[ Petra Achterberg, 1535877, MADS, Masterproef ] Petra.d… · Web viewIn dit onderzoek is...

[ Petra Achterberg, 1535877, MADS, Masterproef ] 14 januari 2014

Het weergeven en herkennen van emoties in een schrijftolktekst

Petra Achterberg

Onderzoek in het kader van de masteropleiding Dovenstudies aan het Instituut voor Gebaren, Taal en Dovenstudies, Hogeschool Utrecht, Faculteit Educatie.

Begeleider: dr. Beppie van den BogaerdeTweede lezer: drs. Richard van Royen

Cursuscode: OGTDM-MPDOV-12

1


14 januari 2014

2


Samenvatting

In dit onderzoek is gekeken naar welke manieren schrijftolken gebruiken om emoties weer te geven in een tolktekst. Voor dit onderzoek zijn schrijftolken, schrijftolkgebruikers en leken op het gebied van schrijftolken gevraagd om mee te werken.

De hoofdvraag luidde: Welke manieren worden in de praktijk van het schrijftolken gebruikt om emoties in de tekst weer te geven?

Daarnaast werden er twee subvragen opgesteld:Heeft het aantal werkzame jaren van actieve schrijftolken invloed op de manier waarop emoties worden weergegeven in de tekst?

En: Als er gekeken wordt naar wat de schrijftolkgebruikers willen en wat de schrijftolken doen, wat valt er dan op?

Dit onderzoek bevat drie onderdelen; een tekstanalyse door participanten, een enquête voor schrijftolken en een enquête voor schrijftolkgebruikers.

Van de 86 schrijftolken, die in Nederland geregistreerd staan, hebben er drie aangegeven te willen meewerken aan dit onderzoek. Deze drie schrijftolken is gevraagd een scene uit een soap te tolken, waarbij gelet diende te worden op het weergeven van emoties. Nadat dit gedaan was, zijn de tolkteksten verzameld. Daarnaast heeft de onderzoeker een tolktekst gecreëerd, waarin alle manieren voor het weergeven van emoties aan de orde kwamen. Deze vier teksten zijn naar 16 participanten gestuurd. Geen van de 16 participanten had ervaring met schrijftolken (leken). Hen is gevraagd om de teksten te lezen en daarin aan te geven welke emoties in de tekst gelezen worden. De resultaten van deze gegevens zijn in een frequentietabel verwerkt. Hieruit kwam dat er wel emoties getolkt worden, maar dat de participanten afhankelijk van de lengte van de tekst meer of minder emoties hebben toegekend.

Naast een tekstanalyse is de 86 schrijftolken ook gevraagd een enquête in te vullen, als aanvullend onderzoek op de drie tolkteksten. Achttien schrijftolken hebben deze enquête ingevuld. Deze gegevens zijn in Excel verwerkt. Uit deze enquête kwam vooral naar voren dat de schrijftolken gebruik maken van vier van de vijf manieren voor het weergeven van emoties, zoals hieronder beschreven.

De schrijftolken die de enquête hebben ingevuld zijn gevraagd om een enquête onder hun klanten te verspreiden. Op deze enquête hebben 20 schrijftolkgebruikers gereageerd. Deze gegevens werden ook in Excel verwerkt. Uit deze enquête kwam naar voren dat de schrijftolkgebruikers de emoties vooral zien weergegeven via twee van de vijf manieren, namelijk het weergeven tussen haakjes en het gebruik van emoticons.

De conclusie van dit onderzoek luidt dat er vijf manieren worden gebruikt voor het weergeven van emoties:

3


1. Het weergeven van emoties door de emotie tussen haakjes te zetten.2. Het weergeven van emoties door de emotie schuin te zetten.3. Het weergeven van emoties door de zin/woord waar de emotie in staat in

hoofdletters te zetten.4. Het weergeven van emoties door het gebruik van emoticons.5. Het weergeven van emoties door het gebruik van interpuncties.

Over het algemeen komen de resultaten van de schrijftolken en de schrijftolkgebruikers overeen wat betreft het weergeven van emoties. Er is alleen een verschil te vinden in het weergeven van emoties door middel van ‘hoofdletters’ en ‘interpunctie’. Schrijftolken gebruiken dat meer dan dat schrijftolkgebruikers aangeven het zo te willen. Echter, we kunnen met deze gegevens niet generaliseren, aangezien de resultaten niet representatief zijn voor de doelgroepen.

Tevens wordt er geconstateerd dat het niet vastgesteld kan worden of het aantal werkzame jaren invloed heeft op de manier van weergeven van emoties. Dit komt door het feit dat er weinig schrijftolken gereageerd hebben op de oproep om mee te werken aan dit onderzoek.

Naar aanleiding van dit onderzoek zijn diverse aanbevelingen geschreven voor het Instituut Gebaren, Taal & Dovenstudies van Hogeschool Utrecht, waar de huidige Associate degree opleiding tot Schrijftolk (Ad opleiding) onder valt, zoals transcriptiesystemen die gebruikt kunnen worden, aandacht voor tolken van emoties tijdens de lessen schrijftolkvaardigheden en stages en voorbeelden voor vervolgonderzoek op het gebied van weergeven van emoties.

4


Inhoudsopgave

Samenvatting...............................................................................................................................2

Woord vooraf...............................................................................................................................6

1. Inleiding..................................................................................................................................7

1.1. Probleemstelling.............................................................................................................7

1.2. Onderzoeksvraag............................................................................................................9

1.3. Opbouw scriptie.............................................................................................................9

2. Theoretische onderbouwing.................................................................................................10

2.1. Achtergrond..................................................................................................................10

2.2. Het weergeven van emoties in teksten........................................................................12

2.2.1. Emoticons.................................................................................................................13

2.2.2. Conversation Analysis...............................................................................................14

3. Methoden.............................................................................................................................16

3.1. Onderzoeksmethodes...................................................................................................16

3.1.1. Tekstanalyses door middel van een beoordelingstaak.........................................16

3.1.2. Enquête................................................................................................................19

4. Resultaten............................................................................................................................23

4.1. Tekstanalyse door middel van een experiment............................................................23

4.1.1. Tekst 1.........................................................................................................................24

4.1.2. Tekst 2.........................................................................................................................28

4.1.3. Tekst 3.........................................................................................................................31

4.1.4. Tekst 4.........................................................................................................................34

4.1.5. Vergelijking tekst 1,2,3 en 4.........................................................................................39

4.2. Enquête schrijftolken....................................................................................................41

4.3. Enquête schrijftolkgebruikers.......................................................................................49

4.4. Koppeling resultaten schrijftolken en schrijftolkgebruikers..........................................53

5. Conclusie/discussie en aanbevelingen.................................................................................55

5.1. Conclusie..................................................................................................................55

5.2. Discussie...................................................................................................................57

5.3. Aanbevelingen..........................................................................................................58

Literatuurlijst.............................................................................................................................60

5


Bijlage............................................................................................................................................62

Bijlage I Werkblad emoties Schrijftolkvaardigheden..................................................................62

Bijlage II Transcriptieconventies................................................................................................64

Bijlage III Uitleg translitereren voor schrijftolken.......................................................................65

Bijlage IV Enquête voor schrijftolken........................................................................................66

Bijlage V Enquête voor schrijftolkgebruikers............................................................................71

Bijlage VI Tekst 1........................................................................................................................75

Bijlage VII Uitwerking Tekst 1.....................................................................................................78

Bijlage VIII Tekst 2......................................................................................................................82

Bijlage IX Uitwerking Tekst 2......................................................................................................85

Bijlage X Tekst 3.........................................................................................................................86

Bijlage XI Uitwerking Tekst 3......................................................................................................88

Bijlage XII Tekst 4.......................................................................................................................91

Bijlage XIII Uitwerking tekst 4....................................................................................................94

6


Woord vooraf

Deze masterproef is het afsluitende onderdeel van de masteropleiding Dovenstudies die ik gevolgd heb aan het Instituut voor Gebaren, Taal & Dovenstudies aan de Hogeschool Utrecht.

Ik richt mij in dit onderzoek op het relatief jonge vakgebied van de schrijftolken. In Nederland is er nog weinig onderzoek gedaan op dit vakgebied. In het buitenland is wel al onderzoek gedaan gericht op schrijftolken. Er is in het buitenland onderzoek gedaan naar de programma’s die gebruikt worden voor het weergeven van de tekst, zoals C-print in Amerika en KITU in Finland. Het feit dat er in Nederland met andere apparatuur gewerkt wordt dan in het buitenland, zorgt ervoor dat niet alle theorie toepasbaar is op hetgeen in dit onderzoek onderzocht wordt.

Ik heb voor het onderwerp van deze scriptie gekozen, omdat ik tijdens mijn werk tegen het weergeven van emoties in een tolktekst aanloop. Ik wil graag de emoties weergeven die in een gesprek naar voren komen, en dit op een duidelijk manier doen, waarbij ik geen interpretatie aan de emoties wil geven. Hierdoor is mijn interesse in dit onderwerp ontstaan.

Graag wil ik een aantal mensen bedanken, ten eerste de drie schrijftolken die voor mij een videofragment uit een soapserie hebben willen tolken. Daarnaast wil ik de schrijftolken en schrijftolkgebruikers bedanken die de enquêtes hebben ingevuld. De participanten die de teksten hebben gelezen en aan de teksten emoties hebben gekoppeld, wil ik ook graag bedanken voor hun bijdrage.

Graag wil ik ook mijn coach dr. Jan Nijen Twilhaar bedanken voor zijn begeleiding tijdens mijn studie. Ik kon altijd even binnenlopen als er iets niet goed verliep.

Een bijzonder dankwoord gaat uit naar mijn begeleider, dr. Beppie van den Bogaerde. Bedankt voor de fijne manier waarop je mij begeleidde. Ik kon altijd bij je terecht als ik vragen had, of als ik ergens tegen aan liep.

Bedankt ook aan mijn tweede lezer, drs. Richard van Royen. Ik ben blij dat je mijn stuk hebt willen lezen en hebt voorzien van feedback. Ik wil je bedanken voor het feit dat je tweede lezer wilde zijn, aangezien dit onderzoek gericht is op jouw vakgebied. Verder ook nog mijn dank aan dr. Huub Everaert en dr. Annemiek Hammer voor hun kritische blik op de methodologie en analyse.

Tot slot wil ik graag mijn vriend bedanken voor de ruimte die hij mij gaf voor deze studie, in wat voor ons een zeer drukke periode was.

Ik hoop met dit onderzoek andere schrijftolken te inspireren om een masteropleiding te gaan volgen, zodat onderzoek op het vakgebied van het schrijftolken vergroot wordt.

Petra AchterbergLeusden, 14 januari 2014

7


1. Inleiding

1.1. Probleemstelling

Steeds meer dove mensen maken gebruik van een schrijftolk. Een schrijftolk is een professionele schakel in de communicatie tussen doven/slechthorenden en horenden, hierdoor wordt het volgen van gesprekken weer mogelijk (NSV, 2012). Een schrijftolk typt met een speciaal toetsenbord (Veyboard of Velotype PRO) alles wat er gezegd wordt. De schrijftolk typt in lettergrepen, hierdoor kan de schrijftolk zo goed als het spreektempo bijhouden. Het toetsenbord waar alles op getypt wordt, is gekoppeld aan een laptop, tablet of een beamer. Hierop verschijnt de tekst die de dove of slechthorende persoon zo kan meelezen (Tolknet, 2013). De schrijftolk kan emoties weergeven in de tolktekst (NSV, 2009).

Emoties zijn van belang voor de onderlinge communicatie in het dagelijks leven. Emoties hebben een belangrijke communicatieve functie (Van Marwijk, 2005). De dove of slechthorende persoon richt zich, in de communicatie, op meerdere bronnen (het spraakafzien bij de spreker, hetgeen hij of zij nog hoort en de tolktekst). Het kan zijn dat hij of zij soms niet de emotie van de spreker, die op dat moment getolkt wordt, in de tekst terugziet. Een geschreven tekst dekt niet de lading van de totale boodschap van de spreker. Een geschreven tekst heeft over het algemeen geen aanduiding van intonatie, die betekenis geeft aan hetgeen gelezen wordt (Verhagen, 1986). Hierdoor kunnen sommige uitingen, zowel door de lezer als door de tolk, anders worden geïnterpreteerd dan bedoeld. Vaak is dit ook te zien in een e-mail. De lezer kan het anders interpreteren dan dat de schrijver het bedoeld heeft.

Het doel van dit onderzoek is inzicht te krijgen hoe emoties geïnterpreteerd en weergegeven kunnen worden tijdens het schrijftolken. Tot nu toe is er in de opleiding en in nascholingen nog weinig aandacht besteed aan het weergeven van emoties in de tolktekst. Aangezien er geen onderzoek gedaan is, heb ik de volgende aanname gedaan: ‘Elke schrijftolk heeft zijn eigen manier om emoties weer te geven’. Welke manieren gebruikt worden door de schrijftolken, worden in deze studie onderzocht.

Dit onderzoek geeft inzicht in hoe emoties weergegeven kunnen worden, zodat het gebruikt kan worden in de verdere professionalisering en nascholing van schrijftolken. In Nederland is er nog geen onderzoek gedaan naar het schrijftolken van emoties.

In 2007 is de opleiding Associate degree Schrijftolk gestart. Tijdens de opleiding wordt,

volgens het curriculum, één bijeenkomst besteed aan de manieren waarop emoties worden weergegeven, in combinatie met het weergeven van omgevingsgeluiden, van sprekers en het betrekkingsniveau (zie §2.1.) in de tolktekst. Dit komt omdat de aandacht van de studenten met name op de techniek van het accuraat Veyboarden, en comprimeren van de concepten ligt. Naarmate de (student)schrijftolk meer ervaren is en de grepen op het toetsenbord meer geautomatiseerd heeft, heeft de (student)schrijftolk meer tijd om

8


bijvoorbeeld emoties weer te geven in de tolktekst. In de loop van de opleiding wordt er aandacht besteed aan het weergeven van emoties tijdens rollenspelen op de opleiding en tijdens stages op de opleiding en in het werkveld. De studenten krijgen feedback op het weergeven van emoties, omgevingsgeluiden, sprekers en het betrekkingsniveau.

Aangezien het beroep, in Nederland, nog relatief onbekend is en nog volop in

ontwikkeling, is het van belang dat er onderzoek wordt gedaan naar allerlei aspecten van dit beroep. De resultaten van dit onderzoek kunnen geïmplementeerd worden in de opleiding om de kwaliteit van het schrijftolken te verbeteren.

Op de volgende pagina staan de onderzoeksvragen van dit onderzoek vermeld.

9


1.2. Onderzoeksvraag

Hoofdvraag.Welke manieren worden in de praktijk van het schrijftolken gebruikt om emoties in de

tekst weer te geven?

Subvraag 1.Heeft het aantal werkzame jaren van actieve schrijftolken invloed op de manier waarop

emoties worden weergegeven in de tekst?

Subvraag 2.Als er gekeken wordt naar wat de schrijftolkgebruikers willen qua weergeven van

emoties in de tolktekst en wat de schrijftolken doen qua weergeven van emoties in de tolktekst, wat valt er dan op?

1.3. Opbouw scriptie

Deze scriptie is als volgt opgebouwd. In hoofdstuk 2 is de theoretische onderbouwing te lezen. Dit is onderverdeeld in achtergrondinformatie over het beroep en theorie over het weergeven van emoties in een tekst.

In hoofdstuk 3 wordt de methode die gebruikt is voor dit onderzoek uitgewerkt. Daarbij is er splitsing in drie onderdelen: tekstanalyse door middel van een beoordelingstaak (§3.1.1), een enquête voor schrijftolken (§3.1.2.1) en een enquête voor schrijftolkgebruikers (§3.1.2.2).

Vervolgens staan in hoofdstuk 4 de resultaten die uit het onderzoek naar voren zijn gekomen. In §4.1 komt de tekstanalyse als resultante van de beoordelingstaak aan bod. Daarna wordt in §4.2 de enquête van de schrijftolken geanalyseerd. De enquête van de schrijftolkgebruikers wordt behandeld in §4.3. Tot slot van dit hoofdstuk wordt in §4.4 gekeken naar de wensen van de schrijftolkgebruikers en de wijze waarop het in de praktijk door schrijftolken gedaan wordt.

De conclusie, discussie en aanbevelingen van dit onderzoek zijn te vinden in hoofdstuk 5. Hierbij is de conclusie te lezen §5.1. De discussie staat vermeld in §5.2. Tot slot staan de aanbevelingen naar aanleiding van dit onderzoek in §5.3.

10


2. Theoretische onderbouwing

2.1. Achtergrond

Het beroep schrijftolk bestaat meer dan tien jaar. In deze periode heeft het beroep verschillende ontwikkelingen doorgemaakt.

BeroepEen schrijftolk typt met een speciaal

toetsenbord (Veyboard of Velotype PRO) waar mogelijk letterlijk, en anders gecomprimeerd, wat er gezegd wordt. De schrijftolk typt in lettergrepen, hierdoor kan de schrijftolk het spreektempo beter bijhouden dan met een normaal toetsenbord. Het bijhouden van het spreektempo hangt ook af van de persoon die spreekt. Het toetsenbord waar alles op getypt wordt, is gekoppeld aan een laptop, tablet of een beamer. Hierop verschijnt de tekst die de dove of slechthorende persoon zo kan meelezen. De schrijftolk geeft naast de tekst ook omgevingsgeluiden zoveel mogelijk weer, deze zijn bepalend voor de sfeer. Tevens dient de schrijftolk de situatie te onderbreken en te vragen om herhaling als er door elkaar gepraat wordt, of als de spreker niet goed te verstaan is (Tolknet, 2007). De schrijftolk werkt altijd van het gesproken Nederlands naar geschreven Nederlands. Dit heeft te maken met het feit dat schrijftolkgebruikers vaak zelf via gesproken Nederlands kunnen communiceren (Tolknet, 2013). Een schrijftolk is met name geschikt voor dove, slechthorende of doofblinde mensen. Vaak gebruiken mensen die op latere leeftijd doof of slechthorend zijn geworden een schrijftolk. Dit heeft te maken met het feit dat zij de voorkeur geven aan de Nederlandse taal, omdat dit hun moedertaal is. De enige voorwaarde om een schrijftolk in te kunnen zetten is dat de dove of slechthorende het Nederlands vlot moet kunnen lezen. Tevens dienen zij wel een indicatie te hebben voor tolkuren.

Over het tolken van emoties staat in het beroepsprofiel (NSV, 2009, p. 4) dat de schrijftolk omgevingsgeluiden, visuele informatie en emoties weer geeft in de tolktekst, daar waar zij de communicatie beïnvloeden.

Opleiding tot schrijftolkOm schrijftolk te worden is er in het verleden een andere opleiding geweest dan de

huidige opleiding. Met de invoering van het bachelor-master (BaMa) stelsel (studiejaar 2002-

11

Afbeelding 1: Voorbeeld van een scherm (eigen bezit)


2003) zijn de minoren Schrijftolk 1 en 2 ingevoerd. Een minor is een samenhangend pakket cursussen in een bepaald vakgebied, dat in principe gevolgd wordt ter verbreding van de kennis. De minoren Schrijftolk 1 en 2 (samen 60 EC’s) bestonden uit modules die voor een deel onderdeel uitmaakten van het major-programma tolk NGT. Daarnaast maakten deze modules deel uit van de keuzecursus Schrijftolk die, tot en met studiejaar 2006-2007, kon worden gevolgd binnen de profileringsruimte van de studenten tolk NGT (van der Neut, 2013, persoonlijke communicatie). Vervolgens is er in 2007 een tweejarige Associate degree-opleiding (Ad-opleiding) opgezet. Voor de minor en de Ad opleiding was het mogelijk schrijftolk te worden door het volgen van een cursus Veyboardvaardigheid of door de grepen zelf aan te leren.

In de opleiding wordt één bijeenkomst besteed (zie §1.1) aan de manieren waarop emoties weergegeven kunnen worden, in combinatie met het weergeven van omgevingsgeluiden, weergeven van sprekers en het weergeven van het betrekkingsniveau in de tolktekst. Met het weergeven van het betrekkingsniveau wordt bedoeld op welke manier iets gezegd wordt, ontkennend, bevestigend of juist vragend. Tijdens deze les wordt besproken welke mogelijkheden er zijn voor het weergeven van emoties, hierbij worden de volgende opties genoemd:

- De emoties tussen haakjes zetten ((…)), dit kan met enkele haakjes of dubbele haakjes;

- Gebruik van hoofdletters (HOOFDLETTERS);- Gebruik van interpunctie (.,?!);- Gebruik van emoticons ();- Emoties schuin weergeven (schuin)

(HU, IGTD Schrijftolkvaardigheden 2, 2010, p. 103)

Er zijn verschillende theorieën over de hoeveelheid basisemoties, meestal worden vier of zes basisemoties genoemd. Volgens de wetenschapper Paul Ekman (Ekman & Friesen, 2003), zijn er zes basisemoties die in elke cultuur naar voren komen. Hierbij worden onderstaande emoties genoemd:

- Vreugde;- Verdriet;- Woede;- Angst;- Verbazing;- Walging.

