Wat bezielt de puber?

Michiel WestenbergOntwikkelingsPsychologie

Universiteit Leiden

Studium Generale Universiteit Maastricht9 november 2006

Ontwikkeling van het adolescenten-brein

Eveline CroneOntwikkelingsPsychologie

Universiteit Leiden

Studium Generale Universiteit Maastricht16 november 2006

Normale ontwikkeling

Globaal overzicht van:

-Psychologische factoren

-Biologische factoren

Functie powerpoint?

Lastpakken?

Aristoteles: “de jeugd is opvliegend en tegendraads, ze tiranniseren hun opvoeders en leermeesters”, “de jeugd van tegenwoordig houdt van luxe, heeft slechte manieren en veracht alle gezag”

Herder in Shakespeare’s The Winter’s Tale: “de jeugdperiode kan beter overgeslagen worden”, “sliepen ze er maar doorheen”

Lastpakken

Populaire boeken:Waarom doet mijn puber zo vreemd? Help, een puber in huis!Alles went, ook een adolescent

Maanblad: J/M Pubers

Cursussen: Hoe leer ik omgaan met m’n puber

Krantenartikelen: Een paar jaar rare hersenen (VK)

Problematisch gedrag

• Ongehoorzaamheid• Afspraken niet nakomen• Luiheid, laksheid• Geen respect voor volwassenen, brutaal• Labiel, lichtgeraakt• Ruzie zoeken, agressief gedrag• Waaghalzerij • Stiekem, geheimen • Geobsedeerd met uiterlijk

Ernstig probleemgedrag

Crimineel gedrag:• Diefstal• Vandalisme en vernielzucht • GeweldsplegingEmotionele problemen:• Eetstoornissen• Somberheid, depressief• Sociaal angstig

Puberteit!

• Puberteit als verzamelnaam voor alle ellende– Puberen als werkwoord

• Puberteit als epicentrum van ellende– Koppigheidsfase = 2e puberteit– Puber als scheldwoord– Puber als geuzennaam (Loesje)

• Ouders vrezen de puberteit

Wat bezielt de puber?

Wat bezielt de puber?

1. Slechte reputatie grotendeels onterecht

2. De brave puber (VK) Joepi een puber in huis (LD)?

3. Puberteit als normale ontwikkelingsfase

4. Wat ‘bezielt’ de puber?

Terminologie

Puber = tiener = jeugdige = adolescent?

Adolescentie = opgroeien tot volwassene (10-20 jr) - Puberteit = sexuele volwassenwording- Jongere/juvenile = maatschappelijke volw.w.

Tiener = puber + jongere

Puberteit = puberteit!

Relatie met ernstige problemen?

• Alle leeftijdsfasen: stabiel % (10-20%)

• Geen toename in puberteit

• Voorgeschiedenis problemen

• Problemen niet voorbijgaand!

Beloop puberteit

• Op welke leeftijd begint het?

• Gaan meisjes of jongens als eerste de puberteit in? Hoeveel jaar zit er tussen?

• Wie zijn het eerste geslachtsrijp, jongens of de meisjes? Hoeveel jaar zit er tussen?

Beloop puberteit

Meisjes:

Start: 10 jaar: begin groeispurt

11 jaar begin groei geslachtsorganen

12 jaar piek lengte/krachtspurt

13 jaar eerste menstruatie

13,5 jaar vetspurt (borstgroei)

Einde: 14,5 jaar (schaamhaar)

Jongens:

Start: 11,5 jaar begin groei geslachtsorganen

12,5 jaar begin groeispurt13+ jaar eerste zaadlozing14 jaar piek lengtespurt,

baardgroei, diepe stem15 jaar piek krachtspurtEinde: 15,5 jaar (schaamhaar)

Puber sexueel actief?

