Les$1:"Module"1:"Financiële"markten!

Paper:'Niet%verplicht%hem%te%schrijven.%%Bedoeling%is%dat%je%en%link%legt%naar%de%praktijk%door%een%artikel%uit%de%krant%of%tijdschrift%te%bespreken.%Ongeveer%3%bladzijden%lang.%Deadline:%tegen%dag%van%het%examen%Telt%voor%25%%mee%als%je%hem%schrijft.%Als%je%hem%niet%schrijft,%telt%het%examen%voor%100%.%Zie%document%op%Chamilo%%

Te'Kennen:'Syllabus%overlapt%de%lessen,%maar%er%zijn%extra%zaken%die%er%niet%in%staan.%Te%kennen:%alles%dat%in%de%les%gezegd%wordt.%(deze%notities%dus)%Dingen%die%niet%in%de%les%gezien%zijn,%niet%kennen.%%% %

Inleiding'

Definitie:''

Financiële%markt%=%markt%waar%financiële%producten%worden%gekocht%en%verkocht%

Werking'

%Spaaroverschotten%

(inkomsten%zijn%groter%dan%uitgaven)%!%=%beleggers%

particuliere%beleggers:%jan%met%pet%die%wat%centen%wil%beleggen%institutionele%beleggers:%grote%partijen%die%beleggen%(pensioenfondsen,%banken,%

bedrijven,%verzekeringsmaatschappijen,…)%%%% % % % % Financiële3markt3%%%%

Obligaties% % % % % % % % Aandelen%(VV)%vreemd%vermogen% % % % % % (EV)%Eigen%Vermogen%(Overheid%en%bedrijven)% % % % % % % (Bedrijven)%%%%%

Spaartekorten%(meer%uitgeven%dan%dat%je%binnenkrijgt)%

!%bedrijven3+3overheid%%(soms%ook%particulieren)%

(particulieren%er%niet%bij:%gaat%over%kleine%bedragen,%dus%wegen%niet%door)%%%U%bedrijf%kan%zich%dus%financieren%met%EV%en%VV,%Overheid%enkel%met%VV%U%Bovenaan%schema:%beleggers,%onderaan%schema:%financierders%U%Je%kan%de%3%modules%zien%die%we%bespreken:%financiële%markten,%aandelen,%obligaties%%%3 3

Belangrijkste'verschillen'tussen'aandelen'en'obligaties'

3 3 3 3 3 Obligaties3 3 3 3 Aandelen3Faling:3 Geld%dat%over%is%gaat%eerst%

naar%obligatiehouders%Als%bedrijf%faalt,%pas%geld%als%laatste%(na%obligaties,…)%!%risico%hoger%

Looptijd:3 LT%(lange%termijn,%maar%niet%oneindig)%Eindige%looptijd%Uitzondering:%eeuwigdurende%obligatie:%uitzonderlijk,%geen%einddatum%

Oneindig%(loopt%nooit%af)%

Opbrengst3 Vooraf%vastgelegd%(is%niet%gelijk%aan%vast)%Opbrengst%obligatie%noemt%men%een%COUPON%(krijg%je%jaarlijks)%

Niet%vooraf%vastgelegd%Opbrengst%aandeel%noemt%men%een%DIVIDEND%(niet%altijd%jaarlijks)%

%' '

Types'van'financiële'markten'

Verschil'tussen'primaire'en'secundaire'markt'

%%%%%%%%%emissie%%% t0%%%%Primaire%markt% % % % secundaire%markt%%%Emissie:%uitgeven%van%financiële%producten%Primaire3markt:%markt%waar%nieuwe%financiële%producten%worden%uitgegeven%Secundaire3markt:%waar%bestaande%financiële%producten%worden%verhandeld.%Is%veel%ruimer%dan%de%primaire%Vb:%Brusselse%beurs:%zowel%primaire%als%secundaire%markt.%Het%verschil%zit%men%in%de%tijd.%%!%Valt%niet%samen%met%fin%markt%(vb.:%Brussel%doet%de%2)%

Verschil'tussen'geldmarkt'en'kapitaalmarkt'

!%Kijken%naar%de%restlooptijd%!%Restlooptijd:%looptijd%dat%het%product%nog%loopt.%% !%vb.:%Obligatie%die%binnen%2%jaar%vervalt%(restlooptijd%=%2%jaar)%

%Geldmarkt:%restlooptijd%<=%1%jaar%%Kapitaalmarkt:%restlooptijd%>%1%jaar%

%!%Valt%niet%samen%met%fin%markt%(Brussel%doet%de%2)%%Verschil3tussen3restlooptijd3en3looptijd:33Vb:%obligatie%op%5%jaar%moet%nog%een%jaar%gaan%tot%de%einddatum%

!%looptijd%=%5%jaar%!%restlooptijd%is%nog%maar%1%jaar%

%Vb:%geldmarkt%(<=%1%jaar):%kasbon%op%1%jaar,%schatkistcertificaat%op%3%maand%Vb.:%kapitaalmarkt%(>%1%jaar):%kasbon%op%3%jaar,%obligatie%op%5%jaar%%Behalve3aandelen,3verhuizen3alle3financiële3producten3van3de3kapitaalmarkt3naar3de3geldmarkt3(als3de3restlooptijd3<=3wordt3dan313jaar)3%!%Valt%niet%samen%met%fin%markt%(Brussel%doet%de%2)%%3 3

Verschil'tussen'concrete'en'abstracte'markt'

Concrete3markt:%markt%waar%de%financiële%kopers%en%verkopers%samenkomen%in%een%gebouw.%(fysiek%samen%in%het%gebouw)%% !%er%wordt%aan%“vloerhandel”%gedaan.%%Abstracte3markt:%voorbeeld:%verbonden%via%een%computer,%met%het%netwerk%verbonden%met%elkaar.%(Fysiek%niet%bij%elkaar,%virtueel%wel).%%U!%Trend:%abstracte%markt%neemt%plaats%in%van%concrete%markt%%Valt%wél%samen%met%fin%markt%(Kan%1%van%de%2%aan)%%

%% %

Verschil'tussen'prijsgedreven'markt'en'ordergedreven'markt'

Ordergedreven3markt:31) orders%2) prijs%

V=A%!evenwichtsprijs%%De%financiële%markt%zal%eerst%orders%(opdrachten%die%handelaars,%beleggers,%financiers%geven%om%een%financieel%product%te%kopen%of%verkopen)%geven.%’S%Morgens%worden%eerst%de%orders%samengelegd%per%financieel%product,%en%dan%zal%men%een%prijs%bepalen.%Bij%de%prijs%is%de%V=A%!%evenwichtsprijs%%!%De%financiële%markt%in%Brussel%is%een%ordergedreven%markt.%%Prijsgedreven3markt:3

1) Prijs%wordt%vastgelegd%’s%morgens%2) Orders%zetten%

%Vb:%Nasdaq%Marktmakers:%leggen%de%prijzen%vast.%Zijn%meestal%banken.%Koersen%per%financieel%product%(vb%aandeel%Belgacom,…)%worden%door%hen%vastgelegd.%Prijzen%en%koersen%vastleggen%door%op%de%website%te%tonen.%%!%2%koersen:%% !%Biedkoers/prijs:%kleiner%dan%laat:%Prijs%waartegen%de%marktmaker%altijd%bereid%%% is%te%kopen.%(de%belegger%verkoopt%aan%de%marktmaker)%% !%Laatkoers/prijs:%De%koers/prijs%waartegen%de%marktmaker%verkoopt.%% !%Spread:%verschil%tussen%de%biedkoers%en%de%laatkoers%(redelijk%klein)%%Valt%samen%met%de%fin%markt:%ofwel%is%het%prijsgedreven%ofwel%ordergedreven%%!%Voorbeeld%prijszetting:%zie%volgende%pagina%3 3

Voorbeeld:3Voorbeeld%marktmaker:%Marktmaker:%meestal%een%bank%%Aandeel%X%3 3 Bied3 3 Laat3 3 aanbod3 vraag3 3 Marktmaker3Tijdstip%1:% 25,10% % 25,30% % 400% % 100% % +300%Tijdstip%2:% 24,70% % 24,90% % 200% % 400% % U200%!%100%over%Tijdstip%3:% 24,80% % 25,00% % 300% % 350% % U50%!%50%over%Tijdstip%4:% 24,85% % 25,05% % 310% % 340% % U30%!%20%over%% % % % % % =%30.123,5% =29.757%%Tijdstip%1:%Er%zijn%400%aandelen%die%mensen%aan%de%laatprijs%willen%verkopen%en%100%aandelen%die%mensen%aan%de%biedkoers%willen%kopen.%Op%het%einde%heeft%de%marktmaker%300%aandelen%over%in%zijn%portefeuille.%Tijdstip%2:%Hij%begint%in%zijn%portefeuille%aandelen%te%verzamelen,%en%wil%ze%kwijt,%dus%de%prijs%zal%dalen.%Tijdstip%3:%Hij%zal%prijzen%verhogen,%want%anders%zal%zijn%portefeuille%negatief%worden,%en%dat%is%niet%goed.%Ze%zullen%een%klein%beetje%stijgen%%(aanbod:%beleggers%verkopen)%!%voortdurend%op%zoek%naar%een%evenwicht%%% !%Bij%een%evenwicht%is%de%portefeuille%van%de%marktmaker%gelijk%aan%0%%30.123,5%=%uitgaven%van%de%marktmaker%(hoeveelheid%x%prijs)%29.757%=%inkomsten%van%de%marktmaker%%!%het%verschil%is%366,5%euro:%hij%heeft%meer%uitgaven%dan%inkomsten.%Hij%houd%20%aandelen%over%in%vergelijking%met%het%begin%van%de%dag.%(aandeel%is%ook%geld%waard%dus%is%niet%armer%geworden).%!%366,5/20%=%18,325%!%als%hij%er%de%volgende%dag%meer%dan%dit%bedrag%voor%krijgt,%zal%hij%er%aan%verdiend%hebben.%

% %

Les$1:$Module'2:!Obligaties!

Definitie'Obligatie%=%Lange%termijn%schuldvordering%op%emittent%die%belegger%‘vooraf%vastgelegde’%opbrengst%garandeert.%%

!%Het%is%een%schuld%(vreemd%vermogen)%!%Vooraf%vastgelegde%opbrengst%!%Lange%termijn%

Technische'parameters'van'obligaties'!%karakteristieken%%

U Naam%van%de%emittent%U Bedrag%van%de%emissie%U Bedrag%van%de%nominale%waarde%(bedrag%van%1%obligatie)%U Nominale%rente%(=coupon)%

o Coupon%=%nominale%rente%x%nominale%waarde%U Looptijd%van%het%effect%U Coupondatum%U Uitgifteprijs%

% %

Voorbeeld'Wolters'Kluwer'

% % % % % % % % % Naam%van%de%emittent%%%%%%%%%%Bedrag%van%emissie%%%Nominale%rente% % % % % % % % looptijd%en%%% % % % % % % % % % coupondatum%%%%Bedrag%nominale%waarde%%%%%%%%%%

U Naam%van%de%emittent:%wolters%kluwer%U Bedrag%van%de%emissie:%400.000.000%NLG%U Bedrag%van%de%nominale%waarde:%5000%gulden%%

o =%bedrag%van%1%obligatie%U Nominale%rente%(=coupon):%5,875%

o Coupon%=%nominale%rente%x%nominale%waarde%o 5,875%%x%5000%=%293,75%gulden%

U Looptijd%en%coupondatum%%!%uitgifteprijs%staat%er%niet%op%(maar%is%wel%belangrijke%parameter%van%de%obligatie)%!%uitgifteprijs3=3percentage3(a3pari3=3100%;3onder3pari3<100%;3boven3pari3>100%)%

!%vb.:%uitgifteprijs%:%101,10%%!%Nominale%waarde:%5000%gulden:%je%betaald%dus%5055%gulden%!%effectief%%rendement%<%nominaal%rendement%(5,875)%(berekening:%zie%later)% %

Les$2:$Module$2:$Obligaties!

Technische'parameters'

Uitgifteprijs'

U a%pari%=%100%%U onder%pari%(<100%)%U boven%pari%(>100%)%

%Historisch3gezien:3!%tijdsperiode%tussen%het%drukken%van%de%obligatie%en%het%effectief%verkopen%van%de%obligatie.%

!%vb.:%Bekaert%gaat%naar%de%drukker%om%100.000%obligaties%te%laten%drukken.%%!%Drukker%zegt:%pas%volgende%maand%klaar.%%

!%tijd%tussen%drukken%en%verkopen%!%Bij%het%drukken:%de%nominale%rente%ligt%vast%(staat%erop%gedrukt)%!%Stel:%de%marktrente%(rente%die%gebruikelijk%is%op%de%markt)%stijgt%tijdens%deze%%periode.%(vb%van%2%%naar%3%)%!%je%raakt%uw%obligatie%niet%meer%kwijt,%want%%nominale%rente%is%te%laag.%!%Oplossen:%Uitgifteprijs%lager%zetten%dan%100%%(uitgifteprijs%staat%niet%op%%voorhand%vast,%maar%die%kan%je%tot%de%laatste%dag%bepalen).%

!%marktrente%stijgt%!%uitgifteprijs%laten%dalen%!%hoger%rendement%!%Omgekeerd%kan%ook.%

Nu%%heeft%dit%niet%veel%nu%meer,%maar%bestaat%nog%altijd%(niet%veel%nu%meer,%want%alles%is%elektronisch%en%dus%kan%je%tot%de%laatste%dag%aanpassen)%%Trend:3Obligatie%met%een%nominale%rente%van%4%.%De%uitgifteprijs%wordt%dan%vaak%boven%pari%gezet.%(ziet%er%aantrekkelijk%uit,%maar%effectief%rendement%niet%zo%heel%hoog).%!%uitgifteprijs%laat%toe%om%hoog%nominaal%rendement%te%afficheren,%maar%door%boven%pari%te%zetten%(wat%ze%in%klein%erbij%zetten)%drukken%ze%het%rendement.%% !%nominale%rente%hoog%zetten%en%er%reclame%mee%maken%% !%uitgifteprijs%boven%pari%zetten%(in%kleine%lettertjes)%om%te%compenseren%% % !%soort%van%misleiden%% %

Soorten'obligaties'

Standaard'obligaties'

=%normale%obligatie%43kenmerken:3

kenmerk31:3+3vaste3en3positieve3rente3%%% %%%%%I% %%%%%%%%C1%% C2% %%%%%%%%%%%C3% % C4% % % C5%+%NW%%C%=%coupon%I%=%Investering%NW=%nominale%waarde%%Varianten:3Nul%coupon%obligatie:%!%Je%krijgt%onderweg%niets%(alle%C’s%zijn%0)%!%CI%=%Cj%=%0%!%Erin%beleggen%als%de%I<NW%!%Erin%beleggen%als%de%uitgifteprijs%onder%pari%is%(vb%75%).%