Tijdens de lessen schrijftolkvaardigheden wordt er een lijst uitgedeeld met een verdeling in vier basisemoties (blij, bedroefd, bang en boos) en een uitsplitsing hiervan (HU IGTD,

12


Schrijftolkvaardigheden 2, 2010, p. 103) (Bijlage I). Deze lijst wordt uitgedeeld zodat de studenten kunnen oefenen met het weergeven van emoties.

NSV en Stichting RTGIn 2009 is de Nederlandse Schrijftolken Vereniging (NSV) opgericht. Sinds 2005 kunnen

schrijftolken zich inschrijven bij de Stichting RTG1, wat staat voor Stichting Register Tolken Gebarentaal en Schrijftolken. In februari 2013 staan er 86 schrijftolken geregistreerd bij de Stichting RTG (Stichting RTG, 2013). Een schrijftolk moet ingeschreven staan bij de Stichting RTG om als schrijftolk, via de vergoedingen voor tolkuren, betaald te worden. Staat de schrijftolk niet ingeschreven, dan wordt deze niet betaald via de vergoedingen van tolkuren van het UWV2 en Menzis3. De schrijftolk wordt door de overheid betaald als de cliënt een toekenning heeft voor tolkuren. De vergoeding voor tolkuren houdt in dat dove en slechthorende mensen recht hebben op een vergoeding om voor een bepaald aantal uren een schrijftolk of tolk gebarentaal in te zetten. Het aantal uren hangt af van het soort tolkuren die de dove of slechthorende nodig heeft. Hierbij is onderscheid te maken in onderwijs-, werken leefuren. Voor onderwijsuren geldt dat een dove of slechthorende tot 30 jaar recht heeft op 100% vergoeding van de tolkuren tijdens de studie. Voor werkuren geldt dat de dove of slechthorende persoon recht heeft om 15% van zijn werktijd een tolk in te zetten. Iedere dove of slechthorende kan 30 leefuren per jaar aanvragen, deze uren kunnen gebruikt worden voor privésituaties.

Door Kloet, Renkema en van Wijk (2003) is een onderzoek uitgevoerd naar het effect van taalfouten op tekstwaardering, imago en overtuigingskracht. Uit dit onderzoek blijkt dat spelfouten geen invloed hadden op de tekstwaardering, maar markeerfouten (het onjuist gebruiken van verbindingswoorden) bleken het oordeel over begrijpelijkheid te beïnvloeden. Uit de experimenten die uitgevoerd zijn, blijkt dat taalfouten nauwelijks effect hadden op het imago van de afzender of de overtuigingskracht van de tekst, maar wel op de begrijpelijkheid van de tekst.

In de volgende subparagraaf zal er gekeken worden naar het weergeven van emoties in teksten, hierbij wordt voornamelijk gekeken naar hoe emoties over het algemeen weergegeven kunnen worden.

2.2. Het weergeven van emoties in teksten

Het beroep schrijftolk is een jong beroep en er is nog weinig bekend over de kwaliteit en/of effectiviteit van het inzetten van schrijftolken. Ook internationaal gezien is er nog weinig onderzoek gedaan naar aspecten van het schrijftolken. Voor de theoretische

1. Voor meer informatie zie: www.stichtingrtg.nl 2 UWV is het Uitvoeringsinstituut Werknemersverzekeringen, deze instantie vergoedt de tolkuren in

onderwijs- en werksituaties. Voor meer informatie zie: http://www.uwv.nl/Particulieren/voorzieningen/index.aspx

3 Menzis Zorgkantoor vergoedt de tolkuren in leefsituaties. Voor meer informatie zie: http://www.menziszorgkantoor.nl/web/Consumenten/ZorgAanvragen/DoventolkZorg/VergoedingDoventolkuren2.htm

13

http://www.menziszorgkantoor.nl/web/Consumenten/ZorgAanvragen/DoventolkZorg/VergoedingDoventolkuren2.htm

http://www.menziszorgkantoor.nl/web/Consumenten/ZorgAanvragen/DoventolkZorg/VergoedingDoventolkuren2.htm

http://www.uwv.nl/Particulieren/voorzieningen/index.aspx

http://www.stichtingrtg.nl/


onderbouwing is er in de literatuur gezocht naar de weergave van emoties in teksten zoals e-mail en transcripties (Dougherty & Sanderson, 1993; Jefferson, 2004).

Om duidelijk te maken wat er onder emoties wordt verstaan, is dit opgezocht in het van Dale woordenboek. De definitie van emotie is als volgt: ‘Aandoening van het gemoed; (plotselinge) ontroering (Van Dale, 2013).

Menselijke communicatie bestaat uit meer dan klanken, woorden en zinnen. Het geeft ook uiting aan emoties. Deze emoties worden overgebracht door lexicale en syntactische keuzes (Baron, 2009). Bijvoorbeeld het woord ‘slordig’ heeft een sterkere emotionele ondertoon (connotatie) dan ‘onverzorgd’. ‘Slordig’ klinkt erger dan ‘onverzorgd’. Een voorbeeld van een syntactische keuze kan zijn om het onderwerp niet te noemen: “Er zijn fouten gemaakt”, tegenover: “De overheid heeft fouten gemaakt”.

In face-to-face communicatie wordt emotie over het algemeen overgebracht via paralinguïstisch aspecten zoals gezichtsuitdrukking, lichaamshouding, de fysieke nabijheid van onze gesprekspartner, het volume en de klankkleur van de stem en de intonatie. In schrift zijn deze uitingsmogelijkheden niet beschikbaar. Om dit te compenseren wordt er gebruik gemaakt van leestekens voor nadruk (bijvoorbeeld ! of ?), hoofdletters, onderstrepen van woorden, passages in vet of cursief lettertype, gebruik van verschillende lettergroottes, of het herhalen van woorden die in spraak kenmerkende articulatie zouden hebben (bijvoorbeeld in geschreven taal: ‘Het spijt mij heel, heel, heel, erg’ , en in gesproken taal: ‘Het spijt mij HEEL erg’ (Baron, 2009)). Naast dat emoties op bovenstaande manieren weergegeven kunnen worden, worden emoties ook lexicaal uitgedrukt in een tekst, bijvoorbeeld: ‘Ik ben boos’.

Mensen kunnen met een taaluiting iets meedelen, beloven, vragen, opleggen etc. Dit wordt, vanuit linguïstisch oogpunt, de locutie (zinstype) genoemd. Aan elke taaluiting is een taalhandeling verbonden. De betekenis van een taaluiting als taalhandeling wordt illocutie genoemd (Nijen Twilhaar, 2009).

2.2.1. Emoticons Het spelen met interpunctie en typografie zijn niet de enige vormen voor het uiten van

emoties op papier. In 1982 kwam er een nieuwe manier voor het uiten van emoties, de emoticons. Deze werden gemaakt met als doel de emoties van de schrijver te verduidelijken. Als taal wordt geschreven, ontbreken de paralinguïstische signalen van face-tot-face communicatie, hierdoor werd verondersteld dat het risico op verkeerde interpretatie groot was (Baron, 2009). Aangenomen wordt dat emoticons zijn ontwikkeld om het gemis van non-verbale uitingen in de schriftelijke (digitale) communicatie op te heffen (Crystal, 2001). Non-verbale uitingen zouden noodzakelijk zijn voor het succesvol verlopen van communicatie, omdat zo de kans op misverstanden wordt verkleind.

Emoticons (smilies) zijn combinaties van typografische tekens, die als men het hoofd een kwartslag naar links kantelt, gelezen kunnen worden als een gezichtsuitdrukking (Van Zalk, 2006), bijvoorbeeld :-) of :-( of :-o .

14


Er zijn verschillende emoticons die gebruikt kunnen worden. Zo is er de standaard smiley

( ), deze wordt gebruikt als er een grapje gemaakt wordt, of als iemand tevreden is. Dan is

er de bedroefde smiley ( ), deze wordt gebruikt als er geen grapje gemaakt wordt, of als je

niet tevreden bent. De knipogende smiley ( ) wordt gebruikt als hetgeen wat gezegd is niet gemeend is, maar ook als iets sarcastisch bedoeld wordt. Zo zijn er nog veel meer smilies met ieder zijn eigen betekenis. Zelfs bepaalde personen hebben een eigen smiley, zoals Madonna :-.) en Elvis Presley 5:-) (Dougherty & Sanderson, 1993).

Mensen communiceren al eeuwen via papier zonder het gebruik van emoticons. Door technologische ontwikkelingen is het fenomeen e-mail ontstaan. Het feit dat e-mailen zo snel gaat, zorgt ervoor dat er meer gebruik gemaakt wordt van emoticons. Het gebruik van e-mail ligt dichter bij het voeren van een telefoongesprek, dan bij het schrijven van een brief. Doordat e-mail zo snel gaat is er een grote kans op miscommunicatie. Vaak is de persoonlijke expressie nodig om deze miscommunicatie goed te maken. Door een emoticon toe te voegen, kan de lezer zien dat de woorden er niet alleen voor staan. Er wordt een context geschapen waardoor de lezer begrijpt wat de schrijver bedoelt te zeggen, oftewel de illocutie komt naar voren (Dougherty & Sanderson, 1993).

Niet alleen door middel van emoticons kunnen emoties in een tekst weergegeven worden. Bij het transcriberen van teksten wordt er gebruik gemaakt van andere manieren, dit is in de volgende subparagraaf te lezen.

2.2.2. Conversation AnalysisIn de jaren zestig van de vorige eeuw is Conversation Analysis (CA) door drie

Amerikaanse sociologen, Harvey Sacks, Emanuel Schegloff en Gail Jefferson, ontwikkeld. Conversatie analyse is een letterlijke vertaling van Conversation Analysis, wat een ingeburgerde aanduiding is van een heel specifieke onderzoekstraditie (Ten Have, 2006). De naam conversation analysis kan leiden tot verwarring. Dit heeft vooral te maken met de term ‘conversation’. Conversatie analisten zijn echter niet alleen bezig met het analyseren van het gesprek, maar zijn daarnaast bezig met gedrag en acties in zowel formele als informele gesprekken. De naam suggereert ook dat alleen de verbale aspecten van de interactie van belang zijn. Dit is echter niet het geval, conversatie analisten zijn zowel geïnteresseerd in de verbale als de paralinguïstische aspecten van een gesprek. Hieronder wordt verstaan; de geluidskwaliteit, pauzes, hiaten, herstarten, etc. (van Dijk, 1997, blz. 64-91).

Bij CA wordt er gebruik gemaakt van audio-opnames, deze worden zorgvuldig uitgeschreven (transcriptie). Hierbij gaat het niet om de inhoud van het gesprek, maar om de formele aspecten die in interacties konden worden waargenomen, zoals typische opeenvolgingen, zegswijzen, timing, enzovoort. Hiervoor wordt gebruik gemaakt van een

15


transcriptiesysteem waarin transcriptieconventies staan, die ontwikkeld zijn door Gail Jefferson (2004) (Bijlage II). Deze conventies zijn bedoeld om de lezer aan de details van het gedrag te herinneren, niet om de opnames van de geluidsband of videoband te reproduceren (Van Dijk, 1997, 64-91). Als voorbeeld staat hieronder een fragment van een eenvoudige transcriptie.

Voorbeeld 1: (Ten Have, 2006, p.18 ).

Er wordt door schrijftolken al gebruik gemaakt van een paar conventies. Zo kunnen non-verbale uitingen tussen haakjes gezet worden, bijvoorbeeld (huilt) of ((huilt)). Als iemand lacht, kan dat ook lexicaal worden weergegeven door middel van haha of hehe. Als er hard gepraat of geschreeuwd wordt, wordt dit weergegeven door het gesprokene in hoofdletters te typen. Zie §2.1 voor de manieren die op de opleiding voor schrijftolken aangeleerd worden.

Interpreteren en herkennen van emotiesDe zes basisemoties (zie §2.1.) worden door mensen over het algemeen tamelijk

eenduidig geïnterpreteerd. Tevens blijkt uit experimenten dat de interpretaties redelijk correct zijn: de interpretaties bleken redelijk goed te kloppen met de emotionele toestand van de persoon in kwestie (Frijda, 2005). De basisemoties hebben een universeel karakter, talrijke gelaatsexpressies komen voor over de hele wereld, in elke cultuur (Frijda, 2005).

In het volgende hoofdstuk worden de methodes, die in dit onderzoek gebruikt zijn, uitgelegd.

16


3. Methoden

3.1. Onderzoeksmethodes

Voor dit onderzoek is gebruik gemaakt van een experimentele opzet (beoordelingstaak door participanten) en een enquête. Hieronder is de werkwijze van het onderzoek schematisch in kaart gebracht. Daarna is per onderdeel aangegeven wat het onderdeel inhoudt.

Tabel 1. Schematische weergave onderzoek

stappenplan methodologie

Stap 186 RTG geregistreerde schrijftolken benaderd, Vier schrijftolken willen mee werken, één valt af, drie blijven er over

Stap 2 Soapscene selecteren (GTST aflevering 4698)Stap 3a Drie schrijftolken maken a.h.v. soapscene een tolktekst (transcriptie)

Stap 3bOnderzoeker maakt a.h.v. soapscene een tolktekst (transcriptie met alle vormen voor weergeven van emoties)

Stap 4Vier tolkteksten voorleggen aan 16 participanten (leken), elk krijgt een andere volgorde van lezen (resultaat 1)

Stap 5 Enquête verstuurd aan 18 schrijftolken (resultaat 2)Stap 6 Enquête door 18 schrijftolken verspreid onder 20 schrijftolkgebruikers (resultaat 3)

3.1.1. Tekstanalyses door middel van een beoordelingstaakHet doel van dit onderdeel is om te onderzoeken welke manieren schrijftolken gebruiken

om emoties weer te geven. Voor dit onderdeel zijn alle bij Stichting RTG geregistreerde schrijftolken benaderd (stap 1).

Transcriptie (stap 3a)Uiteindelijk hebben vier schrijftolken aangegeven mee te willen werken aan dit

onderzoek. Bij dit onderdeel werd er gebruik gemaakt van een video-opname die de deelnemers via internet hebben ontvangen, tevens ontvingen zij de uitleg van dit onderzoek via de mail (Bijlage III). Er is gekozen voor een videofragment, zodat de schrijftolken vanuit

huis deze opdracht konden uitvoeren. Hiermee hoopte de onderzoeker op meer respons, dan wanneer de schrijftolken gevraagd werden om op locatie te komen om deze opdracht uit te voeren. De opzet van dit onderdeel komt echter niet overeen met wat een schrijftolk in de praktijk doet. De opname (stap 2) bevat een scene van

17

Afbeelding 2. Screenshot fragment GTST aflevering 4698


een Nederlandse soap, waarin emoties voorkomen. In de scene komen 12 personen aan het woord. Aan de schrijftolken is kennis gegeven dat de namen van de sprekers niet weergeven hoeven te worden. Dit heeft te maken met het feit dat de namen niet van belang zijn bij dit onderzoek. De opname duurt 7 minuten en er zijn duidelijk hoorbare en zichtbare emoties aanwezig. Er is gekozen voor dit fragment omdat er verschillende emoties in een korte periode aan bod komen. Hierdoor kunnen de schrijftolken op meerdere momenten in de tekst emoties weergeven.

De drie schrijftolken tolken deze soapscene en geven hierbij de emoties weer die naar voren komen (stap 3a). De scene mag eerst bekeken worden, voordat er begonnen wordt met tolken, zodat de schrijftolken weten wat zij kunnen verwachten. Daarna wordt de scene getolkt, zonder de opname stop te zetten. Vervolgens, als de schrijftolken klaar zijn, mogen zij hun tekst met de opname bekijken. Bij deze laatste stap kunnen de schrijftolken hun tekst nakijken, maar mogen zij niks meer toevoegen. Nadat de schrijftolken de opname getolkt hebben, hebben zij de tolktekst opgestuurd naar de onderzoeker.

De schrijftolken hebben twee weken de tijd gehad om dit filmpje te tolken. Daarnaast zijn de drie schrijftolken gevraagd welke opleiding zij hebben gevolgd (§ 4.1.1.), welke leeftijd ze hebben (§4.1.2) en hoe lang ze al werkzaam zijn als schrijftolk. Dit ten behoeve van subvraag 1. Deze gegevens zijn meegenomen in de analyse.

De teksten die geproduceerd zijn door de schrijftolken zijn niet representatief voor de doelgroep en het beroep. De schrijftolken mochten de opname niet stopzetten, wat in een aantal gevallen wel had geleid tot een betere tolktekst, met als gevolg dat er een andere tekst neergezet werd dan in een reguliere tolksituatie neergezet zou worden.

Tekstanalyse Vervolgens is door de onderzoeker een tolktekst opgesteld, waarin alle mogelijke

vormen voor het weergeven van emoties naar voren komen (stap 3b). Deze heeft zij zelf gemaakt, door het transcriberen van het filmpje. Het filmpje is tijdens het transcriberen meerdere malen stopgezet, zodat de onderzoeker een volledig transcript kon typen. Het doel van deze opzet is dat drie andere tolkteksten vergeleken kunnen worden met deze tekst. Er is gekozen om op deze manier een tolktekst te maken, om er voor te zorgen dat het weergeven van de tekst zo min mogelijk het filteren van de emoties hindert. De onderzoeker legt deze tekst naast de andere drie teksten, om zo een foutenanalyse uit te kunnen voeren.

Vervolgens wordt er een tekstanalyse uitgevoerd door middel van een experiment. Hierbij zijn deze vier teksten verspreid onder 16 participanten (stap 4), om aan data over het herkennen van emoties te komen (zie § 4.1.). Deze 16 participanten zijn bekenden van de onderzoeker, zij hebben nog nooit gezien hoe een schrijftolk werkt. Deze opzet sluit aan bij de hoofdvraag, ‘welke manieren worden er in de praktijk van het schrijftolken gebruikt om emoties weer te geven’. De participanten kregen de ruimte om emoties uit de tekst te halen, binnen het kader van acht emoties. Er is sprake van counterbalanced design. Om uit te sluiten dat de participanten elkaar kunnen beïnvloeden, kregen ze elk een andere volgorde aangewezen, waarin zij de teksten dienden te lezen. Deze participanten hadden geen van

18


allen ervaring op het gebied van schrijftolken, zodat er onderzocht wordt wat een leek zou lezen in de tekst aan emoties. Er is hen gevraagd om de teksten te lezen en aan te geven waar er sprake was van een emotie, welke emotie en in welke gradatie deze tot uiting kwam. Om het concreet te houden, mochten de participanten kiezen uit een aantal emoties: verbazing/ongeloof, boosheid, blijheid, humor, ongeduld, verdriet, hysterie en serieus. Er is hierbij een andere indeling gekozen dan in §2.1. aan de orde komt, omdat deze emoties in het videofragment naar voren kwamen. De vierdeling zoals deze in §2.1 beschreven staat, vond de onderzoeker te beperkt. Tevens is er naar de gradatie gevraagd, omdat een emotie op een bepaalde manier kan overkomen, door de manier waarop deze is weergeven. Hierbij kan gedacht worden aan een zin met één uitroepteken of een zin met drie uitroeptekens, heeft dit effect op de gradatie van de emotie zoals de participanten dit lezen? De participanten gaven aan waar zij een emotie lazen, welke emotie dit was en welke gradatie hieraan gekoppeld kon worden. Niet alle participanten hebben een gradatie gekoppeld aan de emotie. Een aantal participanten heeft de emoties aangegeven door een kleur, andere hebben erachter gezet om welke emotie het gaat. Dit heeft geen effect gehad op de analyse van deze resultaten. De resultaten zijn geanalyseerd door middel van een vergelijking tussen de antwoorden van de participanten. Wanneer tien of meer participanten een emotie hebben toegekend aan het tekstdeel, wordt deze positief gescoord. Met positief wordt bedoeld, dat de emoties in de zin voor meerdere mensen duidelijk naar voren komen. Er is voor tien of meer reacties gekozen, aangezien dat de meerderheid is van alle participanten. Het gaat hierbij om een kansberekening, er kan wel (50%) of geen (50%) emotie gelezen worden. Er kan gepresteerd worden op of boven kansniveau als 50% of meer van de participanten een emotie lezen. Bij een percentage van meer dan 50% wordt vaker een emotie gelezen dan op basis van kans verwacht kan worden. In vergelijkbare experimenten kregen proefpersonen foto’s of films te zien met gelaatsexpressies of andere vormen van expressief gedrag, hieraan dienden zij een emotielabel of een gedetailleerde interpretatieve omschrijving aan te koppelen. Meestal werd er een redelijke tot hoge overeenstemming tussen de beoordelingen gevonden (Frijda, 2005).