Onderzoek van NISSO, Utrecht (1995):

• 11-13 jaar: sexuele fantasieen (85%)

• 14 jaar: eerste tongzoen (50%)

• 15 jaar: strelen onder kleren (50%)

• 16,5 jaar: naakt vrijen (50%)

• 17,7 jaar: coïtus (50%)

17 jaar bij meisjes, 18 jaar bij jongens

Inzetten puberteit

Hypothalamus (regelaar) hypofyse - Bijnier maakt androgeen inzetten groeispurt, haargroei, sex

drive- Zaadballen maken testosteron groei mannelijke sexorganen,

sex drive- Eierstokken maken oestrogeen groei vrouwelijke sexorganen

Pas in 2003 bekend geworden hoe dit proces opgestart wordt:Gen GPR54 op chromosoom 19 hypothalamus geeft GnrH af

Timing puberteit

1. Kwaliteit voeding en gezondheid

- optimale groei lichaam

- triggert puberteitsgen

Daling in afgelopen Eeuw: van 15 naar 13 jaar

Verschil tussen arm en rijk

Timing puberteit

1. Kwaliteit voeding en gezondheid

2. Overgewicht

3. Lichaamsbeweging (sport, TV)

4. Aanleg (tweelingen)

Doet de timing ertoe?

Consequenties vroege timing:

• Lichaamsgroei gestremd (± 2 cm)

• Psychosociaal:

- jongens: populair, hogere zelfwaardering

Doet de timing ertoe?

Consequenties vroege timing:

Psychosociaal:

- jongens: populair, hogere zelfwaardering

- meisjes: impopulair, lagere zelfwaardering lijnen, eetstoornis?

Directe effecten van puberteit?

1. Sexuele fantasieën (en gedrag)

2. Snellere en sterkere stemmingswisselingen

- ‘mannelijke’ hormonen

- veranderlijker omgeving

Geen manisch-depressieve aandoening!

3. Vermoeid, lusteloos, lui?

Groeien kost veel energie:- Slecht dieet (ijzer, calcium)- Slaaptekort (slaap-waakritme; vroeger op, later naar bed)

Versterkt stemmingswisselingen

Omgeving!

4. Kritisch of tegendraads?

Ontwikkeling abstract denken

- Als alle honden groen zijn, en ik heb een hond, dan is mijn hond?

- Het fiche in mijn hand is groen of het is niet groen

- Het fiche in mijn hand is groen en het is niet groen

4. Kritisch of tegendraads?

Discussies, zwart-wit (oefening!)

Positief: creativiteit, school

Treft iedereen

Recursief denken Zelf-kritisch

Spreekangst Onderzoek bij 300 10-16-jarigen

5. Afzetten tegen ouders?

5. ‘Afzetten tegen’ of zelfstandigheid?

• Kritische houding

• Afkerig van ouders/volwassenen?• Sterker gericht op leeftijdsgenoten

• Zelfstandigheid– zelf-beschermend (bv. kritiek)– zelfredzaam of egoïstisch?

Pubers toch lastig?

Andere interpretatie van gedrag:

• het is begrijpelijk, geen onwil

• het is ook positief! minder conflicten, minder last

Onderscheid met echte problemen

• Echte problemen niet bagatelliseren

Wat de puber bezielt

1. Sexuele fantasieën (afkerig van ouder)

2. Stemmingswisselingen (ontvlambaar)

3. Vermoeidheid (lusteloos, lui)

4. Abstract denken (kritisch, tegendraads)

5. Zelfredzaam (onafhankelijk, egoistisch)

Wordt vervolgd…

• Wat gebeurt er na de puberteit?

• Hoe zit het met de hersenontwikkeling in de tienertijd?

Ontwikkeling van het adolescenten-brein

Eveline CroneOntwikkelingsPsychologie

Universiteit Leiden

Studium Generale Universiteit Maastricht16 november 2006

Wat de puber bezielt

1. Sexuele fantasieën (afkerig van ouder)

2. Stemmingswisselingen (ontvlambaar)

3. Vermoeidheid (lusteloos, lui)

4. Abstract denken (kritisch, tegendraads)

5. Zelfbeschermend (zelfstandig, egoistisch)