Strukturele Oplossingen voor de Crisis

Bernard Lietaer

blietaer@earthlink.net

Masereelfonds, February 14, 2009

Plan

• De Crisis van Vandaag

• Konventionele Oplossingen

• Stukturele Oplossing

• Volgende stappen

Ons globaal financieel systeem is in…

Kosten van bank bailouts (% BNP)

• Zweden 1991 3.6%• VS 1988 3.7%• Spanje 1977-85 16.8%• Japan 1997 24% • Venezuela 1994-5 18%• Mexico 1994 19.3%• Chili 1981-83 41.2%• Thailand 1997-98 45%• Malaysie 1997-98 45%• Argentinië 1980-82 55.3%• Zuid- Korea 1997-98 60%

• VS tot eind 2008 ~50% (7.7 trillion estimate by Bloomberg)

Waarborgen door Europese Regeringen

• Activa van de 3 grootste banken in % van Nationaal Produkt:– Duitsland 130%– Italie 142% – Portugal 147% – Spanje 218% – Frankrijk 257% – Ierland 253% – Engeland 317% – Nederland 409% (2 grootste banken)

– Belgie-Luxemburg 528% – Zwitzerland 773% (2 grootste banken)– Ijsland 1,079% (eerste land om banqueroute te gaan…)

Systemische oorzaak?• Dit is de grootste, maar niet de eerste crisis

– De Wereldbank identificeerde 96 bankcrisissen en 176 monetaire crisissen in 25 jaar tijdperk

– 48 sterk gedocumenteerde grote crashes tussen 1637 en 1929.– Gebeurden onder verschillende regulatiesystemen, in verschillende

landen, met verschillende ontwikkelingsniveau’s, in verschillende tijdstippen…

• Er is nu wetenschappelijk bewijs voorhanden uit de complexiteitstheorie waarom ons financiële systeem ‘structureel’ onstabiel is. – Het is niet ( alleen) een cyclisch, of een management probleem…– Het structureel probleem is de monopolie van een enkel soort geld

Plan

• De Crisis van Vandaag

• Konventionele Oplossingen

• Stukturele Oplossing

• Volgende stappen

Symptom Alleviation Strategies

• Lage interestvoeten (helemaal tot nul…)• Redden van het banksysteem

– Nationalisering van de probleem-activa– Nationalisering van de banken

• Stimuleren van de economie door overheidsbestedingen (Keynes)

Japan heeft dit alles geprobeerd de laatste 18 jaar, en dit zonder succes, terwijl er een ‘boom’ was in de rest van de wereld (VS, China)

Daarenboven, op dit moment hebben we een globaal simultaan recessie...

Conventionele Oplossing lopen op

“Empty”

Men zal geen oplossingen vinden “within the box”

“Denk nooit, nooit, “outside the box.”

Thinking out of the Box?

Plan

• De Crisis van Vandaag

• Konventionele Oplossingen

• Stukturele Oplossing

• Volgende stappen

Strukturele Oplossing • WIR systeem in Zwitserland

– Business to Business system (B2B wederzijdig krediet) gestart in 1934

– 1 WIR = 1 Zwitserse Frank, zonder interest– 75,000 bedrijven zijn momenteel lid in Zwitserland– WIR-Bank = duale muntbank (www.wir-bank.ch)– Bewezen dat dit het geheim is van de stabiliteit van de

Zwitserse economie (Stodder study) door het spontaan anticyclisch effect.

– Politiek voorstel om de WIR als betalingsmiddel voor belastingen te aanvaarden.

Strukturele Oplossing

• Overheden (lokaal en/of centraal) zouden een deel van belastingen in zorgvuldig geselecteerde complementaire munten dienen te aanvaarden.– Precedent van partieel betalingssysteem: Rusland

accepteerde koper voor de betaling van belastingen.

• Banco do Brazil lanceert nu 150 duale muntbanken om sociale problemen op te lossen, 10 per maand.

Aantal Komplementaire Geldsystemen met Social Doeleinden

USA + Canada

UK

Benelux

Germany +

Austria

Other Europe

0

1000

2000

3000

4000

5000

6000

84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 2000 2001 2002 2003 2004 2005

Argentina

Elsewhere

Japan

Other Europe

Italy

Germany +Austria

France

Benelux

UK

Australia

New Zealand

USA + Canada

Een Voorbeeld: Regios in Duitsland

Edgar Cahn ontdekt dat tijd geld is…

Fureai Kippuin Japan

460 operationele systemen in Japan….

http://www.ithacahours.org/

Plan

• Crisis of 2008

• Symptom Alleviation Strategies

• Systemic Solution

• Volgende stappen

Volgende Stappen• Netwerk Vlaanderen komplementair betalking systeem projekt: geïntegreerd

betalingssysteem, piloot-project voor Europa, met smart card en/of GSM.• Volgende zaken zijn daarbij gepland:

– Een “ Vlaamse Kultuurkaart”– Een WIR type B2B betaling systeem voor firma’s– Een bank– Verschillende sociale-doelstellings munten, waaronder LETS– Een Europese carbon munt– Een piloot stad

• Geïntegreerd betalingsysteem dat funcioneert via een open-source software platform.

• Ontwikkeld zodat het zal verbinden in 2010/2011 op Euro-zone niveau met andere komplementair geld projecten.

– B2B projekten in vorming in Frankrijk, Duitsland en Nederland– “Carbon card” Interreg projekt begint in 7 Europese steden (o.a. Brussel)

Opvolging

• www.lietaer.com– Alle technische documenten die deze benadering

ondersteunen

• White paper over “Options for Managing Systemic Banking Crises”– Bestaat ook in het Duits, Spaans en Frans…– Iemand wil Nederlandse vertaling doen?

• Email contact: blietaer@earthlink.net

Lasten op VS belastingsbetalers…eind 2008

• Total commitment for financial bailout during 2008: $4.616 trillion dollars.

Louisiana Purchase: Cost: $15 million, Inflation Adjusted Cost: $21billionMarshall Plan: Cost: $12.7 billion, Inflation Adjusted Cost: $115.3billion NASA: Cost: $416.7 billion, Inflation Adjusted Cost: $851.2 billionRace to the Moon: Cost: $36.4 billion, Inflation Adjusted Cost: $237billionS&L Crisis: Cost: $153 billion, Inflation Adjusted Cost: $256 billionKorean War: Cost: $54 billion, Inflation Adjusted Cost: $454 billionThe New Deal: Cost: $32 billion (Est), Inflation Adjusted Cost: $500billion Vietnam War: Cost: $111 billion, Inflation Adjusted Cost: $698 billion

TOTAL: $3.35 trillion

• Costs of World War II borne by the US : $288 billion, inflation adjusted $3.6 trillion.

• Bloomberg Estimate for banking bailout $7.7 trillion, or 50% GDP

Gevolgen?

• “Let's recognize that this is a once-in-a-half-century, probably once-in-a-century type of event.” Alan Greenspan => terug naar de 1930s?

• “This recession will be long, ugly, painful and deep.” Nouriel Roubini, Prof NY University

• “When the economy enters a downturn, you often hear the experts debating whether it is likely to be V-shaped (short and sharp) or U-shaped (longer but milder).

Today, the economy may be entering a downturn that is best described as L-shaped.” Joseph Stiglitz, Nobel in Economics, ex-Economist in Chief World Bank

Options for Managing Banking Crises

Approach Bankers Taxpayers/

Central Governments

Local

Governments2d Wave Systemic

Cause

ConventionalNationalizing

Problem Assets

Preferred

Most Expensive

(no leverage) Unaddressed delayed Unaddressed

Nationalizing

BanksEquity Dilution

10x leverage Unaddressed delayed Unaddressed

Unconventional

Nationalizing

Money CreationEnd of current business model LT solution (but

inflation?)Unaddressed Governments spend

money into existenceUnaddressed

Complementary Currencies End of

monopoly of money creation

‘

LT solution LT & ST solution

LT & ST solution

Systemic Solution

“2de Golf” vicieuze cirkel

SimultaneousRecession

Worsening of Bank Balance Sheets

New CreditRestrictions

Second WaveRecession

Banking Crisis

Credit reducedTo “real economy”

Plan

• Crisis of 2008

• Symptom Alleviation Strategies

• Systemic Cause

• Systemic Solution

• My Proposal

• Conclusions

Complexity Theory

• Robert Ulanowicz: 25 years of quantitative modeling of real-life ecosystems using complexity, information and network theory

• Key finding: Sustainability is measurable with a single metric as an optimal balance between “efficiency” and “resilience” – These are in turn properties from 2 structural variables: diversity

& interconnectivity.• NB: Emergent properties from a network structure are

independent from what is being processed: biomass in an ecosystem, information in a biological system, electrons in electrical circuit, money in an economy…

Sustainability in Natural Ecosystems

Resilience ( Efficiency (A)(Diversity + Interconnections) (Streamlined)

Sustainability Optimum

0%

100%

Resilience ( Efficiency (A)(Diversity + Interconnections) (Streamlined)

Sustainability Optimum

0%

100%

Window of Viability

Resilience ( Efficiency (A)(Diversity + Interconnections) (Streamlined)

Sustainability Optimum

0%

100%

Current Operation of Financial System

Window of Viability

Resilience ( Efficiency (A)(Diversity + Interconnections) (Streamlined)

Sustainability Optimum

0%

100%

Current Operation of Financial System

Window of Viability

Resilience ( Efficiency (A)(Diversity + Interconnections) (Streamlined)

Sustainability Optimum

0%

100%

Collapse of Financial System

Window of Viability

Resilience (Efficiency (A)(Diversity + Redundant Interconnections) (Streamlined)

Sustainability Optimum

0%

100%

Effect of Complementary

Currencies

Current Operation of Financial System

Window of Viability

Volgende stappen

• Vier B2B WIR equivalente projecten in opbouw in de Euro-zone:– Bretagne, Frankrijk: Banque de Credit Mutuel + 200 bedrijven– Duitsland: verschillende klusters mogelijks met M.A.N en 1300

leveranciers, volgende stap eind februari– Nederland: bouwsector (ziekenhuizen en energie-efficiënte

woningen) – Vlaanderen: pilootproject gestart

• Multi-steden (Dublin, Bristol, Amsterdam, Bremen, Brussels, etc) “Carbon Card Currency” als interregionaal EU-project