!%dan%moet%je%maar%75%euro%betalen%en%krijg%je%100%terug%(wel%geen%intrest)%!%Voordeel:%geen%roerende%voorheffingen%(want%die%worden%op%de%intrest%gehoffen)%%VariabeleUrente%obligatie:%!%Rente%varieert%in%de%tijd%!%Ci%niet%gelijk%aan%Cj%=%f%(functie%van%de%marktrente%op%dat%moment)%!%Wel%vooraf%vastgelegd%(vb:%coupon%in%jaar%i%:%((2%%+%0,5*rKT(i))*NW)%%Geïndexeerde%obligatie:%!%C%is%een%functie%van%de%inflatie%!%Vooraf%vastgelegd%(vb:%coupon%in%jaar%i%:%((1%%+%inflatiei)*NW)%% %

Kenmerk32:3+3Binnenlandse3obligatie3!%Standaard%obligaties%zijn%binnenlandse%obligaties.%

=%Obligatie%die%wordt%uitgegeven%in%het%land%van%de%emittent%!%Vb.%Bekeart%geeft%obligatie%uit%in%België%

!%In%België%zeldzaam,%want%te%klein%voor%veel%geld%op%te%halen%(standaardobligatie%in%België%is%dus%niet%de%norm,%in%de%VS%bv%wel).%%Varianten3Buitenlandse%obligatie:%!%Buitenlandse%obligatie%wordt%uitgegeven%in%1%land%dat%niet%uw%thuisland%is.%!%Vb:%Belgische%firma%die%obligatie%in%de%VS%plaatst.%%EuroUobligatie:%!%Klassieke%definitie:%

!%Obligatie%die%in%verschillende%landen%tegelijkertijd%wordt%uitgegeven%!%Je%thuisland%kan%er%ook%bijzitten%!%Kan%in%Dollar%zijn,%of%andere%munten.%!%Moet%niet%in%eurozone%(vb.%in%Mexico,%Brazilië,…)%

!%Vb.%Japans%bedrijf%geeft%ene%uit%in%Japanse%yen%in%Japan%en%China%=%euroU%obligatie%

%!%Nieuwe%definitie:%%

!%eventuele%toekomstige%obligaties%uitgegeven%door%alle%euroUlanden%%tegelijkertijd.%(in%dit%geval:%terugbetaling%gewaarborgd%door%verschillende%landen%%tegelijkertijd)%

!%oplossing%voor%Griekenland,%Italië,…%!%kredietcrisis%van%vb%Griekenland%valt%weg%!%Bestaat%nog%niet%

% %

%Kenmerk33:3Z3niet3achtergesteld3of3bevoorrecht:3

!%Standaard%obligaties%mogen%niet%achtergesteld%of%bevoorrecht%zijn.%!%Rangorde%bij%faling%(zie%verschil%tussen%obligaties%en%aandelen):%

1) obligaties%2) aandelen%

%Varianten:3Achtergestelde%obligatie:%!%staat%tussen%obligaties%en%aandelen%!%wordt%achter%de%gewone%obligaties%geplaatst%!%Bij%faling:%eerst%obligaties,%dan%achtergestelde%obligaties,%dan%aandelen%!%meer%risico%dan%gewone%obligaties%!%waarom%erin%beleggen?:%Risico%en%rente%(rendement)%vallen%altijd%samen%!%hogere%rente.%%Bevoorrechte%obligaties:%1)%Door%rangorde:%!%Komen%in%rangorde%eerst%!%Bij%faling:%eerst%bevoorrechte%!%dan%obligaties%!%dan%achtergestelde%!%dan%aandelen%!%lagere%rente%(minder%risico)%Nieuwe%rangorde:%

1) bevoorrechte%obligaties%2) obligaties%3) achtergestelde%obligaties%4) aandelen%

%2)%bepaalde%activa%van%het%bedrijf%(emittent)%als%waarborg%gebruiken.%Bij%faling:%worden%die%activa%(vb.%gebouw)%prioritair%gebruikt%om%de%obligaties%terug%te%betalen.%%%% %

!%Belangrijke%soort%bevoorrechte%obligaties%ontstaan%door%effectisering.%Effectisering%=%kredieten%worden%omgezet%in%effecten%(aandelen%en%obligaties)%(hier%obligaties)%

U kredieten%zijn%niet%verhandelbaar%(iets%dat%niet%verhandelbaar%is%omzetten%in%iets%verhandelbaar%

U vooral%banken%doen%aan%effectisering%(bank%geeft%kredieten%(activa)%uit).%bank:%activa:%kredieten;%passiva:%eigen%vermogen%en%deposito’s%(spaarboekjes,%termijnrekeningen,%kasbons,…)%Bij%effectisering%worden%de%kredieten%op%activa%effecten%op%activa.%Die%kunnen%verkocht%worden%(wordt%geld)%

U verschillende%voordelen%voor%de%bank%van%effectiseren:%o kredietrisico%daalt%(risico%dat%kredietnemer%in%faling%gaat%(geld%kwijt))%

(risico%daalt,%want%wordt%omgezet%in%geld)%o liquiditeitsrisico%daalt%(centen%die%je%direct%beschikbaar%hebt%stijgt)%

Bankbiljetten%zijn%liquide,%kredieten%niet%Liquiditeitsrisico:%bank%heeft%op%bepaald%moment%te%weinig%liquiditeiten%(direct%beschikbare%centen%!%zichtrekening%(spaarboekje)%zit%bij%deposito’s,%en%die%kunnen%steeds%onmiddellijk%worden%afgehaald.%%Dit%moet%kunnen%opgevangen%worden).%

o wet:%elke%bank%moet%een%minimum%eigen%vermogen%aanhouden%(functie%van%het%eigen%vermogen)%!%minder%risico%lopen%door%kredieten%te%verkopen%!%minder%EV%aanhouden%!%winst%per%aandeel%zal%stijgen%!%rendabiliteit%omhoog%(ROE).%winst/EV%stijgt%(want%noemer%daalt)%

o NADEEL%van%effectisering:%Kredieten%zijn%bron%van%inkomsten%(brengen%rente%op),%dus%als%je%er%een%deel%van%schrapt%!%omgezet%in%geld:%brengt%niets%op.%winst/EV%stijgt?%Noemer%daalt,%maar%teller%ook.%

%Technisch:33%

Bank%%% Kredieten%afstoten% % % % % geld%(betalen)%%Effectiseringsvehikel%(vennootschap%die%speciaal%is%opgericht%om%effectisering%te%doen)%(zij%halen%geld%door%effecteten%(obligaties)%te%verkopen%op%de%financiële%markt)%%% % effecten%(obligaties)% % % % geld%%

Financiële%markt%%Obligaties%%Bevoorrechte%obligaties%%Waarborg:%hypothecaire%kredieten%en%andere%kredieten%%Hypotheekobligaties%

%%!%wordt%vooral%in%belegd%door%institutionele%beleggers%!%effectiseringsvehikel%geven%bevoorrechte%obligaties%(waarborg%=%kredieten)% %

Financiële'crisis'Eind%jaren%90:%in%de%VS:%30U40%%hypotheekleningen%met%3%kenmerken:%

U quotiteit%=%100%%(quotiteit%van%hypotheekleninge%=%waarde%van%het%krediet/%waarde%van%het%onderliggend%vastgoed)%(vb:%100/100)%!%niet%verstandig,%want%geen%marge%(vb%stel%dat%je%vastgoed%in%waarde%daalt%!%probleem)%(In%België%ongeveer%80%%(20%%marge)%

U variabele%rente%U (aflossing/inkomen)%hoog%!%aflossing%(maandelijks):%rente%+%kapitaal%

In%België%mag%de%verhouding%niet%hoger%zijn%dan%1/3%(niet%meer%dan%1/3de%van%je%inkomen%aan%aflossingen)%In%de%VS%toen:%meer%dan%50%%

!%achteraf%noemen%we%deze%rommelhypotheken%(te%riskant)%%%rommelhypotheken%%

%%%effectisering%%hypotheekobligaties%%% %%%verkopen%%Financiële%markt%!%andere%banken%die%ze%opkochten%(institutionele%beleggers)%%%!%VS:%2005:%marktrente%begon%te%stijgen%!%variabele%rente%stijgt,%want%is%afhankelij%van%de%markt.%(kapitaal%blijft%gelijk,%maar%rente%stijgt)%!%probleem:%veel%kredietnemers%zaten%al%tegen%de%grens%(want%aflossing/inkomen%was%al%hoog)%!%kredietnemers%stopten%met%betalen,%want%het%ging%niet%meer.%!%huis%in%beslag%%VS:%marktrente%omhoog% % variabele%rente%omhoog% % aflossing%omhoog%%% % % % % % % % % ontleners%in%faling%VS:%prijs%vastgoed%daalt%(vb:%20%)%% % % % % % % % % vastgoed%!%bank%%% % % % % % % % % kredietverliezen%(20%)%%% % % % % % % hypotheekobligatiesUverliezen%(20%)%%% % % % % % % % wie?%Hoeveel?%%% % % % % % % % wantrouwen%naar%alle%banken%%!%als%de%prijs%van%het%vastgoed%daalt,%zullen%er%evenveel%kredietverliezen%zijn,%die%voor%rekening%van%de%beleggers%van%de%hypotheekobligaties%zijn.%!%wie/hoeveel:%niemand%wist%wie%en%hoeveel%er%in%belegd%was.%!%wantrouwen%tussen%alle%banken% %

!%interbankenmarkt:%waar%banken%elkaar%geld%lenen%(banken%gaan%geld%uitlenen%aan%elkaar,%en%ontlenen%van%elkaar%indien%nodig)%% !%door%universeel%wantrouwen%(niemand%weet%welke%banken%gezond%zijn%en%%% welke%niet).%!%omvang%interbankenmarkt%daalt%% activiteiten%op%de%interbankenmarkt%daalt%% er%worden%hogere%rentes%gevraagd%(want%risico%hoger)%!%gevolg:%liquiditeitstekorten%(tekorten%aan%beschikbare%centen)%(bij%sommige%banken)%% welke%banken?%%

U interbankenmarkt%is%in%globo%in%evenwicht%(schulden%en%vorderingen%houden%elkaar%in%evenwicht%(ik%leen%aan%bank%Y%(vordering),%die%heeft%dezelfde%schuld%tov%mij)%

U evenwicht%geld%globaal,%maar%niet%voor%de%banken%afzonderlijk%U er%zijn%banken%die%meer%ontlenen%op%deze%markt%dan%uitlenen%(het%geld%wordt%

onttrokken%van%die%bank)%(schulden%>%vorderingen)%U 2%gevolgen%van%de%liquiditeitstekorten%bij%sommige%banken%

o spaarzaam%omspringen%met%uw%centen%!%weinig%kredieten%geven%!%recessie%(bedrijven%minder%kredieten,%minder%investeren,%minder%produceren,%minder%werkgelegenheid,%minder%inkomen,%minder%consumptie)%

o sommige%banken%hebben%een%liquiditeitsrisico%!%2008%U%2009:%wantrouwen%door%hypotheekobligaties%!%2011%–%2012:%wantrouwen%door%overheidsobligaties%(Griekenland,%Portugal)%% Ook%hier%weer%niet%duidelijk%wie%er%in%deze%obligaties%belegd%had.%% Vb:%Dexia:%gebruikte%interbankenmarkt%om%te%financieren,%want%ze%hadden%een%%% liquiditeitsrisico.%%Balans3bank:3

Actief% % % % passief%Kredieten:%100% % cliëntendeposito’s:%50%(LT,%vb.%5%jaar)% % Interbankenmarkt:%50%% % % % (schulden%–%vorderingen)%

% % % % (KT,%vb.%3%maanden)%%!%cliëntendeposito’s:%spaarboekjes,%termijrekeningen,%kasbons,…%%% Zijn%relatief%stabiel%(klanten%wisselen%niet%snel%van%bank)%!%De%kredieten%(100)%komen%zowel%van%cliëntendeposito’s%als%van%interbankenmarkt%% %

Les$3:$Module$2:$Obligaties!

Soorten'obligaties'

Standaardobligaties'

!%4%kenmerken%% +%Vaste%en%positieve%rente%% +%Binnenlandse%obligaties%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%Zie%vorige%les%% U%Niet%achtergesteld%of%bevoorrecht%% U%Niet%(revers)%converteerbaar%of%met%warrant%% Zie%vervolg%%!%De%2%eerste%zijn%positief,%de%laatste%2%kenmerken%zijn%negatief%%3 Kenmerk34:3Z3niet3(revers)3converteerbaar3of3niet3met3warrant3! 3Variant31:3converteerbare3obligatie3(convertible3bond)3

=%obligatie%die%een%belegger%kan%omwisselen%in%aandelen,%%onder%bepaalde%voorwaarden,%%en%gedurende%een%bepaalde%periode.%%% !%KAN%dit%doen,%maar%MOET%NIET%% !%Belegger%heeft%het%recht%zelf%te%kiezen%

%!%Conversieprijs:%de%prijs%die%je%betaald%per%aandeel%als%je%uw%obligatie%inwisselt.% Voorbeeld:3Obligatie:%% Nominale%waarde%=%1.000%EUR%% Conversieprijs%=%1%obligatie%=%10%aandelen%

!%conversieprijs%=%1000%EUR%/%10%aandelen%=%100%%EUR%betalen%is%hier%niet%in%de%vorm%van%centen,%maar%betalen%in%de%vorm%%van%obligatie%(in%ruil%aandelen).%%

Wanneer%is%je%conversie%interessant?%!%prijs%aandeel%>%conversieprijs.%%

!%Anders%heeft%dit%geen%zin.%%Je%gaat%geen%100%EUR%betalen%(in%de%vorm%van%afgifte%obligatie)%als%het%%maar%80%EUR%waard%is.%%

%3 3

Wat3is3de3conversiepremie?3!%Bij%emissie%%

!%prijs%aandeel%<%conversieprijs%%!%bij%emissie,%als%je%betaald,%bij%conversie,%ga%je%meer%betalen%dan%dat%je%krijgt.%Je%gaat%dus%wachten%en%hopen%dat%de%prijs%van%het%aandeel%stijgt%en%dat%het%dan%wel%interessant%wordt%om%te%converteren.%%3Conversiepremie3=%(conversieprijs%U%prijs%aandeel)%%% % % % Prijs%aandeel%%Kijken%als%het%interessant%is%om%om%te%wisselen%% !%Ja%=%converteren%% !%Neen%=%je%vraagt%gewoon%je%geld%terug%na%afloop%van%de%obligatie%%! 3Variant32:3obligatie3met3warrant3

=%obligatie%met%recht%voor%belegger%om%aandelen%te%kopen,%%onder%bepaalde%voorwaarden%en%gedurende%een%bepaalde%periode.%%

!%Beetje%vergelijkbaar%met%converteerbare%obligatie.%%!%Verschil!!!%% !%Hier:%MET%RECHT%VOOR%DE%BELEGGER%om%aandelen%te%kopen%

