Sociale vitaliteit in de dorpen

Wie trekken de dorpen de toekomst in?

Lotte Vermeij en Anja SteenbekkersSociaal en Cultureel Planbureau

Actieve bewoners belangrijk voor leefbaarheid

Vinden veel bewoners

Gemeenschapszin hoort bij rurale idylle Moderne burger wil zelf bepalen

Actieve bewoners belangrijk voor leefbaarheid

Vindt de overheid

Plattelandsontwikkeling (AVP, 2004) In actie met burgers! (BZK & VNG) Wmo

Opdracht tot verandering Autonome dorpen

‘topdorpen’ ‘leukste’ dorpen museumdorpen

zorgdorpen duurzame dorpen

toeristische dorpen

forensendorpen

Kritische geluiden

Overheid nog niet toegerust voor burgerinitiatief(oa Nationale Ombudsman, WRR)

Burger misschien wel tot minder enthousiast dan gedacht(oa WRR, SCP)

Vragen

1.Van wie komt de traditionele en vernieuwende sociale vitaliteit?

2.Is er wel voldoende sociale vitaliteit in de dorpen die dit het meeste nodig hebben?

Bronnen van sociale vitaliteit (NOP’09)

Traditionele

vitaliteit

Vernieuwende

vitaliteit

Religie Culturele traditiesVerenigingsleven

Opleiding Vrijwilligerswerk

Woonduur Vertrouwen politiekOpenheid tov nieuwkomers

Sociale cohesie Openheid tov migranten

Religie

Religie Culturele traditiesVerenigingsleven

Opleiding Vrijwilligerswerk

Woonduur Vertrouwen politiekOpenheid tov nieuwkomers

Sociale cohesie Openheid tov migranten

Opleiding

Religie Culturele traditiesVerenigingsleven

Opleiding Vrijwilligerswerk

Woonduur Vertrouwen politiekOpenheid tov nieuwkomers

Sociale cohesie Openheid tov migranten

Woonduur

Religie Culturele traditiesVerenigingsleven

Opleiding Vrijwilligerswerk

Woonduur Vertrouwen politiekOpenheid tov nieuwkomers

Sociale cohesie Openheid tov migranten

Sociale cohesie

Religie Culturele traditiesVerenigingsleven

Opleiding Vrijwilligerswerk

Woonduur Vertrouwen politiekOpenheid tov nieuwkomers

Sociale cohesie Openheid tov migranten

Leefbaarheidsinitiatieven (SVP’11)Net en schoon dorp 21% Wandel- of fietspad 7%Veilige verkeerssituatie 20% Gemeenschapshuis 6%Activiteiten in dorp 19% Buslijn/vervoersdienst 6%Natuur of landschap 11% Nieuwe woningen 6%Ontmoetingsplek jongeren 11% Activiteiten buitengebied 5%Ontmoetingsplek ouderen 9% Overlast buitengebied 5%Dorpsschool 8% Ondernemersklimaat 4%Dorpswinkel 8% Kunst in het dorp 4%Historische gebouwen 8% Voorkomen van sloop 3%

Gelovigen meer actiefNet en schoon dorp Wandel- of fietspadVeilige verkeerssituatie Gemeenschapshuis Activiteiten in dorp Buslijn/vervoersdienstNatuur of landschap Nieuwe woningenOntmoetingsplek jongeren Activiteiten buitengebiedOntmoetingsplek ouderen Overlast buitengebiedDorpsschool OndernemersklimaatDorpswinkel Kunst in het dorp Historische gebouwen Voorkomen van sloop

Hoger opgeleiden meer actiefNet en schoon dorp Wandel- of fietspadVeilige verkeerssituatie Gemeenschapshuis Activiteiten in dorp Buslijn/vervoersdienstNatuur of landschap Nieuwe woningenOntmoetingsplek jongeren Activiteiten buitengebiedOntmoetingsplek ouderen Overlast buitengebiedDorpsschool OndernemersklimaatDorpswinkel Kunst in het dorp Historische gebouwen Voorkomen van sloop

Langer in het dorp = meer actiefNet en schoon dorp Wandel- of fietspadVeilige verkeerssituatie Gemeenschapshuis Activiteiten in dorp Buslijn/vervoersdienstNatuur of landschap Nieuwe woningenOntmoetingsplek jongeren Activiteiten buitengebiedOntmoetingsplek ouderen Overlast buitengebiedDorpsschool OndernemersklimaatDorpswinkel Kunst in het dorp Historische gebouwen Voorkomen van sloop

Verschillende rollen

Kartrekkers

Nemen initiatief Brugfunctie binnen het

dorp Brugfunctie buiten het

dorp

Waterdragers

Handen uit de mouwen

Praktisch werk Afgebakend werk Sociale cohesie

Hebben elkaar nodig

“Het plan voor het gemeenschapshuis is door de mensen zelf ontwikkeld. Toen de kogel door de kerk was dat we er aan gingen werken, hebben zich dezelfde avond 150 mensen aangemeld die wilden helpen” (voorzitter dorpsoverleg Beringe)

Operationalisatie‘Kartrekkers’ (10%)

U trok de kar (alleen of met anderen) (bijv. het maken van plannen, overleggen met instanties, praten met dorpsbewoners, organiseren van bijeenkomsten)

‘Waterdragers’ (16%)U verleende hand- en spandiensten (bijv. praktische klussen, onderhoudswerk, verzorgen van eten en koffie, verspreiden van pamfletten, verzamelen van handtekeningen)

Sekse

wa-ter-

drager

kartrekker totaal0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

vrouwman

Leeftijd

wa-ter-

drager

kartrekker totaal0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

75 jaar en ouder60 t/m 74 jaar45 t/m 59 jaar30 t/m 44 jaar15 t/m 29 jaar

Kerkgang

wa-ter-

drager

kartrekker totaal0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

nooitonregelmatigwekelijks of vaker

Opleiding

wa-ter-

drager

kartrekker totaal0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

lo, vmbombo, havo, vwohbo, wo

Woonduur

wa-ter-

drager

kartrekker totaal0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

0 t/m 5 jaar6 t/m 15 jaar> 15 jaarhele leven

Dorpen: hoe kleiner hoe meer initiatief

2000-2999 inw

1000-1999 inw

<1000 inw 2000-2999 inw

1000-1999 inw

<1000 inw

bij stad afgelegen

0

10

20

30

40kartrekkers waterdragers

Dorpen: meer leefbaarheid, meer initiatief

0

10

20

30

40

50

WaterdragersKartrekkers

Andere kant van eigen verantwoordelijkheid

Voorzitter Dorpsoverleg Grashoek:“Als er niemand komt dan is er kennelijk geen behoefte, en als er geen behoefte is, waarom zouden we het nog doen? Wie zijn wij om geforceerd aan een dood paard te blijven trekken?”

Conclusies Religie en opleiding zijn belangrijke bronnen van

vitaliteit in de dorpen Gelovigen (en bewoners die lang in het dorp wonen)

dragen overwegend bij aan traditionele vormen van sociale vitaliteit, waaronder voorzieningen voor sociaal kwetsbaren

Hoger opgeleiden zetten zich veel in voor initiatieven die het dorp mooier maken.

Daarbij zijn het vaak de hoger opgeleiden (van buiten) die initiatieven trekken.

In minder leefbare dorpen is minder sociale vitaliteit

Bedankt voor uw aandacht!

Meer lezen?

Sociale Staat van het Platteland (begin 2013)Sociaal Vitaal Platteland (eind 2013)