Gedragsverandering- interventies via internet

Een systematische review van de literatuur

1 Afdeling Maatschappelijke Gezondheidszorg,

Erasmus MC

2 Capaciteitsgroep GVO, Universiteit Maastricht

3 EMGO instituut, VUMC

(voordracht: Hein Raat)

Anke Oenema1, Jascha de Nooijer2 , Nanne de Vries2,

Johannes Brug3

Achtergrond

Internet wordt gezien als een veelbelovend kanaal voor het verstrekken

van interventies gericht op het bevorderen van gezond gedrag

Voordelen:

- Mogelijk groot bereik

- 24 uur per dag/7 dagen per week beschikbaar

- Mogelijkheid om geïndividualiseerde (op-maat) informatie te

verstrekken

- Interactieve mogelijkheden

- Anonimiteit

- Combinatie mogelijk met counseling door arts/verpleegkundige

Achtergrond

Mogelijke nadelen:

- bereik niet zo hoog als verwacht

- blootstelling aan interventie mogelijk niet optimaal

- verwerken van informatie via internet mogelijk niet optimaal

- vluchtig medium

Beperkt inzicht in effectiviteit van gedragsveranderinginterventies via

internet

Doel van deze studie

Inzicht krijgen in de effectiviteit van gedragsveranderinginterventies via

internet

Interventies gericht op de primaire preventie van belangrijke chronische

ziekten

Hart- en vaatziekten, kanker, diabetes type 2, obesitas

Relevante gedragingen: voeding (vet, groente, fruit, energie), alcohol

consumptie, lichamelijke activiteit, roken, bescherming tegen zon, veilig

vrijen, afvallen/gewichtsbehoud

Methoden

Systematische review van de literatuur

Protocol gebaseerd op de Cochrane richtlijnen voor een systematische

review van de literatuur

Search in PubMed, PsychInfo, Web-of-Science en Central, van 1995 –

July 2007. Handmatig zoeken in referentielijsten van de geïncludeerde

artikelen

6000 titels geselecteerd en gescreend

33 papers waren geschikt om in de review op te nemen

Methoden

Criteria waaraan de studies moesten voldoen:

• RCT design, of quasi experimenteel design met controle groep

• Controle groep geen interventie, of een interventie via een ander

communicatie kanaal

• Determinanten van gedrag, gedrag, of biomedische indicator als

uitkomstmaat

• Volwassenen of adolescenten als doelgroep

• Gezonde populatie als doelgroep

• Interventie vrij/publiek toegankelijk

• Interventie moest via internet worden verspreid, of via een ander

interactief medium (bv. CD-ROM, computer) als maar duidelijk was

dat de interventie via internet verstrekt zou kunnen worden

Onderwerpen waar de studies zich op richtten

Onderwerp # studies #Deelnemers

Lichamelijke activiteit 7 39 - 817

Afvallen/gewichtbehoud 6 47 - 588

Voeding 5 146 - 782

Voeding en lichamelijke

activiteit

Alcohol consumptie

Stoppen met roken

Veilig vrijen

Zon protectie

4

5

3

2

1

218 - 2598

37 - 214

139 - 351

90 - 157

589

Resultaten Lichamelijke Activiteit

11 studies Significante interventie effecten ten opzichte

van het totale aantal studies met dezelfde

uitkomstmaat

#

studies

Determinant Gedrag

zelfrapport.

Objectieve

maat

Totale LA

6 3/5 2/6 0/2

Matig/zwaar

intensieve LA

5 1/4 1/1

LA in vrije tijd 3 2/3

Noot: alle studies die een interventie effect vonden hadden een geen interventie controle groep. Twee studies vonden een effect ten gunste van de identieke print-versie van de interventie

Resultaten afvallen/gewichtsbehoud

6 studies Significante interventie effecten ten opzichte

van het totale aantal studies met dezelfde

uitkomstmaat

#

studies

Gewicht Voeding/LA

gedrag

Gewichtsverlies 4 1/4 0/2

Gewichtsbehoud 2 1/2*

0/2*

0/1

Noot: * Sommige studies hadden meerdere controlegroepen, een basisversie en een uitgebreidere versie. De meest internet interventies waren een toevoeging aan een andere vorm van interventie

Resultaten voeding

9 studies Significante interventie effecten ten opzichte

van het totale aantal studies met dezelfde

uitkomstmaat

#

studies

Determinant Gedrag

Zelfrapport.

Anthropom.

Vet inname

6 4/4 2/4 0/1

Groente en fruit

inname

4 2/2 2/3

Gezonde

eetgewoontes

2 2/2 1/2

Resultaten alcohol en roken

Significante interventie effecten ten opzichte

van het totale aantal studies met dezelfde

uitkomstmaat

#

studies

Determinant Gedrag

Zelfrapport.

Alcohol 5 1/2 3/5

Stoppen met

roken

3 1/3

Noot: Effecten voor alcoholconsumptie alleen voor de korte termijn

Bevindingen andere gedragingen

Veilig vrijen (2 studies):

Effect op determinanten: 2/2.

Effect op gedrag (condoomgebruik): 1/1.

Zon protectie (1 studie):

Effect op determinanten en gedrag

Samenvatting

Gedrag Determinanten

Lichamelijke

activiteit

Minder dan 50% van de

studies vonden effect

Meer dan 50% van de

studies vonden effect

Gewichtsverlies/

gewichtsbehoud

Minder dan 50% van de

studies vonden effect

Voeding Ongeveer 50% van de

studies vonden effect

Alle studies vonden effect

Alcohol Meer dan 50% van de

studies vonden effect

Roken Minder dan 50% van de

studies vonden effect

Conclusie (1)

Gedragsveranderinginterventies via internet kunnen effectief zijn maar de

evidence voor effectiviteit van zulke interventies is nog niet heel sterk

Er zijn nog te weinig studies om sterke conclusies te kunnen trekken

Beperkingen van de beschikbare evidence:

Aantal gepubliceerde studies over effectiviteit van internet interventies

nog beperkt en zeer divers (gedrag onder studie en methodologie)

Studies zijn uitgevoerd in optimale groepen: vooral hoog opgeleide,

blanke vrouwen

Follow-up is meestal korte termijn

Het aantal beschikbare studies groeit snel

Conclusie (2): Toepassing in bredere context (Jeugdgezondheidszorg)

MONITORING

PREVENTION

Conclusie (3): Toekomst

De interventies die worden ontwikkeld moeten vooral zijn gericht op het

verbeteren van de effecten van de interventies, bijvoorbeeld door

sterkere gedragsveranderingstrategieën toe te passen, of het

gebruik van de interventies te bevorderen

Er zijn meer goede evaluatiestudies nodig om de effectiviteit van

gedragsveranderinginterventies via internet te kunnen bepalen

Vragen?

a.oenema@erasmusmc.nl

Met dank aan: