Frans Clignet, SAM

Frans Clignet, SAM

De Systematische ActiveringsMethode

Bij depressieve ouderen

Frans Clignet, SAM

Voorstellen

• Drs Frans Clignet, verpleegkundig specialist in opleiding/ onderzoeker.

• Werkzaam bij Altrecht, instelling voor ggz midden en westelijk Utrecht.

• Onderzoek i.s.m. VU, INHOLLAND, Altrecht, MANP - HU

Frans Clignet, SAM

Programma

• Introductie

• Wat is de SAM

• Achtergrond

• De SAM als veelbelovende interventie

• Hoe wordt de SAM uitgevoerd

• Onderzoek SAM

• Slot/ vragen

Frans Clignet, SAM

Introductie

• Ongeveer 2% van de ouderen heeft een depressieve stoornis (Beekman et al.1999).

• Verpleegkundige zorgverlening:– Voorkomen en afwenden van gevaar,– Bieden van ondersteuning,– activeren

Frans Clignet, SAM

Activeren om erger te voorkomen

• Preventieve maatregel om erger te voorkomen,– Tekort aan vocht en voeding,– afname lichaamsbeweging (achteruitgang van

de conditie),– afname sociale contacten (isolement).

• Stoppen met piekeren.

Frans Clignet, SAM

Activeren om te leren

• Lewinsohn: activeren als gedragstherapeutische interventie.

• Uitgangspunt is de ervaring dat het ondernemen van “plezierige” activiteiten invloed heeft op de stemming

Frans Clignet, SAM

Wat is de SAM

• Gedragstherapeutische interventie met als doel: het verminderen van depressieve symptomen.

• Hoe: door patiënten te laten ervaren dat het ondernemen van “plezierige activiteiten” een positieve invloed heeft op de stemming.

Frans Clignet, SAM

Wat is de Sam

•Cursorische opzet van 5/7 bijeenkomsten,–leren patiënten om de eigen stemming te scoren,

–Worden patiënten gestimuleerd om “plezierige” activiteiten te ondernemen,

–Maken zij een plan met plezierige activiteiten,–De ervaringen worden inzichtelijk gemaakt.

Ik kom er later op terug

Frans Clignet, SAM

Theoretische achtergrond van de SAM

Frans Clignet, SAM

De 3 aannames van Lewinsohn (1974)

1. een lage mate van respons afhankelijke positieve bekrachtigers (resafpobek’s ) fungeert als een uitlokkende stimulus.

2. een lage mate van resafpobek verklaart in belangrijke mate andere symptomen van een depressie zoals een afname van gedrag.

3. Hoeveelheid resafpobek afhankelijk van aantal events die bekrachtigend kunnen zijn, gebeurtenissen die als bekrachtigend worden ervaren en de vaardigheden die nodig zijn om de bekrachtiging te halen.

Frans Clignet, SAM

• Kwantitatieve bekrachtigers = hoeveelheid.

• Kwaliteit = intensiteit.

• Passief = een activiteit die je niet zelf uitvoert.

• Actief = activiteit die je zelf uitvoert.

Frans Clignet, SAM

Onderzoek

• PES en UES

• N=90• 30 depressie,• 30 psychiatrische patiënten (geen depressie),• 30 normale controlegroep

Frans Clignet, SAM

Onderzoek

• Depressieve patiënten zijn significant minder betrokken in plezierige activiteiten dan de overige groepen (Lewinsohn en Graf 1973).

• Lage score op de stemmingsgerelateerde plezierige activiteiten Lewinsohn en Amenson, 1978),

• Sig. lagere score op onplezierige dingen (Lewinsohn en Amenson, 1978).

Frans Clignet, SAM

Wisselwerking

Gebrek aan plezierige activiteitenDepressieve symptomen

Frans Clignet, SAM

Hypothesen

Jacobsen (1996):Hypothesen die gebruikt worden zijn:• Activeringshypothese: door activering worden

patiënten in contact gebracht met bekrachtigingsbronnen.

• Coping vaardigheid hypothese: patiënten leren nieuwe vaardigheden in de omgang met de depressieve stoornis. Niet de belangrijke cognitieve structuren worden veranderd maar mensen leren om met de huidige structuren om te gaan.

Frans Clignet, SAM

De SAM: een veelbelovende interventie

• Activity Scheduling (Lewinsohn et al. 1976)• Pleasant Events Schedule Modality (Zeiss et al.

1979)• Behavioral Activation (Dimidjian et al.2006).• Brief Behavioral Activation Treatment for

Depression (BATD)(Hopko et al. 2003) • Plezierige Activiteiten Methode (R Verkaik), • Potentieel Plezierige Activiteiten Methode (AMC

de Meren (de Boer, 2003).• Cursus in de put uit de put (Cuijpers 2000)

Frans Clignet, SAM

Een meta – analyse (Cuijpers et al. 2007)

• 16 studies,

• Populaties: ouderen, volwassenen, jong volwassenen.