Naast deze tekstanalyse is er ook meegenomen of het aantal fouten in een tekst invloed heeft op de hoeveelheid emoties die aan een tekst gegeven werden. Er is bij de foutenanalyse gekozen om weglatingen, toevoegingen, vervangingen en typefouten (leesbaar als onleesbaar) te analyseren. Dit is gedaan door het transcript (tekst 4) naast tekst 1, 2 en 3 te leggen. Daarbij is gekeken voor de weglatingen welke woorden/zinsdelen/zinnen zijn weggelaten. Voor de toevoegingen is gekeken naar welke woorden en zinnen er toegevoegd werden. Onder vervangingen vallen zinnen die anders geformuleerd worden, maar ook woorden die vervangen worden voor een synoniem. Voor de typefouten is er een onderscheid gemaakt tussen de leesbare en onleesbare typefouten. Met leesbare typefouten wordt bedoeld dat er geen onduidelijkheid ontstaat bij het lezen van de typefout, bijvoorbeeld: begripen in plaats van begrijpen. Onder onleesbare typefouten worden die typefouten verstaan die maken dat een woord niet meer te herleiden is naar

19


het oorspronkelijke woord (bijvoorbeeld onnact in plaats van onmacht), of waarbij door een verkeerde letter in te typen het woord iets anders betekent (bijvoorbeeld jij en hij).

3.1.2. Enquête

3.1.2.1 Enquête schrijftolken (stap 5)De enquête is onder de 86 geregistreerde schrijftolken verspreid. Uiteindelijk hebben 18

schrijftolken deelgenomen aan dit onderzoek. In deze enquête zijn zowel algemene als specifieke vragen gesteld.

De algemene vragen gingen over wie de respondenten zijn; man/vrouw, leeftijd, hoe lang al werkzaam als schrijftolk, welke opleiding is gevolgd, etc. Vervolgens werden er vragen met betrekking tot het tolken van emoties gesteld. Zo werd er bijvoorbeeld gevraagd of de respondenten emoties weergeven en welke manieren daarvoor gebruikt worden. In Bijlage IV is de enquête te vinden.

Om meer over de achtergrond van de schrijftolken te weten te komen zijn de vragen 1 tot en met 6 gesteld.

Voor het onderzoek is het van belang om te weten of de schrijftolken normaliter emoties weergeven in hun tolktekst (vraag 7) en hoe belangrijk zij het vinden om emoties weer te geven in de tolktekst (vraag 8). Dit kan van invloed zijn op het weergeven van emoties in de tolktekst. Als een schrijftolk het niet belangrijk vindt om emoties weer te geven in de tolktekst, dan zal deze waarschijnlijk ook de emoties niet weergeven in de tekst. De hoofdvraag ‘Welke manieren worden in de praktijk van het schrijftolken gebruikt om emoties in de tekst weer te geven?’ kan met vraag 9 beantwoord worden. Deze vraag geeft een beeld van hoe de schrijftolken emoties weergeven in de tolktekst.

Het is interessant om te weten te komen of en wat de redenen zijn om emoties niet weer

te geven in de tolktekst (vraag 10). Er zullen schrijftolken zijn die het wel belangrijk vinden om emoties weer te geven in de tolktekst, maar om bepaalde redenen dit nog niet doen of nog niet kunnen doen.

Om aan de verwachtingen van schrijftolkgebruikers te kunnen voldoen is het goed om afspraken te maken met de schrijftolkgebruiker over het weergeven van emoties (vraag 11). Weten de schrijftolken wat de schrijftolgebruikers willen, als het op het weergeven van emoties aankomt?

Het kan lastig zijn om emoties weer te geven, aangezien er interpretatie door de schrijftolk aan te pas kan komen, hoewel de zes basisemoties door iedereen redelijk hetzelfde geïnterpreteerd zullen worden (zie § 2.2). De vragen 12, 13, 14 en 15 hebben hier betrekking op. Met deze vragen kan worden aangetoond dat elke schrijftolk de emotie op een andere manier kan interpreteren, een ander woord aan kan geven, waarmee hetzelfde bedoeld wordt.

20


Om te onderzoeken welke emoties worden weergegeven door de schrijftolken zijn de vragen 16, 17 en 18 gesteld. Bij deze vragen werd er een onderscheid gemaakt in de emoties die je alleen kunt horen, alleen kunt zien en zowel kan horen als kan zien.

In §2.2.2. staat een uitleg over Conversation Analyses waarbij gebruik wordt gemaakt van een transcriptiesysteem om gesproken tekst te transcriberen. In vraag 19 is een voorbeeld van een transcriptie systeem, die overeenkomt met Bijlage II, voorgelegd aan de schrijftolken met de vraag wat zij hiervan vinden. Hierbij zeggende dat dit niet ‘het’ systeem zou moeten worden voor het weergeven van emoties. Het gaat om een willekeurig transcriptiesysteem dat gebruikt zou kunnen worden, bij deze vraag het voorbeeld van het transcriptiesysteem CA. Het is van belang om te weten te komen wat de schrijftolken ervan vinden als een transcriptiesysteem gebruikt zal worden in de praktijk. Er is daarom weergegeven (vraag 20) hoe een tekst er in de praktijk eruit zou kunnen zien als er gebruik wordt gemaakt van een transcriptiesysteem en daarbij de vraag gesteld wat de schrijftolken hiervan zouden vinden.

De enquête is via de mail in juli 2013 verspreid onder de schrijftolken. Na 3,5 week is er een herhalingsverzoek verstuurd. Er is besloten om de enquête te laten lopen tot september 2013. Na 6 weken is de enquête gesloten. Op dat moment hadden 18 schrijftolken de enquête ingevuld. De gegevens van deze enquête zijn in Excel gezet. Aan de hand van de gegevens in Excel zijn de resultaten in tabellen en grafieken neergezet. De gegevens zijn per vraag onderling met elkaar vergeleken, de resultaten hiervan zijn in §4.2 te lezen.

3.1.2.2 Enquête schrijftolkgebruikers (stap 6)Daarnaast heeft de onderzoeker aan de 18 schrijftolkrespondenten gevraagd om een

andere enquête te verspreiden onder hun klanten.

In deze enquête is de schrijftolkgebruikers gevraagd of ze het belangrijk vinden dat emoties worden weergegeven. Tevens is hen gevraagd wat hun wensen zijn qua weergeven van emoties. Als de emoties niet worden weergegeven, missen de schrijftolkgebruikers dat? De vragenlijst bestond uit twee delen, namelijk het verkrijgen van algemene informatie over de schrijftolkgebruiker en vragen die gericht zijn op het weergeven van emoties. De enquête is te vinden in Bijlage V.

De algemene vragen (vraag 1 t/m 5) die gesteld werden waren open vragen. Deze vragen hebben betrekking op de achtergrond van de schrijftolkgebruikers. Hierbij komt naar voren hoe lang de schrijftolkgebruiker doof of slechthorend is, hoe lang er al een schrijftolk wordt ingezet en hoe vaak er een schrijftolk wordt ingezet.

Het is in het belang van dit onderzoek om te weten te komen of schrijftolkgebruikers het belangrijk vinden om emoties in de tolktekst te lezen. Als een schrijftolkgebruiker het niet

21


belangrijk vindt om emoties in de tolktekst te lezen, zal deze het ook niet erg vinden als er geen emoties in de tolktekst staan. Om de verwachtingen van schrijftolkgebruikers te kennen te geven aan schrijftolken is het van belang dat er afspraken gemaakt worden (vraag 7) en interessant om te weten te komen welke afspraken er gemaakt worden (vraag 8).

Daarnaast is het belangrijk om te onderzoeken of de schrijftolkgebruikers wel emoties in de tolktekst weergegeven willen zien (vraag 9) en welke emoties zij graag weergegeven willen zien (vraag 10). Het kan zijn dat de schrijftolkgebruiker niet geheel afhankelijk is van het scherm, waardoor de emoties zelf afgezien kunnen worden. Het kan ook zijn dat de schrijftolkgebruiker volledig afhankelijk is van het scherm en hierdoor niet ziet wat er in de ruimte om hem/haar heen gebeurt.

Subvraag 2 ‘Als er gekeken wordt naar wat de schrijftolkgebruikers willen qua weergeven van emoties in de tolktekst en wat de schrijftolken doen qua weergeven van emoties in de tolktekst, wat valt er dan op?’ kan met vraag 11 van deze enquête in combinatie met vraag 9 van de schrijftolken enquête beantwoord worden.

Door bepaalde redenen kan het gebeuren dat er geen emoties worden weergegeven in de tolktekst. De vraag is dan of de schrijftolkgebruikers de emoties missen, als deze niet worden weergeven in de tolktekst (vraag 12)?

Het kan zijn dat een schrijftolkgebruiker graag een bepaalde tolk heeft omdat deze altijd de emoties weergeeft. Vraag 13 is gesteld om te weten te komen of het weergeven van de emoties, door een schrijftolk, invloed heeft op de tolkkeuze van de schrijftolkgebruiker.

Het is interessant om te uit te zoeken of de emoties die worden weergegeven een toegevoegde waarde hebben voor de schrijftolkgebruikers (vraag 14).

Er zijn een aantal schrijftolkgebruikers die of een schrijftolk of een tolk gebarentaal inzetten, afhankelijk van de situatie. Hebben zij een voorkeur voor een tolk gebarentaal of schrijftolk als het aankomt op het weergeven van emoties (vraag 15).

In §2.2.2. staat een uitleg over Conversation Analyses waarbij er gebruik wordt gemaakt van een transcriptiesysteem om gesproken tekst te transcriberen. Dit transcriptiesysteem en een voorbeeld van hoe het erin de praktijk uit kan zien is voorgelegd aan de schrijftolkgebruikers met de vraag wat zij ervan zouden vinden als een dergelijke methode gebruikt zou worden, door schrijftolken, voor het weergeven van emoties in een tolktekst (vraag 16).

Doordat 18 schrijftolken deze enquête verspreid hebben onder minimaal één klant (zie Tabel 1), heeft de onderzoeker 20 enquêtes ontvangen. De schrijftolkgebruikers hebben zes weken de tijd gehad om deze enquête in te vullen. Na 6 weken is de enquête gesloten.

22


De gegevens van deze enquête zijn in Excel gezet. Aan de hand van de gegevens in Excel zijn de resultaten in tabellen en grafieken neergezet. De gegevens zijn per vraag onderling met elkaar vergeleken, de resultaten hiervan zijn in het volgende hoofdstuk te lezen.

Bij het uitvoeren van dit onderzoek zijn resultaten verzameld die in het volgende hoofdstuk gepresenteerd worden.

23


4. Resultaten

In dit hoofdstuk wordt weergegeven wat de resultaten zijn. De tekstanalyse resultaten kunnen gelezen worden in §4.1. In §4.2 worden de resultaten van de enquête voor schrijftolken besproken. De resultaten van de enquête voor schrijftolkgebruikers staan in §4.3.

4.1. Tekstanalyse door middel van een experiment

Voor het tolken van de teksten hebben drie schrijftolken meegewerkt aan dit onderzoek. Deze worden respectievelijk besproken in §4.1.1, §4.1.2 en §4.1.3. Dit betekent dat 3,5% van de totale schrijftolkenpopulatie in Nederland heeft meegewerkt aan dit onderzoek.

Over het algemeen valt bij het analyseren van de teksten op dat elke leek op een andere manier de emotie leest. Er zijn participanten die achter elke tekstdeel in de tekst een emotie kunnen plaatsen. Daar tegenover staat ook een aantal participanten, die weinig emoties in de tekst lezen. Per tekst zal behandeld worden wat er opvalt, welke emoties duidelijk naar voren komen en welke minder. Zestien participanten hebben meegedaan aan dit onderzoek.

Tabel 2. Gegevens participantenparticipan

t geslacht leeftijd1 V 622 M 603 M 554 V 275 M 286 M 317 M 288 M 189 V 20

10 V 2511 V 5012 M 5813 V 2214 V 5615 V 5616 V 54

Bij de analyse is ervoor gekozen om een tekstdeel positief te scoren als 62,5% van de participanten aangeeft in het tekstdeel een emotie te lezen (zie §3.1.1.). Dit betekent dat als tien participanten een emotie aangeven in het tekstdeel, dit een positieve score is. Achter onderstaande voorbeeld tekstdelen staat tussenhaakjes aangegeven hoeveel participanten

24


aangaven een emotie te lezen in het tekstdeel. Daarbij het gegeven dat sommige participanten meerdere emoties hebben gekoppeld aan een tekstdeel.

4.1.1. Tekst 1. Deze tekst is getolkt door een schrijftolk die de minor schrijftolken gevolgd heeft binnen

de Bachelor Tolk/Leraar NGT. Over deze minor heeft zij 1,5 jaar gedaan. Sinds 2008 is zij werkzaam als schrijftolk en leraar NGT. In 2011 heeft zij haar diploma tolk NGT behaald. Gemiddeld schrijftolkt zij 20 uur in de week. Deze schrijftolk geeft aan dat zij met een snelheid van ongeveer 750 tekens per minuut tolkt. De snelheid waarmee zij dit fragment heeft getolkt is 617 tekens per minuut. Op de vraag of het weergeven van emoties behandeld is binnen de opleiding, wordt aangegeven dat ‘hier vrijwel geen aandacht aan besteed is, tijdens de opleiding was er weinig aandacht voor het weergeven van emoties in een tolktekst. In de huidige Ad-opleiding wordt er meer aandacht aan besteed’.

Op de volgende pagina staan in Tabel 3 de tekstdelen waarbij de meeste participanten een emotie ervaren en daarbij hebben aangegeven om welke emotie het gaat. De volledige tekst is te vinden in Bijlage VI.

25


Tekstdeelserieus hysterie Verbazing/

ongeloofBoosheid ongeduld verdriet blijheid humor Totaal

aantal reacties

Geen noodsituatie? Kijk nou! Ik wil dat u hem meeneemt. (13/16)

1 2 10 2 1 1 17

Wat…? En dat is het? Jullie doen verder niks? (12/16) 12 1 1 14Iedereen? Het gaat om mijn zoon! 2 4 4 2 12BLIJF HIER! U KUNT GEWOON NIET WEGGAAN, U KUNT

HEM NIET ACHTERLATEN! ALSTUBLIEFT! (15/16)

12 2 4 18

Nee?! Dat mens gaat door terwijl er een onderzoek

naar haar loopt. (11/16)

2 9 11

Met lucas Sanders. Ik dacht, jij belt nooit meer! (10/16) 3 2 4 2 11Tot morgen. Yes! Willem wil mij morgen zien. Hij wil mij

horen over Aysun. Shit, wat moet ik aan!? (12/16)

2 2 11 2 17

Wat zou Willem doen met een onwillige getuige? In de

handboeien? (13/16)

1 1 11 13

Of misschien met zijn gummieknuppel? (13/16) 1 12 13

Even dimmen jij! (14/16) 4 9 2 15Hoe denk je dat te gaan doen? Morgen is de punctie!

Dan gaan ze mijn eitjes bevruchten. Straks ben ik echt

zwanger, besef je dat wel? (11/16)

5 2 4 2 2 1 16

IK EIS DAT U NU IETS DOET! IETS DOET! (16/16) 8 1 8 1 18PROBEER ONS KIND TE REDDEN MAAR… NIEMAND DIE

DOET IETS! (16/16)

8 2 6 2 1 19

26

Tabel 3. Analyse tekst 1: emotietoekenning door 16 participanten

participanten16participantenpartiparticipanten16)


GA TOCH WEG! (15/16) 1 13 1 1 16JA, DAT NUMMER VIND IK WEL! WEGWEZEN! NU! DAG!

(16/16)

3 13 1 1 18

Ja.. Het gaat uitstekend. (ademt zwaar) Hij zat hier aan

tafel (emotionele stem) en hij was gewoon aan het

snuiven. Ik wist niet wat ik moest doen (huilt). (13/16)

3 1 9 1 14

Ja, maar hoe lang moet dit dan nog doorgaan? Hij moet

gewoon van die troep afblijven. Straks zit er verkeerd

spul tussen, dan vinden we hem straks dood… Gewoon

in de…(11/16)

1 1 2 10 14

(huilt)Weet je, jij doet maar wat je wilt. Ik vind het

goed, maar ik ga niet gewoon toekijken hoe hij zichzelf

de vernieling in helpt. Dat kan ik niet. (14/16)

1 2 2 14 19

Totaal aantal reacties 17 42 48 64 16 44 16 28 275

In Bijlage VII is de gedetailleerde uitwerking van bovenstaande tabel te vinden.

27



Deze tekst bevat in totaal 93 tekstdelen waarbij er bij 92 tekstdelen een emotie wordt toegekend door de participanten. Van deze 92 tekstdelen worden in 18 tekstdelen door tien mensen of meer een emotie toegekend. Aan één tekstdeel is geen emotie gekoppeld, het gaat hierbij om het tekstdeel (telefoon). In totaal zijn er aan de volledige tekst 602 emoties toegekend. In deze tekst komen vooral de emoties boosheid, hysterie en verbazing/ongeloof naar voren. De schrijftolk die deze tekst heeft getolkt, maakt gebruik van hoofdletters en interpunctie, naast de lexicale informatie die in de tekstdelen naar voren komt.

Door de participanten worden de volgende emoties toegekend aan tekst 1. In Tabel 4 en Figuur 1 (visuele weergaven van Tabel 4) hieronder is dat weergegeven.

Tabel 4. Toegekende emoties aan tekst 1 door 16 participanten.

Gradatie/ emotie Hysterie SerieusVerbazing/ongeloof Boosheid Ongeduld Verdriet Blijheid Humor

Totaal

Heftig 27 39 23 48 9 20 4 19 189

Normaal 2 33 29 12 7 4 14 35 136

Zwak 2 7 16 11 3 7 1 12 59

Onbekend 23 59 35 22 18 17 14 30 218

Totaal 54 138 103 93 37 48 33 96 602

Hysteri

e

Serieu

s

Varbazi

ng/onge

loof

Boosheid

Ongeduld

Verdiet

Blijheid

Humor0

10

20

30

40

50

60

HeftigNormaalZwakOnbekend

Figuur 1. Het aantal emoties in tekst 1 (N=8)

28


Fouten analyse

Het aantal fouten of weglatingen in de tolktekst (zie §2.1. blz.12) kan van invloed zijn op het lezen van de emoties in de tekst, vandaar dat er een foutenanalyse wordt uitgevoerd op de teksten.

Tabel 5: Aantal en soort fouten in tekst 1.

Soort fout Weglatingen Toevoegingen vervangingen Leesbare

typefouten

Onleesbare

typefouten

Totaal

Aantal

woorden

17 16 10 7 2 52

Aantal

zinsdelen

7 1 5 0 0 13

Aantal zinnen 11 0 16 0 0 27

Totaal 35 17 31 7 2 92

Uit bovenstaande tabel blijkt dat de meeste fouten gemaakt worden in het weglaten van woorden. Het gaat hierbij vooral om de tussenwoordjes, bijvoorbeeld: ‘Nou’, ‘Ow’ of ‘He’. Het soort fouten dat vooral bij zinsdelen te zien is, zijn de weglatingen. De meeste fouten die bij de zinnen gemaakt worden, worden gemaakt op het gebied van vervangingen. Dit heeft te maken dat als een schrijftolk gaat samenvatten er al vervangingen plaatsvinden. De leesbare typefouten die gemaakt worden, zijn vooral fouten die gemaakt worden in no-space fouten4, dit zijn 3 fouten, werkwoordspelling fouten (1 fout) en het intypen van een verkeerde letter (3 fout). Voor de onleesbare typefouten geldt dat de 2 fouten, die gemaakt zijn, allebei gemaakt werden in het intypen van een verkeerde letter.Deze schrijftolk maakt minder dan 1% typefouten, de tekst bevatte 4319 tekens, dit is inclusief spaties.

4.1.2. Tekst 2. Deze tekst is door een schrijftolk getolkt die de eenjarige minor heeft gevolgd. Zij is bijna

7 jaar werkzaam is als schrijftolk. Gemiddeld tolkt zij 65 uur in de maand. De snelheid waarop zij typt verschilt per situatie, deze ligt gemiddeld tussen de 750 en 800 tekens per minuut. De snelheid waarmee zij het fragment heeft getolkt ligt op 426 tekens per minuut. Deze schrijftolk geeft aan dat ‘Tijdens haar opleiding tot schrijftolk het tolken van emoties gering behandeld is tijdens de les, dit was echter niet genoeg’.

