16 DE VOLKSKRANTDE VOLKSKRANTDONDERDAG 24 NOVEMBER 2016

wijze, stuurloze, charmante, irritantevolk der adolescenten, schreef Jolleseen handboek. Voor ouders, opvoe-ders, leraren en eigenlijk iedereen dieweleens met zo’n puber te makenheeft – al gebruikt hij zelf die termniet. Het tienerbrein ligt vanaf morgenin de boekhandel.

Tieners zijn geïnteresseerd in verliefdheid, vriendschap, muziek ofskateboarden. Wij dwingen hen heledagen stil te zitten op school en huis-werk te maken. Die zaken zijn in strijdmet elkaar, betoogt Jolles in zijn boek.Hij noemt de tiener en zijn brein‘werk in uitvoering’. Van nature geïn-teresseerd in elkaar en niet in school.Dat is een biologisch gegeven dat teweinig wordt erkend, meent de hoog-leraar. In zijn boek strijdt hij tegenhet idee dat tieners een soort stoornishebben omdat ze impulsief kunnenzijn, niet goed kunnen plannen ofomdat ze niet doorhebben dat lerenbelangrijk is voor hun toekomst. Vol-wassenen moeten gewoon ‘beterevoorwaarden scheppen om tieners telaten leren en ervaren’, stelt hij. Hoedat er concreet uitziet, staat niet inhet boek.

Moet alles anders op school?‘Ten eerste moeten we beseffen dattieners niet leren door passief te luisteren. Ze leren vooral door te ervaren. Van voetballen, praten metelkaar, games of rennen door de stadleert een kind of tiener dingen die netzo belangrijk zijn als wiskunde of geschiedenis.

‘Klassieke kennisoverdracht is ontzettend belangrijk, maar je kuntniet verwachten dat tieners daar zo-maar in meegaan. Je kunt toch ookniet zomaar autorijden of zeilen? Datzelfde geldt voor leren. Ook lerenmoet je leren. Dat willen ze heus. Zezijn gigantisch leer- en nieuwsgierig.

‘Ik voer daarom een pleidooi vooreen brede vorming, voor de herwaar-dering van sport en beweging, maarook voor de herwaardering van muziek en drama en andere vormenvan cultuur. Niet alleen voor gymna-siasten, voor iedereen, dus ook op dehavo, het vmbo en het mbo.’

Maar er zijn de afgelopen jaren

Jelle Jolles klom graag via deregenpijp zijn ouderlijkhuis in Den Haag binnen.Huiswerk maken deed hijliever niet, hoewel hij ophet gymnasium zat. Te weinig tijd. Hij moest nog

strandjutten, vogels opzetten, radiootjes in elkaar zetten en lezen.

Inmiddels is Jolles hoogleraar in deneuropsychologie, met de erefunctieuniversiteitshoogleraar aan de VrijeUniversiteit in Amsterdam, dus metdat leren op school is het wel goed gekomen. Toch was zijn weg niet geheel zonder hobbels en haperin-gen: huiswerk maken werd nooit eenecht talent van Jolles, die liever rook-bommen knutselde of schaakte – endat is niet afwijkend, maar de norm.

Want eigenlijk horen tieners hele-maal niet in schoolbankjes te zittenom naar een leraar te luisteren, vindtde hoogleraar. Omdat veel mensendenken dat ze de tieners snappen,maar het toch behoorlijk schort aanonderbouwde kennis over dat eigen-

Leven

Tieners willen niet graag leren? Juist wel,schrijft hoogleraar Jelle Jolles in zijn boekHet tienerbrein. Geef ze meer aandacht.

Door Ianthe Sahadat

Leren leren

Elke donderdag licht Aaf Brandt Corstius twee opmerkelijke celebritynieuwtjes uit de bladen en sites.

Aaf leest sterren

Kanye West is nu ook officieel koekoek enGigi Hadid minder grappig dan ze denkt.

Wazig

H et was de week van Kanye West – zoals het wel vaker de week van Kanye West is, of anders welvan zijn vrouw Kim Kardashian. West kondigde

halverwege een concert aan dat het klaar was, verlietprompt het podium, plaatste vervolgens negentig wazigefoto’s van zijn kledinglijn op Instagram en werd niet veellater opgenomen op de psychiatrische afdeling van eenziekenhuis.

