Werken met groepsplannen in het VO Naar handelingsgericht werken

Schoolpsychologencongres 2013

15 maart 2013

Arjan Clijsen

Programma workshop

Aanleiding

Doel en uitgangspunten

Ontwerpen eigen onderwijszorgroute

Handelingsgericht werken met groepsplannen

Ervaringen pilotscholen

Positie en rol psycholoog/orthopedagoog

Discussie en vragen

Aanleiding HGW met groepsplannen VO

Onvrede individuele handelingsplannen

Toename en verdichting problematiek leerlingen

Handelingsverlegenheid docenten in omgaan met

verschillen (passend onderwijs)

Meer aandacht voor talentontwikkeling

Stimuleren doel- en opbrengstgericht werken

Naar een doorgaande onderwijszorg in school

Stappen in de onderwijszorg en de

resultaten ervan meer transparant

Stelling

Werken met veelheid aan individuele handelingsplannen

is onhaalbaar en onuitvoerbaar voor docenten

HGW met groepsplannen in VO

Nog onontgonnen terrein

Zoektocht . . . . . . . .

Korte discussie

In het PO is HGW inmiddels gemeengoed en wijd verspreid.

Wat zijn verschillen in het VO waar je met HGW rekening

mee moet houden?

Onderwijszorgroutes in het VO

www.onderwijszorgroutesvo.nl

Doelgroep

VMBO

HAVO/VWO

Uitgangspunten

• Afstemming op onderwijsbehoeften leerlingen

• Uitgaan positieve kwaliteiten leerlingen

• Preventief

• Doel- en opbrengstgericht

• Werken met groepsplannen

• Samen met de leerling en de ouders

• Stappen zijn transparant

• Docenten en mentor zijn beslissend

• Groepsbesprekingen zijn ‘smeerolie’

• Zorgfunctionarissen: accent verschuift

van leerling- naar docentbegeleiding

Omslag in denken en handelen

Van deficit-denken

naar

handelen vanuit onderwijsbehoeften

Ontwerp = maatwerk per school

Ontwerp eigen onderwijszorgroute

Die past bij:

De visie en ambities van school

De organisatie van onderwijs en zorg

De overlegstructuur in school

De interne zorgstructuur en samenwerking met

externe partners

Basisontwerp

vakoverstijgend

GROEPSNIVEAU:

De cyclus HGW

begrijpen

waarn

em

en

pla

nn

en

realiseren

1) Groeps- overzicht

2) Signaleren leerlingen die

extra aandacht nodig hebben

3) Benoemen onderwijs- behoeften

5) Opstellen groepsplan

6) Uitvoeren en evalueren groepsplan

IHP

leerlingen

4) Clusteren

leerlingen

met

vergelijkbar

e

onderwijs-

behoeften

Vakoverstijgend

SCHOOLNIVEAU

begrijpen

waarn

em

en

pla

nn

en

realiseren

1) Groeps- overzicht

2) Signaleren leerlingen die

extra aandacht nodig hebben

3) Benoemen onderwijs- behoeften

5) Opstellen groepsplan

6) Uitvoeren en evalueren groepsplan

IHP

leerlingen

4) Clusteren

leerlingen

met

vergelijkbar

e

onderwijs-

behoeften

Vakoverstijgend

Bovenschools niveau

ZAT Extern:

SWV

Jeugdzorg

begrijpen

waarn

em

en

pla

nn

en

realiseren

1) Groeps- overzicht

2) Signaleren leerlingen die

extra aandacht nodig hebben

3) Benoemen onderwijs- behoeften

5) Opstellen groepsplan

6) Uitvoeren en evalueren groepsplan

IHP

leerlingen

4) Clusteren

leerlingen

met

vergelijkbar

e

onderwijs-

behoeften

Vakspecifiek

Vaksectie

Kernteam

Overleg met mentor

Coaching docent

begrijpen

waarn

em

en

pla

nnen

realiseren

1) Groeps- overzicht

2) Signaleren leerlingen die extra aandacht nodig hebben

3) Benoemen onderwijs- behoeften

5) Opstellen groepsplan

6) Uitvoeren en evalueren groepsplan

IHP

leerlingen

4) Clusteren

leerlingen met

vergelijkbare

onderwijs-

behoeften

Cyclus handelingsgericht werken

waarnemen

begrijpen plannen

realiseren

1) Evalueren groepsplan en verzamelen

leerlingengegevens in groepsoverzicht

2) Signaleren van

leerlingen met

specifieke

onderwijsbehoeften

3) Benoemen van

specifieke

onderwijsbehoeften

van leerlingen 4) Clusteren van

leerlingen met

vergelijkbare

onderwijsbehoeften

6) Uitvoeren van

het groepsplan

5) Opstellen van

het groepsplan

Stap 1 Verzamelen gegevens in groepsoverzicht

Kort en bondig invullen gegevens in groepsoverzicht

• Toetsen en leerlingvolgsysteem

• Observaties in de klas

• Analyses van werk

• Gesprek met leerling (ouders)

woensdag 27 maart 2013 Kempenhorst College 19

Groepsoverzicht

Stap 2 Signaleren leerlingen

Welke leerlingen hebben extra aandacht nodig?

Aanvinken in groepsoverzicht

Denk bijvoorbeeld aan leerlingen met:

• leervorderingen die achterblijven

• sociaal-emotionele problematiek

• problemen in werkhouding, inzet, taakaanpak,

• een grote leervoorsprong

• een eigen leerstijl

Welke criteria hanteren we in ons team?

Stap 3 - Benoemen van onderwijsbehoeften

Wat zijn de onderwijsbehoeften van

de leerlingen die gesignaleerd zijn?

Afstemmen op onderwijsbehoeften

Van denken in problemen denken in onderwijsbehoeften

Wat heeft deze leerling de komende periode (extra) nodig

om bepaalde doelen te bereiken?

Hoe kan ik mijn instructie, aanpak en/of begeleiding

afstemmen op wat deze leerling nodig heeft om deze doelen

te bereiken?

We onderscheiden:

pedagogische en didactische onderwijsbehoeften

Deze leerling heeft … • Een instructie nodig ….

• Opdrachten nodig ….

• (leer)activiteiten nodig ….

• Feedback nodig ….

• Groepsgenoten nodig ….

• Een docent nodig ….

• Een leeromgeving nodig …

• Ondersteuning nodig die …

• Ouders nodig die …

• Etc. ….

Een keuze op basis van analyse van het groepsoverzicht voor

activiteiten met de hele groep, subgroepen en/of individuele

leerlingen

Clustering moet haalbaar zijn qua klassenmanagement

De leerlingen leren van en met elkaar

Stap 4 - Clusteren leerlingen met vergelijkbare

onderwijsbehoeften

Stap 5 - Opstellen groepsplan Op basis van de onderwijsbehoeften van de leerlingen en gekozen

clustering wordt kernachtig het aanbod voor een periode gepland:

- Doelen

- Inhoud (wat)

- Aanpak (hoe)

- Organisatie

- Evaluatie

Groep: Datum: Periode:

Groep/ namen

Doel Inhoud (wat) Aanpak (hoe) Organisatie Evaluatie wijze

Basis- arrangement

Intensief arrangement (namen)

Gevorderd arrangement (namen)

Evaluatie

Stap 6 Uitvoeren en evalueren groepsplan

Uitvoeren groepsplan in de lessen

Indien nodig plan tussentijds bijstellen

Evalueren:

Zijn de doelen uit groepsplan bereikt?

Reflectie: heeft het aanbod of de aanpak gewerkt? Welke

aanpassingen zijn nodig?

Inspectie en groepsplannen

• Groepsoverzicht is onderlegger voor groepsplan

• Transparant zijn welke leerlingen extra instructie en begeleiding ontvangen hebben, met welk resultaat

• Er mag geen evaluatie van groepsplan ontbreken

Groepsbespreking

begrijpen

waarn

em

en

pla

nnen

realiseren

1) Groeps- overzicht

2) Signaleren leerlingen die extra aandacht nodig hebben

3) Benoemen onderwijs- behoeften

5) Opstellen groepsplan

6) Uitvoeren en evalueren groepsplan

HP

leerlingen

4) Clusteren

leerlingen met

vergelijkbare

onderwijs-

behoeften

Agenda groepsbespreking (kernteam)

Evalueren vorig groepsplan

Actualiseren groepsoverzicht

Signaleren leerlingen

Aanscherpen onderwijsbehoeften

Clusteren + handvatten voor nieuw groepsplan

Afspraken uitvoering groepsplan

Aanmelden leerling intern zorgoverleg

Groepsbespreking (kernteam)

Maak bespreking handelingsgericht

Voorzitter: mentor, teamleider of afdelingsleider

Aanwezig: docenten uit kernteam, lid zorgteam?

