Workshop Contextueel behandelen Jeugd - Volwassenen

1

Samenwerking Jeugd ggz en Dimence

9 november 2015

Susan Jorna Dimence

en Hanna Stolper Jeugd ggz

s.jorna@dimence.nl

h.stolper@jeugdggz.com

Programma workshop

• Individu gericht denken versus context en systeemgericht denken

• Wat houdt het aanbod Contextueel behandelen Jeugd-Volwassenen in?

• Intergenerationele overdracht van psychopathologie

• Casuspresentatie

• Vragen en discussie

2

2

Waarom zouden we naasten expliciet betrekken in de

behandeling?

Vanuit het perspectief van:

• patiënt

• de ouders, partner, familie, broers en zussen

• kind

• naastbetrokkenen, vrienden, buren

• hulpverlener

• de cijfers: 864.000 ouders met 1,6 mln. kinderen < 22 jaar

• wetgeving, maatschappij

• wetenschap

Vanuit het perspectief van de wetenschap

• We bevinden ons in goed gezelschap, want de wetenschap onderstreept het belang van de relationele context op psychische gezondheid.

Veerkracht

Sue Johnson (klinisch psycholoog)

• De competentie om terug te keren naar de oorspronkelijke rusttoestand na een stressvolle situatie.

Daniel Siegel (psychiater)

• Psychische gezondheid is als meebewegen, terwijl ongezondheid wordt gezien als rigiditeit en chaos.

Psychologie en brein

Frans de Waal (bioloog)

• De mens is een sociaal dier.

• Empathie als evolutionair gegeven.

• We zijn voorgeprogrammeerd om elkaar de hand te reiken, zeker in geval van nood.

Psychologie en brein

René Kahn (neurobioloog)

• Genen geven kansen en genen geven risico’s.

• Zonder de omgeving zijn ze niets.

Psychologie en brein

Jim Coan (klinisch psycholoog/neuro-onderzoeker)

• Weten dat de ander bereikbaar, toegankelijk en te vertrouwen is, geeft rust.

• Ons brein (de prefrontale cortex) heeft deze rust nodig om goed te functioneren.

Psychologie en brein

Jon Kabat- Zinn (psychiater)

• Mindfulness: bewust en zonder oordelen waarnemen zoals het gebeurt in het huidige moment.

• Het is belangrijk om de eigen innerlijke ervaring in het hier en nu opnieuw te verbinden met de wereld waartoe men behoort.

Psychologie en filosofie

Agneta Fischer (psycholoog)

• Emoties zijn altijd gericht op iets of iemand (intentionaliteit).

Paul Cobben (filosoof)

• “Menszijn” is ondenkbaar buiten de gemeenschap. Het leven heeft altijd met erkenning te maken, je wordt in- of uitgesloten. Daarom is de groep zo belangrijk.

Implicaties voor therapie?

• Zijn individuele problemen vaak relationele problemen?

• Ja!

Implicaties voor therapie

Waarom betrekken we naasten zo weinig?

• We vinden het ingewikkeld: complexe dynamiek

• Westerse maatschappij: individu gericht, onafhankelijkheid, autonomie is een belangrijke waarde.

• Financiële/doelmatigheids- overwegingen: de zorgverzekeringswet is individugericht en zorgverzekeraars vergoeden geprotocolleerde behandelingen voor het individu.

• Opleidingen veel individueel gericht.

Wat te doen ….

1) Intake: wie zijn betrokken bij het probleem?

2) Uitnodigen: horen van zorgen, geven van informatie en beantwoorden van vragen.

3) Betrekken bij diagnostiek en evaluatie.

4) Steun mobiliseren tijdens de behandeling.

5) Systeemtherapie: gezinsrelaties methodisch bewerken, oorzakelijke en instandhoudende factoren beïnvloeden, veerkracht bevorderen.

6) Terugvalpreventie – winst behouden.

7) Preventie intergenerationele overdracht.

Conclusie: Contextueel behandelen!

Contextueel behandelen Wat houdt dat in?

14

doelgroep

Volwassenen die in behandeling zijn bij team Persoonlijkheidsstoornissen of autisme en zwanger zijn of een kind hebben in de leeftijd tot 4 jaar.

Keuze doelgroep:

Chronische problematiek bij de ouder

Kwetsbare leeftijd van het kind

Veelal geen 2e milieu

Zwangerschap en Ouderschap kan ontregelend werken en de psychopathologie verergeren

15

Doel van het aanbod

16

• Kwalitatief betere en efficiëntere zorg

• Intergenerationele overdracht van psychopathologie beperken (langer termijn doel)

Kenmerken van de doelgroep

• Complexe casussen, veel comorbiditeit met trauma, verslaving, eetprobemen, wantrouwen, geweld en relatieproblematiek. Bijkomende problemen: financieel, huisvesting

• Uitgebreid (hulpverlenings)systeem, grootouders betrokken, kinderopvang, Sociaal Wijkteam, Veilig Thuis, PAAZ, Jeugdbescherming, mediator, consultatiebureau, huisarts enz.