Uit voorgaande zin vinden wijzelf ‘werd opgenomen opde psychiatrische afdeling’ eigenlijk de minst verras-sende, want laten we wel wezen: Kanye is al jaren eenbeetje koekoek.

Dat had eerst iets fris, iets verrassends; weet u nog hoehij tijdens een live-tv-marathon om geld in te zamelenvoor de slachtoffer van een orkaan ineens uitriep dat George Bush ‘niet geeft om zwarte mensen’? Later werdhet vervelender; toen Mark Zuckerberg West bijvoorbeeldweigerde geld te geven voor het ontwikkelen van zijn ‘creatieve visie’ begon West een Twittertirade tegen hem.

De media berichten nu dat Kanye definitief is ingestortdoordat zijn vrouw Kim vorige maand hardhandig is be-roofd in een Parijs hotel. Maar iedereen die hem volgt, endat doet zo ongeveer de hele wereld, of je het nu wilt ofniet, weet dat de stap naar het psychiatrische nooit verweg is geweest.

Eén ding vinden we ronduit sympathiek: het ongetwij-feld gigantische pr-team dat achter Kanye West en de Kardashiancultus schuilgaat, heeft die maffe wazige foto’svooralsnog niet van Instagram afgehaald. Dat mag als historisch feit worden bijgeschreven in de geschiedenisvan de sociale media.

E en andere geestelijke aandoening waaraan sterrenkunnen leiden, is het mooiemeisjescomplex. Ditkomt voor bij meisjes (en jongens) die zo knap zijn

dat iedereen ze permanent bewonderend aanstaart. Daardoor kunnen ze gaan denken dat ze ook heel grappigzijn. Want iedereen lacht zo welwillend naar ze.

Dat kan nare gevolgen hebben. Dat zagen we deze weekbij topmodel Gigi Hadid, voor het eerst in de rol van presentator bij de American Music Awards, waarbij ze eencomedynummertje over Melania Trump opvoerde.

Gigi trok de brede eendenmond die Melania van natureheeft en maakte haar ogen tot Melania’s bekende turendespleten, en zei vervolgens met een Oost-Europees accent:‘Ik hou van mijn man, Barack Obama en van onze kinde-ren, Sasha en Malia.’ Dit was een parodie op de speech dieMelania dit jaar bij de Republikeinse conventie hield, diedeels geplagieerd was van Michelle Obama’s speech bij deDemocratische conventie in 2008. Doordenkertje.

Afgezien van het feit dat Hadids grap vergezocht was,was de imitiatie genant. Het tuiten der lippen, het Oost-Europese accent: het was niet zozeer comedy, maar eerder‘knappe middelbareschoolmeisjes imiteren elkaar op eengemene manier’. Zoiets kun je doen, maar dan zwaar begeleid door een team van Saturday Night Live.

De volgende dag bood Gigi Hadid ook nog eens haar excuses aan in een handgeschreven briefje op Instagramondertekend met ‘x Gigi’. De excuses waren voor ‘iedereendie ik heb gekwetst’. Belangrijke humorregel: excuses vooreen mop aanbieden is nog erger dan de mop uitleggen. Gewoon maar niet meer doen, Gieg, humor bedrijven.Aaf Brandt Corstius

Doordenkertje

toch al ontzettend veelvernieuwingen in hetonderwijs geweest om lerenaantrekkelijker te maken?‘Het grote probleem van vijftig jaaronderwijsvernieuwingen is dat ervooral op basis van onderbuikgevoe-lens is gehandeld. Het studiehuis ende tweede fase (in 1998 landelijk inge-voerd onder de noemer ‘het nieuweleren’, klassikale kennisoverdrachtstond niet langer centraal, de leraarwerd meer een begeleider, leerlingenmoesten meer eigen initiatief tonenen zelfstandiger werken, red.) of systemen zoals Iederwijs (een parti-culiere onderwijsvernieuwing metscholen van 2002 tot 2013, red.) die ervan uitgaan dat een leerling zelfaangeeft wanneer hij wat wil leren?Allemaal mislukt.

‘Je moet de verantwoordelijkheidniet bij een tiener leggen, ze kunnennog helemaal niet goed plannen ofconsequenties overzien, of zelf be-denken wat ze moeten leren. Het isduidelijk dat er geen enkele weten-schappelijke overweging aan te pas isgekomen; dan was dit nooit bedacht.Doodzonde, want we weten inmid-dels zoveel over de tiener en zijnbrein.’