!%verschilt%in%die%zin%van%een%converteerbare%omdat%het%iets%is%dat%%uit%2%delen%bestaat:%obligatie%+%warrant.%%!%Converteerbare%obligatie%is%gewoon%een%obligatie.%%!%En%het%recht%zit%hem%in%de%warrant,%dat%kan%je%los%maken%van%de%%obligatie.%%

!%Vroeger%kon%je%dit%er%van%afknippen,%scheiden%van%elkaar.%%!%Nu%op%effectenrekening.%Dit%heeft%gevolgen,%de%scheiding,%%zie%voorbeeld:%

%3 3

Voorbeeld:3Obligatie:%% Nominale%waarde%=%1.000%EUR%

Conversievoorwaarden:%1%warrant%+%250%EUR%=%1%aandeel%%!%warrant%afstaan%en%250%euro%betalen%en%dan%krijg%je%een%aandeel.%%

!%HIER%MOET%JE%DUS%GELD%BETALEN,%BIJ%CONVERTEERBARE%%NIET%!%Is%dit%dan%minder%interessant%omdat%je%hier%moet%betalen%

!%hier%moet%je%250%euro%betalen%en%warrant%afstaan%en%dan%%pas%krijg%je%uw%aandeel.%%!%Verschil:%hier%moet%je%uw%obligatie%niet%afgeven.%%

!%Bij%converteerbare%moet%je%die%wel%omwisselen%%%%%% !%je%bent%hem%kwijt%%

!%Hier%geef%je%uw%warrant%af,%betaal%je%250%euro,%maar%houd%je%uw%obligatie%van%1000EUR%(die%eventueel%nog%rente%opbrengt)%!%Aan%de%warrant%

Conversieprijs%=%Uitoefenprijs%=%250%EUR%!%wat%ik%dus%betaal%voor%1%aandeel%!%Conversieprijs%wordt%gebruikt%bij%converteerbare%obligaties,%maar%hier%%worden%er%2%benamingen%gebruikt.%%

Wanneer%is%conversie%interessant?%!%prijs%aandeel%>%conversieprijs%(=%uitoefenprijs)%!%converteren%=%uw%warrant%(recht)%gaan%uitoefenen%(%niet%dat%je%uw%obligatie%uitgeeft!!!)%!%bemerk:%nominale%waarde%obligatie%is%hier%niet%relevant%bij%de%berekening%van%%de%conversieprijs%(of%uitoefenprijs).%omdat%conversie%niet%impliceert%dat%je%de%%obligatie%moet%afgeven.%Vandaar%dat%je%bij%de%berekening%van%conversieprijs%niet%%moet%kijken%naar%de%nominale%waarde%want%je%moet%die%niet%afstaan.%%

%%

%%%!%d.%Geen%van%voorgaande%uitspraken%is%juist3%Reden:3

!%Warrant%is%een%apart%financieel3product.%%!%Warrant%is%een%minder%belangrijk%financieel%product%(dan%aandelen,%%obligaties,…)%maar%wordt%wel%verhandeld%op%de%financiële%markten%% !%Er%is%dus%een%prijs%(niet%gelijk%aan%waarde%of%koers)%

!%Prijs,%waarde%en%koers%niet%door%elkaar%gebruiken,%waartegen%%een%product%wordt%verhandeld.%%

!%Examenvraag%gaat%over%de%prijs%van%de%warrant%waartegen%die%verhandeld%%wordt%op%de%markt.%Wat%is%een%uitoefenwaarde?%%!%Voorbeeld:%%

!%prijs%van%een%onderliggend%aandeel%(want%een%warrant%is%het%recht%om%%een%aandeel%te%kopen)%=%110%!%uitoefenprijs%(conversieprijs)%van%warrant%=%80EUR%

!%Betekent%dat%het%interessant%is%om%mijn%warrant%uit%te%oefenen?%!%De%uitoefenwaarde%=%30EUR%

!%Wat%ik%dus%verdien%als%ik%mijn%warrant%ga%uitoefenen.%%!%Ik%verdien%dit,%want%ik%betaal%80EUR%voor%110%EUR%

% !%Verschil%tussen%uitoefenwaarde%(=wat%ik%verdien),%uitoefenprijs(=%wat%ik%%betaal%als%ik%uitoefen).%Verschil%goed%weten!%%!%Wat3is3nu3de3waarde3van3mijn3warrant?3prijs3van3mijn3warrant3zoals3die33wordt3genoteerd3op3dei3financiële3markt3=3de3uitoefenwaarde3=3waarde3van33de3warrant3als3ik3die3ga3uitoefenen3=3waartegen3die3wordt3verhandeld3op3de33markt3=3de3uitoefenwaarde3

!%Dit%betekent%dat%de%uitoefenwaarde%30EUR%is%!%de%waarde%van%de%warrant%=%30EUR%%

!%Klopt%enkel%op%de%vervaldag%van%mijn%warrant.%%!%Vervaldag%=%de%laatste%dag%dat%mijn%warrant%bestaat%(heeft%dus%

een%vervaldag,%loopt%ooit%af).%%

!%Maar%wat%voor%de%vervaldag?%!%Is%dan%de%waarde%van%je%warrant%gelijk,%kleiner%of%groter%dan%de%%uitoefenprijs?%%

!%Ik%heb%een%warrant%die%vervalt%vandaag,%als%ik%die%uitoefen%%verdien%ik%30EUR%als%ik%niet%uitoefen%verdien%ik%geen%30EUR,%%vandaar%de%waarde%van%de%warrant%(het%recht)%is%30EUR.%%!%Maar%stel%ik%heb%een%warrant%die%nog%2%jaar%loopt,%wat%dan?%%% !%Uitoefenwaarde%is%nog%altijd%30EUR%%

!%Als%ik%wil%kan%ik%vandaag%30EUR%verdienen%!%Als%je%hem%bijhoudt%

!%.%mijn%warrant%loopt%2%jaar.%%!%prijs%aandeel%kan%stijgen%of%dalen,%dus%de%%uitoefenwaarde%kan%ook%stijgen%of%dalen%

!%Voorbeeld%!%prijs%aandeel%80EUR%!%uitoefenprijs%110EUR%% % !%omgekeerde%cijfers%van%daarnet%

!%gevolg:%uitoefenwaarde:%0EUR%!%waarde%van%je%warrant%is%ook%0.%%

!%de%waarde%van%de%warrant%gelijk%is%aan%0%voor%de%%vervaldag?%%

!%Dit%betekent%dat%je%iets%kan%kopen%zonder%er%iets%%voor%te%%!%stel%dat%voor%vervaldag%uitoefenwaarde%=%waarde%%warrant%=%0%%

!%iets%kopen,%kost%mij%niets,%en%ik%heb%dan%2%%jaar%het%recht%om%een%aandeel%te%kopen%%

!%warrant%kan%wel%waarde%hebben%in%de%toekomst%%!%aantal%warranten%zijn%beperkt,%vraag%niet%(is%oneindig)%

!%Aanbod%&%vraag%niet%in%evenwicht%%!%Vraag%en%aanbod%in%evenwicht%krijgen%door%er%een%%prijs%op%te%zetten%!%Dus%vandaar%is%een%warrant%niet%gratis.%%

!%Groter%dan%0%kan%bv%slechts%1%euro%zijn,%%gewoon%om%te%zeggen%dat%er%toch%een%prijs%op%%kleeft.%%!%Die%1euro%is%voldoende%om%de%massa%vraag%%te%reduceren.%Die%1EUR%gaat%er%voor%zorgen%dat%%vraag%=%aanbod.%%

! 3Verschil3tussen:3waarde3warrant3=3uitoefenwaarde33

!%de%verwachtingswaarde%=%de%waarde%die%de%markt%bepaald%op%de%verwachting%%dat%het%aandeel%toch%nog%gaat%stijgen%boven%110EUR.%%!%De%markt%proberen%in%te%schatten%

!%hoe%hoog%is%de%kans%dat%die%30EUR%overstegen%kan%worden?%%!%De%hoop%dat%het%toch%nog%goed%komt%met%dat%aandeel,%dat%het%toch%gaat%%stijgen%boven%110EUR.%%

% %

!%Positief%verband%met%de%resterende%looptijd%van%mijn%warrant.%%!%hoe%langer%die%looptijd,%hoe%groter%die%verwachtingswaarde,%hoe%groter%%de%kans%dat%het%toch%nog%goed%komt%met%het%aandeel,%en%dus%hoe%groter%de%%verwachting%dat%de%markt%kleeft%op%die%waarde.%%!%Hoe%kleiner%het%verschil%tussen%80EUR%en%110EUR,%hoe...%?%

!%Die%verwachtingswaarde%=%0%op%vervaldag%!%verwachtingswaarde%betekent%dat%je%naar%de%toekomst%kijkt%%

!%op%vervaldag%is%er%geen%toekomst%meer.%%!%algemeen%waarde%warrant%=%uitoefenwaarde%+%verwachtingswaarde%!%de%verwachtingswaarde%is%het%verschil,%behalve%op%de%vervaldag.%%

!%waarde%warrant%is%nooit%kleiner%dan%uitoefenwaarde%!%waarde%warrant%is%enkel%gelijk%op%vervaldag%%

Dus%antwoord%D% %

! 3Variant33:3reverse3convertible3bond3=%obligatie%die%emittent%kan%terugbetalen%in%aandelen,%onder%bepaalde%voorwaarden%en%op%de%vervaldag.%%

!%De%emittent%=%diegene%die%de%obligatie%uitgeeft%!%Verschil:%

!%Bij%converteerbare%obligaties%en%obligaties%met%warrant%heeft%de%%belegger%het%recht.%%!%Nu%is%het%de%emittent%die%het%recht%heeft%en%kan%beslissen%om%uit%te%%oefenen%%!%emittent%MOET%niet,%maar%KAN.%hij%mag%dus%kiezen.%%

!%Trend:%Reverse%convertible%bond%is%niet%zo%populair%meer%door%de%financiële%crisis.%

%%%% %

convertible3bond3" 3reverse3convertible3bond33! 3Elkaars3tegenpolen:3%!%converteerbeerbare%obligate%

!%belegger%heeft%een%recht%!%kon%aandelen%kopen%tegen%een%bepaalde%prijs,%zijn%obligaties%inwisselen%%tegen%een%bepaalde%prijs.%%!%de%belegger%heeft%een%callZoptie%

=%is%het%recht%om%iets%te%kopen%tegen%een%bepaalde%prijs.%%!%Die%prijs%is%de%uitoefenprijs%!%“iets”%is%vaak%een%aandeel%

!%de%uitoefenprijs%=%conversieprijs%!%Het%recht%om%een%aandeel%te%kopen,%mits%een%betaling%%

!%niet%door%middel%van%geld,%maar%door%middel%van%%obligaties%afgeven%(is%ook%betalen)%

%!%reverse%convertible%obligatie%

!%emittent%heeft%een%recht%!%emittent%=%diegene%die%een%obligatie%uitgeeft%%

!%vb.:%de%Belgische%staat,%de%Colruyt,%Bekaert,...%!%De%emittent%heeft%een%putZoptie%

=%het%recht%om%iets%te%verkopen%tegen%een%bepaalde%prijs.%%!%Het%verschil%tussen%deze%twee%producten%gaat%zich%spiegelen%in%de%intresten%%

!%Als%ze%dezelfde%intrest%hebben%gaat%reverse%convertible%niet%%verkocht%geraken%%

!%weinig%geïnteresseerden%omdat%de%intrest%hoog%is%!%convertible%wordt%interessant%is%want%lage%intrest.%

% !%Voorbeeld:%%

%

Extra'

!%emittent:%een%Franse%bank%(bestaat%nu%niet%meer)%!%geeft%reverse%convertible%uit.%

!%Nominale%waarde=%2000EUR%!%Coupon%(hoge%i):%10,50%%%

!%om%beleggers%te%overtuigen,%hoge%rente%bieden%%!%Referentieprijs%(=%uitoefenprijs)%=%25EUR%%

!%waar%boven%of%beneden%waar%de%emittent%zal%beslissen%om%het%te%%verkopen.%%Relevant:%uitleg%beneden:%kader:%

%%

!%Samengevat%!%stel%dat%Agfa%<%of%=%aan%25%EUR%

!%dan%krijg%je%cash%2000EUR%!%cash%terug%!%als%belegger%een%goede%zaak%gedaan,%want%je%krijgt%%uw%nominale%waarde%terug%op%het%einde%

!%Stel%dat%Agfa%<%25%EUR%!%80%aandelen%Agfa%(waarde%<%2000euro).%%!%Wie%beslist?%De%emittent%%!%Koers%op%vervaldag%<%25%EUR%

!%belegger:%in%plaats%van%2000EUR%cash,%80%aandelen%AgfaU%Gevaert.%%!%Want%stel%dat%agfaUgevaert%minder%waard%is,%dan%krijg%je%%minder%geld.%%!%vb.:%1,5EUR%maar%waard%(80*1,5%=%125EUR%krijg%je%terug%%en%je%hebt%2000EUR%geïnvesteerd%!dus%serieuze%verliezen%!%je%hebt%wel%10,5%%gekregen,%maar%compenseert%hier%de%verliezen%niet.%%

% %

grafieken'

%!%%evolutie%van%een%onderliggend%aandeel%!%stippellijn%=%referentieprijs.%%!%Het%aandeel%eindigt%boven%de%referentieprijs,%is%dus%positief%% !%betekent%dat%je%je%geld%%% terug%krijgt,%in%dit%geval%%% heeft%de%belegger%een%%% goede%investering%gedaan.%!%Je%krijgt%je%nominale%waarde%terug%en%coupons.%%%%

%%!%loopt%het%slecht%af.%%!%stippellijn%=%referentieprijs%!%De%aandelen%zijn%minder%waard%dan%100%%van%mijn%nominale%waarde.%%!%Ik%wordt%terug%betaald%in%aandelen,%maar%die%aandelen%dekken%niet%volledig%mijn%nominale%waarde.%%!%Aan%mijn%10,5%%wordt%niet%geraakt,%die%krijg%ik%sowieso.%Het%is%wat%je%op%het%einde%van%de%rit%terug%krijgt,,%daar%wordt%wel%aan%

geraakt.%%!%Die%aandelen%vertegenwoordigen%niet%hetzelfde%als%wat%je%geïnvesteerd%hebt,%je%krijgt%wel%je%2%coupons%terug.%% %

Les$4:$Module$2:$Obligaties!

