Geheugen

Vorige week: Hoofdstuk 6: Opslaan (acquisition / encoding)

Vorige week: Hoofdstuk 7: Onthouden (retention / consolidation / storage)

Vandaag: Hoofdstuk 8: Terugzoeken(retrieval)

Spacing effect

Resultaten

Spacing effect

Resultaten

Overzicht dit college

• Retrieval-cue hypothesis• Herkenning versus herinnering• Generate-recognize theory• Context-afhankelijke herinnering• Impliciet geheugen• Evolutie van geheugen

Retrieval-cue hypothesis

We vergeten omdat we niet de juiste aanwijzingen hebben om een herinnering naar boven te halen

Tulving & Psotka (1971)

Proefpersonen kregen 1 tot 6 lijsten met 24 woorden

Retrieval-cue hypothesis

Tulving & Psotka (1971)

Twee condities:1) Free recall: Herinner zo veel mogelijk

woorden van de lijst2) Cued recall: Zes categorie-namen en

herinner zo veel mogelijk woorden

Retrieval-cue hypothesis

Tulving & Psotka (1971)

Resultaten

Herkenning versus herinnering

Algemene bevinding:

Geef een lijst van 30 woorden

Proefpersonen herkennen bijna alle woorden

Proefpersonen herinneren zich minder dan 10 woorden

Herkenning versus herinnering

Bij herkenning heb je twee “retrieval cues”: de lijst en het woord

Bij herinnering: maar 1 “retrieval cue”: de lijst

Als er meerdere lijsten moeten worden geleerd, waarbij sommige woorden verschillende keren terugkomen, dan gaat de herkenning achteruit

Generate-recognize theory

Hoe kunnen proefpersonen zich items in een free-recall taak herinneren?

Theorie: proefpersonen genereren een nieuwe lijst met items, en herkennen dan de juiste items

Consequentie: het herkennen van items gaat altijd beter/sneller dan het herinneren

Generate-recognize theory

Pegwords (kapstok / aanknopingspunt) can be used when numbered or ordered information needs to be remembered. Pegwords are rhyming words for numbers and include the following: One is buns two is shoe three is tree four is door five is hive six is sticks seven is heaven eight is gate nine is vine ten is hen

Pegwords are substituted for the number to be remembered and associated with the other information. For instance, to remember that insects have six legs whereas spiders have eight legs, create a picture of insects on sticks and another picture of a spider on a gate. To remember Newton's first law of motion (objects at a rest tend to remain at rest unless acted on by another force), create a picture of a bun (pegword for one) resting. To remember that a garden rake is an example of a third-class lever, create a picture of a rake leaning against a tree (pegword for three, or third).

Generate-recognize theory

Method of loci / memory palace

Andi Bell: volgorde van 520 kaarten in 20 minuten

"When I memorise a deck of cards, I turn each card into a picture and this is a colourful animal or object that I've learned to associate with that particular card.” When it comes to recalling the cards Andi simply retraces his London route in his mind, visiting various landmarks and remembering what he has placed there.

Generate-recognize theory

Halen de experimenten van Tulving deze theorie onderuit?

Proefpersonen leren woordparen, die zwak geassocieerd zijn, bijv.

trein - zwart

Twee condities:1) Herinnering2) Herkenning

Generate-recognize theory

1) HerinneringProefpersonen zagen “trein”, and moesten zich “zwart”

herinneren(NB: geen “echte” free recall)

2) HerkenningProefpersonen zagen een hoog geassocieerd woord,

zoals wit; proefpersonen genereren vier woorden; vaak noemen ze dan zwart als een van de woorden

Generate-recognize theory

Resultaten

1) Percentage correct in herinnering-conditie: 60%

2) Percentage correct in herkenning-conditie: 40%

Hoe kan dit?

