Systematische scholing van personeel

GGZ Nederland 19 juni 2009

Jos de KeijserKlinisch psycholoog

Projectleider ‘Voorkom suïcide’

Opbouw

• Suïcidepreventie in Friesland

• Training van systematisch risico-onderzoek

• Training van behandelaren van pogers

• Training in het opvangprogramma voor nabestaanden

• Communicatie over suïcide

• Succesfactoren en valkuilen

• Casus

• Vragen / discussie

Geschiedenis

• 2005 Plannen Suïcidepreventie Ingang: nabestaanden van suïcide; impact

groot, daad vaak impulsief • 2005 Oprichting provinciaal platform• 2006 Start VerliesDoorZelfdoding hulp• 2007 Beleidsadvies Trimbos• 2007 Toekenning Subsidie Provincie Friesland• 2008 Start “Voorkom Suïcide”• 2008 1e training hulpverleners

Stand van zaken 2009

• ~ 12 hulpverleners getraind (november 24)• ~ 30 behandelingen gestart• Samenwerking met drie S.E.H.’s• Samenwerking met politie Fryslân • Protocollair behandelprogramma• Intervisie• Folders / werkboeken / protocollen• Gatekeepers: 200 professionals binnen en buiten GGZ getraind

Trainen risico-onderzoek

• Professionals van GGZ en het netwerk• Inhoud-training

– Vaardigheidstraining– Gericht op contact maken– Leren doorvragen (Kerkhof)

• Doelen– Contact maken– Motiveren voor behandeling– Inschatten van ernst suïcidaliteit

Inhoud trainingsprogramma:bepalen van mate van suïcidaliteit

• Lichte mate: vluchtige gedachten, liever leven dan sterven

• Ambivalentie: sterk afwisselend suïcideren en leven, in teken van relatiebreuk

• Ernstige mate: denkt aan bijna niets anders, methoden, plan, controleverlies

• Zeer ernstige mate: wanhopig, kan niet langer wachten, controle kwijt, slapeloos, ontredderd

Inhoud trainingsprogramma:bepalen van interventie: stepped cure

• Licht: gesprek, psychotherapie, 113online

• Ambivalentie: toetsing collega, crisisplan

• Ernstig: intensivering behandeling, ondersteuning psychofarmaca, consult psychiater/psycholoog

• Zeer ernstig: 100% contact en bescherming (familie + crisisdienst of opname)

Motieven voor beleidskeuzes behandeling suïcidepogers

• Literatuuronderzoek (2005):- Meer suïcides buiten GGZ- Groot recidiverisico voor pogers- Geen nazorg voor pogers (wel opvang)- Onderzoek Brown e.a. 2005 succes van

behandeling pogers

Inhoud: cognitieve therapie bij pogersfase I

10-sessie protocol: 1ste fase: contact, actief benaderen, familie

betrekken, casemanagers inschakelen, educatie over het cognitieve model, zelfhulp (how to defeat suicide thoughts), monitoring suïcide ideatie, ontwikkeling van een crisisplan

Cognitieve therapie fase II

• 2de fase: - Vaststellen en bewerken van basisovertuigingen

die leiden tot suïcidaliteit;

Al dan niet met behulp van mindfulness- Maken van een “hope kit”; - Trainen van copingsvaardigheden, maken van

coping cards;- Opdracht ‘reden om te leven / niet leven’

Cognitieve therapie fase III

• 3de fase: relaps preventietaak: Geleide fantasie rond eerdere TS en mogelijk toekomstige suïcidale toestand met daarin toepassing van nieuwe coping.

Als deze taak met succes wordt uitgevoerd, kan zorgvuldige afsluiting plaatsvinden, zo niet dan wordt de taak herhaald.

Nazorg (o.m via www.113online.nl)

Scholingsprogramma behandeling pogers

• Protocol voor tweedaagse scholing van psychologen, psychiaters en ervaren SPV in CGT bij suïcidaliteit

• Intervisie: bespreken behandelingen m.n. omgaan met machteloosheid en suïcides

Verlies Door ZelfdodingStudie Kim e.a (2005) in V.S.