4 No space fouten zijn fouten waarbij men vergeet om de no space knop mee te nemen tijdens het typen, of deze juist te vaak gebruikt wordt. Wanneer deze knop te weinig gebruikt wordt, staan er worden in de tekst waarbij een spatie in het woord zit, bijvoorbeeld lief hebber. Wanneer deze knop te veel gebruikt wordt, worden meerdere woorden aan elkaar geplakt, bijvoorbeeld gelezenworden

29


Hieronder drie tekstdelen waarin de emoties door tien participanten of meer gescoord zijn. Bij deze zinnen gaven de meeste respondenten aan een emotie te ervaren. De volledige tekst is terug te vinden in Bijlage VIII.


Tekstdeel serieus hysterie Verbazing/ongeloof

Boosheid ongeduld verdriet blijheid humor Totaal

Ik dacht: je belt nooit meer. Een date graag! (10/16) 1 1 3 4 1 10Even dimmen jij! (11/16) 11 11Ik eis dat u nu iets doet! (11/16) 1 3 6 1 11Totaal 2 3 1 17 4 0 4 1 32

De verdere uitwerking van dit schema is te vinden in Bijlage IX.

30


Over het algemeen werden er aan deze tekst minder emoties toegekend door de participanten dan aan tekst 1. Deze tekst bestaat uit 91 tekstdelen, waarvan aan 89 tekstdelen emoties zijn toegekend door de participanten. Bij drie tekstdelen is door tien of meer mensen een emotie aangegeven. Daarnaast waren er twee tekstdelen waaraan geen emoties zijn gekoppeld. Het gaat hierbij om de tekstdelen: ‘Ik kom dan voor die tijd bij je langs’ en ‘Oke’. In totaal werden er 355 emoties aan deze tekst gegeven. Opvallend bij deze tekst is dat er veel tekstdelen zijn waar weinig mensen een emotie bij zien. De participanten gaven ook aan dat zij deze tekst lastig vonden om te lezen, dit had mede te maken met de typefouten die erin voorkwamen (zie Tabel 8). Eén participant gaf aan totaal geen emotie te lezen in deze tekst.

Uit Tabel 7 en Figuur 2 hieronder valt af te lezen hoeveel emoties aan de gehele tekst zijn toegekend. Figuur 2 is een visuele weergave van Tabel 7.

Tabel 7. Toegekende emoties aan tekst 2 door 16 participanten

Gradatie/ emotie Hysterie Serieus

Verbazing/ongeloof Boosheid

Ongeduld Verdriet Blijheid Humor

Totaal aantal toegekende emoties

Heftig 6 17 2 20 4 4 3 0 56

Normaal 8 50 14 35 4 6 8 10 135

Zwak 2 17 9 18 5 4 1 7 63

Onbekend 13 34 16 12 11 6 3 6 101Totaal aantal toegekende gradaties aan een emotie 29 118 41 85 24 20 15 23 355

Hysteri

e

Serieu

s

Verbazi

ng/onge

loof

Boosheid

Ongeduld

Verdrie

t

Blijheid

Humor0

10

20

30

40

50

60


Figuur 2. Aantal emoties in tekst 2 (N=16)

Foutenanalyse

31


Het aantal fouten of weglatingen in de tolktekst (zie §2.1. blz. 12) kan van invloed zijn op het lezen van de emoties in de tekst, vandaar dat er een foutenanalyse wordt uitgevoerd op de teksten.

Tabel 8. Aantal en soort fouten in tekst 2Soort fout Weglatingen Toevoegingen vervangingen Leesbare

typefouten

Onleesbare

typefouten

Totaal

aantal

fouten

Aantal

woorden

33 16 19 30 7 105

Aantal

zinsdelen

19 3 11 0 0 33


Totaal aantal

fouten 90 19 48 30 7 194

De gegevens in bovenstaande tabel zijn gebaseerd op de vergelijking tussen het transcript (tekst 4) en tekst 2. Uit bovenstaande tabel valt af te lezen dat de meeste fouten die gemaakt worden weglatingen zijn. Er worden 90 weglatingen gedaan, die verdeeld zijn over woorden, zinsdelen en zinnen. De meeste fouten met weglatingen worden gedaan in de zinnen, hierin zijn 38 fouten gemaakt. De toevoegingen die worden gedaan, worden vooral bij de woorden gedaan. Ook bij de vervangingen wordt dit voornamelijk bij woorden gedaan. Daarnaast worden er 30 leesbare typefouten gemaakt. Deze fouten kunnen onderscheiden worden in werkwoordspellingsfouten (6 fout), no-space fouten (16 fout) en het intypen van een verkeerde letter (8 fout). De typefouten die gemaakt werden en onleesbaar waren, zijn allemaal fouten in het verkeerd intypen van een letter (7 fout).

Deze tekst bevat meer dan 1% typefouten. De tekst bevatte 2982 tekens, dit is inclusief spaties.

4.1.3. Tekst 3. Deze tekst is getolkt door een schrijftolk die de minor schrijftolken heeft gevolgd binnen

de bachelor Leraar/Tolk NGT. De minor schrijftolk duurde één jaar. Momenteel werkt zij vijf jaar als Tolk NGT en schrijftolk. Gemiddeld tolkt zij 5 uur in de week als schrijftolk, daarnaast werkt zij ook als tolk NGT. De snelheid die zij, tijdens het tolken in de praktijk, behaald is ongeveer 500 tekens per minuut. Bij het tolken van het fragment lag haar snelheid op 367 tekens per minuut. Zij geeft aan ‘dat er tijdens de opleiding geringe aandacht is geweest voor het tolken van emoties. Op dat moment vond zij dat voldoende, omdat zij destijds er nog niet aan toe kwam om emoties in de tekst weer te geven’.

Op de volgende pagina staan de tekstdelen waarbij de meeste participanten een emotie ervaren en daarbij hebben aangegeven om welke emotie het gaat. De volledige tekst is te vinden in Bijlage X.

32



tekstdeel serieus hysterie Verbazing/ongeloof

Boosheid Ongeduld verdriet blijheid humor Totaal

Geen noodsituatie!! Kijk nou!! Ik wil dat u hem meeneemt! (14/15)

8 4 7 19

Jullie doen verder niks?? Het gaat om mijn zoon!!

(13/15)

3 9 4 1 17

Ze doen niks!!! (13/15) 6 5 3 1 15Blijf hier!!! U kunt hem hier niet achterlaten!!

Alstublieft. (14/15)

9 4 4 3 20

Met lucas! Ik dacht dat je nooit meer zou bellen! 10/15) 3 1 4 2 1 11Hallo!!! Je staat met mij te kletsen. (13/15) 3 7 5 15Ik wil dat u iets doet!!! Niemand doet iets! (14/15) 10 2 5 2 1 20Flikker toch op!!!!! O ja! Gaan we daar mee komen. Het

is niet te geloven! Ik vind dat nummer wel!! Wegwezen

nu!!! Dag!!! Waar is sjoerd? (13/15)

1 13 1 1 1 17

Hij zat hier aan tafel en hij was aan het snuiven, ik wist

niet wat ik moest doen! (11/15)

4 2 6 12

Hij moet van die troep afblijven. Straks zit er verkeerd

spul tussen. Jij doet maar wat je wil, ik vind het goed

maar ik ga niet toekijken hoe hij zichzelf de vernieling in

helpt. Het gaat goed!! (loopt weg) (10/15)

2 4 2 6 14

Totaal 0 42 33 48 14 19 2 2 160

33


De volledige uitwerking is te vinden in Bijlage XI.

Deze tekst heeft minder tekens dan de voorgaande teksten, waardoor er wellicht minder emoties toegekend zijn. Dit heeft mede te maken met het feit dat er tekstdelen ontbreken (zie foutenanalyse hieronder). Daarnaast heeft één participant aangegeven dat het om dezelfde emoties gaat als in tekst 1. Deze participant is bij deze tekst verder buiten beschouwing gelaten. Deze tekst bestond uit 56 tekstdelen, waarvan er aan 52 tekstdelen een emotie werd toegekend door de participanten. Van deze 52 tekstdelen werden aan tien tekstdelen door tien of meer participanten een emotie toegekend. Daarnaast waren er vier tekstdelen waaraan geen enkele emotie werd toegevoegd. Het gaat hierbij om de volgende tekstdelen: ‘(…Stukje gemist)’, ‘(stukje gemist)’, ‘(stilte, alleen muziek)’ en ‘(telefoon)’. In totaal werden er 336 emoties toegekend aan deze tekst.

Uit Tabel 10 en Figuur 3 hieronder valt af te lezen hoeveel emoties aan de gehele tekst zijn toegekend. Figuur 3 is een visuele weergave van Tabel 10.


Gradatie/ emotie

Hysterie Serieus Verbazing/ongeloof

Boosheid Ongeduld Verdriet Blijheid Humor Totaal

Heftig 23 7 15 23 2 2 0 1 73

Normaal 4 34 16 22 5 8 5 6 100

Zwak 9 11 5 10 1 3 0 4 43

Onbekend 19 17 21 21 15 16 5 6 120

Totaal 55 69 57 76 23 29 10 17 336

34

Hysteri

e

Serieu

s

Verbazi

ng/onge

loof

Boosheid

Ongeduld

Verdrie

t

Blijheid

Humor0

10

20

30

40

50

60


Figuur 3. Aantal emoties in tekst 3 (N=15)


FoutenanalyseHet aantal fouten of weglatingen in de tolktekst (zie §2.1.) kan van invloed zijn op het lezen

van de emoties in de tekst, vandaar dat er een foutenanalyse wordt uitgevoerd op de

teksten.

Tabel 11. Aantal en soort fouten in tekst 2Soort fout Weglatingen Toevoegingen vervangingen Leesbare

typefouten

Onleesbare

typefouten

Totaal

Aantal

woorden

31 5 4 8 0 48

Aantal

zinsdelen

16 1 7 0 0 24


Totaal 105 6 25 8 0 144

Zoals uit bovenstaande tabel valt af te lezen, werden er in tekst 3 veel zinnen weggelaten, in vergelijking met het transcript (tekst 4). Aan deze tekst werden het minst aantal emoties toegekend, wat gedeeltelijk te verklaren is door de vele weglatingen in deze tekst. De meeste weglatingen in deze tekst werden gedaan in de zinnen. Daarnaast werden de meeste vervangingen ook gedaan in de zinnen. De leesbare typefouten kunnen onderverdeeld worden in no-space fouten (5 fout), werkwoordsfouten (1 fout) en het intypen van een verkeerde letter (2 fout). Deze tekst bevatte geen onleesbare typefouten.

Deze tekst bevatte 2569 tekens, door de schrijftolk zijn 8 typefouten gemaakt, wat betekent dat zij minder dan 1% fout heeft gemaakt.

4.1.4. Tekst 4 Deze tekst is door de onderzoeker zelf getolkt, waarbij er alle mogelijke vormen voor het

weergeven van emoties verwerkt zijn in de tolktekst. De onderzoeker heeft de tweejarige Ad-opleiding gevolgd. Vervolgens is zij door gaan

studeren aan de opleiding tolk NGT. Gemiddeld tolkt zij 20 uur in de week, zowel als schrijftolk als tolk NGT. Haar snelheid ligt rond de 650 tekens per minuut. Toen zij de opleiding deed, werd er in één les het weergeven van emoties behandeld. Wel werd er tijdens de lessen en rollenspelen gelet op het weergeven van emoties. Op dat moment was dat voldoende, aangezien ze de snelheid nog niet bezat om deze weer te kunnen geven.

Op de volgende pagina staan de tekstdelen waarbij de meeste respondenten een emotie ervaren en daarbij hebben aangegeven om welke emotie het gaat. De volledige tekst is te vinden in Bijlage XII.

35


Tabel 12. Analyse tekst 4: emotietoekenning door 16 participantenTekstdeel serieus Hysterie Verbazing/

ongeloofBoosheid ongeduld verdriet blijheid humor Totaal

Geen noodsituatie?! Kijk nou!ik wil dat u hem meeneemt. (13/16)

2 1 6 6 1 16

Ow meneer is ook een liefhebber? (ironisch) (11/16) 1 10 11Het zit allemaal in mijn neus, een knappe jongen die het

eruit krijgt. Weet u wat?... Arresteert u mij dan maar!

(vrolijk) (14/16)

4 11 15

Wat…? En dat is het?!... Jullie doen niks verder? (15/16) 1 14 2 17Iedereen…? Het gaat hier wel om mijn zoon! (12/16) 3 6 4 13NEE, BLIJF HIER! U KUNT NIET WEG, U KUNT HEM NIET

BIJ ONS ACHTERLATEN! BEGRIJP DAT NOU! HET IS ONZE

ENIGE HOOP! BEGRIJP DAT NOU ALSTUBLIEFT!! (16/16)

9 4 3 1 17

Nee?! (ongeloof), dus dat mens gaat gewoon door met

haar terreur, terwijl er een onder zoek naar haar loopt.

(11/16)

1 11 1 12

Moet dat allemaal hier? (geïrriteerd) (12/16) 9 3 12Yes! Menno wil me morgen zien. (11/16) 11 11

Daarom juist! ik wil niet nog meer van dat gedoe. Dat

wijf is gestoord. (10/16)

3 2 1 4 10

Wat zou Menno Doen met een ongewillige getuige? In

de handboeien? (16/16)

1 15 16

(giechelen) (2x10/16) 1 9 10

36


Misschien met zijn gummiknuppel? (16/16) 1 15 16Waarom zou hij over Danny beginnen? Heeft hij dat

gezegd? (bezorgd) (10/16)

3 5 (bezorgd 3x)

11

Hallo! Ik was met je aan het kletsen… (geïrriteerd)

(15/16)

12 3 15

Even dimmen jij! (11/16) 1 9 1 11Je zou zorgen dat het sperma weg was voordat ik de

punctie krijg. (gepikeerd) (11/16)

10 1 11

Hoe wil je het gaan doen? morgen is de punctie, dan

gaan ze mijn eitjes bevruchten, dan ben ik echt zwanger.

Besef je dat wel?! (10/16)

1 4 3 4 1 13

IK EIS NU DAT U IETS DOET! IETS DOET! (15/16) 9 1 6 2 1 19IK PROBEER HIER GEWOON, ONS KIND TE REDDEN,

MAAR NIEMAND DOET IETS. ACH MAN FLIKKER TOCH

OP! (15/16)

6 2 10 2 20

WAT HEB IK HIER NOU AAN? GA TOCH WEG!! (14/16) 3 2 12 1 2 20OW GAAN WE ZO BEGINNEN?!? Dit is toch niet te

geloven?!! (15/16)

2 7 12 21

DAT VIND IK WEL DAT NUMMER!! WEGWEZEN NU!!!

(15/16)

3 1 12 2 18

JA! DAAGG!! (11/16) 3 9 1 13Oke… Oke.. (snikt) (10/16) 10 10

37



Ja, het gaat uitstekend…. ( huilt)… (11/16) 10 1 11 Hij zat hier aan tafel… Hij was gewoon aan het snuiven

(snikt) ik wist niet wat ik moest doen. (13/16)1 2 11 14

Maar hoe lang moet dit dan nog doorgaan? Hij moet

van die troep afblijven.. Straks zit er verkeerd spul

tussen, hoe vaak hoor je dat niet… Dan vinden we hem

dood… ( huilt) weet je jij doet maar wat je wil, oke. Ik

vind het goed, maar ik ga niet gewoon toe kijken hoe hij

zichzelf de vernieling in helpt, dat kan ik niet. (15/16)

5 3 13 21

Ik wil het graag met je hebben over de confrontaties die

je hebt gehad met mevrouw Baydar, sinds ze hier is

komen werken bij bureau Meerdijk. (serieus) (12/16)

12 12

Dat hangt van de agent af… Heb jij ook een uniform?

(flirtend) (10/16)

2 9 11

Je komt uit een keurige familie, als homo weet je

ongetwijfeld hoe het is om uitgescholden en

nageroepen te worden. (serieus) (12/16)

14 14

Als jij niet serieuzer wordt, dan kan het een hele lange

ochtend worden. Ik laat je pas gaan al ik antwoorden

heb (serieus) (13/16)

13 13

Totaal 51 46 70 128 17 50 20 70 (Bezorgd 3x)

455

38



De verdere uitwerking van Tabel 12 is te vinden in Bijlage XIII.In deze tekst kwamen alle vormen voor het weergeven van emoties aan de orde:

hoofdletters, tussen haakjes zetten, het gebruik van interpunctie, het gebruik van emoticons en het schuin weergeven van tekst. Van de 101 tekstdelen zijn er aan 100 tekstdelen een emotie toegekend door de participanten. Van deze 100 tekstdelen werden aan 34 tekstdelen door tien of meer mensen een emotie toegekend. In totaal zijn er 740 emoties aan deze tekst toegekend door de participanten. Wat opvalt bij het analyseren van deze tekst is dat de tekstdelen waar de emotie tussen haakjes achterstaat vaak niet een emotie toegekend krijgen. Misschien dachten de participanten, hier staat al een emotie achter, die hoeft niet meer toegekend te worden. Dit is niet meegenomen in de analyse, mogelijk geeft dit een vertekend beeld.

Als er gekeken wordt naar de tekst in het algemeen, worden er door de respondenten veel emoties toegekend aan deze tekst. In Tabel 13 en Figuur 4 hieronder is dat duidelijk te zien. Figuur 4 is een visuele weergave van Tabel 13.


Gradatie/ emotie

Hysterie Serieus Verbazing/ongeloof

Boosheid Ongeduld Verdriet Blijheid Humor Totaal

Heftig 29 27 40 61 8 18 9 15 207

Normaal 10 47 29 36 8 8 8 40 186

Zwak 3 14 6 13 1 7 13 19 76

Onbekend 19 69 29 46 16 23 16 53 271

Totaal 61 157 104 156 33 56 46 127 740

Hysteri

e

Serieu

s

Verbazi

ng/onge

loof

Boosheid

Ongeduld

Verdrie

t

Blijheid

Humor0

10

20

30

40

50

60


Figuur 4. Aantal emoties in tekst 4

39


Foutenanalyse.Door een foutenanalyse uit te voeren op tekst 4 bleek dat deze tekst ook fouten bevat.

Deze tekst bevat één vervanging van een woord, twee weglatingen van zinsdelen en twee weglatingen van woorden. Daarnaast zitten er acht leesbare typefouten in de tekst. Deze kunnen worden ondergebracht in no-space (3 fout), werkwoordspelling (2 fout) en het intypen van een verkeerde letter (3 fout).

Als er gekeken wordt naar alle teksten, kan er geconcludeerd worden dat niet alleen de manier waarop de emoties worden weergegeven invloed heeft op hoe de emoties gelezen worden, maar dat ook de inhoud/ het onderwerp van de tekst hier een belangrijke rol speelt (zie § 2.2, blz.12-13). Als er emoties worden weergegeven, zoals in tekst 4, worden door de lezer ook meer emoties in de tekst gelezen. Tekst 1 kreeg ook veel emoties toegekend door de participanten. Er werd in deze tekst vooral gebruik gemaakt van interpunctie, hoofdletters en het tussen haakjes weergeven van emoties. Daarnaast laat tekst 4 de meeste reacties van de participanten zien, hierin komen de emoties duidelijk naar voren.

4.1.5. Vergelijking tekst 1,2,3 en 4In onderstaande tabel worden de teksten schematisch met elkaar vergeleken. De

getranscribeerde tekst is tekst 4, deze staat bovenaan (grijze rij). In deze tabel is af te lezen hoeveel tekens de tekst bevat, het aantal emoties dat per tekst is toegekend en het aantal weglatingen, toevoegingen, vervangingen en typefouten. Hieruit blijkt dat tekst drie de meeste weglatingen bevat en aan deze tekst de minste emoties zijn toegekend. Uit de tabel lijkt het erop dat het aantal tekens in verband staat met het aantal emoties dat toegekend is.

Als er gekeken wordt naar het aantal emoties in verhouding tot het aantal tekens, dan werden er aan elke tekst, in verhouding, evenveel emoties toegekend. Zo hebben alle teksten rond hetzelfde aantal percentage aan emoties die werden toegekend aan de tekst. Dit is gedaan door het aantal emoties te delen door het aantal tekens. Aan tekst 1 werd 14% emoties toegekend, aan tekst 2 werd 12% emoties toegekend, aan tekst 3 werd 13% emoties toegekend en aan tekst 4 werd 15% emoties toegekend. Dit laat zien dat er een verband is tussen het aantal tekens en het aantal emoties dat werd toegekend aan de tekst. Hoe meer tekens, hoe meer emoties eraan werden toegekend.