Generate-recognize theory

Associatie trein - zwart:Trein = cue-woordZwart = target-woord

“Trein” is in deze situatie een betere cue voor het geheugen dan “zwart”

Als in een herinnering-test betere cues voor geheugen worden gebruikt, dan hogere score dan in herkenning-test

Overzicht dit college

• Retrieval-cue hypothesis• Herkenning versus herinnering• Generate-recognize theory• Context-afhankelijke herinnering• Impliciet geheugen• Evolutie van geheugen

Context-afhankelijke herinnering

Klassieke studie: Godden & Baddeley (1975)

Duikers leren een lijst met 40 woorden op het land of onder water

LeeromgevingLand Water

Test- Land 13.5 8.5omgeving Water 8 11

Context-afhankelijke herinnering

Baker et al (2004)

LeeromgevingKauwgom Geen

Test- Kauwgom 12 6

omgeving Geen 7 8.5

Context-afhankelijke herinnering

Smith & Vela (2001): meta-analyse

Reinstatement hypothesis (reinstatement of context cues): bevestigd

Overshadowing hypothesis (bij goede concentratie op dat wat geleerd moet worden, worden invloeden van de omgeving onderdrukt): mixed(tijd doorgebracht in een bepaalde context maakte geen verschil)

Context-afhankelijke herinnering

Smith & Vela (2001): meta-analyse

Outshining hypothesis (bij goede concentratie tijdens de test, worden invloeden van de omgeving onderdrukt): mixed(type test maakte geen verschil)

Mental reinstatement hypothesis (mental reinstatement of context cues, zoals method of loci): bevestigd

Toestand-afhankelijke herinnering

Klassieke studie: Goodwin et al (1969)

8 woordparen / test 1 dag later

Toestand tijdens lerenNuchter Alcohol

Test- Nuchter 6.7 3.5toestand Alcohol 5.7 5.6

Stemmings-afhankelijke herinnering

Klassieke studie: Eich & Metcalfe (1989)

Woord-associaties (genereren) / vrolijke of droevige muziek / percentage correct

Muziek tijdens lerenVrolijk Bedroefd

Test- Vrolijk 32% 17%toestand Bedroefd 15% 26%

Stemmings-congruente herinnering

Klassieke studie: Teasdale & Russel (1983)

Lijsten met neutrale, positieve of negatieve woorden leren

Woorden tijdens lerenPositief Negatief

NeutraalTest- Vrolijk 0.95 0.51 0.48

toestand Depressief 0.50 0.99 0.63

Context-afhankelijk leren

Verklaring 1: Encoding-specificity principleGeheugen werkt het best als cues tijdens de

test lijken op die tijdens de leerfase

Verklaring 2: Transfer-appropriate processingGeheugen werkt het best als de processen

(dus niet de cues) tijdens de test lijken op die tijdens de leerfase

Context-afhankelijk leren

Reconstructief geheugen: Mensen onthouden geen losse feitjes, maar reconstrueren een coherent verhaal (sluit aan op transfer-appropriate processing)

Klassieke studie: Bransford & Johnson (1972)

Proefpersonen lezen “vaag verhaaltje” (voorbeeld pagina 286)

Proefpersonen die vooraf hebben gehoord waar het verhaal over gaat, onthouden beter

Context-afhankelijk leren

Inferential intrusion: Mensen maken sneller geheugenfouten als de fout past binnen een logische context

Klassieke studie: Sulin & Dooling (1974)

Proefpersonen lezen verhaaltje over persoon Carol Harris (voorbeeld pagina 287)

Vervang Carol Harris door Helen Keller: mensen denken eerder dat ze “Ze was doof en blind” hebben gelezen

Overzicht dit college

• Retrieval-cue hypothesis• Herkenning versus herinnering• Generate-recognize theory• Context-afhankelijke herinnering• Impliciet geheugen• Evolutie van geheugen

Impliciet geheugen

Herinneringen waarvan mensen zich niet direct bewust zijn (“het ligt op het puntje van m’n tong”)

Klassieke studie Hart (1967)

Proefpersonen krijgen vragen; als ze het antwoord niet weten, kunnen ze wel accurraat inschatten of ze het antwoorden kunnen herkennen

Impliciet geheugen

Klassieke studie Reder (1987)

Proefpersonen krijgen vragen; zij beginnen vanaf 2.5 seconde antwoord te geven; vanaf 1.7 seconde weten ze of ze het antwoord weten

Impliciet geheugen

Jacoby et al (1993)

Proefpersonen bestuderen lijst met woorden:

Conditie 1: Met de volle aandacht (full attention)

Conditie 2: Met een afleidende taak (divided attention)

Impliciet geheugen

Jacoby et al (1993)

Test: maak de stam af, bijvoorbeeld:Mot - motelInstructie 1: gebruik NIET een woord van de

lijstInstructie 2: gebruik het woord dat in je

gedachten opkomt

Impliciet geheugen

Jacoby et al (1993)

ResultatenAandachtVolledig Gedeeld

Instructie Exclusief 25% 32%Inclusief 43% 35%

Geen lijst 25% 25%

Impliciet geheugen

Jacoby (1983)

Proefpersonen bestuderen informatie over een woord, bijvoorbeeld “vrouw”:

Conditie 1: Geen context, alleen “vrouw”Conditie 2: Context, tegenstelling: “man-vrouw”Conditie 3: Genereren, zie “man”, genereer

“vrouw”

Impliciet geheugen

Jacoby (1983)

Test:

Instructie 1: Lijst met woorden, herken welke wel en niet bestudeerd zijn (expliciet)

Instructie 2: Woorden werden kort gepresenteerd (40 msec), zeg welk woord het was (impliciet)

Impliciet geheugen

Jacoby et al (1993)

ResultatenTestExpliciet Impliciet

Conditie Geen context 56% 82%Context 65% 73%Genereer 70% 66%

Verklaring: bij expliciet geheugen is het semantische proces (inhoud) belangrijk; bij impliciet geheugen het sensorische proces

Overzicht dit college

• Retrieval-cue hypothesis• Herkenning versus herinnering• Generate-recognize theory• Context-afhankelijke herinnering• Impliciet geheugen• Evolutie van geheugen

Evolutie van geheugen

Evolutietheorie: sommige eigenschappen zijn nuttig ten aanzien van overleving en/of voortplanting - dit zijn adaptaties

De werking van het geheugen reflecteert de statistische structuur van de omgeving: gedragsdata, omgevingsdata, LTP-data

Evolutie van geheugen

Kunnen wij informatie die specifiek samenhangt met overleving beter onthouden dan neutrale informatie?

Nairne et al (2007)

Adaptive memory: Survival processing enhances retention

Evolutie van geheugen

Conditie 1: OverlevingIn deze taak vragen we je in te beelden dat je bent

gestrand op een savanne, ergens in een land ver weg, zonder de basismaterialen voor overleving. De komende maanden zul je zelf voedsel en drinken moeten vinden, en jezelf beschermen tegen wilde dieren. We laten je een lijst met woorden zien, en vragen je aan te geven hoe relevant deze woorden zijn in deze overlevingssituatie.

Evolutie van geheugen

Conditie 2: VerhuizenIn deze taak vragen we je in te beelden dat je gaat

verhuizen naar een land ver weg. De komende maanden zul je een huis moeten vinden en je eigendommen verhuizen. We laten je een lijst met woorden zien, en vragen je aan te geven hoe relevant deze woorden zijn in deze situatie.

Evolutie van geheugen

Conditie 3: PlezierigheidIn deze taak laten we je een lijst met woorden zien, en

we vragen je aan te geven hoe plezierig deze woorden zijn.

Evolutie van geheugen

Per conditie 50 proefpersonen

Elke lijst bestond uit dezelfde 30 woorden.

Elk woord verscheen 5 seconde op het scherm.

Proefpersonen gaven aan op een schaal van 1 tot 5 hoe relevant / plezierig ze het woord vonden

Na de 30 woorden: 2 minuten afleidingstaak

Geheugentaak: schrijf zo veel mogelijk woorden op (free recall)

Evolutie van geheugen

Percentage correct:

Conditie 1: overleving-processing: 60%

Conditie 2: verhuizing-processing: 52%

Conditie 3: plezierigheid-processing: 52%

Evolutie van geheugen

Zelfde patroon als proefpersonen beide condities doorlopen:

Percentage correct:

Conditie 1: overleving-processing: 63%

Conditie 2: verhuizing-processing: 46%

Evolutie van geheugen

Zelfde patroon als proefpersonen de woorden (128) herkennen (i.p.v. free recall):

Percentage correct:

Conditie 1: overleving-processing: 94%

Conditie 2: verhuizing-processing: 92%

Evolutie van geheugen

Zelfde patroon bij “zelf-referentie”(in hoeverre beschrijft het woord jezelf?) (free recall)

Percentage correct:

Conditie 1: overleving-processing: 63%

Conditie 2: zelf-referentie-processing: 46%

Woensdag

College door Ingmar

Hoofdstuk 9 Anderson

Let op opdracht!

Dinsdagavond: resultaten testje mailen!!!

Woensdag voor college: opdracht inleveren