpakken bevatten leerlingen met ongeveer dezelfde onderwijsbehoeften. We zijn momenteel bezig met de uitvoering hiervan. De leerlingen weten wat ze tijdens een les moeten doen en weten in welke groep/aanpak ze zitten. De groep die de meeste instructie nodig heeft zit voorin in de klas zodat ik met deze groep mijn verlengde instructie kan geven. Na een aantal weken bekijken we/evalueren we of deze aanpak zijn vruchten afwerpt (doelen worden behaald). Als deze doelen niet worden behaald moeten we gaan kijken naar andere ondersteuningsmogelijkheden (extra instructie, andere plaats in de klas, minimumtaak, extra begeleiding bij het maken van opdrachten etc.). Na ongeveer een half jaar herformuleren we het groepsplan en hopen we dat de leerlingen een positieve groei hebben ervaren.

Toetsresultaten rekenen

Toetsscore

Methodetoets (basisdoelen)

Cito

Methodetoetsen van de laatste weken.

90% - 100% goed

Methodetoetsen van de laatste weken.

80% - 90% goed

Methodetoetsen van de laatste weken.

<80% goed

Cito A/1 - score Sterke rekenaars

Namen: Merel B, Sem B, Fabian, Jeroen, Mette, Sanne de L, Robbin, Raf, Joris en Skip.

Sterke rekenaars + basisgroep (1S)+

Namen: Jin en Nathan.

Basisgroep en sterke rekenaars:

Cito B/2 – score

Of C/4 – score

Basisgroep (1S)

Namen: Cas en Sofie

Basisgroep en verlengde instructie (1S/1F)

Namen: Floris, Amy, Evi, Carlijn, Anne, Derk, Mila, Iris, Sem, Sanne W, Donna, Cathelijne, Emma, Olivia, Joep, Ziggy, Stan, Antonio en Floor

Verlengde instructie (1F/1S)

Namen: Owen en Amelka

Cito D/E OF 5 - score

Verlengde instructie (1F)

Verlengde instructie (1F)

Namen: Stijn

Ontwikkelingsperspectief (<1F)

Namen: Lisa, Wout en Natalia.

Aan het eind van blok 1 kunnen de kinderen van het 8a boek Rekenrijk:

Doelen blok 1. Cijferend vermenigvuldigen Staardelingen maken Kommagetallen op en

aftrekken Kommagetallen

vermenigvuldigen en delen door 10, 100 en 1000

Gelijknamige breuken optellen en aftrekken

Relaties leggen tussen breuken, verhoudingen en kommagetallen

Lengtematen kennen, omzetten lengtematen en oppervlaktematen

Aan het eind van blok 2 kunnen de kinderen van het 8a boek Rekenrijk:

Doelen blok 2. Hoofdrekenen met

kommagetallen Kommagetallen cijferen

vermenigvuldigen Verhoudingen omzetten in

breuken en procenten en andersom

Rekenen met verhoudingen Relaties tussen breuken,

verhoudingen en procenten Rekenen met percentage van

1% Kiezen van een passende

strategie Rekenen met percentages

met kommagetallen Oppervlakte van

rechthoekige figuren berekenen met kommagetal

Aan het eind van blok 3 kunnen de kinderen van het 8a boek Rekenrijk:

Doelen blok 3. Vermenigvuldigen van een

breuk met een breuk Uitspraken met percentages

beoordelen op juistheid Rekenen met percentages bij

stijging ook meer dan 100% en daling

Staatdeling met kommagetal Rekenen met vreemde valuta

m.b.v. rekenmachine als door middel van schatten.

De kleur rood in de evaluatietabel heeft betrekking op de aanpak 1 leerlingen (instructieafhankelijke)

Algemene doelen: Aan het eind van een blok zijn de leerlingen bekwaam met de doelen die behoren tot dat blok (blok duurt 2/3 weken).

Deze doelen moeten ze halen om verder te kunnen naar het volgende blok. Door middel van toetsen wordt gekeken of de doelen van dat blok behaald zijn. De leerlingen krijgen voldoende tijd en ruimte om te werken aan deze doelen. Als we realistisch kijken zie je dat niet alle leerlingen in staat zijn deze doelen te behalen. Door ze extra te begeleiden en te ondersteunen hopen we dit wel te kunnen realiseren. Eventueel krijgen ze extra tijd op de toets.