17

Zwangerschap en Ouderschap

• Nieuwe levensfase

• Ontregeling en nieuw evenwicht vinden

• Baby als ontregelaar

18

Psychiatrische stoornis verhoogt

kans op: Ouder - Relatieproblemen - Werkloosheid - Financiële problemen - Slechtere huisvesting - Minder sociale contacten - Minder gezonde

voeding - Partner met

psychopathologie - Contact met Justitie

Kind - Verstoorde ou-kind interactie - Hoog stressniveau - Getuige huiselijk geweld - Kindermishandeling - Agressief gedrag ontw. - Minder compenserende

contacten met anderen - psychopathologie

Intergenerationele overdracht van

psychopathologie

Invloed aanleg en omgeving 50/50

20

Feiten en cijfers

• Ouder depressie kind 45 % kans op onveilig

hechting

• Ouder psychische stoornis kind 50 % kans op

stoornis

• Beide ouders psychische stoornis kind 66 %

kans op stoornis

• 36% van dodelijke afloop als gevolg van misbruik en mishandeling zijn baby’s onder 1 jaar

• 70% als gevolg van alcohol of middelen misbruik bij ouders

Factsheet Trimbos 21

M. Lambregtse, 2011

22

De invloed van stress tijdens de zwangerschap

Stress bij de moeder > stresshormonen bij de foetus

Blijvende verstoorde stressregulatie

Verhoogde kans op ADHD,

Gedragsproblemen, Verslaving

van den Bergh, 2007

Trevarthen (1989)

1e 18 maanden: 1 miljoen verbindingen per minuut

• toewending

• oogcontact • gezichts-

uitdrukkingen • stemgeluidjes

• aanraking

• Babybrein is kwetsbaar voor stress en afhankelijk van stimulatie

De baby zoekt houvast in het gezicht van de ouder: de spiegeling van het affect in toon en gelaatsuitdrukking van de ouders werkt regulerend voor de baby en als bouwsteen voor de binnenwereld

Borderline Persoonlijkheidsstoornis

Regulatieproblemen

• Als er veel emoties zijn, dan bemoeilijkt dat het goed kunnen kijken naar en afstemmen op de baby

• Bij oplopende stress valt de baby als het ware uit het hoofd van de ouder

• De emoties van de baby ontregelen de ouder (ouderlijke stress) met risico op verergering van diens problematiek

28

De baby

• emoties die hem volledig in beslag nemen (stress)

• Om te kalmeren heeft het de ouder nodig

30

31

Ouder-kind relatie Gehechtheid

Emotionele band tussen ouders en kind

Evenwicht tussen nabijheid en exploratie

Veilige basis om sociaal en emotioneel te kunnen ontwikkelen

Uitgangspunten bij behandeling

• Het proces van hechting start al voor de geboorte

• Baby participeert in de behandeling.

• De ouder- baby relatie staat centraal.

• Samen met de ouder(s) de baby observeren

• de therapeut helpt “Keeping the baby in mind”

Kidzkamer: Speciale behandelkamer

Plons “Groepsaanbod ouder-kind”

Casuistiek

• “Ik lag in het kraambed en hij sloeg mij, ik zat onder het bloed en de baby ook”

• “Ik had gedronken en was alleen thuis. Als hij dan huilt dan hoor ik hem niet”

• “Mijn baby was een plankje….”

36

Thema’s in de behandeling

• Vertrouwen/wantrouwen

• Veiligheid (netwerk betrekken)

• Hechting

• Samenwerking in de keten: gemeente, sociaal wijkteam, humanitas, Veilig thuis, POP-poli

• Steunend behandelklimaat

• Samen optrekken behandelaars

37

Wat is helpend volgens cliënt

• Vaardigheidstraining: meer zicht op emoties en beter kunnen reguleren

• Baby betrokken in de behandeling

bevestiging van moederschap + eigen kindje leren kennen door samen kijken

• Vertrouwen in therapeuten

• Moederschap verantwoordelijkheid

38

Wat is helpend volgens cliënt

• “Veiligheid van het kind” staat voorop

• Positieve ouderervaringen: meer zelfvertrouwen

39

De basis voor goed burgerschap wordt in de eerste 1001 dagen gelegd na de conceptie

40

Dit vraagt om bezinning an de zorg voor

jonge kinderen en hun ouders

Vroeg investeren is de beste bezuiniging!

41

Workshop Contextueel behandelen Jeugd - Volwassenen

42

Samenwerking Jeugd ggz en Dimence

Vragen?

Deventer: s.jorna@dimence.nl

Almelo: m.swartjes@dimence.nl

Zwolle: h.stolper@jeugdggz.com