Soorten'obligaties'

Standaardobligaties'

!%4%kenmerken%% +%Vaste%en%positieve%rente%% +%Binnenlandse%obligaties%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%Zie%vorige%les%% U%Niet%achtergesteld%of%bevoorrecht%% U%Niet%(revers)%converteerbaar%of%met%warrant%% Zie%vorige%les%+%vervolg%%!%De%2%eerste%zijn%positief,%de%laatste%2%kenmerken%zijn%negatief%%3 Kenmerk34:3Z3niet3(revers)3converteerbaar3of3niet3met3warrant3 reverse3convertible3bond3

=%een%obligatie%die%emittent%kan%terugbetalen%in%aandelen,%onder%bepaalde%%voorwaarden%en%op%de%vervaldag.%%

!%Verschil%tussen%conversieprijs%(=%conversieprijs%van%converteerbare%obligatie)%en%uitoefenprijs%(=uitoefenprijs%van%callUoptie,%waartegen%je%iets%kan%kopen).%%!%Zie%voorbeeld%Agfa%(vorige%les)%%

%%!%Reverse%Convertible%is%iets%tussen%aandelen%en%obligaties%

Vergelijking'Aandeel,'obligatie'en'reverse'convertible'

!%%referentieprijs%enkel%relevant%bij%'reverse%convertible'%1)obligatie:%%!%alles%is%gewaarborgd,%alles%is%zeker%(vgl.%coupon%'vooraf%vastgelegd')%!%wordt%altijd%terugbetaald%tegen%nominale%waarde%%!%coupon%is%vooraf%vastgelegd%!%Geen%eindprijs,%want%alles%is%op%voorhand%vastgelegd%2)aandeel%!%Niet%is%'gewaarborgd'%%!%Men%gaat%er%van%uit%dat%je%het%aandeel%gekocht%hebt%tegen%de%referentieprijs%!%Je%verkoopt%tegen%de%“eindprijs”%!%een%aandeel%heeft%geen%eindprijs,%want%een%aandeel%loopt%nooit%%3)%reverse%convertible%(tussen%aandeel%en%olbigatie)%!%Obligatie%en%aandeel%zijn%2%extremen,%reverse%convertible%ligt%ertussenin%!%Alles%is%zeker,%behalve%het%kapitaal!!!%

!%Enkel%en%alleen%als%de%eindprijs%<%dan%de%referentieprijs.%!%Zie%vb%Agfa%

Hoe'construeer'je'de'reverse'convertible'technisch?'

!%Hoe%slaagt%de%emittent%erin%om%het%product%op%de%markt%te%brengen?%!%Welke%bouwstenen%gebruikt%de%emittent%om%dit%product%te%construeren?%%%Voorbeeld:3De%uitgifte%=%eerste%tijdstip.%%!%%verschillende%stappen.%%

1) De%emittent%verkoopt%RC%(reverse%converteerbare%obligatie)%aan%de%belegger%2) De%belegger%betaalt%2000EUR%in%ruil%voor%de%RC%(investering)%3) Een%3de%partij%(tegenpartij)%wordt%betrokken%om%het%product%op%poten%te%zetten%

(meestal%is%dit%een%bank)%(heeft%enkel%contact%met%de%emittent,%niet%met%de%belegger)%

4) De%emittent%gaat%putUopties%verkopen%aan%de%tegenpartij%%Tegenpartij%die%koopt%putUopties%(=het%recht%om%iets%te%verkopen%tegen%een%bepaalde%prijs).%%

5) In%ruil,%voor%dit%recht,%moet%die%tegenpartij%de%emittent%vergoeden%onder%de%vorm%van%een%premie,%in%euro%of%dollar.%%Premie%=%de%prijs%die%de%tegenpartij%betaald%aan%de%emittent%in%ruil%voor%de%putUopties.%%

PutUopties%%!%zelfde%onderliggend%aandeel%als%RC%!%zelfde%looptijd%RC%(recht%gedurende%een%bepaalde%periode)%!%zelfde%uitoefenprijs%(referentieprijs)%als%RC%%

!%die%bepaalde%prijs%is%de%uitoefenprijs,%verondersteld%%dezelfde%uitoefenprijs%als%die%RC.%%

%3 3

Voorbeeld3AgfaZGevaert3

%!%De%belegger%betaalt%2000EUR%in%ruil%voor%de%RC.%!%De%tegenpartij%koop%80%putUopties.%In%ruil%moet%de%tegenpartij%de%emittent%vergoeden%onder%de%vorm%van%een%premie,%in%euro%of%dollar.%!%De%80%putUopties%zullen%=%aan%de%RC%!%Looptijd%is%2%jaar.%%!%referentieprijs%van%25EUR%(Bemerk:%RC%heeft%een%referentieprijs,%putUopties%hebben%een%uitgifteprijs)%%%!%Die%premie%wordt%gebruikt%om%die%hoge%coupon%te%betalen%van%z’n%RC%

!%risicovol%voor%de%belegger%!%Hoe%slaagt%de%emittent%er%in%om%z'n%hoge%coupon%te%betalen?%%

!%Door%die%premie%(of%een%deel%ervan)%door%te%sluizen.%%%% %

Vervaldag%=%2de%tijdstip%!%in%dit%voorbeeld%na%2%jaar%!%Wat%gebeurt%er%als%het%product%vervalt?%Dus%na%2%jaar.%3Scenario31:3de3prijs3van3het3aandeel3>=3de3referentieprijs3(25EUR)3!%De%belegger%trekt%met%zijn%RC%naar%de%emittent%

!%emittent%betaald%die%terug%in%geld%%

!%Waarom%in%geld?%%!%Omdat%de%prijs%van%het%aandeel%boven%of%gelijk%aan%de%referentieprijs%is%%geëindigd.%%!%Het%meest%voordelige%voor%de%belegger%want%die%krijgt%in%ruil%geld%terug.%

!%Wat%gaat%er%gebeuren%met%die%tegenpartij?%%!%De%tegenpartij%heeft%putUopties%

!%het%recht%om%aandelen%te%verkopen%tegen%de%uitoefenprijs%%!%Aandelen%verkopen%tegen%de%referentieprijs%

!%De%prijs%is%gestegen%dus%die%gaat%zijn%putUopties%NIET%uitoefenen%=%wilt%zeggen%dat%hij%zijn%aandelen%zal%verkopen%tegen%de%%uitoefenprijs%aan%de%emittent.%%!%Maar%de%aandelen%zijn%meer%waard,%de%prijs%daarvan%is%hoger%dan%%de%referentieprijs.%%

!%De%emittent%zal%zijn%aandelen%op%de%beurs%moeten%verkopen%om%%ze%kwijt%te%raken%

!%De%tegenpartij%zou%dom%zijn%om%die%putUopties%uit%te%oefenen.%Hij%kan%beter%zijn%aandelen%verkopen%op%de%markt.%%

!%Dan%krijgt%hij%25%of%meer%%Maar%hier%zal%de%tegenpartij%niets%doen.%%Op%voorhand%wist%die%partij%niet%hoe%dat%de%prijs%van%dat%aandeel%%ging%gaan%evalueren.%De%verzekering%dat%de%tegenpartij%afsluit%is%%eigenlijk%dat%ze%minstens%25EUR%krijgen%voor%de%aandelen.%%

%3 3

Scenario32:3de3prijs3van3het3aandeel3<3de3referentieprijs3(slechte3scenario3voor3de3belegger)3!%belegger%wordt%nu%terugbetaald%in%aandelen%

!%Als%de%prijs%van%het%aandeel%<%de%referentieprijs%!%dan%krijgt%de%belegger%aandelen,%hij%krijgt%nu%80%aandelen.%%!%80*de%prijs%(kleiner%dan%25)%=%<2000%

!%dus%de%belegger%gaat%niet%volledig%zijn%geld%terugkrijgen.%%%!%Tegenpartij%% !%heeft%80%putUopties%% % !%Het%recht%ervan%uitoefenen%% % !%De%belegger%kan%nu%aan%de%emittent%zijn%aandeel%verkopen%aan%25EUR%

maar%niet%op%de%beurs.%%!%Hij%gaat%80%keer%een%putUoptie%uitvoeren%t.o.v.%de%emittent%!%emittent%is%verplicht%om%die%aandelen%te%kopen%aan%25EUR/stuk%en%dus%%verplicht%om%2000EUR%te%betalen.%%!%de%uitoefenprijs%=%referentieprijs%=%25EUR%!%De%emittent,%waar%haalt%hij%die%2000EUR?%%%

!%de%investering%die%de%emittent%gekregen%heeft%van%de%belegger,%%moet%hij%niet%terugbetalen,%maar%kan%hij%gebruiken%om%de%%tegenpartij%te%vergoeden.%%!%De%belegger%heeft%2000EUR%betaald%aan%de%emittent,%hier%moet%%hij%die%2000EUR%niet%terugbetalen%aan%de%belegger.%%!%Hij%gaat%daar%de%tegenpartij%mee%betalen.%%

%!%De%winst%die%je%haalt%uit%de%putUopties%U%de%premie!%Wat%heeft%hij%dan%verdiend?%is%80*het%verschil%tussen%die%2%prijzen%U%de%premie%UU>%de%winst%die%hij%gehaald%heeft%uit%die%putUopties,%maar%die%direct%ook%de%winst%uit%de%aandelen.%%%!%De%emittent%fungeert%nu%eigenlijk%beetje%als%doorgeefluik.%%

!%Hij%schuift%ze%gewoon%door%aan%de%belegger.%%!%De%emittent%moet%niet%ergens%80%aandelen%uit%eigen%zak%halen,%hij%krijgt%die%%binnen%en%kan%die%gewoon%doorschuiven.%%

%

Verduidelijkingen3(33bemerkingen):31)%de%emittent%loopt%geen%risico%op%geen%enkel%manier.%%!%Emittent%verdient%iets%voor%het%werk%dat%hij%erin%steekt%% !%geen%compensatie%voor%het%risico%dat%hij%loopt%!%ook%geen%tegenpartijUrisico%

!%Wegvallen%=%failliet%gaan%!%wat%kan%want%het%product%loopt%2%jaar%en%kan%zijn%dat%je%tegenpartij%failliet%%gaat.%%!%Stel%dat%de%tegenpartij%toch%failliet%zou%gaan,%is%er%geen%aandeel%voor%de%%emittent,%want%de%emittent%kan%dan%de%aandelen%niet%verkopen%want%die%moet%in%%ruil%2000EUR%betalen.%Als%de%tegenpartij%er%niet%meer%is,%dan%vervalt%ook%die%putU%optie.%%!%De%emittent%moet%dan%proberen%om%ergens%anders%de%aandelen%te%verwerven,%%hij%gaat%ze%zoeken%op%de%beurs.%%!%De%emittent%gaat%op%de%beurs%80%aandelen%kopen.%%!%Dus%eigenlijk%hoopt%de%emittent%dat%de%tegenpartij%zal%wegvallen%want%dan%%moet%hij%minder%betalen%%

!%stel%tegenpartij%gaat%failliet,%geen%nadeel%voor%emittent%!%emittent%kan%dan%aandelen%kopen%op%financiële%markt%tegen%lagere%prijs%%2)%De%emittent%beschikt%over%een%putUoptie,%bij%een%omgekeerde%obligatie.%%!%zijn%niet%de%putopties%van%ons%voorbeeld.%%

!%dit%zijn%putUopties%die%de%tegenpartij%bezit%en%die%hij%verkocht%heeft!%%!%Wij%bedoelen%andere%putUopties,%welke%dan?%%

!%De%emittent%heeft%het%recht%om%80%aandelen%te%verkopen%aan%belegger%%tegen%een%prijs%gelijk%aan%25EUR.%%!de%emittent%moet%in%dit%geval%de%investering%van%de%belegger%niet%%terugbetalen.%%

!%indien%hij%deze%optie%uitoefent,%betaalt%de%belegger%via%zijn%investering%die%de%emittent%niet%moet%terugbetalen.%%!%Betaler%die%de%belegger%doet%voor%de%80%aandelen%die%de%emittent%verkoopt.%Dus%de%belegger%heeft%het%recht%om%deze%aandelen%te%verkopen%tegen%25EUR%per%stuk.%%!%Impliciet%heeft%de%emittent%dus%een%putUoptie.%%!%De%emittent%doet%dit%niet%zomaar.%Een%bank%wil%daar%geld%mee%verdienen:%%3)%emittent%verdient%geld,%wat%gaat%die%daar%aan%verdienen?%%!%Wat%zijn%zijn%inkomsten?%%!%de%premie%optie%

!%inkomsten%voor%de%emittent%van%de%opties%die%hij%verkoopt%aan%de%tegenpartij%!%gedurende%2%jaar%beschikken%over%2000EUR%%

!%Beleggen%en%intrest%erop%krijgen%(sommatie%van%de%rente).%%!%Dus%de%emittent%beschikt%2%jaar%over%rente,%over%de%200EUR%die%geld%zal%%opbrengen.%>%sommatie%van%de%rente%RC.%%

!%De%emittent%gaat%er%voor%zorgen%dat%het%laatste%geldig%is,%dat%de%sommatie%rente%2000EUR%>%dan%de%sommatie%rente%RC.%%!%hij%gaat%er%voor%zorgen%dat%de%rente%RC%hoog%genoeg%is%om%beleggers%aan%te%trekkeN;%Hoogte%van%de%RC,%wat%de%emittent%zelf%mag%zoeken.%

Wat3is3het3voordeel3tegenpartij3putZoptie?33!%wat%heeft%hij%verdiend%met%die%putUoptie?%%

=%het%maximum%van%0%en%het%verschil%tussen%(referentieprijs%U%prijs%aandeel)%–%%premie.%

!%Tegenpartij%heeft%besloten%om%een%putUoptie%te%kopen,%welk%voordeel?%zie%hierboven.%%!%Als%de%referentieprijs>%dan%de%prijs%van%het%aandeel,%dan%gaat%hij%die%putUoptie%uitoefenen.%%!%Dit%is%voor%1%putUoptie,%maar%we%hebben%er%80,%dus%voor%het%totaal%*8%0%UU>%voor%80%putUopties.%!%Stel%dat%de%referentieprijs%<%prijs%van%het%aandeel%UU>%negatief%UU>%dan%gaat%hij%zijn%recht%niet%uitoefenen.%Maar%zijn%maximum%is%0EUR.%Hij%heeft%er%dus%zijn%broek%aan%versleten%%

%%B%is%juist%

Emittenten'

Inleiding'

%Oude%data,%maar%geeft%mooi%de%ge�ffectiseerde%kredieten%weer%

!%Bevoorrechte%obligaties%die%volgen%uit%die%effectiseringsoperaties.%%!%Vooral%in%de%VS:%is%sterk%afgenomen%na%financi�le%crisis.%%

CONCLUSSIE%1%!%Geëffectiseerde%kredieten%

!%volgende%uit%de%obligaties%%die%werden%uit%gegeven.%%!%Beleggers%wantrouwen%obligaties%uit%effectisering.%%!%Nu%(2013)%misschien%nog%een%aandeel%van%1U2%.%

!%Verwachting%zal%terug%toenemen,%omdat%effectisering%interessant'%blijft.%%!%Voor%emittent:%kan%kredieten%afstoten%!%Voor%belegger:%kan%'onrechtstreeks'%beleggen%in%kredieten%

CONCLUSSIE%2%!%de%belangrijkste%emittent?%De%overheid.%% %

Kenmerken'OLO’s'

OLO%=%“Obligations%linéaires%obligaties”%!%Obligaties%die%de%Belgische%overheid%uitgeeft%=%OLO%!%Worden%uitgegeven%in%verschillende%lijnen%% % !%vandaar%‘lineair’%