40


Tabel 14. Vergelijking tekst 1, 2, 3 en 4

Aantal tekens

Aantal emoties

Aantal weglatingen

Aantal toevoegingen

Aantal vervangingen

Aantal leesbare fouten

Aantal onleesbare fouten

Tekst 4 5076 tekens

740 4 0 1 8 0

Tekst 1 4319 tekens

602 35 17 31 7 2

Tekst 2 2982 tekens

355 90 19 47 30 7

Tekst 3 2569 tekens

336 105 6 25 8 0

In de volgende paragrafen volgen de analyses van de resultaten van de enquêtes. Als eerst zal de enquête van de schrijftolken geanalyseerd worden (§4.1.5.), daarna de enquête van de schrijftolkgebruikers (§4.1.6.).

41


4.2. Enquête schrijftolken.

Voor deze enquête zijn alle schrijftolken die in januari 2013 ingeschreven stonden bij Stichting RTG benaderd.

In totaal deden 18 (21%) schrijftolken mee aan dit onderzoek. Dit is een redelijk percentage, aangezien er in de praktijk van het enqueteonderzoek rekening gehouden moet worden met een responspercentage van 30% (Van Peet & Everaert. 2011).

SekseVan de 18 schrijftolken was iedereen vrouw (100%). Dit is representatief voor de

doelgroep, aangezien de populatie schrijftolken (86 personen) 91% vrouw is en 8% man. De kans is klein, met deze verhouding, dat er een man deel zou nemen aan deze enquête.

LeeftijdDe gemiddelde leeftijd van de respondenten is 34 jaar oud. De mediaan ligt bij de leeftijd

van 29 jaar oud. Of dit representatief is voor de doelgroep is onbekend. De leeftijden van de niet-respondenten zijn niet bekend.

WerkervaringDe schrijftolken die bevraagd zijn, hebben verschillende aantal jaren werkervaring. Zo is

er één respondent (6%) die een half jaar werkzaam is en één respondent (6%) die 15 jaar werkzaam is als schrijftolk. Vier respondenten (22%) werken nu één jaar als schrijftolk. Er zijn vier schrijftolken die respectievelijk twee, vijf, zes en dertien jaar werkzaam zijn als tolk. Zes respondenten (33%) zijn vier jaar schrijftolk. Twee van de achttien schrijftolken zijn drie jaar werkzaam als schrijftolk.

Het gemiddelde aantal jaren dat de respondenten werkzaam zijn als schrijftolk is 4 jaar, waarbij er een standaarddeviatie is van 3,9 jaar. De mediaan ligt tevens ook bij 4 jaar.

Tabel 15. Aantal jaren werkervaring en aantal respondenten. (N=18) Aantal jaar werkervaring

0,5 jaar

1 jaar 2 jaar 3 jaar 4 jaar 5 jaar 6 jaar 13 jaar

15 jaar

Aantal respondenten

1 4 1 2 6 1 1 1 1

OpleidingIn voorafgaande jaren zijn er verschillende opleidingsvormen voor schrijftolken geweest

(zie §2.1). Van de 18 schrijftolken die deelnamen aan dit onderzoek hebben er tien (56%) de

tweejarige Ad-opleiding gevolgd. Drie (17%) hebben de eenjarige minor gevolgd. Vier respondenten (22%) hebben de minor binnen de bachelor gevolgd. Eén van de schrijftolken

42


heeft geen opleiding tot schrijftolk gevolgd. Geen van de schrijftolken heeft alleen een cursus veyboardvaardigheid gevolgd om dit beroep te kunnen uitoefenen.

Tabel 16. Soort opleiding en aantal respondenten. (N=18)Soort opleiding

AD-opleiding Eenjarige minor

Minor Cursus Geen

Aantal respondenten

10 3 4 0 1

Bij vraag 7 werd de vraag gesteld of de schrijftolken emoties weergeven in de tekst. 67% van de respondenten geeft aan dit soms te doen, 22% geeft vaak de emoties weer in de tekst en 11% geeft emoties weer in de tekst als deze de situatie beïnvloeden. Geen van de schrijftolken gaf aan dat ze geen emoties in de tekst weergeven.

Vraag 8 werd door 50% van de schrijftolken beantwoord met dat ze het een ‘beetje belangrijk vinden om emoties weer te geven in de tekst’, 44% vond het ‘heel belangrijk om de emoties weer te geven’. 6% vond het ‘gedeeltelijk onbelangrijk’, en niemand gaf aan dat ze het ‘heel onbelangrijk vonden’.

Hoe de schrijftolken emoties vermelden in tolktekst (vraag 9), is af te lezen uit onderstaande grafiek. De uitleg van de symbolen staat vermeld in §2.1. Uit de grafiek valt af te lezen dat de schrijftolken voornamelijk de emoties weergeven tussen haakjes (72%), gebruik maken van smilies (72%) en de emoties in hoofdletters weergeven (61%). Meer dan de helft gebruikt geen interpunctie voor het weergeven van emoties, daar tegenover staat dat 44% dit wel gebruikt. De schrijftolken geven aan dat zij de emoties niet schuin weergeven en tevens hebben zij geen andere manieren genoemd om emoties weer te geven.

Figuur 5. Hoe geef jij

emoties weer? (N=18)

43

72.20% 72.20%

0.00%

61.10% 44.40%0.00%

Hoe geef jij emoties weer? (N=18)Wel gebruiken

Manier van weergeven van de emoties

Perc

enta

ge sc

hrijft

olke

n


De volgende figuur is tot stand gekomen door het aantal jaren werkzaam (vraag 3) te vergelijken met de manier waarop emoties worden weergegeven (vraag 9).

Hieruit kan geen eenduidige conclusie getrokken worden. Er valt uit de grafiek af te lezen dat de respondent die een half jaar bezig is, voornamelijk gebruik maakt van emoticons en het weergeven van de emoties tussen haakjes. De respondent die 15 jaar werkzaam is, geeft vooral de emoties weer door emoticons, hoofdletters en interpunctie. Aangezien dit gebaseerd is op twee keer één persoon, kan er geen conclusie getrokken worden.

Figuur 6. Aantal jaren werkzaam vs. de manier van emoties weergeven. (N=18)

Vervolgens is de vraag gesteld; als je geen emoties weergeeft in de tekst, wat is daar de reden voor? (vraag 10)

Opvallend is hierbij dat 50% van de respondenten aangeeft het belangrijker te vinden de tekst weer te geven, “de emoties ziet mijn klant zelf wel”. Daarnaast geeft 16,7% een andere reden op waarom zij geen emoties weergeven. De reden die zij hiervoor aangeven zijn: “zij geen interpretatie aan de emoties willen geven” (twee respondenten) en “de informatiedichtheid is te hoog” (één respondent). Dit is echter tegenstrijdig met vraag 7, waar niemand aangaf geen emoties weer te geven in de tekst. Op het moment dat de schrijftolk zegt: ‘ik geef soms emoties weer in de tekst’, kan het zijn dat vraag 10 is benaderd vanuit de gedachte: ‘stel dat het weergeven van emoties een keer niet lukt’.

44

(…) :-) schuin HOOFDLETTERS ?.!, anders02468

101214

Aantal jaren werkzaam vs. manier van emoties weergeven (N=18)

0,5 jaar 1 jaar 2 jaar 3 jaar 4 jaar 5 jaar 6 jaar 13 jaar 15 jaar

Manier van weergeven van emoties

Aant

al re

spon

dent

en


11.1%38.9%

5.6%

50.0%16.7%

Als je geen emoties weergeeft, wat is dan de reden? (N=18)

respondenten

Reden van het niet weergeven van emoties

Perc

enta

ge sc

hrijft

olke

n

Figuur 7. Als je geen emoties weergeeft in de tekst, wat is dan de reden? (N=18)

Bij de vraag of de respondenten de emoties interpreteren die zij in de tolktekst weergeven( vraag 12), geven acht mensen aan dit soms te doen, vier mensen geven aan dit altijd te doen. Zes respondenten geven aan dit vaak te doen en weer zes mensen geven aan dit nooit te doen. Met deze vraag wordt bedoeld of de schrijftolken een interpretatie geven van de emotie (bijvoorbeeld hysterisch), of een beschrijving van de emoties (bijvoorbeeld snikt luid).

Wat betreft het maken van afspraken met de klant over het weergeven van emoties in de tolktekst (vraag 11): meer dan de helft van de respondenten geeft aan nooit afspraken te maken met de klant. Slechts één respondent maakt altijd afspraken met haar klant, net als één respondent die vaak afspraken maakt. Vijf respondenten maken soms een afspraak met hun klant over het weergeven van de emoties.

In Figuur 8 zijn de vragen 16, 17 en 18 weergegeven. Uit Figuur 8 valt af te lezen dat bij de emoties die de respondenten alleen ‘horen’, negen respondenten aangeven deze ‘vaak’ weer te geven. Bij de emoties die ‘gezien’ worden, geven 13 respondenten aan deze ‘soms’ weer te geven. Bij emoties die zowel gehoord als gezien worden, geven 14 respondenten aan deze ‘soms’ te zien. Geen van de respondenten geeft aan deze altijd weer te geven. De vraagstelling van deze vragen was niet helemaal correct, door het woordje ‘alleen’ en de keuze uit vier mogelijkheden.

45


Door middel van Figuur 9 wordt er een beeld geschetst van wat de respondenten ervan zouden vinden om gebruik te maken van een transcriptiesysteem voor het weergeven van emoties (vraag 19) (Zie Bijlage II). Meer dan de helft van de respondenten geeft aan dat het hen niks lijkt om hiermee te werken. Dit is terug te zien in Figuur 10 (vraag 20), hetzelfde percentage geeft aan dat ze geen gebruik gaan maken van het transcriptiesysteem, omdat het zo niet meer leesbaar is voor de klant. 33% van de respondenten geeft aan dat ze het transcriptiesysteem wel zouden willen proberen (Figuur 9). In Figuur 10 geeft 39% aan er misschien gebruik van te gaan maken en niet alle onderdelen zullen gebruiken.

Slechts 11% (Figuur 11) geeft aan het goed te vinden om het transcriptiesysteem te gebruiken. Zoals uit Figuur 10 af te lezen valt, geeft slechts 5% van de respondenten aan dat het super handig lijkt om dit systeem te gebruiken.

Figuur 9. Wat zou jij er van vinden om gebruik te maken van een transcriptiesysteem voor het weergeven van emoties in de tolktekst? (N=18)

Figuur 10. Zou je gebruik maken van het transcriptiesysteem? (N=18)

46

geef jij alleen de emoties die je 'ziet' in

de tekst weer?Geef jij alleen de

emoties die je 'hoort' weer in de tekst?

Geef jij zowel de emoties die je 'hoort' als die je 'ziet weer in

de tekst?

02468

1012141618

Welke emoties geef je het vaakst weer? (N=18)nooit soms vaak altijd

Soort emoties die worden weergegeven

Aant

al sc

hrijft

olke

n

Figuur 8. Welke emoties worden weergegeven? (N=18)

11%

56%

33%

Wat zou jij er van vinden om gebruik te maken van een transcrip-tiesysteem voor het weergeven van emoties in de tolktekst? (N=18)

Goed Lijkt mij niks Ik wil het wel proberen


Aan de respondenten werden een drietal foto’s voorgelegd. De vraag aan hen was of zij wilde aangegeven hoe zij deze emotie interpreteerde. Het doel van deze vraag is om aan te geven hoe lastig het is om een emotie toe te kennen aan hetgeen gezien en/of gehoord wordt. Bij deze vraag wordt er alleen uitgegaan van hetgeen dat gezien wordt.

De respondenten geven bij deze vraag (vraag 13) bijna allemaal hetzelfde antwoord, soms met een andere benaming, dit is te zien in Figuur 11. Bij dit plaatje interpreteren 12 respondenten deze emotie als verdrietig. Eén respondent geeft een beschrijving van de emotie (meisje heeft tranen) en vijf respondenten geven een andere interpretatie aan deze emotie, zoals bedroefd, geëmotioneerd, verdriet, huilend, waarbij geëmotioneerd en huilend een uiting zijn van verdriet.

47

Afbeelding 2. Emotie

6%

39%56%

Zou je gebruik maken van het transcriptiesysteem? (N=18)

ja, lijkt mij super handigmisschien, ik denk niet dat ik alle dingen zal gebruikennee, zo is het toch niet meer leesbaar voor mijn klant?


Ook werd de vraag gesteld hoe de respondenten de emotie op onderstaande afbeelding interpreteren (vraag 14).

Bij de resultaten van vraag 14 komt naar voren dat de meningen meer verdeeld zijn over de emotie die op dit plaatje te zien is. Een aantal antwoorden komen wel overeen, bijvoorbeeld: “verliefd/blij”, “blij” en “tevreden/blij”.

Figuur 12. Hoe interpreteer jij bovenstaande emotie? (N=18)

Net zoals bij de twee voorgaande afbeeldingen werd bij deze afbeelding ook de vraag gesteld: Hoe interpreteer jij deze emotie? (vraag 15)

48

Figuur 11. Hoe interpreteer jij bovenstaande emotie? (N=18)


vrolijk

vriendelijk tro

ts blij

niet, klant z

iet het z

elf

blij/tro

ts

zit goed in

haar vel

verwaand

zelfverze

kerd/b

lij

lachend

trots/

vreugdevo

l

vrouw ki

jkt blij

beleefd/vriendelijk

geforceerde glim

lach/b

lij0

1

2

Hoe interpreteer jij deze emotie? (N=18)

aantal respondenten

Emoties

Aant

al re

spon

dent

en

bedro

efd

verd

rietig

geëm

otioneerd

verd

riet

huilend

meisje

heeft tr

anen

0

5

10

15

Hoe interpreteer jij bovenstaande emotie? (N=18)aantal respondenten


Ook bij bovenstaande afbeelding komt er geen eenduidig antwoord naar voren. De respondenten geven bijna allemaal hun eigen interpretatie aan de emotie. Dit onderbouwt de conclusies uit voorgaand onderzoek, dat het bepalen van emoties subjectief en lastig is (Frijda, 2005). De interpretaties die aan dit plaatje worden gegeven zijn niet eenduidig, met als gevolg dat dit ook van invloed kan zijn op de tolktekst en de klant. De hoge variatie in de antwoorden van de respondenten hier geeft aan hoe lastig het is om een emotie juist te interpreteren en dit in een tekst door te geven.

In de volgende paragraaf worden de resultaten van de enquête voor de schrijftolkgebruikers gepresenteerd.

49

neutra

al

verli

efd/b

lij blij

verle

idelijk

niet, a

fhanke

lijk va

n de situ

atie

blij/ve

rlege

n

tevred

en/b

lij

glimlac

hend

ondeuge

nd

span

nend/b

lij/hoopvo

l/flirt

en

meisje

kijkt

ondeuge

nd

verle

gen

geïnter

essee

rd

onbeken

d0

0.51

1.52

2.5

Hoe interpreteer je bovenstaande emotie? (N=18)

aantal respondenten

Emoties

Aant

al re

spon

dent

en



4.3. Enquête schrijftolkgebruikers

Aan deze enquête deden 20 schrijftolkgebruikers mee. Sommige respondenten hebben niet alle vragen ingevuld. Het is niet mogelijk om te zeggen of deze steekproef representatief is voor de populatie schrijftolkgebruikers, er zijn geen gegevens bekend over hoe groot de populatie van de schrijftolkgebruikers is.

SekseVan de 20 schrijftolkgebruikers is 40% man (acht gebruikers) en 60% vrouw (12

gebruikers). Of dit representatief is voor de populatie schrijftolkgebruikers, is niet bekend. De sekse van de niet-respondenten is niet bekend.

LeeftijdDe gemiddelde leeftijd van de respondenten is 50,5 jaar oud. De mediaan ligt bij de

leeftijd van 57 jaar oud. Of dit representatief is voor de doelgroep is onbekend. De leeftijden van de niet-respondenten zijn niet bekend.

Aantal jaar slechthorendHet gemiddelde aantal jaren dat de respondenten slechthorend/doof zijn ligt op 32 jaar,

met de mediaan op 34 jaar. Degene die het langst slechthorend/doof is, is dit al 67 jaar. Degene die het kortste slechthorend/doof is, is dat zes jaar.

Inzetten van een schrijftolk (vraag 4)Gemiddeld zetten de respondenten al 4,5 jaar een schrijftolk in. Als er gekeken wordt

naar het aantal jaren dat dit beroep bestaat, namelijk iets meer dan 10 jaar, is 4,5 jaar een mooi gemiddelde. Er is ook een uitschieter te zien, één respondent geeft aan al 12 jaar een schrijftolk in te zetten. Deze persoon gebruikt vanaf het begin dat het beroep schrijftolk bestaat een schrijftolk. Daarnaast is er ook te zien dat één respondent dit jaar pas een schrijftolk is gaan inzetten. Als er daarnaast bekeken wordt hoe vaak de respondenten een schrijftolk inzetten (vraag 5), dan zijn daar grote verschillen te zien. Drie respondenten geven aan ongeveer één keer in de week een schrijftolk te gebruiken. Vier van de respondenten gebruiken twee keer per maand een schrijftolk. Nog 4 andere respondenten geven aan één keer per maand een schrijftolk in te zetten. Verder geeft één respondent aan zeven keer per jaar een schrijftolk in te zetten, één zegt 25 keer per jaar, twee zetten 15-25 keer per jaar een schrijftolk in. Eén respondent zet één à twee keer per jaar een schrijftolk in, en nog één respondent geeft aan één keer per 2 maanden een schrijftolk te gebruiken. Daarnaast is er nog één schrijftolkgebruiker die aangeeft al zijn 30 leefuren op te maken. Als laatste geven twee respondenten aan af en toe en wisselend een schrijftolk in te zetten.

50


Emoties weergeven in de tekstDe schrijftolkgebruikers zijn ook bevraagd over het feit of zij het belangrijk vinden dat er

emoties worden weergegeven in de tolktekst (vraag 6). 5% (1 respondent) geeft aan het helemaal niet belangrijk te vinden. 40% vindt het soms belangrijk dat er emoties worden weergegeven en 55% geeft aan het vaak belangrijk te vinden.

Als er dan gekeken wordt naar de vraag of de respondenten willen dat er emoties worden weergegeven in de tekst (vraag 9) dan geeft maar liefst 90% aan dit te willen. Eén respondent geeft aan geen emoties in de tolktekst te willen. De reden die hiervoor wordt gegeven is dat “het eigen gevoel sterk ontwikkeld is en als een soort antenne werkt nu de oren het laten afweten”. Van één respondent is het onbekend of emoties in de tolktekst gewenst zijn. Vervolgens is er gevraagd van welke emoties de respondenten willen dat de schrijftolk deze in de tolktekst weergeeft (vraag 10). Geen van de respondenten heeft aangegeven alleen de emoties die de schrijftolk ziet, in de tolktekst weergeven te zien. Zeven schrijftolkgebruikers willen graag dat alleen de emoties worden weergegeven in de tekst die van invloed zijn op de situatie. Nog eens zeven willen zowel de emoties die de schrijftolk hoort, als ziet, weergegeven zien in de tolktekst. Vijf gebruikers zien graag alleen de emoties die de schrijftolk hoort, weergegeven in de tolktekst. De respondent die bij de vraag: wilt u dat er emoties worden weergegeven in de tolktekst nee heeft geantwoord, heeft de vraag: welke emoties wilt u dat de schrijftolk weergeeft in de tolktekst niet beantwoord.

Zeventien van de respondenten (85%) geeft aan nooit afspraken te maken met de schrijftolk over het weergeven van emoties (vraag 7). Twee respondenten maken soms afspraken en één respondent maakt vaak afspraken met de schrijftolk over het weergeven van emoties in de tolktekst. Als er gekeken wordt naar welke afspraken er gemaakt worden (vraag 8), dan geven twee respondenten aan dat er een afspraak is gemaakt met betrekking tot het niet weergeven van emoties in de tolktekst. Eén respondent geeft aan als afspraak te hebben om wel emoties weer te geven in de tekst. Als het gaat om alleen omgevingsgeluid weer te geven in de tolktekst, geven vier schrijftolkgebruikers aan dit als afspraak te hebben. Nog eens vier geven aan zowel het weergeven van omgevingsgeluiden als het weergeven van emoties te hebben afgesproken met de schrijftolk. Negen van de respondenten hebben op deze vraag geen antwoord gegeven, aangezien zij de vorige vraag met nooit hebben beantwoord.

Tevens is de vraag gesteld of de weergegeven emoties een toegevoegde waarde hebben (vraag 16). Twee respondenten vinden dat de emoties geen toegevoegde waarde hebben, de redenen hiervoor zijn als volgt: één respondent “gebruikt alleen schrijftolken in formele situaties”, de andere respondent geeft aan dat “de emoties aan tijd onderhevig zijn”.