Wat weten we zoal?‘Het tienerbrein rijpt door tot een jaarof 25. Die ontwikkeling gaat niet bijiedereen even snel. De bedrading vande tiener is nog niet ingesteld op delange termijn, ze denken niet aanconsequenties, zijn vaak impulsief,geloven iets pas als ze het ervarenhebben en nemen informatie eerdervan leeftijdsgenoten en vrienden aandan van ouders of leraren. Ook als zeeen IQ van 140 hebben. Deze zakenzijn niet te rijmen met het feit dat jongeren al zoveel belangrijke keuzenmoeten maken. Het voorsorteren begint al als ze 12 zijn.’

Dus we moeten kinderen nietzo jong verdelen over vmbo,havo en vwo?‘Dat is niet aan mij, ik wil slechts eendialoog tussen de wetenschap en desamenleving. Maar inderdaad, ik benvan mening dat onze wetenschappe-lijke inzichten forse implicaties

Advertentie

De stap naar het psychiatrische

Gemene middelbare-schoolmeisjes

INTERVIEW JELLE JOLLES

DE VOLKSKRANTDONDERDAG 24 NOVEMBER 2016 17

moeten hebben voor de manierwaarop we ons onderwijs inrichten.’

Noemt u eens een concreteaanpassing, die u direct zoudoorvoeren als u die ruimtekreeg?‘Ik denk helemaal niet dat het heleschoolsysteem moeten worden om-gegooid, maar ik denk wel dat lerarenmeer gebruik kunnen maken van hoedie dertig kinderen allemaal net evenanders denken en hoe ze van elkaarkunnen leren.

‘Hoe pakt zij dit aan, waarom reageert hij zo, enzovoort. Als zemeer in groepjes moeten samenwer-ken bestrijd je ook de aversie tegen le-ren. Plannen kunnen ze nog steedsniet zo goed, maar ze verwerven zowel zelfinzicht, een belangrijke vaar-digheid.

‘En ik zou het fijn vinden als we niettelkens denken te weten wat kinde-ren in de toekomst nodig hebben.Want dat weet niemand. We vindenonszelf vreselijk modern als we allekinderen programmeerles geven,maar misschien heb je daar in 2030wel helemaal niets meer aan.

‘We moeten jongeren juist deruimte geven oude kennis aannieuwe problemen te koppelen. Legdaarom veel meer nadruk op het ontwikkelen van hun denkvermogen:help ze om creatief te denken, risico’ste nemen, te discussiëren.’

Doen veel ouders en lerarendit niet al?‘Ik werk ook als klinisch neuro-psycholoog en hoor ouders altijd

opgelucht zeggen: o, dus ik kan mijn dochter van 15 nogwel opvoeden.’

Hoe bedoelt u?‘Veel ouders denken dat ze vanaf een jaar of 14 niet meer zoveel kunnen doen. Maar je hebt als ouder nog een belang-rijke rol als coach, mentor en adviseur. Dat brein van een15-jarige is nog ruim tien jaar in rijping en alle hersenfunc-ties zijn nog in ontwikkeling.

‘Mijn pleidooi gaat niet zozeer over het aanpassen vanhet onderwijs en ik wil ouders ook niet de les lezen. Ik zougraag een vorm van onderwijs zien waarin veel meer con-tact is tussen ouder, kind en leraar. Niet alleen ouderavonden waar je zeven minuten met de leraar praat,maar úren. Liefst met het kind erbij. Dat er mensen wordeningevlogen voor lezingen over hoe je omgaat met leermotivatie of met angst, of met risico’s nemen of drugs.’

Waar moeten leraren al die uren vandaan halen?‘We moeten de tijd anders verdelen. Minder tijd in urenvoor de klas, eenderde denk ik. De leraar heeft ook rechtop uitgebreide aandacht voor het kind. Mijn ervaring ingesprekken met docenten is dat ze het juist waardevol vin-den om meer te mogen doen dan lesjes geven.

‘Een voorbeeld: tijdens mentor-uren mogen leerlingenvaak aan hun huiswerk zitten. Ik zou het mooi vinden alsmentoren dat uur gebruiken om met tieners over hunbrein te praten en over hun vaardigheden en zelfinzicht.Over aandacht, waarom vrienden interessanter zijn dande lesstof, jongens en meisjes verschillen, afleiding – datvinden ze hartstikke spannend. Een kind moet veel meerleren over zichzelf in de wereld. Dat is belangrijke kennisvoor later.’