• Omstandigheden: thuiswonend, instellingen.

• Individueel / groepsniveau.

Frans Clignet, SAM

Resultaten

• Gepoolde effectsize met controlegroep: 0.87

• Gepoolde effectsize met andere psychologische behandeling 0,13 (ns),

• Gepoolde effectsize met cognitieve therapie 0,02 (ns),

• Kwaliteit van studies niet optimaal

Frans Clignet, SAM

Hoe wordt de SAM uitgevoerd

• Casus:– Hr. van Buren, 68 jaar,– Recidiverende depressieve klachten,– Komt 1 dag per week naar de deeltijd,– Woont samen met zijn vrouw in een

eengezinswoning,– Gaat sinds enige weken minder: komt tot niets

meer. – Is bekend met rugklachten en polineuropathie

in de benen.

Frans Clignet, SAM

• Beleid= activeren.– Patient komt ieder dag op de deeltijd,– Heeft een programma voor het weekend.

Resultaat:– Ervaart de afleiding als prettig,– Blijft zich erg somber voelen.

Frans Clignet, SAM

Hr van Buren en de SAM

• Kreeg cursusmap enkele dagen voor de eerste bijeenkomst.

• Bespreken depressiecirkel.

• Meten van de stemming: uitleg en oefening.

• Bespreken van het huiswerk:

• Uitzoeken van een aantal plezierige activiteiten mbv een lijst

Frans Clignet, SAM

Hr van Buren en de SAM

• Maken van een weekplan,

• Eenmalige of terugkerende activiteiten,

• Inzetten van hulpbronnen,

• Activiteiten Experiment,

• Terugkijken: • wat heeft geholpen?• Valkuilen/ leerervaringen.

Frans Clignet, SAM

Weekprogramma Hr. Van Buren. Weeknummer: 12

Ochtend Middag Avond Stemming

Maandag 07.00 hond uitlaten10.30 vrijwilligerswerk

12.00: hond uitlaten14.00 spelletje doen

18.00 hond uitlaten20.00 TV kijken22.00 hond uitlaten

dinsdag 07.00 hond uitlaten 12.00 hond uitlaten15.00 kaarten in het buurthuis

18.00 hond uitlaten20.00 tv kijken22.00 hond uitlaten

woensdag 07.00 hond uitlaten09.00 Deeltijdbehandeling

Tot 14.00 deeltijdbehandeling15.00 boodschappen doen met echtgenote

18.00 hond uitlaten20.00 tv kijken22.00 hond uitlaten

Donderdag 07.00 hond uitlaten11.00 zwemmen (aqua jogging)

12.30 hond uitlaten13.30 mogelijk boetseren

18.00 hond uitlaten20.00 tv kijken22.00 hond uitlaten

Vrijdag 07.00 hond uitlaten10.30 naar de markt

12.00 hond uitlaten13.30 spelletje doen of boetseren

18.00 hond uitlaten20.00 tv + koffie met wat lekkers erbij22.00 hond uitlaten

Zaterdag 07.00 hond uitlaten10.30 evt naar de markt

12.00 hond uitlaten14.00 fietsen

18.00 hond uitlaten20.00 tv +koffie met wat lekkers erbij.22.00 hond uitlaten

Zondag 09.00 hond uitlaten 12.00 hond uitlaten13.00 wandelen of fietsen of op bezoek

18.00 hond uitlaten20.00 tv22.00 hond uitlaten

Frans Clignet, SAM

Fase 1: Pilot onderzoek

• Interventie onderzoek, zonder controlegroep met een voor en nameting.

• 4 verpleegkundigen,• Iedere verpleegkundige voert de SAM bij 3

patiënten uit,• Ambulante setting.• Outcome verpleegkundigen:

gebruiksvriendelijkheid.• Outcome patiënten: depressieve symptomen

(GDS en MADRS)

Frans Clignet, SAM

VerpleegkundigeN=4

patient

patient

PatientN=12

SAM

SAM

SAM

T1

EvaluatieNaar gebruiksVriendelijkheid.

T0

Schema

Frans Clignet, SAM

Fase 2: multicentre studie

• Interventieonderzoek met voor en nameting,

• Controleconditie (CAU),

• Exp. Groep: getrainde vpk die de SAM toepassen.

• Contr. Groep: vpk die CAU (omschreven) toepassen.

Frans Clignet, SAM

Tot slot

Bijdrage van dit onderzoek aan de praktijk:

• Toegankelijk maken van psychologische behandeling bij depressieve ouderen.

• Verpleegkundigen leren om activeren in een andere context te gebruiken.

Frans Clignet, SAM

Zijn er nog vragen?