Zestien respondenten geven aan dat de emoties wel een toegevoegde waarde hebben, “omdat je dan weet hoe de ander zich voelt”, “emoties meer informatie geven dan zonder schrijftolk”, “het geeft een betere sfeerfeeling”,” bij gewone spraak zie je het ook”,” de emoties worden anders gemist”,” de emoties kunnen van invloed zijn op hoe je de tekst

51


moet lezen”, ”het leidt tot beter begrip” en ”emotie en tekst gaan samen, zinnen komen beter tot hun recht door emoties”.

Als laatste met betrekking tot dit onderdeel, is de vraag gesteld: als de emoties niet worden weergegeven, mist u dat dan? (vraag 12). Hierbij geven 14 respondenten aan dit soms te missen. Eén respondent mist dit nooit. Het aantal respondenten dat het vaakst mist als er geen emoties worden weergegeven, ligt op vier. Van de laatste respondent is het onbekend of er een gemis is als er geen emoties worden weergegeven in de tolktekst.

Hoe de schrijftolkgebruikers willen dat de emoties worden weergegeven in de tolktekst (vraag 11) , valt af te lezen uit onderstaande figuur. Zoals in Figuur 14 valt af te lezen, ligt de voorkeur van de respondenten bij het weergeven van emoties door het tussen haakjes te

zetten en door het gebruik van smilies. Drie respondenten geven aan het graag nog op een andere manier te zien. De eerste geeft aan ‘het als een opmerking in de tekst te zien’, de tweede zou het graag zien ‘zoals het bij Teletekst 888 weergegeven wordt’(zie Afbeelding 5), en de laatste geeft aan ‘het te willen bespreken hoe de emoties weer gegeven worden’.

52

Figuur 14. Hoe wilt u dat emoties worden weergegeven? (N=20)

(...) (-:

schuin

HOOFDLET

TERS

interpuncti

ean

ders

70% 75%

5% 5% 5% 15%

Hoe wilt u dat de emoties worden weergegeven? (N=20)

Manier van weergeven van emoties

Perc

enta

ge re

spon

dent

en

Afbeelding 5. Emoties weergegeven via Teletekst 888


Als dit vergeleken wordt met wat de schrijftolken doen, is er een overeenkomst met het weergeven van de emoties tussen haakjes en het gebruik van smilies.

Uit onderstaande tabel blijkt dat er geen verschil is voor het weergeven van emoties in relatie met hoe lang iemand al gebruik maakt van een schrijftolk. Er is wel een voorkeur voor het lezen van emoties tussen haakjes en het gebruik van smilies.

Tabel 17. Voorkeur van weergave van emoties vs. aantal jaren inzet schrijftolk(….) schuin HOOFDLETTERS ?.!, anders

<1 jaar II II I1 jaar I I2 jaar II II3 jaar II II4 jaar5 jaar6 jaar II II I I6,5 jaar I I7 jaar I I I I8 jaar I I9 jaar10 jaar I I11 jaar12 jaar I I

Aan de schrijftolkgebruikers is de vraag gesteld of er een voorkeur is voor een schrijftolk die wel de emoties weergeeft (vraag 13). 13 respondenten (65%) geven aan dat zij een voorkeur hebben voor een schrijftolk die emoties weergeeft. Er worden verschillende redenen gegeven waarom de voorkeur ligt bij een schrijftolk die emoties weergeeft, bijvoorbeeld: “omdat emoties het gesprek beïnvloeden”, ”emoties voegen sfeer toe”, “het totaal beeld wordt weergegeven”, “het is in elke situatie aanwezig” en “het is een onderdeel van de communicatie”. De overige zes respondenten die geen voorkeur hebben voor een schrijftolk die emoties weergeeft, hebben daarvoor de volgende redenen: “tolken is al een groot voordeel”, “emoties zijn een extra”, “het eigen gevoel is sterk ontwikkeld”, “gaat er vanuit dat een gediplomeerd schrijftolk dat automatisch doet”, “geen idee van hoe schrijftolken dat doen en ze weten niet wat emotie is bij een gesprek”.

Vanwege het feit dat er ook dove en slechthorende mensen zijn die wisselen tussen een tolk NGT en een schrijftolk is de volgende vraag gesteld: zet u ook wel eens een tolk NGT in, omdat u de emoties mist in de tekst? (vraag 15). Slechts één respondent gaf aan dit te doen, met de volgende reden: “Een tolk NGT laat meer emoties zien, het is fijner om naar te kijken, daarnaast zitten ze dichter bij de bron, een schrijftolk loopt meer achter”. Eén respondent gaf aan soms een tolk NGT in te zetten, maar gaf hiervoor geen reden. Voor de overige 18

53


respondenten, die geen tolk NGT inzetten, waren de voornaamste redenen: “de gebarentaal zelf niet of nauwelijks beheersen, bang de gebaren niet voldoende te begrijpen met als gevolg dingen te missen en er is nog nooit aan gedacht”.

De laatste vraag (vraag 16) die gesteld is aan de schrijftolkgebruikers was de vraag met betrekking tot het transcriptiesysteem.

Hierbij gaf 60% van de schrijftolkgebruikers aan het niet prettig te vinden als er gebruik wordt gemaakt van dit transcriptiesysteem (zie Bijlage V). Een aantal redenen hiervoor zijn: “de belangrijke tekstinhoud wordt niet meer gezien”, “liever zelf interpretatie van de emoties doen”, “afkortingen van het systeem zijn onbekend”, “de tekst is niet leesbaar meer”, “gaat ten koste van type- en leessnelheid”, “onduidelijk” en ”als dove dien je wel bekend te zijn met het systeem, het moet eenvoudiger kunnen”.

Daarnaast gaven drie schrijftolkgebruikers aan het wel prettig te vinden, omdat het “ook intonatie aangeeft” en “het gevoel beter verwoord wordt”. Vijf schrijftolkgebruikers hebben geen antwoord gegeven op de vraag, maar hebben wel een reden gegeven: “het geeft een goed beeld van het gesprek, maar de vraag is of het werkt vanwege het spreektempo”. “Er komt meer kleur in de tekst” en “het moet blijken, aangezien er nog geen ervaring mee is”.

In de volgende paragraaf wordt er een vergelijking gemaakt tussen de resultaten van de enquête van de schrijftolken (vraag 9) en de enquête van de schrijftolkgebruikers (vraag 11).

4.4. Koppeling resultaten schrijftolken en schrijftolkgebruikers

In Figuur 16 staan de resultaten van vraag 9 (aan de schrijftolken) en vraag 11 van de schrijftolkgebruikers. De vragen worden hier kort herhaald, resp. ‘Hoe geef jij emoties weer in de tolktekst’ en ‘Hoe wilt u dat de emoties in de tolktekst worden weergegeven?’.

54

Figuur 15. Als uw schrijftolk een transcriptiesysteem gebruikt voor het weergeven van de emoties, wat vindt u daarvan? (N=20)

prettig15%

niet prettig60%

onbekend25%

Als uw schrijftolk volgens een transcriptiesysteem de emoties weer zal geven, wat vindt u daarvan?

(N=20)

prettig niet prettig onbekend


Hieruit valt af te lezen dat op het gebied van het weergeven van emoties door het gebruik van tussen haakjes en emoticons, de schrijftolken en de schrijftolkgebruikers op één lijn zitten. Daar tegenover staat dat op het gebied van het gebruik van hoofdletters en interpunctie geen overeenkomsten zijn in wat de schrijftolken doen en wat de schrijftolkgebruikers willen. Uit de grafiek valt af te lezen dat meer schrijftolken hoofdletters en interpunctie gebruiken om emoties weer te geven, dan het aantal schrijftolkgebruikers die dat willen

(…) :-)

schuin

HOOFDLET

TERS .?!

,

anders

0

2

4

6

8

10

12

14

16

schrijftolk (n=18)schrijftolkgebruiker (n=20)

Figuur 16. Schrijftolken vs. schrijftolkgebruikers (N=38)

In het volgende hoofdstuk zal de conclusie van dit onderzoek naar voren komen. Tevens zullen een aantal punten ter discussie gesteld worden en tot slot worden er aanbevelingen gedaan naar aanleiding van dit onderzoek.

55


5. Conclusie/discussie en aanbevelingen

5.1. Conclusie

Met de resultaten uit het voorgaande hoofdstuk kan de hoofdvraag (welke manieren worden in de praktijk van het schrijftolken gebruikt om emoties in de tekst weer te geven?) beantwoord worden.

Onderstaande manieren worden gebruikt om emoties weer te geven in een tolktekst: 1. Het weergeven van emoties door de emotie tussen haakjes te zetten.2. Het weergeven van emoties door de zin/woord waar de emotie in staat in

hoofdletters te zetten3. Het weergeven van emoties door het gebruik van interpuncties. 4. Het weergeven van emoties door het gebruik van emoticons.5. Het weergeven van emoties door de emotie schuin te zetten.

Om tot beantwoording van de hoofdvraag te komen zijn de resultaten van de verschillende methodes (enquêtes en transcriptie) bij elkaar gebracht. Door middel van een enquête voor schrijftolken en schrijftolkgebruikers werd er onderzocht welke manieren zij gebruiken en welke manieren de schrijftolkgebruikers graag zien. Niet alleen middels een enquête is er gekeken naar welke manieren schrijftolken gebruiken, ook door middel van het tolken van een tekst door drie schrijftolken. Deze teksten zijn verspreid onder zestien niet-schrijftolkgebruikers. Aan hen is gevraagd weer te geven welke emoties er naar voren komen bij het lezen van de tekst. Naast de drie teksten van de schrijftolken, is er een tolktekst opgesteld waar alle vormen voor het weergeven van emoties aan bod kwamen. In verhouding werden aan alle teksten evenveel emoties gekoppeld door de participanten. Er kan gezegd worden dat het aantal tekens van invloed is op het aantal emoties dat wordt weergeven. De emoties werden door de schrijftolken op verschillende manieren weergegeven, in tekst 4 werden alle manieren, die hierboven genoemd staan, gebruikt om de emoties weer te geven. Aan deze tekst werden dan ook de meeste emoties gekoppeld. In tekst 1 kwamen de vormen: tussen haakjes, hoofdletters en interpunctie naar voren. In tekst 2 werd er door de schrijftolk gebruik gemaakt van interpunctie. De schrijftolk van tekst 3 maakte gebruik van interpunctie en het weergeven van emoties tussen haakjes.

Twee van de drie schrijftolken, die de tolktekst hebben uitgetypt, gaven aan dat het tempo en de beurtwisselingen tussen de sprekers hoog lag, waardoor zij geen tijd hadden om emoties weer te geven. De lengte van de tekst en de snelheid van het tolken (Tabel 14) kan verklaren waarom er geen emoties werden weergeven in de tekst. Dit is ook te zien als de drie teksten naast elkaar worden gelegd.

56


Naast de hoofdvraag zijn er ook subvragen te beantwoorden.1. Heeft het aantal jaren ervaring invloed op de manier waarop emoties worden

weergegeven in de tolktekst? Deze vraag kan moeilijk beantwoord worden, er hebben weinig schrijftolken gereageerd

op deze enquête. Regelmatig is het geval geweest dat maar één of twee mensen, die het zelfde aantal jaren werken, hebben gereageerd. Hierdoor kan er geen conclusie uit getrokken worden. Uit figuur 6 is af te lezen dat de schrijftolk die een half jaar werkzaam is emoticons gebruikt en de emoties weergeeft door het tussen haakjes te zetten. Degene die 15 jaar werkzaam is als schrijftolk, geeft emoties weer door middel van emoticons, hoofdletters en interpunctie. Hierin zie je wel een verschil, echter, dit is gebaseerd op twee keer één persoon.

2. Als er gekeken wordt naar wat de schrijftolkgebruikers willen qua weergeven van emoties in de tolktekst en wat de schrijftolken doen qua weergeven van emoties in de tolktekst, wat valt er dan op?

Als er gekeken wordt naar bovenstaande vraag kan er vastgesteld worden dat de volgende drie weergaves van emoties overeenkomen bij de schrijftolken en de schrijftolkgebruikers:

1. het weergeven van emoties tussen haakjes2. het schuin weergeven van emoties en 3. het weergeven van emoties door emoticons

Deze drie weergaves worden het meest gebruikt door de schrijftolken, en zijn ook het meest gewenst door de schrijftolkgebruikers.

Opvallende verschillen zijn te zien bij het weergeven van emoties in hoofdletters en interpunctie, meer schrijftolken gebruiken deze manieren dan schrijftolkgebruikers zouden willen. Drie schrijftolkgebruikers geven aan graag op een andere manier de emoties te lezen in de tekst. De eerste geeft aan ‘het als een opmerking in de tekst te willen zien’, de tweede zou het graag zien zoals ‘het bij Teletekst 888 weergegeven wordt’, en de laatste geeft aan ‘het te willen bespreken hoe de emoties weer gegeven moeten worden’.

Wat betreft de vraag in de enquêtes (schrijftolken vraag 19 en 20, schrijftolkgebruikers vraag 16) of een transcriptiesysteem een oplossing is voor het weergeven van emoties en in de tekst, zijn de meningen verdeeld. Het transcriptiesysteem dat in dit onderzoek als voorbeeld is gebruikt, is niet het ideale systeem. Uit de schrijftolkenenquête blijkt dat de meerderheid het niks vindt om een transcriptiesysteem te gebruiken voor het weergeven van emoties en zij geven aan dat het niet meer leesbaar wordt als een dergelijk systeem gebruikt wordt. Uit de enquête voor de schrijftolkgebruikers blijkt dat het merendeel het niet prettig zou vinden als er gebruik gemaakt zou worden van een transcriptiesysteem voor het weergeven van emoties. Zij geven hier de volgende redenen voor: “de belangrijke tekstinhoud wordt niet meer gezien”, “liever zelf interpretatie van de emoties doen”,

57


“afkortingen van het systeem zijn onbekend”, “de tekst is niet leesbaar meer”, “gaat ten koste van type- en leessnelheid”, “onduidelijk” en ”als dove dien je wel bekend te zijn met het systeem, het moet eenvoudiger kunnen”.

Dit onderzoek geeft aan welke manieren er gebruikt worden voor het weergeven van emoties en wat de verwachtingen zijn van de schrijftolkgebruikers op het gebied van het weergeven van emoties. Dit is van toegevoegde waarde voor de praktijk van het schrijftolken. Zo kan het beroep schrijftolk zich verder ontwikkelen en professionaliseren.

5.2. Discussie

Tijdens het onderzoek zijn er een aantal dingen anders gegaan dan gepland. Zo hoopte ik op veel medewerking vanuit de schrijftolken, aangezien dit onderwerp speelt onder de beroepsgroep. Er waren drie schrijftolken die mee wilden werken aan het gedeelte transcriptie van dit onderzoek. Vanwege dit aantal is de onderzoeksmethode aangepast. Naast de transcriptie en tekstanalyse is er voor gekozen om een enquête te verspreiden onder de schrijftolken.

Het is moeilijk om op basis van een tekstanalyse van drie teksten een representatieve

conclusie te trekken. Er zijn zestien niet-schrijftolkgebruikers bereid gevonden om de teksten te lezen. Aan hen is gevraagd in de tekst aan te geven waar een emotie te lezen valt en welke emotie dit is. Hierbij moet gezegd worden dat dit lastig te bepalen is van een platte tekst, zonder beeld- of geluidsmateriaal. Het visuele aspect kan van belang zijn voor het interpreteren van een emotie. Dit was ook het geval bij de enquête van de schrijftolken, waarin werd gevraagd welke emotie de schrijftolk interpreteerde bij de foto. Hierbij is natuurlijk de vraag of de emotie hetzelfde geïnterpreteerd zou worden als deze in een tolksituatie naar voren zou komen. Zowel het hoorbare van de zin als hetgeen men ziet kan van invloed zijn op hoe een emotie overkomt op iemand.

Daarnaast is het ook van belang dat de resultaten die in dit verslag naar voren komen, niet gegeneraliseerd worden. Van de 86 aangeschreven schrijftolken hebben achttien schrijftolken (21%) meegewerkt aan dit onderzoek. Dit percentage is acceptabel, maar er is een grote spreiding in de leeftijd, het aantal ervaringsjaren, de opleiding en de typesnelheid (zie §4.2).

Ook voor de gegevens naar aanleiding van de enquête voor de schrijftolkgebruikers geldt dat deze resultaten niet gegeneraliseerd dienen te worden. Bij deze enquête hebben twintig respondenten gereageerd van alle doven en slechthorenden in Nederland.

Er is weinig literatuur te vinden over het beroep schrijftolken, zeker over dit beroep in Nederland. Daarom is er gebruik gemaakt van literatuur op andere gebieden, er is bijvoorbeeld gekeken naar hoe emoties in geschreven teksten naar voren kunnen komen.

58


5.3. Aanbevelingen

Naar aanleiding van bovenstaande conclusie worden er aanbevelingen geschreven voor het Instituut voor Gebaren, Taal & Dovenstudies van Hogeschool Utrecht, waar de opleiding Ad Schrijftolk onder valt.

In de literatuur is een voorbeeld gegeven van een transcriptiesysteem, hier zijn meerdere vormen van. Niet alle onderdelen van de transcriptieconventies zullen door alle schrijftolken gebruikt worden. Voorbeelden van conventies die wel gebruikt kan worden door de schrijftolken zijn het benadrukken van een woord door deze te onderstrepen of een apenstaartje (@) in een woord voor het weergeven dat een woord lachend wordt uitgesproken. Een aanbeveling op dit onderdeel is dat er onderzoek gedaan zou kunnen worden naar een of meerdere transcriptiesystemen in een experimentele setting. Waarbij er gekeken wordt naar hoe een dergelijk systeem in de praktijk werkt en wat de schrijftolkgebruikers hiervan vinden. Hieruit kan een systeem ontwikkeld worden dat werkbaar is voor de schrijftolk en leesbaar is voor de schrijftolkgebruiker. Naar aanleiding van dit onderzoek kan een systeem ontwikkeld worden dat gebruikt kan worden aan de opleiding Ad schrijftolk.

In de theoretische onderbouwing (§2.1) staat beschreven dat, volgens het curriculum, één les aandacht gegeven wordt aan de manieren van weergeven van emoties. Dit gebeurt in het eerste jaar. Echter, de studenten hebben dan nog niet de snelheid om de emoties weer te geven. Een aanbeveling is om in het eerste jaar aandacht te besteden aan de manieren waarop emoties weergeven kunnen worden en in het twee jaar meer diepgang te geven aan dit onderwerp. Een voorstel is om het tolken van emoties te implementeren in het tweede jaar van de opleiding, bijvoorbeeld in de module ‘Het tolken van een vergadering’, aangezien bij vergaderingen de emoties op kunnen lopen. Daarnaast is het aan te bevelen om tijdens de stages (in het tweede leerjaar) en de schrijftolkvaardigheden modules (in het eerste en tweede jaar) de studenten van meer feedback te voorzien op het onderdeel weergeven van emoties.

Naar aanleiding van de theoretische onderbouwing zijn er aanbevelingen te doen voor vervolgonderzoek. In §2.1 staat dat schrijftolken omgevingsgeluiden, visuele informatie en emoties weergeven in de tekst, daar waar zij de communicatie beïnvloeden. Een vervolgonderzoek hierop kan zijn om te onderzoeken of schrijftolken kunnen herkennen en beoordelen of een emotie wel of niet de communicatie beïnvloedt.

Een hypothese voor een ander vervolg onderzoek kan zijn: ‘Er is een relatie tussen de tolkstrategieën (comprimeren, weglaten, herformuleren) en de mate waarin emoties weergegeven worden’. Deze hypothese is opgesteld naar aanleiding van §2.2, blz. 12.

Een andere hypothese voor vervolgonderzoek kan zijn: ‘De spreeksnelheid/typesnelheid heeft invloed op de hoeveelheid emoties die getolkt worden’. Deze hypothese is opgesteld

59


naar aanleiding van twee schrijftolken die aangaven dat het spreektempo van het GTST fragment erg hoog lag, waardoor niet de tijd hadden om emoties weer te geven.

60


Literatuurlijst

Baron, N., S. (2009). The Myth of improvised signal: dispelling the spoken language fallacy for emoticons in online communication. In: Vincent, Jane & Fortunati Leopoldina (eds). Electronis emotion: the mediation of emotion via information and communication technologies. London: Peter Lang, 107-136

Crystal, D. (2001). Language and the Internet. Cambridge: University Press

Dougherty, D., Sanderson, D. (1993) Smileys. United States of America: O’Reilly & Associates, Inc.

Ekman, P. & Friesen. W., V. (2003) Unmasking the face: A guide to recognizing emotions from facial clues. Los Altos CA: MALOR BOOKS

Frijda, N. (2005) De emoties. Een overzicht van onderzoek en theorie. (6e dr.). Amsterdam: Bert Bakker

Have, P. ten. (2006). Conversatieanalyse: orde in de details. Kwalon 32, 11(2), 16-23.