U schrijft: de leraar moet weten dat de hele klasnaar Linda en haar nieuwe zilverkleurigelegging kijkt en niet naar de docent luistert. Datweet hij toch wel?‘Ze weten dat hun leerlingen dat doen, maar ze wordenboos omdat ze niet weten waarom. Let op mij, zeggen ze.Maar die tieners kunnen niet anders. Realiseer je dat detiener biologisch gezien alleen maar in de eigen leeftijds-

groep geïnteresseerd is. De tiener-hersenen worden sterk geactiveerddoor omgang met leeftijdsgenoten,blijkt uit hersenonderzoek, veel meerdan bij de lesstof. Doe dus niet alsof jemet wezens met een stoornis te ma-ken hebt, maar verdiep je in hundenkvaardigheden en maak er ge-bruik van. Ontwikkel ze, in plaats vaner tegen te strijden.’

Er wordt vaak gedacht datjongens in het huidigeonderwijs in het nadeel zijn,omdat het erg op taal,communicatie en het keuriguitvoeren van taken is gerichten meisjes daar beter in zijn.Denkt u dat ook?‘Ja, maar ook meisjes zouden meerkunnen bereiken. Ik denk dat we alssamenleving de verschillen tussenjongens en meisjes te veel benadruk-ken. Kijk alleen naar de verschillen inspeelgoedaanbod. Meisjes ontwikke-len zich sneller talig en jongens fysiek, maar de uiteindelijke verschil-len tussen hun cognitieve vaardighe-den zijn miniem.

‘Wel zorgt dat verschil in ontwikke-ling in combinatie met ons school-systeem voor ongelijkheid. Meisjeszijn in het nadeel bij de bètavakken. Meisjes hebben niet de biologischeaandrang om net zo veel te bewegenals jongens. Dat bewegen, tredenoverslaan op de trap, overal op klimmen en vanaf springen zorgtvoor ruimtelijke ontwikkeling, oriën-tatie, schatten – allemaal zaken dievan pas komen bij rekenen en wiskunde. Als meisje van 12 ben je dan

Leerlingen van het Damstede-lyceum in Amsterdam bij hun lockers. Foto Raimond Wouda

Jelle Jolles verwijst in zijn boeknaar experimenten van de Britseneurowetenschapper en puberex-pert Sarah Jayne Blakemore (onder andere bekend van haar Ted-talkover het tienerbrein). Blakemore

haalt in lezingen graag een dagboekfragment van een tiener-meisje aan om te illustreren waar deprioriteiten van de adolescent liggen. Op 20 juli 1969 schreef hetmeisje: ‘Ik ging naar het cultuurhuis

in een gele ribbroek en een blauweblouse. Ian was er ook, maar hij zeiniets tegen me. Ik kreeg wel eenliefdesbriefje in mijn tas. Ik denk dathet van Nicholas komt. Bleh. Manop de maan geland.’

Maanlanding

n LEES VERDER OP PAGV18

Tienershebbeninteresse voorzaken die opschool nietaan bodkomen

misschien net een half jaartje mindergoed in rekenen dan de jongens in deklas en dan zijn meisjes ook nog sneller geneigd te denken ‘ik weetniet of ik het wel kan’. Zo’n opeensta-peling kan ervoor zorgen dat zo’nmeisje afhaakt bij wiskunde. Terwijlhaar brein helemaal niet slechter istoegerust op rekenen.’

Hoe kun je dat voorkomen?‘Door meisjes op de lagere school veelmeer te laten bewegen. Laat ze maarmet een blinddoek door een kamerlopen of de weg zoeken in het bos – dat prikkelt ze om zich net als jongens ruimtelijk te ontwikkelen. Enleer hen om meer risico’s te nemen,ondernemender te zijn.’

En met jongens moet je meerpraten?‘Absoluut, maar jongens hebben nogeen ander probleem. Door hun bewegingsdrang en omdat ze vaakimpulsiever zijn, belanden ze al snelin het hokje adhd. Een op de tien kin-deren, vooral ‘lastige’ jongens, krijgtdie diagnose. Terwijl maximaal 2 à 3procent van alle kinderen adhd heeft,mijn onderzoeksgroep heeft daarveel onderzoek naar gedaan.