Groepsplan rekenen (rekenrijk)

Subgroep/namen Inhoud (zie doelen hierboven)

Aanpak/methode

(hoe)

Organisatie evaluatie

Basisinstructie instructiegevoelige leerlingen.

(aanpak 2)

Namen: Jin, Nathan, Floris, Amy, Evi, Carlijn, Anne, Derk, Mila, Iris, Sem v/W, Sanne W, Donna, Cathelijne, Emma, Olivia, Joep, Ziggy, Stan, Antonio, Floor, Cas en Sofie.

Zie handleiding 8B blok 1,2 en 3.

- Werken volgens het IGDI model.

- Ophalen van voorkennis op, waarna hij het doel van de les uitlegt.

- Opgaven modeleren, waarna de leerlingen de opdrachten begeleid gaan inoefenen.

- Daarna zelfstandig werken met het leerlingenboek en werkboek.

- Leerlingen die langzamer werken: minder opgaven laten maken.

- Leerkracht geeft tussendoor en aan het eind van de les feedback.

- Evaluatie aan het eind

Kinderen werken groeps-doorbrekend.

Ze rekenen elke dag van 11:00 tot 12:00 uur.

Minimaal 1x per week wordt er geoefend met het oplossen van contextopgaven (redactiesommen)

3x per week wordt er kort geoefend met coöperatieve werkvormen: binnen buitenkring, 2-tal coach, schud en pak, zoek iemand die etc.

- Evaluatie blok 1: Opvallend was dat veel kinderen moeite hadden met breuken. Hier is na de toets extra les voor gegeven waarbij duidelijk werd gemaakt hoe je een hele opschrijft als breuk. Hierdoor lukte het bij de meeste kinderen wel.

- Ziggy, Joep, Olivia, Emma, Antonio, Jin, Floris, Nathan, Evi, Carlijn, Mila, Sanne en Sem hadden de breuken onvoldoende gemaakt. Bij de volgende toets wordt deze vraag nogmaals afgenomen om te

van de les met betrekking op de doelen.

Benodigde materialen

- Tafelkaarten, metriekstelsel en breukenbordjes.

de kinderen moeten hierbij 80% goed hebben gemaakt.

kijken of dit nu met extra uitleg wel beheerst wordt.

- Evaluatie blok 2: Amy, Sem, Antonio en Donna hebben onder de 80% gescoord op het onderdeel procenten. De meeste fouten worden gemaakt bij het uitrekenen van 1 procent en in de controle. Bijvoorbeeld 6% van 50 euro is bij deze kinderen 30 euro i.p.v. 3 euro. Tijdens de rekenlessen zullen we hier de komende tijd aan de instructietafel aan werken.

- Evaluatie blok 3:Amy, Carlijn, Cathelijne en Mila hebben onder de 80% gescoord. Op het onderdeel procenten. Ze vinden het erg

lastig om te bepalen hoeveel procent stijging of daling er is. In het volgende blok komen de procenten weer aan bod en zullen zij verlengde instructie krijgen. Hierbij is het belangrijk om te rekenen in stapjes, dus bijvoorbeeld starten met uitrekenen van 10%. Indien mogelijk wordt er ook tijdens zelfstandig werken verlengde instructie gegeven.

Instructieafhankelijke leerlingen – verlengde instructie aanpak 1.

Namen: Owen, Amelka, Stijn, Lisa, Wout en Natalia

Zie basisgroep.

- Leerkrachten hebben vastgesteld welke kennis of inzichten ontbreken bij de leerlingen.

- Pas opgaven van het blok aan op het niveau zodat de opgaven binnen het bereik van de leerling ligt.

- Na de fase van het

Deze leerlingen zitten aan een instructietafel of in een groepje voorin.

Ze werken groeps-doorbrekend.

Er wordt elke dag geoefend van 11:00 tot 12:00 uur.