HU, IGT&D. (2010). Schrijftolkvaardigheden 2, Schrijftolktechnieken en –strategieën. Utrecht: Hu Diensten.

Jefferson, G. (2004). Glossary of transcript symbols with an introduction. In G.H. Lerner (Ed.), Conversation Analysis: studies from the first generation (pp. 13-31). Amsterdam/Philidelpia: John Benjamins.

Kloet, J., Renkema, J., & Wijk, C. van. (2003). Waarom foutloos schrijven? Het effect van taalfouten op tekstwaardering, imago en overtuigingskracht. In: Waes L. van, Cuvelier P., Jacobs G., Ridder I. de (red.) Studies in Taalbeheersing, volume 1. (pp. 270-279). Assen: Van Gorcum.

Marwijk, F. van. (2005). Gebruik uw emoties doelgericht. Geraadpleegd op 20 augustus 2013 via http://www.lichaamstaal.nl/manager/emotie-uiting.html

Nijen Twilhaar, J. (2009). Lexicon van de gebarentaalwetenschap. Deventer: Van Tricht uitgeverij

NSV. (2009). Beroepsprofiel Schrijftolk. Geraadpleegd op 21 december 2012 via

http://www.schrijftolk.org/sites/default/files/BeroepsprofielSchrijftolk2001-11-2009definitief.pdf

61



http://www.lichaamstaal.nl/manager/emotie-uiting.html


NSV. (2012). De schrijftolk. Geraadpleegd op 21 december 2012 via http://www.schrijftolk.org/schrijftolk

Peet, A.J.J. van & Everaert, H.A.M. (2011). Lessen in onderzoek: Onderzoek in de onderwijspraktijk. Amersfoort: Uitgeverij Agiel

T.A. van Dijk (ed.). (1997). Discourse as social interaction: Discourse Studies Volume 2, A multidisciplinary introduction, pp 64-91, London: Sage Publications Ltd.

Stichting RTG. (2013). Overzicht geregistreerde tolken. Geraadpleegd op 31 januari 2013 via http://www.stichtingrtg.nl/het-register/het-register

Tolknet. (2007). Zo werkt een tolk. Nederland: Tolknet

Tolknet. (2013). Schrijftolk. Geraadpleegd op 9 februari 2013 via http://www.tolknet.nl/schrijftolk-3120.html

Van Dale. (2013). Gratis woordenboek. Geraadpleegd op 25 oktober 2013 via http://www.vandale.nl/opzoeken#.UmrBa_luoZw

Verhagen, A. (1986). Betekenis en begrip in beeldspraak, alinea-opbouw en intonatie. Voortgang, VII, 25-48.

Zalk, F. van. (2006). Smiley vergroot begeerlijkheid. Vakpagina Taalwetenschappen, Universiteit Utrecht. Geraadpleegd op 22 augustus 2013 via www.kennislink.nl/web/show?id-151889

62

http://www.kennislink.nl/web/show?id-151889

http://www.kennislink.nl/web/show?id-151889

http://www.vandale.nl/opzoeken#.UmrBa_luoZw

http://www.tolknet.nl/schrijftolk-3120.html

http://www.stichtingrtg.nl/het-register/het-register

http://www.schrijftolk.org/schrijftolk


Bijlage

Bijlage I Werkblad emoties Schrijftolkvaardigheden

Tabel 18. Lijst met emotiesHoofdemotie Sub-emotiesBlij Opgewonden

TrotsGelukkigOpgetogenUitbundigGenietendVerliefd

Bedroefd GekwetstTeleurgesteldJammerendStil verdrietigIngehouden

Bang GeschrokkenVerschriktAchterdochtigVermoedendIn shockGeschoktHysterischPanischGespannen

Boos NijdigWoedendTekort gedaanBeschuldigend / verwijtendObstinaatGepikeerdRabiaat / helsVerontwaardigdGekwetst

Overig GedeprimeerdBewonderendDrammerigDromerigOvertuigendVerontschuldigendBelerend / betweterigOnbegrijpendDomIntellectueelSluw / geslepenVerlangendRaadselachtigGevoelig / sensitiefHard / koud / kilOnderdanigStoerKoketPlagendGiecheligHelderWeerstandHumoristischGeheimzinnig

VerbaasdGedrevenAmicaalStreng / gevoelloosMeewarigOngeduldigNadrukkelijkDominantVerwardBelangstellendFlegmatischVerlegenOnschuldigEenvoudigNieuwsgierigVerrastSomberNegatiefGeduldigSpontaanFlapuiterigCynischSarcastischManisch

63


NerveusSlimGulLijdendIntrovertZweverigOngelovigSerieusZakelijkChaotischBerekenend

LaconiekAfgemetenNadenkendBeschouwendWarm / menselijkZeurderigGereserveerdTimideSchuldbewustArrogant

64


Bijlage II Transcriptieconventies

Tabel 19. Transcriptieconventies Gebaseerd op het systeem van Gail JeffersonTranscriptieconventies UitlegGespreksorganisatorische relaties(1,5) Pauze: hetzij beurt intern, hetzij tussen beurten(.) Stilte korter dan (0,2) secondeTekst==tekst 2

Er is geen waarneembare stilte tussen opeenvolgende uitingseenheden van dezelfde spreker

Sp[reker1 [spreker 2

Een tweede spreker begint tijden de beurt van de huidige spreker op het punt waar het haakje staat

Prosodie. Dalend intonatieverloop. Wordt niet grammaticaal gebruikt, Licht stijgend intonatieverloop? Stijgende intonatie aan het eind van het betreffende uitingsdeel! Uitingsdeel geproduceerd met uitroepachtige prosodieVraagteken op de kop (?,) Een stijgende intonatie, sterker dan een komma, maar zwakker dan een

vraagteken↑ Toonbeweging omhoog, voor duur van een lettergreep, of binnen

lettergreep↓ Toonbeweging omlaagAccent De onderstreepte lettergreep is geaccentueerd. Hoe meer er is

onderstreept, hoe groter de nadrukRe:kken De betreffende (mede)klinker is opvallend langer dan normaal voor

deze spreker. Hoe meer dubbele punten, hoe langer de rekkingLUID De gekapitaliseerde letters worden relatief luid uitgesprokenAfbre- De spreker houdt plotseling in – en breekt de productie van het woord

af°tekst° Relatief zacht uitgesproken>tekst< de tekst die volgt, wordt relatief sneller uitgesproken.< tekst > de tekst die volgt, wordt relatief langzamer uitgesprokengeluidsproductieHh Hoorbare aspiratie, hoe meer h’s, hoe meer hoorbare aspiratie

(ademhalen, lachen, enz.)(hh) Als hoorbare aspiratie zich voordoet binnen een

Woord.hh Als de aspiratie een inhalatie is((snuift)) Karakterisering van non-verbale uitingPt Smakken van de lippen: vaak voorafgaand aan een inademingHahHehHoh

relatieve gesloten of open positie van de lach

$ Lachende stem: lachend/grinnikend praten tussen demarkeerders

* Krakende stem~ Onzekere stem@ Levendige stemTranscriptie problemen( ) Spreker zegt iets dat de transcribent niet kan verstaan(woord) Onzekerheid van transcribent over een woord, maar is niet

onwaarschijnlijk

65


66


Bijlage III Uitleg translitereren voor schrijftolken

Hoi Dames, Hierbij het filmpje waarvan ik jullie wil vragen om het te tolken. Het is een stukje uit een soap.

Aangezien het soms redelijk snel gaat, mogen jullie van mij het eerst een keer bekijken, dan tolken en nog een keer nakijken. Het filmpje is ongeveer 7 minuten, je moet hem wel even op de juiste plek starten. Dat is bij 2:11 en je mag stoppen bij 9:21. je hoeft niet aan te geven wie wat zegt, het gaat uiteindelijk om de emoties. De link naar het filmpje: http://www.rtl.nl/xl/#/u/a5660b79-146d-414f-aec7-536dfde5be93

Ik wil jullie ook vragen om my screenrecorder (http://download.cnet.com/My-Screen-Recorder/3000-13633_4-10972953.html) te downloaden, en deze te starten op het moment dat je begint met typen en hem stopt als je klaar bent. Zodat ik de tekst kan zien zoals je hem typt.

Als jullie dit gedaan hebben wil ik jullie vragen om zowel de tekst als de opnames van de screenrecorder via we transfer (www.wetransfer.nl) naar mij te sturen.

Na ongeveer een week zullen jullie een korte vragenlijst krijgen, waarvan ik wil vragen of jullie die willen invullen.

Ik hoop dat jullie voor eind volgende week (30 augustus) de opnames en de tekst naar mij kunnen sturen.

Mochten jullie nog vragen hebben, stel ze gerust. Ik zie graag jullie opnames tegemoet! En

nogmaals heel erg bedankt voor jullie medewerking hieraan!! Met vriendelijke groeten,

Petra AchterbergSchrijftolk en tolk NGT/NmG06 38 53 48 [email protected]

67

http://www.wetransfer.nl/

http://download.cnet.com/My-Screen-Recorder/3000-13633_4-10972953.html

http://www.rtl.nl/xl/#/u/a5660b79-146d-414f-aec7-536dfde5be93

http://www.rtl.nl/xl/#/u/a5660b79-146d-414f-aec7-536dfde5be93


Bijlage IV Enquête voor schrijftolken

68


69


Bijlage V Enquête voor schrijftolkgebruikers

70


71


72


73


Bijlage VI Tekst 1

Doet u nog iets?Mevrouw, u heeft het alarmnummer gebeld, maar dit is geen noodsituatie?Geen noodsituatie? Kijk nou! Ik wil dat u hem meeneemt.Wat heb je gebruikt?Lijntje coke, wilt u ook?Dus je hebt nog meer?Meneer is ook een lief hebber?Het is strafbaar om in bezit te hebben, dat weet je.Het zit allemaal in mijn neus, hele knappe jongen die het daar uit krijgt. Arresteert u mij dan maar! Ik kan u een nummer geven van een kliniek.Wat…? En dat is het? Jullie doen verder niks?We kunnen niet iedereen…Iedereen? Het gaat om mijn zoon!Ik ben er! Goededag.Ze doen niks!Mevrouw deed jrloorkomen alsof het een noodsituatie wasIk be grijp het. Excuses.- Excuses?- Sterkte.BLIJF HIER! U KUNT GEWOON NIET WEGGAAN, U KUNT HEM NIET ACHTERLATEN! ALSTUBLIEFT!

Toen zei ze… Je houd je kop want je weet waar ik toe in staat ben.Nee?! Dat mens gaat door terwijl er een onderzoek naar haar loopt.Volgens mij kan ze niet anders. Eng wijf, wat Bing ooit in haar gezien heeft. Die vrouw waar hij nu mee is is ook een beetje gek. Moet dat allemaal hier?Dit is niet je kantoor. Maar je huiskamer.Ja, mijn huiskamer.(telefoon)Met lucas Sanders. Ik dacht, jij belt nooit meer!Als in date bedoel je? Graag! Dan noem jij het een verhoor, ook goed. Ja, prima, ik zal er zijn. Oke! Tot morgen. Yes! Willem wil mij morgen zien. Hij wil mij horen over Aysun. Shit, wat moet ik aan!?

Je kan het ook naar de middig verzetten, dan kan je morgenochtend nog shoppen.Moet je niet bedenken wat je over Aysun gaat vertellen?Ik ga niks over haar vertellenZe bedreigt je toch?Ja, maar dan doet ze nog meer, dat wijf is gestoord.Dus moet je alles vertellen.Dan pakt ze mij harder aan. Nee hoor! Er zijn genoeg andere getuigen.Wat zou Willem doen met een onwillige getuige? In de handboeien?(gegiechel)Of misschien met zijn gummieknuppel?

74


(gegiechel)Waarom zou hij over Danny beginnen? Heeft hij dat gezegd?Nee, maar het zou toch kunnen?

Niet als je er zelf niet over begint.

Wat is er allemaal aan de hand?

Niks! Ik ben op non-actief gesteld omdat Bing over mij klaagde.Hallo! Hij stond met mij te kletsen.Wie was dat?Hoe laat moet je er heen? Morgenmiddag.Dan praten we er morgenochtend over? Oke?Oke…Oke… Doeg..

Even dimmen jij!Je zou zorgen dat het sperma weg was voordat ik een punctie krijg.Ik ben er mee bezig.Hoe denk je dat te gaan doen? Morgen is de punctie! Dan gaan ze mijn eitjes bevruchten. Straks ben ik echt zwanger, besef je dat wel?Daar bedenk ik wel weer wat op.Valt ze je weer lastig?Als ze straks uit het krops wordt geschopt zijn we van haar af.(ongemakkelijk lachje)IK EIS DAT U NU IETS DOET! IETS DOET! Bianca! Sorry, nogmaals excuus.IK PROBEER ONS KIND TE REDDEN MAAR… NIEMAND DIE DOET IETS! Ik snap uw emoties.- GA TOCH WEG!Ik kan een proces verbraal opmaken, u heeft ten onrechte gebeld. Ik kan u wel een nummer… JA, DAT NUMMER VIND IK WEL! WEGWEZEN! NU! DAG!Bianca! Hou op!Waar is Sjoerd?Die is naar boven. Oke… Oke…(gehuil)Ja.. Het gaat uitstekend. (ademt zwaar) Hij zat hier aan tafel (emotionele stem) en hij was gewoon aan het snuiven. Ik wist niet wat ik moest doen (huilt).Dat geeft niet.O ke… Zolang hij zelf niet inziet dat hij hulp nodig heeft…Ja, maar hoe lang moet dit dan nog doorgaan? Hij moet gewoon van die troep afblijven. Straks zit er verkeerd spul tussen, dan vinden we hem straks dood… Gewoon in de…

75


(huilt)Weet je, jij doet maar wat je wilt. Ik vind het goed, maar ik ga niet gewoon toekijken hoe hij zichzelf de vernieling in helpt. Dat kan ik niet.Het gaat goed. Echt waar, ik ga slapen.

Dat voelt alvast goed. Er zit een belofte in. Voel jij die ook?(telefoon)Ik wil het graag met je hebben over de confrontaties die je hebt gehad met mevrouw Baarsidar, sinds ze werkt bij Bureau Meerdijk.Nee, er komt niks…Misschien kan je iets langer nadenken. Ik heb hier van alles, zwart op wit.Wat het ook is… Het is vergeven en vergeten.Ze heeft je vastgezet wegens belediging. Je zou een rasistische opmerking hebben gemaakt.Kan ik mij niks van herinneren.Je lijkt mij geen jongen die zomaar een agent uitscheld.Dat hangt van de agent af. Heb je ook een uniform?Je komt uit een keurige familie en als homo weet je ongetwijfeld hoe het is om uit gescholden en nageroepen te worden?Nee, heb ik nooit last van.Als jij niet iets serieuzer wordt, kan dit een hele lange ochtend worden. Ik laat je pas gaan als ik antwoorden heb.

76


Bijlage VII Uitwerking Tekst 1

Zin: Geen noodsituatie? Kijk nou! Ik wil dat u hem meeneemt. (13/16)

Tabel 20. Analyse tekst 1, zin 3Gradatie/emotie Serieus Hysterie Verbazing/ongeloof Boosheid Ongeduld Verdriet Blijheid Humor

Heftig 1 2 1Normaal 4 1Zwak 1 2Onbekend 1 2 1 1

Zin: Wat…? En dat is het? Jullie doen verder niks? (12/16)


Heftig 3Normaal 6ZwakOnbekend 3 1 1

Zin: Iedereen? Het gaat om mijn zoon!

Tabel 22. Analyse tekst 1, zin 13

Gradatie/emotie Serieus Hysterie Verbazing/ongeloof Boosheid Ongeduld Verdriet Blijheid Humor

Heftig 2 3 1Normaal 1Zwak 1Onbekend 1 1 2

Zin: BLIJF HIER! U KUNT GEWOON NIET WEGGAAN, U KUNT HEM NIET ACHTERLATEN!

ALSTUBLIEFT! (15/16)


Heftig 9 1 2Normaal 1ZwakOnbekend 2 1 2

77


Zin: Nee?! Dat mens gaat door terwijl er een onderzoek naar haar loopt. (11/16)


Heftig 1Normaal 4Zwak 2Onbekend 2 2

Zin: Met lucas Sanders. Ik dacht, jij belt nooit meer! (10/16)


Heftig 1Normaal 3 3 1ZwakOnbekend 2 1

Zin: Tot morgen. Yes! Willem wil mij morgen zien. Hij wil mij horen over Aysun. Shit, wat

moet ik aan!? (12/16)


Heftig 2Normaal 1 5 2ZwakOnbekend 1 2 4

Zin: Wat zou Willem doen met een onwillige getuige? In de handboeien? (13/16)

Tabel 27. Analyse tekst 1, zin 38 Gradatie/emotie Serieus Hysterie Verbazing/ongeloof Boosheid Ongeduld Verdriet Blijheid Humor

Heftig 2Normaal 5Zwak 1Onbekend 1 1 3

Zin: Of misschien met zijn gummieknuppel? (13/16)



78


Zin: Even dimmen jij! (14/16)


Heftig 1 3 1Normaal 2 2Zwak 1 1Onbekend 3 1

Zin: Hoe denk je dat te gaan doen? Morgen is de punctie! Dan gaan ze mijn eitjes

bevruchten. Straks ben ik echt zwanger, besef je dat wel? (11/16)


Heftig 3 2 1 1Normaal 2 1Zwak 1 1Onbekend 1 1 1 1

Zin: IK EIS DAT U NU IETS DOET! IETS DOET! (16/16)


Heftig 6 1 6Normaal 1ZwakOnbekend 2 2

Zin: IK PROBEER ONS KIND TE REDDEN MAAR… NIEMAND DIE DOET IETS! (16/16)


Heftig 6 1 4 1Normaal 1ZwakOnbekend 2 1 2 1

Zin: - GA TOCH WEG! (15/16)


Heftig 9 1Normaal 1 1ZwakOnbekend 3 1

79


Zin: JA, DAT NUMMER VIND IK WEL! WEGWEZEN! NU! DAG! (16/16)


Heftig 2 9Normaal 1ZwakOnbekend 1 3 1 1

Zin: Ja.. Het gaat uitstekend. (ademt zwaar) Hij zat hier aan tafel (emotionele stem) en

hij was gewoon aan het snuiven. Ik wist niet wat ik moest doen (huilt). (13/16)


Heftig 1 4Normaal 1 1Zwak 1Onbekend 2 1 3 1

Zin: Ja, maar hoe lang moet dit dan nog doorgaan? Hij moet gewoon van die troep

afblijven. Straks zit er verkeerd spul tussen, dan vinden we hem straks dood… Gewoon in

de…(11/16)


Heftig 1 1 3Normaal 1 1 1Zwak 1Onbekend 5

Zin: (huilt)Weet je, jij doet maar wat je wilt. Ik vind het goed, maar ik ga niet gewoon

toekijken hoe hij zichzelf de vernieling in helpt. Dat kan ik niet. (14/16)


Heftig 1 1 1 6Normaal 1Zwak 2Onbekend 1 1 5

80


Bijlage VIII Tekst 2

doet u nog iect?U heef het alimm nummer gebeld en het is geen nood situatie.Wat zegt u?Wat heeft u gebruikt.Een lijntje coke.Het is strafbaar om drugs in huis te hebben.Ik kan u alleen maar een telefoon nummer geven. jul lie doen verder niect.Mar het gaat niet om iedereen maar het gaat om mijn zoon. Z oik ben er, meneer bouwhuis!

Mevrouw deed het voor komen als een noodtoe stand. Het is geen zaak voor de poli tie.Sterkte.U kunt niet weg gaan.Het is onze enige hoop.

En ze zei: houdt je kop, je weet waar ik toe in staat.En ze gaat dus door dat mens.Ze kan niet anders!Maar?? Is ook een beetje gek.Moet het allemaal hier. het is ook de huiska mer en niet je kantoor.Ook mijn huiskamer.

O met lukas.Ik dacht: je belt nooit meer. Een date graag!Prima, ik zal er zijn.Tot morgen.Yes, hij wil mij morgen zien en hij wil mij horen over eize?Wat moet ik aan!je kunt het naar de middag verzetten en dan kun je ook nogshoppen!En ik ga niets over haar vertellen.Ze pakt mij anders alleen maar hard aan.Er zijn genoeg andere getuigen!Maar wat zou hij doen mij onwillige getuigen.In de handboeien!Of misschien met de knuppel.Hi hi.Waar om zou hij over?? Be ginnen.Heeft hij wat gezegt?Niet als je daar zelf over begint.Wat is er aan de hand!Niets.Ik ben op non actief gesteld.