‘Druk zijn, impulsief zijn, zich nietgoed kunnen concentreren hoort ookbij de ontwikkeling. Te veel kinderenkrijgen medicijnen zonder goede diagnostiek. Dat mag niet; zo’n diagnose is moeilijk, er moet minimaal een kinderpsychiater ofkinderneuroloog aan te pas komen.Ouders zijn vaak blij, want door de Ritalin is hij rustiger en maakt hij zijnhuiswerk. Maar zo’n pil doet van allesin de hersenen, dat moet je alleen slikken als er zeer goed onderzoek bijhet kind is gedaan. Impulsiviteit kanook voortkomen uit gebrek aan structuur.

‘Als ouder moet je helpen om hetkind rustmomenten te bieden. Stopmet racen na school, van muzieklesnaar voetbal en tussendoor gehaasteten en huiswerk maken – dat is teveel.’

U geeft uw eigen moeder inuw boek een erepodium alshet gaat om structuur enstimulans.‘Het waren andere tijden, dat besef ikgoed. Mijn moeder zat op de kunst-academie, maar ze zat – nog met kleionder haar nagels - op me te wachtenmet een kop thee als ik uit schoolkwam. Niet dat ik dan uitgebreid bijhaar ging zitten, maar zelfs tien minuutjes is goed voor een adem-pauze en om even wat te vertellen.

‘Toen ik in de tweede klas bleef zitten, zei niemand: hij kan het niet.Zowel een paar leraren als mijn moeder zagen in dat ik speels was ente veel andere interesses had. Mijnmoeder vond het leuk dat ik zo veeldingen deed en uitprobeerde. Zeheeft me altijd gestimuleerd om overhet prikkeldraad te gaan en veel uit teproberen en ervaren. Alleen als ik ophet punt stond mezelf in de fik te zetten, greep ze in.’

Moeten moeders weer metthee thuis gaan zitten?‘Zeker niet. Maar ik denk wel dat ouders meer samen met hun kinde-ren kunnen doen. ’s Avonds, in hetweekend, op vakantie. Dus niet nogeven de laatste whatsappjes kijken,

Foto Joost van den Broek

18 DE VOLKSKRANTDONDERDAG 24 NOVEMBER 2016

MAX PAM

Orthopraxis

Van mormonen tot boeddhisten en van christenen totbaptisten verklaart Max Pam de beleving, de folklore ende uitvoering van religieuze rituelen.

Togabesluit

E nkele maanden geledengaf het College voor deRechten van de Mens een

moslima gelijk in een zaak die zijhad aangespannen tegen derechtbank in Rotterdam. De moslima had gesolliciteerd naarde baan van griffier, maar was afgewezen omdat zij tijdens eenzitting haar hoofddoek wil blij-ven dragen, dit op grond vanhaar geloofsovertuiging.

De houding van de moslimagaat in tegen het zogenaamde togabesluit, een afspraak binnende rechtspraak om ook in kle-ding volstrekte neutraliteit enonafhankelijkheid te betrachten.Op zichzelf is het curieus dat eenrechtbank wordt veroordeeldwegens discriminatie. Eenkoekje van eigen deeg zou je kunnen denken, zij het dat hetCollege voor de Rechten van deMens een tamelijk krachtelozeinstantie is, die al eerder omstre-den uitspraken heeft gedaan. Zostelde het College een christe-lijke biljartvereniging in het ge-lijk, die vond dat andere clubszich maar moeten schikken naarde wens om niet op zondag maarop zaterdag te spelen.

De gerechtsbesturen en deRaad voor de Rechtspraak hebben, als ik het goed begrijp,de uitspraak van het College voorde Rechten van de Mens naastzich neergelegd. Het togabesluitblijft van kracht.

Zelf vroeg ik mij af wat ik zoudoen als ik in de rechtszaal zouworden geconfronteerd met eenoverheidsdienaar die in de kleding duidelijk van zijn of haarreligieuze opvatting zou getui-gen. Ik zou dat zeer onaange-naam vinden. Een griffier is nogtot daaraan toe, want die vervultin zekere zin alleen een admini-stratieve functie, maar door eenrechter met een hoofddoek zouik beslist niet berecht willen worden. Overigens ook niet dooreen rechter met een keppeltje ophet hoofd of met een kruis op deborst. Zo’n rechter zou mij bele-digen in mijn seculiere opvattin-gen en ik zou hem of haar

onmiddellijk wraken. Het toga-besluit ontzegt geen magistraathet recht om er religieuze opvat-tingen op na te houden, maar dezichtbare uitingen daarvan dienen tijdens een zitting onzichtbaar onder de kleding ge-dragen te worden. Dus een kruisop de revers mag niet, maar eengeborduurd kruis op de onder-broek mag wel.