!%vaste%rente%% !%vaste%looptijd%(5%à%30%jaar)%!%Iedere%lijn%bestaat%uit%verschillende%schijven%% !%uitgifteprijs%variabel:%bepaald%via%tenderprocedure%%Voorbeelden:3Lijn%1:%OLO%2018%4%%Schijf%1:%1/12/11%Schijf%2:%1/06/12%Schijf%3:%1/12/12%%!%schijven%zijn%momenten%wanneer%er%uitgegeven%wordt%%

!%lijn%1%wordt%periodiek%uitgegeven.%!%mensen%die%belegt%hebben%in%schijf%1%hebben%dan%belegt%op%7%jaar.%!%begin%datum%ligt%altijd%vast,%de%looptijd%en%de%rente%ook%!%tussen%die%schijven%zit%tijd%%%

!%marktrente%gaat%wijzigen.%%!%∆marktrente%is%de%wijziging%tussen%schijf%1%en%schijf%2.%%

!%En%de%wijziging%tussen%schijf%2%en%schijf%3.%!%De%4%%blijft%vast,%ook%al%stijgt%die,%maar%dan%heb%je%geen%enkele%belegger%meer%die%nog%geïnteresseerd%is.%%

!%Wat%gaat%men%dan%doen?%%!%De%uitgifte%prijs%wijzigen.%%

!%De%uitgifteprijs%gaan%ze%dan%dalen%als%de%marktrente%gestegen%zou%zijn%!%∆marktprijs%!%∆uitgifteprijs.%%%!%Typisch%is%dat%de%uitgifteprijs%hier%niet%wordt%vastgelegd%door%de%emittent%maar%een%bepaalde%procedure,%de%tenderprocedure.33

! 3Normaal%legt%de%emittent%de%uitgifteprijs%vast%!%de%emittent%wil%er%voor%zorgen%dat%zijn%obligatie%verkocht%geraakt%%%

!%de%uitgifteprijs%wordt%gevormd%naar%de%belangstelling%voor%de%obligatie.%!%Hier%gebeurt%dit%niet,%hier%gebeurt%dit%via%een%tenderprocedure%

!%een%interactie%tussen%vragers%en%aanbieders.%%%%%

Tenderprocedure:%zie%later%% %

Lijn%2:%OLO%2022%5%%Schijf%1:%1/03/11%Schijf%2:%1/09/12%Schijf%3:%1/03/12%…%Schijf%n:%1/09/2021%%!%die%lijnen%blijven%bestaan%tot%de%vervaldag%!%kenmerkend:%elke%lijn%bestaat%uit%schijven%%Grafieken3(zie3PDF)3Gewoon3onthouden3dat:3!%Grafiek%1:%opdeling%Belgische%overheidsschuld%

!de%staat%vooral%financiert%met%OLO's.%%!%Grafiek%2:%Plaatsing%van%OLO�s%per%investeerder%

!%uitsluitend%institutionele%investeerders%die%daar%voor%intekenen%!%geen%particulieren%!%Institutionele%investeerders%=%instituties%%

%!%Grafiek%3:%Overheidsschuld%in%Belgische%handen%%

!%zit%bij%Belgische%(institutionele)%beleggers.%%!%De%lijnen%dalen%maar%op%het%einde%stijgt%het%terug%een%beetje.%%

!%Door%de%crisis%gaat%men%meer%in%eigen%land%beleggen.%%!%Vanaf%98%tot%2008%is%het%continu%dalend,%meer%en%meer%overheidsschuld%bij%buitenlandse%beleggers.%%!%Nu%omgekeerd,%terug%meer%een%overheidsschuld%in%Belgische%handen%%

!%Beleggers%terug%meer%in%eigen%land.%%3 3

De'primaire'markt'

Emissieprocedure'van'OLO’s:'Tenderprocedure'

!%Hoe%werkt%die%tenderprocedure?%%!%wordt%gebruikt%door%de%staat%om%OLO's%te%plaatsen%op%de%primaire%markt.%%!%Nieuwe%schijven%worden%geplaatst%%Tenderprocedure%=%procedure%van%aanbestedingen%uitschrijven%en%de%instutitionele%beleggers%bepalen%hoeveel%ze%willen%investeren,%de%hoogste%wint.%%%%Algemene3principe3tenderprocedure:3

• Aanbesteding%op%basis%van%prijzen%&%bedragen • Schatkist%bepaalt%minimumprijs% • Alle%offertes%hoger%dan%minimumprijs%aanvaard% • Offerte%gelijk%aan%minimumprijs%eventueel%proportioneel%aanvaard%

3!%De%overheid%maakt%bekend%dat%ze%een%nieuwe%schijf%willen%uitgeven%van%een%bepaalde%lijn%%

!%aanbesteding%uitgeven%% !%betekent%dat%alle%offertes%hoger%dan%minimumprijs%aanvaard%worden.%%!%schatkist%bepaalt%een%minimumprijs.%%!%institutionele%beleggers%kunnen%offertes%indienen%

%Voorbeeld:%Schijf%van%OLO%2004U2014%:%7,75%%Gewenste%opbrengst%=%minimum%7,5*10^6%!%een%aanbesteding%wordt%uitgeschreven%voor%wie%geïnteresseerd%is%%

!%De%prijs%=%de%prijs%de%ze%willen%betalen%!%bedrag%=%het%bedrag%die%ze%willen%beleggen%

%!%de%offerte%voor%elke%institutionele%belegger%moet%een%prijs%en%een%bedrag%bevatten%%

%!%Bv:%ING%die%wil%102,15%%als%uitgifteprijs%betalen%en%wilt%7,5%miljoen%EUR%beleggen.%%

!%Dit%zijn%de%offertes%die%binnenkomen.%% %

!%Overheid%kiest%eerst%offerte%met%hoogste%uitgifteprijs.%%!%Hoe%hoger,%hoe%meer%geld%de%overheid%krijgt%

%%!%overheid%gaat%de%offertes%bekijken%

!%die%van%Dexia%behouden%omdat%die%het%aantrekkelijkst%is%!%zij%willen%3,75miljoen%euro%beleggen%in%die%nieuwe%schijf%!%Dexia%zal%dan%een%uitgifteprijs%betalen%van%102,34%.%%

%!%Tenderprocedure%=%procedure%van%aanbestedingen%uitschrijven%en%de%instutitionele%beleggers%bepalen%hoeveel%ze%willen%investeren,%de%hoogste%wint.%%%!%Overheid%gaat%de%op%��n%na%offerte%weerhouden%

!%KBC%biedt%de%op%��n%na%hoogste%prijs.%%!%Dexia%is%al%weerhouden,%die%had%de%hoogste.%%!%KBC%zal%ook%mogen%beleggeni%n%de%OLO%

!%%tegen%een%uitgiftprijs%van%102,18%.%%!%Maar%Dexia%gaat%meer%betalen%dan%KBC.%%

%!%We%moeten%7,5%miljoen%binnenhalen%%

!%Na%Dexia%en%KBC%is%er%al%6,25%miljoen%opgehaald%!%nog%1,25%ophalen%

!%Kijken%naar%de%3de%hoogste%=%Fortis%!%wil%2,5%beleggen,%maar%we%hebben%nog%maar%1,25%nodig.%%!%We%gaan%dus%Fortis%weerhouden%maar%slechts%voor%de%helft%%aanvaarden%%

%!%nieuwe%schijf%heeft%3%(institutionele)%beleggers%

!%gemiddelde%uitgifteprijs%is%102,23%%!%geeft%een%indicatie%van%een%gemiddelde%wat%de%bank%betaald%

!%MAAR%ELKE%BANK%BETAALD%EEN%EIGEN%UITGIFTEPRIJS.%%!%Dexia%heeft%een%slechte%zaak%gedaan,%omdat%zij%het%meeste%betalen%%!%Fortis%doet%dus%voordeel.%%

3 3

De'secundaire'markt'=%markt%waar%bestaande%obligaties%worden%gekocht%en%verkocht%%!%prijs%van%een%obligatie%=%%%van%de%nominale%waarde%% !%een%obligatie%wordt%verhandeld%in%procenten%

!%vb.:%prijs%van%een%obligatie%kan%102,10%%zijn.%%!%Dit%betekend%dat:%% !%als%je%obligatie%koopt%betaal%je:%% % prijs%(%)%*%nominale%waarde%(valuta)%%!%op%de%primaire%markt%betaal%je%de%uitgifteprijs,%op%de%secundaire%betaal%je%(prijs*NW)%

exclusief''verlopen'rente''

!%prijs%(Exclusief%verlopen%rente)%van%een%obligatie%=%%%van%de%nominale%waarde%%! 3Verlopen3rente3=3aantal3verlopen3dagen3*3coupon33 3 3 3 333333603%Let%op!:%360%en%géén%365%%! 3Verlopen3rente33

=%rente%die%al%verlopen%is%tussen%laatste%coupondatum%en%datum%van%%verhandeling.%!%is%nog%niet%uitbetaald%aan%verkoper%maar%wel%al%door%verkoper%'verdiend'.%%!%Moet%daarom%door%koper%worden%betaald%aan%verkoper.%%!%Koper%moet%immers%geen%volledig%jaar%wachten%op%volgende%coupon.%%

%! 3aantal3verlopen3dagen33 ! 3coupondatum3+3aantal3dagen3tussen3datum3verhandeling3uit3verleden3+333 datum3verhandeling3+343transactiedagen3% % !%4%transactiedagen%omdat%het%een%aantal%dagen%duurt%om%het%%% % administratief%te%verwerken%%% %

%Coupondatum:%15/10%!%Stel%dat%ik%op%5/12%op%de%secundaire%markt%de%obligatie%wil%aankopen.%% !%verlopen%rente%berekenen%

!%=%de%rente%die%al%verlopen%is%sinds%de%laatste%coupon%datum%tot%aan%de%%dag%dat%ik%die%obligatie%ga%kopen%op%de%markt%(datum%van%de%%verhandeling).%%

!%Waarom%is%die%verlopende%rente%belangrijk?%%!%Omdat%die%nog%niet%uitbetaald%is%aan%de%verkoper,%maar%eigenlijk%is%die%%wel%al%door%de%verkoper%verdiend.%%!%Elke%dag%verdien%ik%een%stukje%van%mijn%rente%of%van%mijn%coupon.%!%Maar%wordt%maar%1%keer%per%jaar%gestort%op%de%rekening%

%!%verlopen%rente%=%(aantal%verlopen%dagen/360)%*coupon%% !%aantal%verlopen%dagen%=%Coupondatum%+%aantal%dagen%tussen%datum%%% verhandeling%en%coupondatum%uit%verleden%+%datum%verhandeling%+%4%%% transactiedagen%%%!%Wat%is%het%aantal%verlopen%dagen%in%mijn%voorbeeld?%!%coupondag%is%1%dag%=%op%15/10%%

+%aantal%dagen%tussen%datum%verhandeling%en%coupondatum%uit%verleden%%%van%16/10%tot%aan%30/10%UU>%15%dagen%in%totaal%UU>%+%30%+%4%+%1%(datum%

van%verhandeling%=%1dag)%+%4%(transactiedagen)%%aantal%verlopen%dagen%=%1%+%15%+%30%+%4%+%1%+%4%=%55%dagen%

%!%Hoeveel%betaal%je%bij%aankoop?%%

!%Eerst%de%verlopen%rente%berekenen.%%!%verlopen%rente%=%(7,75%%*%25000)%*%(55/360)%=%396%EUR%

!%te%betalen%bij%aankoop=%!%25000%*%102,10%%+%296%=%25525%+%296%=%25821%EUR%

%3 3

%3oplossing:3

!%Aantal%verlopen%dagen%=%1%+%5+%30%+%19%+%1%+%4%=%60%!%Verlopen%rente%=%(6%%*%1000)%*%(60/360)%=%10%EUR%

%!%te%betalen%bij%aankopen=%1000EUR%*%110%%+%10%=%1100%+%10%=%%1110%EUR%%Antwoord3D3is3juist.3% %

Les$5:$Module'2:'Obligaties!

Rendement:'berekening'!%Uitgifteprijs%=%%%van%de%nominale%waarde%

• a%pari%• boven%pari%• onder%pari%

!%Voorbeeld:%Uitgifteprijs%=%101,10%;%nominale%waarde%=%5000%NLG%% !%u%betaald%5055%NLG%% !%effectief%rendement%<%nominale%rente%' '

Twee'soorten'rendement:'

!%lopend%rendement%of%current%yield%(CY)%• zonder%verlopen%rente%• met%verlopen%rente%

!%actuarieel%rendement%of%yield%to%maturity%(YTM)%• voor%volledige%jaren%• voor%onvolledige%jaren%

Lopend'rendement'(CY):'

Berekening3zonder3verlopen3rente:33CYt3=3rente33333=3…%333333333333koerst3%!%Koers%=%wat%%je%betaald,%een%percentage%% !%de%koers%=%investering%die%je%doet%!%Rente=%opbrengst%(wat%je%verdiend),%in%%%% !%nominale%rente%(bepaald%uw%coupon%(nominale%rente%*%nominale%waarde)%!%formule%=%%/%%=%%%%!%Als%je%teller%en%noemer%met%de%nominale%waarde%gaat%vermenigvuldigen%dan%krijg%je%in%de%teller%de%coupon,%en%in%de%noemer%het%bedrag%dat%je%moet%investeren%(koers*nominale%waarde)%

!%CYt%=%%%%%%%%%%%%%coupon%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%investeringsbedrag%

3Voorbeeld:3OLO%2005U2016;%i%=%rente%=%nominale%rente%(=%nominale%intrest)%=%7,25%%coupondatum%=%14/3%koers%=%108,12%%op%17/03/13%Netto%waarde%=%100%%Hoeveel%bedraagt%de%CY%op%17/03?%%!%De%koers%staat%in%de%noemer,%en%varieert%dagelijks%

CYt%=%7,25%/%108,12%%=%0,0725%/%1,0812%=%0,06706%=%6,706%%!%is%lager%dan%de%nominale%rente%

!%lopend%rendement%=%6,706%%%Het%voorgaande%is%exclusief%de%verlopen%rente!!!%(maakt%ook%deel%uit%van%de%investering)!!!%' '

Berekening3inclusief3verlopen3rente:3%CYt%=% % %rente%%%%%%%%%%%(koerst%+%verlopen%rente)%%!%exactere%formule%!%als%je%obligatie%koopt:%koers%*%nominale%waarde%+%de%verlopen%rente%betalen%%!%Verlopen%rente=%bedrag%in%euro.%Hier%is%het%een%percentage!!%

!%verlopen%rente%kan%dus%een%bedrag%of%een%percentage%zijn%(afhankelijk%van%de%%context).%Hier%is%het%een%percentage,%want%anders%kan%je%niet%bij%de%koers%optellen%%(dat%ook%een%percentage%is).%