Minimaal 1x per week wordt er

- Evaluatie blok 1:Amelka en Wout vallen uit op het gebied van MTG zij hebben beiden een score van 64% goed behaald. Dit is onder de 70% die ze moesten behalen. In blok 2 krijgen deze leerlingen hulpbladen die ze tijdens de zelfstandig

begeleid inoefenen geef je opnieuw instructie, eventueel met materiaal of visuele ondersteuning, waarbij het verwoorden van de handeling centraal staat.

- De leerlingen moeten 70% van de toets sommen goed hebben gemaakt.

Op dinsdag, donderdag en vrijdag beginnen de leerlingen met Cito-opgaven (Ambrasoft) op de computer.

Op maandagochtend oefenen de volgende leerlingen nog een half uur extra met de Cito-opgaven: Yari, Gijs, Merel, Alison, Lisa, Robin, Ola en Wout.

geoefend met het oplossen van contextopgaven. (redactiesommen)

3x per week wordt er kort geoefend met coöperatieve werkvormen: binnen-buitenkring, 2-tal coach, zoek iemand die, schud en pak etc.

werkenlessen moeten maken. Meester Niels geeft hier elke dinsdag instructie bij. Owen heeft nog moeite met breuken en berekeningen op papier. Hij behaalde maar 60% goed. Niels biedt Owen extra werkbladen aan zodat hij deze stof kan oefenen tijdens de zelfstandig werkenlessen. Bij Owen is het van belang dat de sommen visueel worden aangeboden.

- Evaluatie blok 2:Wout heeft bij het onderdeel breuken een percentage van 63% behaald. Dit si onder de 70%. We geven Wout dan ook extra hulpbladen met betrekking op breuken. Tijdens de

zelfstandig werkenlessen proberen wij Wout te begeleiden om ook zo dit onderdeel te behalen. Stijn scoort bij het onderdeel ‘kommagetallen’ net geen 70% op dit onderdeel (69%). Door begeleiding en verrijking van deze stof proberen wij dit te doel te behalen.

Na het eerste blok bleek dat er behoorlijk wat hiaten zitten bij deze kinderen. We hebben er voor gekozen om deze kinderen af te toetsen met de doelen van de f-lijn van groep 6. Ook wordt juf Annika ingezet op dinsdag en vrijdag. Zij zal van half 12 tot 12 met deze kinderen gaan werken. In het

document van de f-lijn groep staat wat er wanneer aan bod komt en waar wij als leerkrachten de stof vandaan kunnen halen.

- Evaluatie blok 3: Owen en Natalia vallen nog uit op de breuken en percentages. Deze kinderen hadden ook niet vereenvoudigd en hadden veel moeite met percentages. Wout en Owen vallen ook uit op de kommagetallen. Deze onderdelen komen de komende periode weer aan bod. Deze kinderen zullen extra herhaling krijgen waarbij voordoen en nadoen centraal staat.

Deze kinderen zijn

nog maar net gestart aan dit blok. Vandaar dat alle doelen zijn overgenomen in het nieuwe plan.

Instructieonafhankelijke leerlingen – verkorte instructie aanpak 3.

Namen: Merel B, Sem B, Fabian, Mette, Sanne de L, Robbin, Raf, Joris en Skip.

- Leerlingen doen mee me de algemene instructie.

- Leerlingen doen mee met de lesafsluiting, evaluatie van het doel.

- Na de reguliere lesstof zelfstandig of in tweetallen aan het werk met verrijkingsbladen of ander uitdagend materiaal. Indien nodig krijgen ze hierbij instructie.

- De leerlingen moeten 90% goed hebben behaald bij de toets.

- Sem, Mette en Robbin werken met Somplextra, de rest met Somplex.

1x per week aan de instructietafel: verrijking evalueren en vooruit kijken naar de opdrachten van volgende week.

- Evaluatie blok 1: Merel Baaijens viel op bij het maken van deze toets. Ze scoorde een percentage van 52% op breuken en ze scoorde 67% bij bewerkingen op papier. Ze krijgt extra stof met betrekking op de bovengenoemde punten. Deze stof zal onder begeleiding aangeboden worden tijdens de zelfstandig werken lessen.

- Evaluatie blok 2. Geen bijzonderheden. Alle doelen zijn behaald en zetten deze manier van

werken door.

- Evaluatie blok 3:Alleen Raf heeft bij de breuken 82% gescoord. Deze score heeft verder geen gevolgen.