Symboliek die juist is gelegenin het feit dat elke symboliek ontbreekt.

Maar er is nog een groep van wetshandhavers, waarvoor kledingvoorschriften gelden: depolitie. Volgens de gedragscodevan de Nederlandse politie mogen agenten onder diensttijdgeen zichtbare uitingen dragenvan een religieuze of politiekeovertuiging, noch van een geaardheid of van een lifestyledie afbreuk doet aan ‘de gezags-uitstraling’. Ook tatoeages, piercings en ‘uitzonderlijke haardracht en/of haarkleur’ zijnuit den boze. Een agent metblauw haar of met een ring doorzijn neus zult u daarom niet vaakin Nederland aantreffen.

Toch worden deze voorschrif-ten minder vanzelfsprekend. Zoheeft de Schotse politie, in navolging van de Canadese, juistvrouwelijke agenten met eenhoofddoek aangenomen. Dehoofddoek behoort nu tot de standaarduitrusting van deSchotse politie. Wie de foto’s vanhet moslima-uniform bekijkt,moet vaststellen dat de ontwer-pers hard hebben toegeslagen.De hoofddoek is meer een hijabgeworden, zo constateerde The Telegraph.

Meer moslima’s als agent zullen ‘de diversiteit van de sa-menleving beter weerspiegelen’,zo hoopt men. Een mooi streven,maar dit diversiteitsbeginselgaat lijnrecht in tegen het ideedat wij voor de wet juist allemaalgelijk zijn. Ik zal er moeite mee hebben als ik straks word aange-houden door een gesluierdeagente, omdat mijn achterlichtniet brandt.

Advertentie

maar samen praten, door vragen uitdagen, en een spelletje doen. Gewone spelletjes, niet op de compu-ter. Mens-erger-je-niet, scrabble, ikmeen het. Je leert ruimtelijk denken,het is goed voor de motoriek, verbaleontwikkeling, het probleem oplossenen mentaliseren (dingen verbeelden,red.) Ik heb veel geleerd van schaken,halma en stratego maar ook vanwoordspelletjes. Investeer als ouderin tijd, straal uit dat je er bent, ik durfte zeggen dat heel wat ouders daarnog wat in kunnen groeien.’

U schetst wel een wateenzijdig beeld in uw boek vanhet type ouders dat opzondagochtend met hunkinderen aan de ontbijttafel de

arrangementen van Bachbespreekt. Niet iedereen komtuit een hoogopgeleid,welvarend nest, zoals uzelf.‘Ik heb geluk gehad, zeker, maarvooral ook omdat niemand in detweede klas zei: ga maar naar demavo. Nu worden kinderen speels afgescheept met de mededeling: le-ren is niets voor jou , ga maar naar hetvmbo. Ik mocht op het gymnasiumblijven, een schoolsysteem metmooie extra’s. Waarom leren kinde-ren op het vmbo niet over Griekse goden?

‘Mbo’ers hebben veel moeite omdoor te stromen naar het hbo, omdathet onderwijs dat hun wordt gebo-den te schraal en te smal is. Die kinde-ren zijn niet slim, wordt gezegd.

Onzin, ze hebben op dat moment ge-woon minder kennis en ervaringen:vaak door een andere sociale achter-grond. Als je in een galerijflat opgroeit met ouders met weinig opleiding, is een schoolcarrière nietvanzelfsprekend. Kinderen van hoog-opgeleide ouders komen er wel, hetgaat mij om de rest van de kinderen.Hoe ver je komt op school ligt niet zomaar vast in de genen, het is de omgeving die bepalend is. Ik ben daarjuist heel optimistisch in. Volwasse-nen die in je geloven en je stimulerenen inspireren. En als ouders hiertoeniet de middelen hebben, is dat eentaak van de school.’

Het tienerbrein, Jelle Jolles, Amster-dam University Press, 24,95 euro

n VERVOLG VAN PAG V17

Een neutrale agent

Een neutrale rechter

Een nettehaardracht

Voor een onafhankelijke wetshandhavingheb je nodig