“Smeerolie van HGW”

Vakoverstijgend

Bovenschools niveau

ZAT Extern:

SWV

Jeugdzorg

begrijpen

waarn

em

en

pla

nn

en

realiseren

1) Groeps- overzicht

2) Signaleren leerlingen die

extra aandacht nodig hebben

3) Benoemen onderwijs- behoeften

5) Opstellen groepsplan

6) Uitvoeren en evalueren groepsplan

IHP

leerlingen

4) Clusteren

leerlingen

met

vergelijkbar

e

onderwijs-

behoeften

Agenda intern zorgoverleg (IZO) Analyse hulpvraag van leerling

Analyse begeleidingsvraag van mentor/docenten

Ontwikkelingsperspectief leerling

Specifieke onderwijs- en zorgbehoeften

Hoe tegemoetkomen aan ontwikkelingsperspectief

en onderwijsbehoeften leerling?

Begeleiding leerling? Begeleiding mentor/docenten?

Afstemming met ouders en met leerling

Aanmelden bij ZAT?

Maak het IZO handelingsgericht.

Koppel IZO aan de cyclus HGW.

Ervaringen: succesfactoren

Schoolleiding stimuleert, motiveert en faciliteert

Stuurgroep

Visie met draagvlak en gedeelde ambities

“Gewoon beginnen”

Starten met een gemotiveerd team

Draaiboek waarin stappen uitgewerkt staan

Externe begeleider

Goede communicatie in school

Professionalisering on the job

Efficiënte administratie en registratie (ICT)

Kennis delen met andere scholen

Ervaringen: knelpunten

Visie en ambitie formuleren kostte veel tijd

Omslag in denken en handelen heeft tijd nodig

Ouders en leerlingen nog onvoldoende betrokken

Langdurig proces van leren

Klassenmanagement bij omgaan met verschillen

Geringe overlegmogelijkheden in school

Moeilijk in te passen in huidige registratiesystemen,

zoals Magister

De opbrengsten

“De leerling

staat centraal

niet de

methode”

“In één

oogopslag heb je

de hele groep in

beeld”

“Werken met

groepsplannen zorgt

voor meer

instructietijd en

effectieve leertijd”

“meer rust door een

betere

klassenorganisatie”

Resultaten

Meer afstemming op onderwijsbehoeften

Meer aandacht voor factoren die de ontwikkeling en

het leren van leerlingen stimuleren en belemmeren

Meer focus op talenten van leerlingen

Gezamenlijke taal in school

Meer overleg en samenwerking tussen docenten

Duidelijke zorgstructuur: transparante stappen

Accentverschuiving van leerlingbegeleiding naar

docentbegeleiding

Discussie

Wat betekent dit voor mijn positie en rol als

schoolpsycholoog of orthopedagoog?

Welke kansen en mogelijkheden zie ik?

Rol psycholoog of orthopedagoog

Passend onderwijs gebeurt in de klas

Accent verschuift:

van leerlingbegeleiding naar docentbegeleiding

Onderwijsservicecentrum (OSC)

Mentor en docenten staan centraal: cyclus HGW

Wat zijn hun ondersteuningsvragen?

OSC van school (psychologen en orthopedagogen)

Consultatie en coaching van mentoren en docenten

Producten KPC Groep

Handreiking mentoren en docenten

Draaiboek invoering onderwijszorgroutes

Onderzoeksrapportage

www.onderwijszorgroutesvo.nl

a.clijsen@kpcgroep.nl

Vragen of meer informatie

a.clijsen@kpcgroep.nl

www.onderwijszorgroutesvo.nl