81


je stond met mij te kletsen!Wie was dat?

Wanneer moet je er heen? morgen?Ik kom dan voor die tijd bij je langs.Goed?Oke.Doeg.Even dimmen jij!Je zou er voor zorgen dat het sperma weg was voor ik de punctie zou krijgen.Doe ik.Maar hoe en wanneer wil je dat doen?Morgen doen ze de pucttie en dan ben ik misschien echt zwanger.Valt ze je weer lastig.?? Zijn we einde lijk van haar af.Kom!Ik eis dat u nu iets doet!Laat die man los.Nogmàels ezcuses!

Los!Ik probeer hier gewoon ons kind te redden.Maar niemand doet iets.Maar mevrouw.Flikker op.Maar u heef het alam nummer on te erecht gebeld.En u kunt op het inter net een nummer vinden.Ja daag!

Maar waar is hij? broven! rustig!

Ja ja.. Het gaat uitstekend!Hij zat hier aan tafel....en hij was gewoon aan het snuiven. Ik wist niet wat ik moest doen.Geeft niets.Ja ja.. zolang hij zelft niet inziect dat hij hulp nodig heeft.Hoe lang moet het nu door gaan. En straks zit er misschien verkeerd spul tussen en dan vinden we hem dood.Weet je, je doet maar wat je wilt maar ik ga niet toe kijken hoe hij zich in de vernieling hebt.Het gaat goed, ik ga slapen!Dat voelt alvast goed, er zit eaen belofte in. Voel je die ook?

82


(telefoon gaat) ( spannende muziek; ik wil het graag hebben met je over de confronta tie met?? Sinds je bent komen werken daar!Niets.Kun je wat langer nadenken?Ik heb hier van alles swart op wit.Wat het ook is: vergeven en vergeten! er was een belediging, je zou een opmerking hebben gemaakt.Ik kan het niet herinneren!Maar je bent geen jongen die een agent uischeld!Het hangt van de agent af.Je komt uit een keurige familie en je weet hoe het is om als homo uit gescholden te worden.Geen last van.As je niet serieus word, kan het een lange ochtend worden!

83


Bijlage IX Uitwerking Tekst 2

Zin: Ik dacht: je belt nooit meer. Een date graag! (10/16)


Heftig 1 1Normaal 1 4 1Zwak 1Onbekend 1



Heftig 2Normaal 4Zwak 3Onbekend 2

Zin: Ik eis dat u nu iets doet! (11/16)


Heftig 1 3Normaal 1 1Zwak 2 1Onbekend 1 1

84


Bijlage X Tekst 3

Doet u nog iets?Mevrouw Bouwhuis, u heeft het alarmnummer gebeld maar dit is geen noodsituatie!Geen noodsituatie!! Kijk nou!! Ik wil dat u hem meeneemt!Wat heb je gebruikt?Een lijntje coke. Het is strafbaar om het in huis te hebben.Het zit in mijn neus ‘Ik kan u een nummer geven van een kliniek.Jullie doen verder niks?? Het gaat om mijn zoon!!Ze doen niks!!!Excuses?Blijf hier!!! U kunt hem hier niet achterlaten!! Alstublieft.

(…Stukje gemist) En toen zei ze: je houdt je kop. Eng wijf. Wat bing ooit in haar gezien heeft.Moet het allemaal hier? het is mijn huiskamer ja.

Met lucas! Ik dacht dat je nooit meer zou bellen!Een date? Een ver hoor? Ook goed. Ik zal er zijn. Oke.Tot morgen!Hij wil me morgenochtend zien! Horen over aysen!Wat moet ik aantrekken?

Ik ga niks over aysen vertellen. Ik heb geen zin in gedoe. Dat wijf is gestoord.Nee hoor! Er zijn genoeg andere getuigen.

Wat zou menno eigenlijk doen met getuigen die niet meewerken?(stukje gemist)

Waarom zou hij over danny beginnen?Dat zou kunnen!Niet als je er zelf niet over begint.Wat is er aan de hand?Niks!Ik ben op nonactief gesteld.

Hallo!!! Je staat met mij te kletsen.Ik kom morgen bij je langs en dan praten we er over. Doeg! Even dimmen jij.Je zou zorgen dat het sperma weg was voor de punctie. Hoe ga je dat doen? Morgen gaan ze mijn eitjes bezwuchten en ben ik echt zwanger!Misschien wordt ze wel uit het korps ge zet en dan zijn we van haar af.

85


Ik wil dat u iets doet!!! Niemand doet iets!Flikker toch op!!!!! O ja! Gaan we daar mee komen. Het is niet te geloven! Ik vind dat nummer wel!! Wegwezen nu!!! Dag!!! Waar is sjoerd?Die is boven.Oke.( huilt)Ja…. Het gaat uitstekend!(stilte, alleen mu ziek)Hij zat hier aan tafel en hij was aan het snuiven, ik wist niet wat ik moest doen!Lieverd dat geeft niet. Als hij zelf niet inziet dat ie hulp nodig heeft….Hij moet van die troep afblijven. Straks zit er verkeerd spul tussen. Jij doet maar wat je wil, ik vind het goed maar ik ga niet toekijken hoe hij zichzelf de vernieling in helpt. Het gaat goed!! (loopt weg)

Dat voelt alvast goed en er zit een belofte in. Voel jij die ook?(telefoon)Ik wil het graag hebben over de confrontaties die je hebt gehad met mevrouw.. Hebt gehad sinds ze hier is komen werken.Er komt niks.. (denkt na)Ik heb hier vanalles.Wat het ook is, het is vergeven en verge ten.Maar je zou een rascistische opmerking ge maakt hebben.Heb jij ook een uniform?Je komst uit een keurige familie. Je weet vast hoe het is om uitgescholden te worden, als homo.Het kan een lange ochtend worden. Ik laat je pas gaan als ik antwoorden heb.

86


Bijlage XI Uitwerking Tekst 3

Zin: Geen noodsituatie!! Kijk nou!! Ik wil dat u hem meeneemt! (14/15)


Heftig 5 4NormaalZwak 1 1Onbekend 2 4 2

Zin: Jullie doen verder niks?? Het gaat om mijn zoon!! (13/15)


Heftig 2 5 3Normaal 1Zwak 1Onbekend 1 2 1 1

Zin: Ze doen niks!!! (13/15)


Heftig 5 2 2Normaal 1Zwak 1Onbekend 1 1 1 1

Zin: Blijf hier!!! U kunt hem hier niet achterlaten!! Alstublieft. (14/15)


Heftig 5 2 1Normaal 1Zwak 2 1Onbekend 2 2 2 2

Zin: Met lucas! Ik dacht dat je nooit meer zou bellen! (10/15)


Heftig 1Normaal 1 1 1Zwak 1 1

87


Onbekend 1 1 2 1Zin: Hallo!!! Je staat met mij te kletsen. (13/15)


Heftig 2Normaal 3 2 2Zwak 1 1Onbekend 2 2

Zin: Ik wil dat u iets doet!!! Niemand doet iets! (14/15)


Heftig 5 2 1Normaal 1 1Zwak 1Onbekend 4 2 2 1

Zin: Flikker toch op!!!!! O ja! Gaan we daar mee komen. Het is niet te geloven! Ik vind

dat nummer wel!! Wegwezen nu!!! Dag!!! Waar is sjoerd? (13/15)


Heftig 7Normaal 1 3Zwak 1Onbekend 3 1 1

Zin: Hij zat hier aan tafel en hij was aan het snuiven, ik wist niet wat ik moest doen! (11/15)


Heftig 1 1Normaal 1 1 2Zwak 1Onbekend 1 1 3

88


Zin: Hij moet van die troep afblijven. Straks zit er verkeerd spul tussen. Jij doet maar wat

je wil, ik vind het goed maar ik ga niet toekijken hoe hij zichzelf de vernieling in helpt. Het

gaat goed!! (loopt weg) (10/15)


Heftig 1Normaal 1 2 2Zwak 1 1Onbekend 1 1 2 2

89


Bijlage XII Tekst 4

Doet u nog iets?Mevrouw bouwhuis u heeft het alarm nummer gebeld, maar dit is geen noodsituatie.Geen noodsituatie?! Kijk nou!ik wil dat u hem meeneemt.Wat heb je gebruikt?Een lijntje coke, wil je er ook één?Dus je hebt nog meer?Ow meneer is ook een liefhebber? (ironisch)Het is verboden om harddrugs in bezit te hebben, dat weet je ongetwijfeld.Het zit allemaal in mijn neus, een knappe jongen die het eruit krijgt. Weet u wat?... Arresteert u mij dan maar! (vrolijk)Het enige wat ik kan doen is het telefoonnummer geven van een verslavingskliniekWat…? En dat is het?!... Jullie doen niks verder?We kunnen niet iedereen…Iedereen…? Het gaat hier wel om mijn zoon!… Ik ben er….Goedendag, Anton Bouwhuis.

Ze doen niks!Mevrouw deed het voorkomen alsof er een nood toestand was…Ik begrijp het, excuus.Excuses?!Dit is geen zaak voor de politie.Sterkte.NEE, BLIJF HIER! U KUNT NIET WEG, U KUNT HEM NIET BIJ ONS ACHTERLATEN! BEGRIJP DAT NOU! HET IS ONZE ENIGE HOOP! BEGRIJP DAT NOU ALSTUBLIEFT!!

Toen zei ze…: houd je kop, je weet waar ik toe in staat bent.Nee?! (ongeloof), dus dat mens gaat gewoon door met haar terreur, terwijl er een onder zoek naar haar loopt.Volgens mij kan ze niet anders, eng wijf. Wat Bing ooit in haar gezien heeft….Maar nu niet meer, toch?Nee, maar die vrouw waar hij nu mee is, is ook een beetje gek.Moet dat allemaal hier? (geïrriteerd)Nouja, het is niet je kantoor. Het is toch de huiskamer?Het is mijn huiskamer.(telefoon)Hallo met Lucas Sanders. Ow he! Ik dacht je belt nooit meer…. Als in date bedoel je? Graag!… Dan noem je het een verhoor, ook goed. Prima ik zal er zijn. Oke… Tot morgen…Yes! Menno wil me morgen zien.Wat zei hij?Hij wil me horen over aysen. Shit, wat moet ik aan?Je kan het ook naar de middag verzetten, dan kan je ’s ochtends shoppen.Moet hij niet na denken wat hij over Aysen gaat vertellen?

90


IK ga helemaal niks over Aysen vertellen.Je zegt net dat ze je bedreigt.Daarom juist! ik wil niet nog meer van dat gedoe. Dat wijf is gestoord.Des te meer reden om alles te vertellen wat je weet.Dan pakt ze me alleen nog maar harder aan. Er zijn genoeg andere getuigen.

Wat zou Menno Doen met een ongewillige getuige? In de handboeien? (giechelen)Misschien met zijn gummiknuppel? (giechelen)

Waarom zou hij over Danny beginnen? Heeft hij dat gezegd? (bezorgd)Nee, maar het zou toch kunnen?Niet als je er zelf niet over begint.Wat is er allemaal aan de hand?Niks… Ik ben op non – actief gesteld, omdat Bing over bij heeft geklaagd..

Hallo! Ik was met je aan het kletsen… (geïrriteerd)

Wie was dat?Wanneer moet je er heen?Morgenmiddag.Ik kom morgenochtend bij je langs, dan praten we er over, oke?Oke..Dag!

Even dimmen jij!Je zou zorgen dat het sperma weg was voordat ik de punctie krijg. (gepikeerd)Ik ben er mee bezig.Hoe wil je het gaan doen? morgen is de punctie, dan gaan ze mijn eitjes bevruchten, dan ben ik echt zwanger. Besef je dat wel?!Daar vinden we dan ook wel weer wat op.

Valt ze je weer lastig? Als ze straks uit het korps geschopt wordt, dan zijn we van haar af… (lachje)

IK EIS NU DAT U IETS DOET! IETS DOET!Bianca, laat los. Nogmaals excuus..IK PROBEER HIER GEWOON, ONS KIND TE REDDEN, MAAR NIEMAND DOET IETS. ACH MAN FLIKKER TOCH OP!Ik begrijp je emoties welWAT HEB IK HIER NOU AAN? GA TOCH WEG!!Ik kan een proces verbaal voor u op maken, u heeft ten onrechte…OW GAAN WE ZO BEGINNEN?!? Dit is toch niet te geloven?!!Op internet kunt op eventueel het nummer..

91


DAT VIND IK WEL DAT NUMMER!! WEGWEZEN NU!!!Bianca.Goedenavond.JA! DAAGG!!Bianca! Hou op!

WAAR IS SJOERD? Waar is ie?Die is naar boven..Oke… Oke.. (snikt)Gaat het?Ja, het gaat uitstekend…. ( huilt)… Hij zat hier aan tafel… Hij was gewoon aan het snuiven (snikt) ik wist niet wat ik moest doen.Dat geeft niet.. Zolang hij zelf niet inziet dat hij hulp nodig heeft.Maar hoe lang moet dit dan nog doorgaan? Hij moet van die troep afblijven.. Straks zit er verkeerd spul tussen, hoe vaak hoor je dat niet… Dan vinden we hem dood… ( huilt) weet je jij doet maar wat je wil, oke. Ik vind het goed, maar ik ga niet gewoon toe kijken hoe hij zichzelf de vernieling in helpt, dat kan ik niet.Het gaat goed.. echt… Ik ga slapen..

Dat voelt alvast goed, en er zit een belofte in, voel jij die ook? (flirtend)

Ik wil het graag met je hebben over de confrontaties die je hebt gehad met mevrouw Baydar, sinds ze hier is komen werken bij bureau Meerdijk. (serieus)Nee… Er komt niks… (genietend)Misschien kan je wat langer nadenken.( griffelt)Ik heb hier van alles, zwart op wit.Nou, wat het ook is, het is vergeven en vergeten. Ze heeft je vastgelegd vanwege belediging, je zou een racistische opmerking hebben gemaakt. Daar kan ik me niks van herinneren. ;-) Je lijkt me ook niet een jongen die zomaar een agent uitscheldt.Dat hangt van de agent af… Heb jij ook een uniform? (flirtend)Je komt uit een keurige familie, als homo weet je ongetwijfeld hoe het is om uitgescholden en nageroepen te worden. (serieus)Nee, daar heb ik geen last van. (genietend)Als jij niet serieuzer wordt, dan kan het een hele lange ochtend worden. Ik laat je pas gaan al ik antwoorden heb (serieus)

92


Bijlage XIII Uitwerking tekst 4

Zin: Geen noodsituatie?! Kijk nou!ik wil dat u hem meeneemt. (13/16)



Heftig 1 2 1Normaal 1 1 1 2Zwak 1Onbekend 1 4 1

Zin: Ow meneer is ook een liefhebber? (ironisch) (11/16)



Zin: Het zit allemaal in mijn neus, een knappe jongen die het eruit krijgt. Weet u wat?... Arresteert u mij dan maar! (vrolijk) (14/16)


Heftig 3Normaal 2 2Zwak 2Onbekend 2 4

Zin: Wat…? En dat is het?!... Jullie doen niks verder? (15/16)Tabel 54. Analyse tekst 4, zin 11


Heftig 5 1Normaal 1 3Zwak 1Onbekend 5 1

93


Zin: Iedereen…? Het gaat hier wel om mijn zoon! (12/16)Tabel 55. Analyse tekst 4, zin 13


Heftig 3 1Normaal 3 1Zwak 1Onbekend 2 2 1

Zin: NEE, BLIJF HIER! U KUNT NIET WEG, U KUNT HEM NIET BIJ ONS ACHTERLATEN!

BEGRIJP DAT NOU! HET IS ONZE ENIGE HOOP! BEGRIJP DAT NOU ALSTUBLIEFT!! (16/16)


Heftig 4 4 1Normaal 1 1Zwak 1Onbekend 3 1 1

Zin: Nee?! (ongeloof), dus dat mens gaat gewoon door met haar terreur, terwijl er een

onder zoek naar haar loopt. (11/16)



Zin: Moet dat allemaal hier? (geïrriteerd) (12/16)




94


Zin: Yes! Menno wil me morgen zien. (11/16)Tabel 59. Analyse tekst 4, zin 33



Zin: Daarom juist! ik wil niet nog meer van dat gedoe. Dat wijf is gestoord. (10/16)


Heftig 1 1Normaal 1 3Zwak 1Onbekend 1 1 1

Zin: Wat zou Menno Doen met een ongewillige getuige? In de handboeien? (16/16)


Heftig 2Normaal 6Zwak 1 1Onbekend 6

Zin: (giechelen) (2x10/16)

Tabel 62. Analyse tekst 4, zin 44 en 46Gradatie/emotie Serieus Hysterie Verbazing/ongeloof Boosheid Ongeduld Verdriet Blijheid Humor


Zin: Misschien met zijn gummiknuppel? (16/16)



Zin: Waarom zou hij over Danny beginnen? Heeft hij dat gezegd? (bezorgd) (10/16)

95


Tabel 64. Analyse tekst 4, zin 47Gradatie/emotie Serieus Hysterie Verbazing/ongeloof Boosheid Ongeduld Verdriet Blijheid Humor bezorgd

Heftig 2Normaal 4Zwak 1Onbekend 1 1 2

Zin: Hallo! Ik was met je aan het kletsen… (geïrriteerd) (15/16)







Zin: Je zou zorgen dat het sperma weg was voordat ik de punctie krijg. (gepikeerd)

(11/16)



96


Zin: Hoe wil je het gaan doen? morgen is de punctie, dan gaan ze mijn eitjes

bevruchten, dan ben ik echt zwanger. Besef je dat wel?! (10/16)


Heftig 1 1 2Normaal 2 2 1 1Zwak 1Onbekend 1 1

Zin: IK EIS NU DAT U IETS DOET! IETS DOET! (15/16)


Heftig 6 1 3 1Normaal 1 1ZwakOnbekend 3 2 1

Zin: IK PROBEER HIER GEWOON, ONS KIND TE REDDEN, MAAR NIEMAND DOET IETS. ACH

MAN FLIKKER TOCH OP! (15/16)


Heftig 5 1 6 1NormaalZwakOnbekend 1 1 4 1

Zin: WAT HEB IK HIER NOU AAN? GA TOCH WEG!! (14/16)



Heftig 2 2 7 1Normaal 1ZwakOnbekend 1 4 1 1

97


Zin: OW GAAN WE ZO BEGINNEN?!? Dit is toch niet te geloven?!! (15/16)


Heftig 1 5 6Normaal 1 2ZwakOnbekend 1 1 4

Zin: DAT VIND IK WEL DAT NUMMER!! WEGWEZEN NU!!! (15/16)



Heftig 2 1 9NormaalZwakOnbekend 1 3 2

Zin: JA! DAAGG!! (11/16)


Heftig 2 6NormaalZwakOnbekend 1 3 1

Zin: Oke… Oke.. (snikt) (10/16)


Heftig 4NormaalZwak 3Onbekend 3

Zin: Ja, het gaat uitstekend…. ( huilt)… (11/16)



98


Zin: Hij zat hier aan tafel… Hij was gewoon aan het snuiven (snikt) ik wist niet wat ik

moest doen. (13/16)


Heftig 1 2 2Normaal 3Zwak 1Onbekend 5

Zin: Maar hoe lang moet dit dan nog doorgaan? Hij moet van die troep afblijven.. Straks

zit er verkeerd spul tussen, hoe vaak hoor je dat niet… Dan vinden we hem dood… ( huilt)

weet je jij doet maar wat je wil, oke. Ik vind het goed, maar ik ga niet gewoon toe kijken hoe

hij zichzelf de vernieling in helpt, dat kan ik niet. (15/16)


Heftig 1 4Normaal 2 2 3Zwak 1Onbekend 2 1 5

Zin: Ik wil het graag met je hebben over de confrontaties die je hebt gehad met mevrouw

Baydar, sinds ze hier is komen werken bij bureau Meerdijk. (serieus) (12/16)



Zin: Dat hangt van de agent af… Heb jij ook een uniform? (flirtend) (10/16)


Heftig 1 1Normaal 4Zwak 1 1Onbekend 3

99


Zin: Je komt uit een keurige familie, als homo weet je ongetwijfeld hoe het is om

uitgescholden en nageroepen te worden. (serieus) (12/16)



Zin: Als jij niet serieuzer wordt, dan kan het een hele lange ochtend worden. Ik laat je pas

gaan al ik antwoorden heb (serieus) (13/16)



100

[ Petra Achterberg, 1535877, MADS, Masterproef ] Petra.d… · Web viewIn dit onderzoek is...

Documents

Transcript of [ Petra Achterberg, 1535877, MADS, Masterproef ] Petra.d… · Web viewIn dit onderzoek is...