%Voorbeeld:33OLO%2005U2016;%i%=%rente%=%nominale%rente%(=%nominale%intrest)%=%7,25%%coupondatum%=%14/3%koers%=%108,12%%op%17/03/13%Netto%waarde%=%100%%Hoeveel%bedraagt%de%CY%op%17/03?%%!%Het%aantal%verlopen%dagen%tellen%tussen%14/3%en%17/3%% !%de%coupondatum%(1%dag)%

!%aantal%dagen%tussen%coupondatum%en%transactiedag:%2%dagen%(15%en%16/3)%(2%%dagen)%!%1%transactiedag%(17/3)%(1%dag)%!%4%administratieve%dagen%die%we%erbij%tellen%(het%duurt%4%dagen%tegen%dat%de%%verkoper%zijn%geld%krijgt.%

%aantal%verlopen%dagen=%1+2+1+4%=%8%Verlopen%rente%=%7,25%*%(8/360)%=%0,1611%%!%CYt%=%7,25%/%(108,12%%+%0,1611%)%=%6,6955%%%!%Exacter%dan%zonder%verlopen%rente%!%Verschil%is%niet%zo%groot%omdat%we%maar%met%een%paar%dagen%zaten.%%3 3

Nadelen3aan3lopend3rendement:3!%Het%houd%geen%rekening%met%mogelijke%meerwaarde%% !%Stel%je%hebt%2%obligaties.%Obligatie%1%heeft%een%nominale%rente%i%van%5%.%De%%% koers%K%is%50%%(prijs%waartegen%de%obligatie%op%de%markt%noteert.%Ze%loopt%1%jaar.%%% Ze%loopt%nog%1%jaar%% % !%CYt%=%5%%/%50%%(verlopen%rente%is%0,%want%ze%loopt%nog%1%jaar%dus%we%%% % zitten%op%de%coupondatum)%=%10%%% !%Obligatie%2:%i%=%10%;%K%=%100%;%Looptijd%nog%1%jaar%% % !%CYt%=%10%%/%100%%=%10%%% !%Obligatie%1%en%2%hebben%dezelfde%current%yield,%dus%zijn%even%aantrekkelijk?%% !%Toch%obligatie%1%kiezen:%je%wordt%aan%100%%terugbetaald,%maar%je%moet%ze%%

maar%aan%50%kopen.%Als%je%obligatie%2%koopt%betaal%je%100%euro,%en%je%krijgt%na%1%%jaar%10%euro%rente%en%je%100%euro%(=%110).%%Obligatie%2:%je%investeert%100%euro:%je%kan%2%obligaties%kopen%met%een%waarde%van%%50%euro%per%stuk.%Maar%je%koopt%wel%2%keer%een%obligatie%met%nominale%waarde%%100%euro,%dus%je%hebt%eigenlijk%200%euro.%Na%een%jaar%krijg%je%200%euro%en%10%euro%%intrest.%

!%alleen%interessant%als%ruwe%benadering%%

Wat3met3variabele3rente?3% !%De%definitie%van%CY%=%rente%/%%koers%%% !%De%teller%(rente)%is%goed%als%die%vast%is,%maar%wat%doen%als%die%variabel%is%en%van%%

jaar%tot%jaar%varieert.%(rente%moet%vooraf%vastgelegd%zijn,%maar%kan%wel%variëren).%% !%wat%vul%je%dan%in%de%teller%in?%% !%Voorbeeld%% % !%Obligatie%1:%CYt%=%6%,%nog%10%jaar%lopen%% % !%Obligatie%2:%CYt%=%7%;%nog%10%jaar%lopen%% % !%rente%is%variabel.%Current%yield%van%obligatie%1%evolueert%naar%11%%%% % binnen%enkele%jaren.%Bij%obligatie%2%daalt%de%rente%naar%2%.%%% % !%Obligatie%1%kiezen%% %

Actuarieel'rendement'of'yield'do'maturity'(YTM)'

!%Onderscheid3tussen3volledige3jaren3en3onvolledige3jaren3maken3voor3de3berekening.%!%met%volledige%jaren%werken%als%je%uw%YTM%berekend%op%de%dag%dat%je%berekend%gelijk%is%aan%uw%coupondag%!%onvolledig%jaar:%als%je%tussen%2%coupondata%zit.%%%%%% % C% % % % % % % C%% Volledig%jaar% % % onvolledig% % Volledig%jaar%% % % % % %%%Jaar%%%!%Volledig%jaar:%verlopen%rente%VR%=%0%=%0%%!%Onvolledig%jaar:%verlopen%rente%is%niet%gelijk%aan%0!!!%%3 3

Berekening3voor3volledige3jaren:3%Koers%=%Somt%coupont%%+%%NWn%X%NW% % (1+r)t% %%%%%%(1+r)n%%Koers%XNW%=%investering%Alles%na%=%teken%:%opbrengst%!%2%soorten%opbrengsten:%periodiek%(coupon)%en%op%vervaldag%netto%waarde%!%r%=%actualisatie%=%actuarieel%rendement%% !%Als%r%hoog%is:%wijst%erop%dat%je%uw%opbrengsten%moet%delen%door%een%hoog%getal%%

om%die%gelijk%te%krijgen%aan%uw%investering.%Het%duid%er%dus%op%dat%uw%%opbrengsten%groot%zijn%in%vergelijking%met%uw%investeringen%(delen%door%groot%%getal%om%ze%gelijk%te%krijgen%met%de%investeringen).%!%Hoge%r%is%goed%(aantrekkelijk)%!%kleine%r:%opbrengsten%delen%door%klein%getal,%dus%kleinere%opbrengsten%%(onaantrekkelijke%belegging)%

%3Berekening3voor3onvolledige3jaren3%Koers%+%verlopen%rente%=%Somt%coupont+f%%+%%NWn+f%X%NW% % % % %%%%%%(1+r)t+f% %%%%(1+r)n+f%%%%%%%%%!%n%=%aantal%nog%te%lopen%volle%jaren%!%f%=%aantal%te%lopen%resterende%deel%van%het%jaar%(aantal%dagen%tussen%vandaag%en%de%volgende%coupondagen)%(1%jaar%=%360%dagen)%!%De%sommatie%van%het%aantal%verlopen%dagen%en%het%aantal%nog%te%lopen%dagen%=%1%jaar%=%360%dagen%!%f%=%aantal%nog%te%lopen%dagen%/%360%%links%van%het%=%teken:%% !%de%investering%die%je%moet%doen%als%je%de%obligatie%koopt%% !%verlopen%rente%hier%in%euro,%niet%in%%%rechts%van%het%=%teken:%% !%de%opbrengst%% !%f%is%een%deel%van%het%jaar%% !%r%=%actuarieel%rendement%%3 3

Voorbeeld:3OLO%2005U2016;%i%=%rente%=%nominale%rente%(=%nominale%intrest)%=%7,25%%coupondatum%=%14/3%koers%=%108,12%%op%17/03/13%Netto%waarde%=%100%%Hoeveel%bedraagt%YTM%op%17/03?%%Verlopen%rente%=%zie%vorige%oefening%voor%berekening%%

!%108,12%%*%100€%+%0,1611%%% !%probleem:%het%ene%is%in%euro%en%het%ander%in%%,%dus%niet%op%te%tellen%

!%0,1611%%*%100%(NW)%%%!%108,12%%*%100€%+%0,1611%%*%100%=%%=%%7,25%%*%100%%+%%%7,25%%*%100%%%%%%%%+%(7,25%%*%100)%+%100%%(1%+%r)352/360% %%%%%%(1%+%r)(352/360)%+%1%%%%%%%%%%%(1%+%r)(352/360)%+%2%%eerste%coupon%%%%%%%Tweede%coupon% %%%%%%3de%coupon%14/03/2014%%%%%%%%%%14/03/15%%%%%%%%%%%%%%%%%%14/03/16%%!%14/03/2016:%vervaldag,%dus%100%bijtellen%!%f%=%360%–%aantal%verlopen%dagen%(8)%=%352%% % 360% % % %%%%%%%%%%%360%!%r%eruit%halen%om%het%te%weten%!%op%examen%r%kunnen%berekenen% %

%%Obligatie%1%heeft%een%nominale%rente%i%van%5%.%De%%koers%K%is%50%%(prijs%waartegen%de%obligatie%op%de%markt%noteert.%Ze%loopt%1%jaar.%%Ze%loopt%nog%1%jaar%!%CYt%=%5%%/%50%%(verlopen%rente%is%0,%want%ze%loopt%nog%1%jaar%dus%we%%zitten%op%de%coupondatum)%=%10%%%!%YTM?%50%*100%=%5%*100%+%100%% % %%(1%+%r)%% % % % % !%r%zoeken%50%=%105%%%%%%%%%(1+r)%%50%+%50%*%r%=%105%50r%=%55%r%=%55/50%=%1,1%%!%110%%rendement%!%YTM%=%110%%vs%CY%=%10%%%!%YTM%>%CY%%% !%lopend%rendement%kleiner%dan%actuarieel%rendement%%!%D%is%juist%(lopend%kan%<,%>%=%dan%actuarieel)%% %

Determinanten'van'het'rendement'Vanaf%nu:%rendement%%=%actuarieel%rendement%!%waarom%heeft%de%ene%obligatie%een%verschillend%rendement%dan%een%andere?%%33determinanten:3

1. markwaarde%2. kredietwaardigheid%van%de%emittent%3. de%fiscale%druk%

%

Marktrente'

% =%risicovrije%rente%% =%rente%betaald%door%de%overheid%%!%De%rente%die%gangbaar%is%op%de%markt%!%marktrente%=%risicovrije%rente%%

• rente%die%de%overheid%betaald%%• overheid%kan%niet%failliet%gaan%• overheid%gaat%rente%betalen%als%ze%obligaties%(OLO’s)%uitgeeft%

!%rente:%actuarieel%rendement%(niet%nominale%rente)%%! 3marktrente3=3actuarieel3rendement3dat3de3overheid3betaald3als3ze3geld3wil3lenen.33Bedenkingen:3% !%“de”%marktrente%bestaat%niet,%want%“de”%overheid%bestaat%ook%niet%(marktrente%%

in%BE%is%niet%gelijk%als%die%in%DE.%!%Elk%land%heeft%zijn%marktrente%

% !%Ieder%land%heeft%verschillende%marktrenten%(vb.:%verschillende%in%BE)%% % !%hangt%af%van%looptijd%van%de%obligatie%% % !%men%gebruikt%vaak%een%looptijd%of%een%resterende%looptijd%van%10%jaar%% !%is%de%rente%betaald%door%de%overheid%risicovrij?%% % !%kan%de%overheid%failliet%gaan?%% % !%als%je%belegt%in%overheid,%ben%je%risicovrij?%100%%zeker%dat%je%het%%

terugkrijgt?%!%JA,%voor%Duitsland%!%NEEN,%voor%Griekenland%!%MISSCHIEN:%Spanje,%Portugal,%België,%Italië,…%

%!%Dus%nood%aan%een%nieuwe%definitie%voor%marktrente?%!%Vetgedrukte%definitie%(die%overheid%betaald)%gebruiken%wij%% marktrente3=3actuarieel3rendement3dat3de3overheid3betaald3als3ze3geld3wil333 lenen.%3 3

Impact3marktrente3op3rendement3%1)%Voor%nieuwe%obligaties:%%Als%de%marktrente%stijgt%(daalt)%!%actueel%rendement%stijgt%(daalt)%ook%%%%!%Geldt%enkel%voor%nieuwe%investeerders%% !%via%coupon%voor%nieuwe%obligaties%%% !%marktrente%stijgt%!%coupon%stijgt%en/of%uitgifteprijs%daalt%!%rendement%stijgt%%!%rendement%stijgt,%want%je%betaald%minder%als%je%investeert.%%2)%Voor%bestaande%obligaties:%%Marktrente%stijft%(daalt)%!%koersen%op%secundaire%markt%daalt%(stijgt)%!%koers%daalt:%voordelig%voor%nieuwe%investeerders%(aankoopprijs%daalt%dus%rendement%stijgt)%die%bestaande%obligaties%willen%kopen.%(geld%niet%voor%bestaande%investeerders)%(als%je%als%belegt%hebt%in%een%obligatie,%is%een%stijging%van%de%marktrente%slecht,%want%dat%drukt%de%verkoopprijs).%!%vermijden%door%je%obligatie%bij%te%houden%tot%de%vervaldag%(dan%heeft%dit%geen%impact)%!%als%ze%de%obligatie%bijhouden,%is%de%stijging%van%de%marktrente%niet%nadelig%voor%de%eigenaars%van%de%bestaande%obligaties.%%Vervolg:%Les%6%%% %

Les$6:"Module'2:'Obligaties!

Determinanten'van'het'rendement'!%bepalen%als%er%een%hoog%of%laag%rendement%is.%!%rendement%:%%actuarieel%rendement%!%3%elementen%

1:'Marktrente'

marktrente%=%risicovrije%rente%=%rente%betaald%door%de%overheid%% !%overheid%kan%niet%failliet%gaan%%!%risicovrij%% % !%vandaag:%overheid%kan%wel%failliet%gaan%(Cyprus,%Griekenland)%!Nieuwe!obligaties!!%Marktrente%stijgt%(daalt)%!%rendement%stijgt%(daalt)%%!%Via%coupon%(of%uitgifteprijs)%voor%nieuwe%obligaties%Marktrente%stijgt%!%coupon%stijgt%en%of%uitgifteprijs%daalt%!%rendement%stijgt.%%Bestaande!obligaties:!!%wordt%bepaald%door%de%koers%voor%bestaande%obligaties%!%secundaire%markt%Als%de%marktrente%stijgt%(daalt)%!%koersen%dalen%(stijgen)%Is%voordelig%voor%nieuwe%investeerders%Koers%daalt%!%aankoopprijs%daalt%!%rendement%stijgt%!%Het%zijn%bestaande%obligaties,%maar%het%zijn%wel%nieuwe%investeerders%die%ze%kopen.%!%nadelig%voor%bestaande%investeerders%om%te%verkopen%(want%de%koers%daalt%dus%krijgen%ze%minder%geld)%% !%koers%daalt%!%verkoopprijs%daalt%!%rendement%daalt%!%Is%niet%nadelig%voor%bestaande%investeerders%als%ze%de%obligatie%tot%de%vervaldag%bijhouden.%%' '

Bewijs:'marktrente'stijgt'(daalt)'! 'koersen'dalen'(stijgen)'