• Familieleden in eerste graad van een man die zich suïcideert, hebben 10 maal grotere kans op suïcide dan andere.

Verklaringen:

voorbeeldgedrag

erfelijke factoren

VDZ: opvang van nabestaanden

• Kort na de suïcide biedt een getrainde verpleegkundige in de huisartsenpraktijk een standaard opvangprogramma aan.

• Onderdelen: psycho-educatie over suïcide en rouw, cognitieve therapie, communicatievaardigheden, zelfhulp.

• Doel: preventie van suïcide en verminderen van schuldgevoelens.

Scholing SPV-en Verlies Door Zelfdoding

• Trainingsprotocol van één dag waarin SPV-en getraind worden in begeleiden

• Elk district twee SPV-en

• Training 1 x per jaar herhalen

Communicatieplan

• Doel: medewerkers van GGZ bewust laten zijn van ernst suïcidaliteit,

motto: “elke uiting serieus nemen”.

• Bekendheid geven aan suïcidepreventie middels website, folder, interviews, spreekbeurten, trainingen, publicaties.

Balans van aanpak 2005-2009

+ enthousiasme bij trekkers

+ goede ondersteuning: materieel: kan niet zonder extra geld

beleid: Geneesheer directeur en Raad van Bestuur die willen / durven

+ infrastructuur: investeer in regionaal netwerk

+ publiciteit zoeken / krijgen

+ belang van permanente training

Balans: valkuilen

- Meer ellende in huis, meer suïcides binnen GGZ, moeilijk voor medewerkers, vraagt training / intervisie

- Wachtlijsten in de zorg / geld / mankracht, geen extra geld voor training

- Ontbreken van een richtlijn suïcidepreventie

- Onduidelijkheid effect van aanpak

- Reorganisaties: plaats van preventie is in vijf jaar tijd zes keer veranderd

- Onvoldoende verankering in de zorgprogramma’s; bij goede verankering is scholing ook beter gewaarborgd

Effect van de aanpak

• ??????? landelijke daling van suïcidecijfers, minder pogers in 2008 bij SEH

• Betere contacten met ketenpartners (SEH, politie, huisarts)

• Gemotiveerde collega’s in huis• Implementatie in zorgprogramma’s en

protocollen• Producten beschikbaar voor derden• Succesvolle behandelingen, (nog) geen

gegevens

Case Pieter 35 jr., suïcidepoger

• Narcistisch, depressief

• Relatieproblemen, faillisement

• Komt binnen via SEH na forse poging (pillen + drank)

• Is via partner benaderd, wilde zelf niet

• Gevoelens (gedachten) van waardeloosheid

• Motivatie: heeft vriendin beloofd te participeren in behandelprogramma

• Is boos op iedereen, ook op hulpverleners i.v.m. eerdere behandeling

Pieter (2)

• Eerst contact maken

• Begrijpen van de hopeloosheid van zijn situatie

• Inleven en verwoorden

• Meenemen naar toeschouwersperspectief

• VIP’s betrekken (in zijn geval, eerst zus later ook ouders)

• Crisisplan: belt zus of vriendin, “rode” crisis belt GGZ (9-5) of huisarts

Pieter (3)

• Psycho-educatie: ons werkboek + “Tweede leven”, verhalen van mensen die goed herstelden van een poging

• Daarna cognitieve gedragstherapie

• Onderdelen: hope-kit, copingkaarten, CGT en relapse preventietaak

Op te vragen (download)

• Werkboek bij de behandeling omgaan met suïcidaliteit

• Trainingsprotocol bij de behandeling van cliënten na een suïcidepoging

• Folders

• Protocol overleg A-ziekenhuizen

• Suïcidaliteit in de huisartsenpraktijk

• www.ggzfriesland.nl/voorkomsuicide

Tot slot: plannen voor EHBSuïcidaliteit trainingsprogramma

- Initiatief van kleine groep (Kerkhof, De Groot, Mokkenstorm, De Keijser) om met GGZ-instellingen tot permanent scholingsprogramma te komen en dit te onderzoeken.

- Binnenkort is de aftrap: u kunt geïnformeerd worden.