Waardeer context

en semantiek!

Christine Liebrecht

Universiteit van Amsterdam

Lettica Hustinx, Margot van Mulken en Peter Jan Schellens

Radboud Universiteit Nijmegen

Workshop betrouwbaarheid – Radboud Universiteit Nijmegen – 28 maart 2014

Inleiding

Hoe komen taalintensiveerders voor in evaluatieve teksten?

Eerdere onderzoeken naar dit onderwerp

• Renkema (1997)

• Pander Maat (2004)

• Van Mulken en Schellens (2006)

• Van Mulken en Schellens (2012)

Liebrecht, C. (te verschijnen). Intens krachtig. Stilistische intensiveerders in evaluatieve teksten. Proefschrift Radboud Universiteit Nijmegen

Methode

• 2 corpora met evaluatieve teksten

Methode

• 2 corpora met evaluatieve teksten

• 2 codeurs (per corpus): expert en student-assistent

• Training

• Codeerinstructie

• Lees de hele tekst

• Bekijk of de auteur in de zin een (waarde)oordeel uit

• Is de uiting evaluatief? Probeer de evaluatie af te zwakken door een woord(deel) weg te laten of te vervangen zonder dat de strekking van de uiting als zodanig verandert.

• Is dit mogelijk? Dan bevat de uiting een intensiveerder

• Markeer het intensiverende element

Intercodeursbetrouwbaarheid

Betrouwbaarheidsmaat

• Analyse-eenheid was niet constant (de eenheid varieerde

van leesteken tot hele zin)

• ‘Oplossingen’ om toch Cohen’s Kappa te berekenen

• Analyse-eenheid op zinsniveau (Wilson, Wiebe & Hwa,

2006)

• Ook kijken naar overeenstemming niet-intensiverende

elementen (Feinstein & Cicchetti, 1990; Burgers, 2010)

Intercodeursbetrouwbaarheid

Eerdere corpusstudies

• Renkema (1997): 60% bij 3 codeurs, 85% bij 2 van 3

• Pander Maat (2004): 71%

• Van Mulken & Schellens (2006):

• 44% met Renkema-analyse

• 36% met Pander Maat-analyse

• Van Mulken & Schellens (2012):

• 33% met eigen analyseschema TIM

Intercodeursbetrouwbaarheid

Overeenstemming Alleen de expert Alleen de

student-assistent

Totaal

Corpus 1 3257 1579 2010 6846

Corpus 2 626 87 951 1664

Onze overeenstemming

Kwalitatieve analyse

• Wat zijn kenmerkende eigenschappen van

taalintensiveerders?

• Sommige intensiverende elementen lijken gemakkelijker

te identificeren dan andere:

• Dat is heel mooi

• Wat een afgrijselijk idee

• Er waren miljoenen mensen

• Alle concurrenten duiken onder de prijs

Kwalitatieve analyse

Uitgangspunten

• Woordsoorten (o.a. bijwoorden, adjectieven, werkwoorden,

nomina, meerwoordige intensiveerders (stijlfiguren))

• 2 parameters die de complexiteit van de identificeerbaarheid

van taalintensiveerders wellicht kunnen verklaren:

• Contextafhankelijkheid

• Semantische rijkheid

Contextafhankelijkheid

• De mate waarin de context noodzakelijk is voor de

vaststelling van de intensiteit van een potentiële

intensiveerder

• Van sommige elementen mag worden verwacht dat ze een

intensiveerder zijn (omdat ze dat vrijwel altijd zijn)

• Andere elementen hebben soms wel en soms niet een

intensiverende functie

Contextafhankelijkheid

Contextonafhankelijke intensiveerders

• Verbieden in de reguliere media en op internet!!!!! (DO16-2)

• Hier ben ik al erg blij mee. (OVP internet 87)

• Ik weet dat hij een vreselijke man is en een verschrikkelijke

politicus (PO06-1)

• Je kan die bloemen dus net zo goed in de sloot sodemieteren(DO13-2)

Contextafhankelijkheid

Contextafhankelijke(re) intensiveerders

• Hiermee heeft het duo niet alleen hun stempel op de hedendaagse Nederlandse popmuziek gedrukt, maar ook op de kleinkunst (DR14-2)

• Ouderen moeten en kunnen langer doorwerken, dat vindt iedereen. (DO21-1)

• In feite is ‘Themepark’ een groot pleidooi voor tolerantie (PR07-2)

• Maar voor de Lage Landen in zijn geheel is het een ramp. (PO01-2)

Hyperboliek en figuurlijk gebruik!

Contextafhankelijkheid

Contextafhankelijkheid is een continuüm: elementen zijn te

plaatsen op een glijdende schaal die mate van

afhankelijkheid weergeeft

Semantische rijkheid

• De pregnantie van de betekenis van potentiële

intensiveerder

• Sommige intensiveerders hebben enkel een graderende

functie

• Andere intensiveerders voegen meer informatie aan de

uiting toe, bijvoorbeeld concrete of emotionele informatie

Interessant verschijnsel: semantische verbleking

(semantic bleaching) (Brinton & Traugott, 2005; Roberts, 2010)

Semantische rijkheid

Semantisch arme intensiveerders

• Verbieden in de reguliere media en op internet!!!!!(DO16-2)

• Hiermee heeft het duo niet alleen hun stempel op de

hedendaagse Nederlandse popmuziek gedrukt, maar ook

op de kleinkunst (DR14-2)

• Hier ben ik al erg blij mee. (OVP internet 87)

Semantische rijkheid

Semantisch rijker(e) intensiveerders

• Tenenkrommend om zijn clichés (PR21-1)

• Ik word pisnijdig, strontziek en kotsmisselijk van zulke

uitspraken. (DO09-1)

• Een prachtig kantoor aan een dure Amsterdamse gracht(PO07-1)

• Het regent nog bonussen (DO23-1)

Semantische rijkheid

Betekenisdimensies binnen semantische rijkheid

• Concreetheid

• Gedetailleerdheid en specificiteit

• Voorstelbaarheid en beeldendheid

• Verwijst naar zintuiglijk waarneembare zaken

• Bloemrijkheid

• Emotionaliteit

• Brengt iets teweeg bij de ontvanger

• Roept emoties op

Semantische rijkheid

Semantisch rijker(e) intensiveerders

• Tenenkrommend om zijn clichés (PR21-1)

• Ik word pisnijdig, strontziek en kotsmisselijk van zulke

uitspraken. (DO09-1)

• Een prachtig kantoor aan een dure Amsterdamse gracht(PO07-1)

• Het regent nog bonussen (DO23-1)

Semantische rijkheid

Kwadrantenmodel

Kwadrantenmodel

Kwadrantenmodel

Kwadrantenmodel

iden

tifi

ceer

ba

arh

eid

+

+

-

-

parameters

Wisselwerking Contextafhankelijkheid en

Semantische rijkheid

Contextafhankelijkheid

iden

tifi

ceer

ba

arh

eid

+

+

-

-

parameters

Wisselwerking Contextafhankelijkheid en

Semantische rijkheid

zeer.tenenkrommend.

groot

ramp

..

iedereen. .zowel … als

Context en semantiek:

enorm waardevol

Christine Liebrecht

c.liebrecht@uva.nl

Lettica Hustinx, Margot van Mulken en Peter Jan Schellens

Liebrecht, C. (te verschijnen). Intens krachtig. Stilistische intensiveerders in evaluatieve teksten