Overheidsobligatie%% !%V0%=%nominale%waarde%(wat%je%betaald%wat%je%koopt/%krijgt%als%je%verkoopt)%% !%K%=%koers%(nominale%waarde,%bedrag%in%euro)%% % !%V%=%V0%*%K%% !%i%=%nominale%rente%% !%r%=%marktrente%%=%roverheid%(risicovrije%rente)%% !%n%=%looptijd%van%de%obligatie%%% Veronderstelling:%volledige%jaren%% Verlopen%rente%=%0%(volledige%jaren)%%V%=%i%*%V0%/%(1+r)%+%i*%V0%/%(1+r)2%+%….%+%i*%V0%/%(1+r)n%+%V0%%/%(1+r)n%% !%i*V0%is%wat%je%krijgt%na%een%jaar%% !%1+r%om%te%actualiseren%!%r%zorgt%ervoor%dat%links%gelijk%wordt%aan%rechts%!%r%is%de%marktrente%is%dus%actuarieel%rendement%betaald%door%de%overheid%en%stelt%daarom%links%(=%investering)%gelijk%aan%rechts%(=opbrengst)%%Relatie!tussen!marktrente!en!koers?!%r3stijgt3! 3V3daalt3! 3K3daalt3%% !%r%staat%overal%in%de%noemer,%dus%als%die%stijgt,%wordt%de%noemer%groter%en%de%%% breuk%kleiner.%% !%Dus%als%r%stijgt,%zal%K%dalen%%r3daalt3! 3V3stijgt3! 3K3stijgt3QAD%%' '

Aanvulling'bij'bewijs'

%V%=%i%*%V0%/%(1+r)%+%i*%V0%/%(1+r)2%+%….%+%i*%V0%/%(1+r)n%+%V0%%/%(1+r)n%%V%=%i*V0%(1/(1+r)%+%1/(1+r)2%+%…%+%1/(1+r)n)%+%V0%*%(1/(1+r)n)%%% Meetkundige%reeks%% % Kenmerken:%%% % % !%eerste%element%=%a3=%1/(1+r)%% % % !%reden%(waarmee%je%het%vorige%element%ga%vermenigvuldigen%om%%% % % het%volgende%te%krijgen)=%b%=%1/(1+r)%% % % !%Som%eerste%n%elementen%=%a%*%(1Ub)n%/%(1Ub)%%!%a%en%b%vervangen%en%verenigvoudigen:%%(1%–%(1/(1+r))n)%/%r% % % % 1%–%r%((1%–%(1/(1+r))n)/r)%%% =%A%(>0)%% % % % % % =%A%(>0)%%%V3=3i3*3V03*3A3+3V03*3(13–3r3*3A)3%%V3=3V03*3(313+3(iZr)3*3A)3%Stel:3i3>3r3! 3V3>3V033! 3K3>3100%3% !%r%kan%bewegen%van%dag%tot%dag%% !%I%>%r%!%V%>%V0%%%% !%V%is%groter%dan%V0,%dus%K%is%groter%dan%1,%dus%groter%als%100%%!%Als%marktrente%zakt%onder%nominale%rente%dan%stijgt%de%koers%boven%100%%3Stel:3i3<3r3! 3V3<3V03! 3K3<3100%3!%Als%marktrente%stijgt%boven%nominale%rente%dan%zakt%koers%onder%100%%%% %

2:'De'kredietwaardigheid'van'de'emittent'

!%De%kans%dat%je%uw%geld%terug%ziet%(faling)%!%Als%het%bedrijf%in%faling%gaat,%is%het%niet%kredietwaardig,%dus%zie%je%uw%geld%niet%terug%%!%Het%gaat%over%bedrijven%(overheid%gaat%moeilijk%failliet)%%rbedrijf%=%roverheid%+%risicopremie%%% !%rbedrijf%=%actuarieel%rendement%van%bedrijf%% !%roverheid%=%marktrente%% !%risicopremie%=%vergoeding%voor%mogelijke%faling%=3‘spread’%%Spread%=%rbedrijf%–%roverheid%%% !%spread%weerspiegeld%de%kredietwaardigheid%(%=%f(kredietwaardigheid))%% % !%inverse%relatie%% !%als%de%kredietwaardigheid%stijgt,%daalt%de%risicopremie%% !%kredietwaardigheid%bepaald%a.d.h.v.%‘ratings’%%Kredietwaardigheid3stijgt3! 3risicopremie3daalt3! 3rendement3daalt3%% Weerspiegeld%in%rating%emittent%(Standard%&%Poors,%Moody’s)%%

%!%hoe%hoger,%hoe%beter%% %

%%!%renteverschil%tussen%bedrijfsobligaties%en%overheidsobligaties%!%bp%=%basispunt%%% !%100%bp%=%1%%

!%100%basispunten%%=%1%procent;%200%basispunten%=%2%%!%getal%in%plaats%van%percentage%

!%5%lijnen:%% !%5%indexen%(verzamelingen)%van%bedrijfsobligaties%% !%index%=%groep%van%bedrijfsobligaties%% !%verschillen%inzake%ratings%%Twee3lessen:3

1) omgekeerd%verband%tussen%rating%en%spread%%a. lijn%BBB%ligt%vanboven%(hoogste%spread)%b. lijn%met%AAA%ligt%beneden%(laagste%spread)%

i. hoge%rating%!%lage%spread%!%laag%“bibbergeld”%2) spread%varieert%doorheen%de%tijd%

a. financiële%crisis%%% %

Bedenkingen:3%Rbedrijf3=3roverheid3+3risicopremie3%!%voorgaande%relatie%geldt%traditioneel%voor%bedrijfsobligaties%(kunnen%failliet%gaan)%% !%overheden%kunnen%wel%failliet%gaan%% !%geld%nu%ook%voor%overheden%% % !%vb.:%rGriekenland%=%rDuitsland%+%risicopremie%% % !%vb.:%rItalië%=%rDuitsland%+%risicopremie%(rItalië%<%rGriekenland)%% % !%vb.:%rBelgië%=%rNederland%+%risicopremie%% % % !%rating:%NL:%AAA%/%BE:%AA%% % !%vb.:%rSpanje%=%rBelgië%+%risicopremie%%' '

3:'Fiscale'druk'

%Fiscale3druk3stijgt3(daalt)3! 3Rendement3daalt3(stijgt)3%Verschil%tussen%brutoUrendement%en%nettoUrendement:%%% Netto%=%bruto%*%(1Ut)%% (t%=%belastingsvoet)%%t%=%fiscale%druk%% !%t%stijgt%!%netto%daalt%% !%t%daalt%!%netto%stijgt%%Voorbeeld:3Bruto%:%10%%T%=%25%%(roerende%voorheffing)%Netto%=%10%%(vast)%%10%%*%(1%–%25%)%=%7,5%%%% %

Duration'=%gewogen%gemiddelde%looptijd%%Marktrente%stijgt%(daalt)%!%koersen%dalen%(stijgen)%% !%verband%via%duration%Stappenplan:3procentuele3verandering3van3de3waarde3van3obligaties31)3marktrente3stijgt3(daalt)3! 3koers3daalt3(stijgt)3!)!∆3marktrente3! 3∆3koers3! 3∆3waarde%(als%het%ene%wijzigt,%wijzigt%het%andere%ook)%%% % % % V%=%V0%*K%% % !%zie%voorbeeld%nulcoupon%!)!∆3waarde3=3f(∆3marktrente)3!)!∆3waarde3=3f(∆3marktrente3;3L)%% % % L%=%looptijd%=%n%% % ∆waarde%=%iets%in%euro%;%∆waarde/waarde%is%in%procent%5)3(∆waarde)/waarde3=3f(∆marktrente3;3L)3% % f%!%functie%!%kan%veel%vormen%aannemen%6)3(∆waarde)/waarde3=3ZL3*3(∆marktrente/(1+marktrente))3% % !%stap%6:%aan%te%nemen%(niet%te%bewijzen)%% !%∆V1%/%V1%=%U5%*%(0,11%–%0,10)%/%(1%+%0,10)%=%0,045%=%U%4,5%%% % !%resultaat%is%zelfde%als%lange%voorbeeld%hieronder%% !%∆V2/V2%=%U10%*%(0,11%U%0,10)%/%(1%+%0,…..%=%9%%% % !%komt%9%uit,%is%minder%nauwkeurig%dan%voorbeeld%hieronder%7)3(∆waarde)/waarde3≈3ZL3*3(∆marktrente/(1+marktrente))3% % !%geld%enkel%voor%nulcouponobligaties%8)3(∆waarde)/waarde3≈3ZD3*3(∆marktrente/(1+marktrente))3% % !%D%=%duration%=%gewogen%gemiddelde%looptijd%% % !%Geld%voor%alle%obligaties%% % !%=%exacte%verband%%3 3

Wat3is3D3nu3concreet?3(Duration)3Berekening:%%%%D%=%%%3!%CFt%%=%kasstroom%op%een%bepaald%tijdstip%3Eigenschappen: 1)%Bij%nulUcoupon%obligaties:%D%=%looptijd%(L%of%n)%2)%Hogere%D%bij%lagere%coupons%%3)%Hogere%D%bij%langere%looptijd%als%al%de%rest%gelijk%blijft%3Nulcoupon3overheidsobligaties:3Obligatie%1:%V0%=%1000%&%n%=%5%Obligatie%2:%V0%=%1000%&%n%=%10%%Stel%r%=%10%%(r%=%marktrente)%%V1%=%K1%*%V0%=%1000/%(1,10)5%=%621%%% (V1%%=%waarde%obligatie%1)%V2%=%K2%*%V0%=%1000/%(1,10)10%=%385%%Stel%r%=%11%%%V1%=%1000%/%(1,11)5%=%593%% !%∆%V1%/%V1%=%(593%–%621)%/%621%=%U4,5%%% % !%=%∆%(Kt%*%V0)%/%Kt*V0%=%∆Kt%/%Kt%%V2%=%1000%(1,11)10%=%352%% !%∆V2%/%V2%=%(352%–%385)%/%385%=%U%8,6%%%Hoe3langer3de3looptijd,3hoe3sterker3de3daling3in3waarde3is3Waarde3is3dus3afhankelijk3van3de3looptijd33% %

%%Te%gebruiken%formule:%(∆%waarde)/waarde%≈%UD.(!∆%rente/(1+rente))%%!%Het%gaat%over%daling%in%prijs%(of%waarde)%(zie%opgave)%!%Degene%met%de%grootste%D%zal%juist%zijn%%Delta%rente%moet%positief%zijn%(nieuwe%rente%is%groter%dan%de%oude%rente)%

!%enkel%B%en%D%komen%in%aanmerking,%want%daar%is%er%een%rentestijging%!%Zowel%bij%B%en%D%daalt%de%prijs.%% !%Waar%is%de%D%het%grootst%(hoe%groter%D,%hoe%groter%(∆%waarde)/waarde%%% voor%eenzelfde%UD.(!∆%rente/(1+rente))%

%%Oplossong:3D3%% %

%%(!∆%waarde)/waarde%=%(!∆%koers)/koers%≈%UD.(!∆%rente/(1+rente))%%%!%∆%K%ken%je%niet%(is%nieuwe%K%–%oude%K,%en%nieuwe%K%ken%je%niet%!%Oorspronkelijke%K:%110%%:=%1,10%!%D%=%10%jaar%%∆K%%%%%%=%%U10%*%(0,20%–%0,10)%1,10%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%1%+%0,10%%∆K%=%U%10%*%(0,10%/%1,10)%*%1,10%%∆K%=%U%1%∆K%=%K2%–%K1%=%K2%–%1%(oude%K%–%nieuwe%K)%K2%%=%1,10%–%1%=%0,10%(10%)%%Oplossing:3B3% %

%!%Marktrente%actueel%%=%6%%!%Bank%probeert%zelf%in%te%schatten%wat%de%rente%gaat%zijn%in%de%toekomst.%Slecht%scenario%is%dat%het%naar%7%%gaat%(als%rente%stijgt,%daalt%de%koers,%dus%slecht%scenario).%!%Bank%wil%risico%limiteren,%door%bij%die%rentestijging,%de%daling%van%de%portefeuille%bepreken%met%5%).%%Stap31:3maximale3duration3van3de3portefeuille3(!∆%waarde)/waarde%=%(!∆%koers)/koers%≈%UD.(!∆%rente/(1+rente))%%∆V/V%%=%UD%*%((rente%1%–%rente%2)/(1+rente))%%∆V/V%=%U%5%%%U5%%=%UD%*%(0,07%–%0,06)/(1+0,06)%%0,05%=%UD%(0,01/1,06)%%D%=%(0,05%*%1,06)/0,01%%%%%=%5%*%1,06%%%%%%=%5,3%%% (=%Dmax)%%Stap32:3maximale3duration3van3obligatie3Z3Dportefeuille%!%Dport%%Dport%=%gewogen%gemiddelde%van%de%bestanddelen%van%de%portefeuille%% !%Duration%van%obligatie%X%(8%jaar)%*%het%gewicht%in%de%portefeuille%Dport%=%8%*%(3.000/10.000)%+%5%*%(5.000/10.000)%+%DZ%*(2.000/10.000)%=%Dmax%=%5,3%0,2%*%DZ%=%5,3%–%2,4%–%2,5%=%0,4%DZ%=%0,4/0,2%=%2%! 3Oplossing:3maximale3duration3van3obligatie3Z3is323jaar3 3

%%Reclame%voor%staatsbon%(van%de%overheid).%%Staatsbon%en%OLO%zijn%typisch%Belgisch%(overheidsfinanciering)%%Verschil3tussen3staatsbon3en3OLO:33Staatsbon:3

• Particuliere%beleggers%• Geen%lijnen%en%schijven%(1%product,%begint%steeds%opnieuw)%(om%simpel%te%houden%

voor%particulieren)%• Uitgifteprijs%door%overheid%

%OLO:3

• Institutionele%beleggers%• Veel%belangrijker%dan%staatsbonnen%(bedrag%is%veel%groter)%• Lijnen%en%schijven%• Uitgifteprijs%via%tenderprocedure%

% %

Les$7:"Module"3:"Aandelen!

Inleidende'begrippen'

Belangrijkste'aandelenmarkten'

• NYSE%Euronext%(New%York,%Parijs,%Amsterdam,%Brussel,%Lissabon)%%• London%Stock%Exchange%(Londen)%%• Deutsche%Börse%(Frankfurt)%%• Nasdaq%(New%York)%• Tokyo%Stock%Exchange%(Tokyo)%%• Shanghai%Stock%Exchange%(Shanghai)%

%NYSE3Euronext:33=%New%York%Stock%Exchange%Euronext%!%Samentrekking%tussen%Amerikaanse%en%Europese%poot.%!%Euronext%was%al%ontstaan%door%een%fusie%in%2000%(Parijs,%Amsterdam,%Brussel%en%Lissabon).%New%York%kwam%er%in%2007%bij%een%nieuwe%fusie%bij.%%%

NYSE3Euronext3%%NYSE% % % % % % % % % Euronext%%%% % % % % Parijs% % Amsterdam% Brussel% Lissabon%%%% % % % % % % Eurolist% Alternext% Vrije%Markt%%%% % % % % Continu%markt% % Fixing3markt%%% % % % % % % Dubbele%fixing% Enkele%fixing%%' '

Euronext'Brussel'

33deelmarkten33Eurolist:3

• is%het%strengst%gereglementeerd%(bedrijven%die%erop%staan%hebben%de%strengste%eisen%inzake%informatieverstrekking%en%bescherming%van%de%beleggers.%

• Ongeveer%100%aandelen%• Grote%bedrijven%(kosten,%zie%volgende%pagina)%• Vb.:%KBC%(zie%volgende%pagina)%

%Alternext:3

• Gemiddeld%gereglementeerd%• Ongeveer%10%aandelen%• Middelgrote%bedrijven%

%Vrije3markt:3

• Zwak%gereglementeerd.%Hier%mag%veel%en%moet%weinig%• Ongeveer%20%aandelen%• Kleine%bedrijven%• Vb.:%OTC%(zie%volgende%pagina)%• Weinig%vraag%naar%de%aandelen%van%deze%bedrijven%

%

%%Groen%balkje%=%eraan%voldoen%% %

Eurolist:'

3! 333deelmarkten:3

1)%Continu%Markt%2)%Dubbele%fixing%3)%Enkele%fixing%

Eurolist33Continu3markt3 3 3 3 3 3 Fixing3markt333 3 3 3 3 3 Enkele3fixing3 3 Dubbele3fixing%%Dubbele%fixing:%2%koersen%per%dag%Enkele%fixing%:%1%koers%per%dag%%

Kenmerk'Enkele'fixing:'Strips'

!%STRIPS%(tot%2012)%• Ontstaan%in%1993%(slecht%economisch%jaar,%crisis)%• Bedrijven%stimuleren%om%nieuwe%aandelen%uit%te%geven%(om%te%investeren,%is%goed%

voor%de%economie)%• Nieuwe%aandelen%gaan%we%VVUaandelen%noemen%(Verminderde%Voorheffing%

(roerende%voorheffing%(op%dividenden%en%intresten)%was%15%)).%• Voor%oude%aandelen%(voor%1993%uitgegeven)%was%het%25%%roerende%voorheffing%• PROBLEEM:%Nieuwe%(na%1993)%en%oude%aandelen%

o Daling%van%de%liquiditeit%# Stel%je%hebt%oude%aandelen.%Je%wil%ze%verkopen%in%1994.%Wie%wil%ze%

nog%kopen,%want%er%zijn%nieuwe%met%minder%belastingen.%Je%raakt%je%oude%aandelen%dus%niet%kwijt.%

# VVUaandelen%!%omvormen:%oud%aandeel%+%strip%• Strip%=%recht%op%lagere%roerende%voorheffing%(15%)%• Oud%aandeel:%roerende%voorheffing%25%%• Strip%en%aandeel%scheiden%(je%kan%ze%er%af%knippen)%

o Gevolg:%enkel%het%oude%aandeel%blijft%over%o Strip%=%financieel%product%dat%je%afzonderlijk%kan%

verhandelen.%o Liquiditeit%stijgt,%want%opnieuw%maar%1%soort%aandeel%(strip%afzonderlijk)%

%Deze%strips%worden%verkocht%op%de%Enkele%Fixing%Strip%=%recht%op%verminderde%RV%(15%%ipv%25%)%%Voorbeeld:3Stel:%1%aandeel%van%bedrijf%A%!%Netto%D%(dividend)%=%100%euro%–%0,25*100%RV%=%75%euro%Stel:%1%aandeel%en%strip%van%bedrijf%A%!%Netto%D%=%100%euro%–%0,15*100%RV%=%85%euro%Stel:%Je%hebt%1%strip%van%bedrijf%A%!%Netto%D%=%0%(enkel%dividend%als%je%aandeel%hebt)%Stel:%1%aandeel%bedrijf%A%en%strip%bedrijf%B%!%Netto%D%=%100%euro%–%0,25*100%=%75%euro%% !%strip%moet%overeenstemmen%met%het%aandeel%% !%Strip%en%bedrijf%moeten%van%zelfde%emittent%zijn%% !%Ofwel%strip%verkopen,%ofwel%het%aandeel%ervan%kopen.% %

Kosten'

!%Eurolist:%streng%gereglementeerd%% !%voordeel:%kwaliteitsgarantie%als%belegger%% % % % % % !%nadeel:%hoge%kosten%(vaste%kosten)%%% !%Vb:%eis:%koersgevoelige%informatie%publiceren%(is%een%vaste%kost,%%% onafhankelijke%van%de%grootte%van%uw%bedrijf.%(zal%een%klein%bedrijf%even%veel%%% kosten%als%een%groot%bedrijf).%(Grote%bedrijven%voelden%deze%winst%minder.%!%Vooral%grote%bedrijven%op%Eurolist%(door%de%kosten)%%' '

Voorbeeld:'KBC:''

• Genoteerd%op%Eurolist%(continumarkt)% • Koers%=%29,02%EUR%(dd.%21/03/13)% • Aantal%aandelen%≈ 394%mln% • Marktkapitalisatie%≈ 11,4%mld%EUR% • Gemiddeld%volume%per%dag%≈ 750%000%

%!%Marktkapitalisatie:%wat%beleggers%zeggen%dat%het%waard%is%(prijs%aandeel%*%aantal%aandelen)%=%marktwaarde%!%Marktwaarde%is%niet%gelijk%aan%de%boekwaarde!!%!%Gemiddeld%volume%per%dag:%het%aantal%dat%gemiddeld%verhandeld%wordt%per%dag%%!%volume/%aantal%aandelen%=%0,19%%(aantal%aandelen%verhandeld%per%dag)%!%1/0,19%=%525%=%aantal%dagen%dat%het%duurt%voordat%een%aandeel%van%eigenaar%verwisseld%is.%(om%de%525%dagen%veranderen%alle%aandelen%van%eigenaar).%%' '

Voorbeeld:'OTC'(option'trading'company)'

Vrij%recent%opgericht%Actief%in%arbitrage%voor%eigen%rekening%(niet%voor%klanten,%want%heeft%er%geen)%Voordeel%tracht%te%halen%uit%opportuniteiten%en%incoherenties%in%de%financiële%markt%% !%bedrijf%produceert%niets,%maar%zoekt%naar%beleggingsopportuniteiten%om%dat%te%%% beleggen%met%de%centen%van%het%bedrijf%%Arbitrage%Vb.% AB%Inbev% % Brussel% % 64,10% %% % % % New%York% % 64,20% %% % !%op%dit%moment%toevallig%iets%meer%koopinteresse%in%New%York%dan%in%%% % Brussel%

!%OTC%ziet%dat%en%gaat%bliksemsnel%in%Brussel%kopen%en%in%New%York%%verkopen%(simpel%voorgesteld)%

%vb.% Londen% % €1% % $1,40%% % % % 1$% % 110%Japanse%Yen%% Tokyo%% % 1€% % 153%Japanse%Yen%%!%Tokyo:%153%Japanse%Yen%!%1%euro%% !%In%Londen%die%Euro%omzetten%in%1,40%Dollar%% % !%1,40%Dollar%dan%in%Londen%verkopen%voor%1,40*110%=%154%Japanse%Yen%%OTC:%genoteerd%op%de%vrije%markt%

• Koers%=%0,50%EUR%(19%maart)%• Aantal%aandelen%=%3,1%mln%EUR%• Marktkapitalisatie%=%(3,1%*%0,5)%=%1,6%mln%EUR%%• Gemiddeld%volume%=%250%stuks%• Beursintroductie%op%19/6/06%aan%5,50EUR%

%!%Volume/aantal%aandelen%=%0,01%%!%Aantal%aandelen/volume%=%1/0,01%=%10.000%% !%Om%de%10.000%dagen%verwisseld%een%aandeel%van%eigenaar%%%Conclussie:3

• Laatst%beschikbare%koers%van%OTC:%19%maart%(dus%nog%op%woensdag%of%donderdag%was%er%enige%handel%in%dit%aandeel).%

• Maar%3,1%mln%aandelen,%en%dan%nog%wordt%er%maar%0,,01%%per%dag%verhandeld%(Bij%KBC%0,19%)%!%Zeer%lage%liquiditeit%(verhandelbaarheid)%in%dit%aandeel%

% % !%Als%je%er%aandelen%van%hebt,%raak%je%die%moeilijk%kwijt,%want%er%is%heel%%% % weinig%handel%is.%(maar%250%per%dag%verkocht)%PROBLEEM:%Vrije%markt%is%niet%zo%liquide%(geldt%in%mindere%mate%ook%voor%Alternext)%% % !%Enkel%in%Eurolist%deftige%handel% %

%%

A) 0;75*100%+%0,75*200%=%225%!%niet%juist%B) 0,85*100%+%0,75*200%=%235%!%Juist%C) 0,75*100%+%0,85*200%=%245%!%niet%juist%D) 0,85*100%+%0,85*200%=%255%!%Niet%juist%

%Oplossing:3B3%Opmerking:3zie3vervolg:3recent3veranderd3% %

Opmerking:''

Regering3DiRupo:3!%RV%zonder%strips%=%25%%!%RV%met%strip%=%21%%(ipv%15%)%% !%Voordeel%strip%daalt%%Strips%zijn%dus%minder%waard%nu.%%

%A)%0,75*100%+%0,75*200%=%225%B)%0,79*100%+%0,75*200%=%229%C)%0,75*100%+%0,79*200%=%233%D)%0,79*100%+%0,79*200%=%237%%!%vraag%is%nu%fout%door%nieuw%tarief%%%DI3RUPO320123STRIPS=325%3! 3VOORDEEL3STRIPS3VERDWIJNT3EINDE3STRIPS3%!%Vraag%nu:%A,B,C%en%D%allemaal%225%(allemaal%0,75)% %

%notering%=%bedrijven%(aantal%bedrijven%=%aantal%noteringen)%!%Daling%!%Beurs%wordt%minder%populair%(crisis,…)%% %

Les$8:$Module$3:$Aandelen!

Hoofdstuk'1:'Inleidende'begrippen'

Euronext'Brussel'

Organisatie'

%%

1. Toelating3tot3de3notering3% !%afdeling%binnen%Euronext%Brussel%die%zegt%wie%al%dan%niet%mag%noteren%

!%Je%moet%voldoen%aan%de%noteringsvoorwaarden%% % % !%afhankelijk%van%waar%je%noteert%(marktsegment)%% % % !%vb:%Alternext%heeft%strengere%voorwaarde%dan%vrije%markt% %

2. Trading3% !%Het%hart%van%de%beurs%% !%verzorgt%de%handel%in%de%verschillende%genoteerde%aandelen%(verkopen%en%%% aankopen)%

$ 3%categorieën%beursorders%=%opdracht%om%aandelen%te%kopen%of%verkopen%! 31)3orders3zonder3limiet3(=3marktorder)3% !%vb.:%je%zegt%tegen%bankier:%koop%300%aandelen%X%en%verkoop%200%%% aandelen%Y%! 32)3Orders3met3limiet3(=3limietorder)3% !%je%zal%moeten%zeggen%wat%uw%limiet%is%% !%vb.:%koop%300%aandelen%X%als%de%prijs%kleiner%of%gelijk%is%aan%90%% !%vb.:%verkoop%200%aandelen%Y%als%de%prijs%groter%is%dan%50%% !%marktorder%wordt%altijd%uitgevoerd,%limietorder%wordt%enkel%%% uitgevoerd%als%aan%de%voorwaarde%voldaan%wordt%% !%nadeel%limietorder:%je%loopt%risico%dat%er%niets%gebeurd%! 33)3Speciale3orders3% !%Stoporder:%Vb.:%verkoop%200%aandelen%Y%als%de%prijs%kleiner%of%%% gelijk%is%aan%90%% % !%verschil%met%limietorder:%bij%limietorder:%verkopen%als%de%%% % prijs%minimaal%is.%Hier%is%de%prijs%kleiner%of%gelijk%aan%dan%% % !%met%stoporder%wil%je%verliezen%stoppen%% % !%Je%zit%in%een%aandeel%dat%het%niet%goed%doet,%en%wanneer%%% % het%aandeel%het%niet%goed%doet,%wacht%je%nog%even%en%zet%je%%% % een%absoluut%minimum%waartegen%je%ze%buiten%smijt.%% % !%Als%de%prijs%dan%zakt%onder%de%90,%komt%er%een%%% % marktorder%% !%stopUlimietorder:%een%stoporder%waar%je%als%je%stopt%geen%%% marktorder%krijgt,%maar%een%limietorder.%Je%zal%dus%een%limiet%%% moeten%ingeven%(vb.:%verkoop%als%het%minder%wordt%als%80)%% % !%Je%zal%in%actie%schieten%bij%de%90%%% % !%je%zal%niet%lager%als%80%verkopen%% % !%Die%80%is%de%bodem%% % !%nadeel%order:%je%blijft%met%je%aandelen%zitten%als%ze%onder%%% % de%90%gaan%(vb:%als%er%niemand%ze%wil%kopen)%% % % !%je%vermijd%dat%je%ze%verkoopt%aan%vb.%30%% % % !%Als%ze%niet%verkocht%geraken%en%bedrijf%gaat%in%%% % % faling%zit%je%er%mee%

% %

3. Clearing3!%dubbele%functie%% !%compensatie%van%transacties%% % !%compensatie%voor%1%persoon.%% % % !%Stel%je%hebt%vandaag%30%aandelen%X%gekocht%aan%16%euro%% % % !%je%verkoopt%er%20%tegen%11%euro%% % % !%Je%hebt%5%euro%verlies%*%20%aandelen,%dus%er%zal%100%van%je%%% % % rekening%gaan%% % % !%ook%omgekeerd%bij%winst%% % !%compensatie%voor%2%personen%% % % !%A%verkoopt%20%aandelen%X%aan%B%% % % !%B%verkoopt%20%aandelen%aan%C%% % % % !%Compensatie:%A%verkoopt%20%aandelen%aan%C%% % % % !%B%doet%effectief%iets.%Hij%kan%winst%of%verlies%%% % % % hebben%op%deze%korte%tijd,%en%die%kan%verrekend%%% % % % worden%op%zijn%rekening%% % % % !%effectenrekening%van%B%blijft%ongewijzigd%% !%Centrale%tegenpartij%tussen%koper%en%verkoper%% % !%A%verkoopt%20%aandelen%aan%B%tegen%partijrisico%% % % !%beiden%lopen%risico%% % % !%er%moet%iemand%bewegen%(A%leveren%of%B%betalen)%% % !%A%loopt%het%risico%dat%het%zijn%geld%niet%ziet,%B%loopt%het%risico%dat%%% % A%niet%levert%% % !%Stel%B%betaald%aan%A%en%ziet%die%aandelen%niet%% % !%Clearing:%zal%tussentreden%tussen%A%en%B%en%het%risico%vermijden,%%% % dus%het%partijrisico%zal%verdwijnen.%% % !%clearing%zorgt%voor%het%opvangen%van%tegenpartijrisico%

4. Settlement3!%zorgt%dat%administratief%alles%in%orde%komt%!%zorgt%ervoor%dat%kopers%hun%aandelen%krijgen%en%verkopers%hun%geld%krijgen%%

% %

Bepaling'prijs'

Dagverloop3continumarkt3!%termen%goed%kennen!!%%07.15%–%09.00:%Vooropening%

!%alle%orders%worden%verzameld%09.00:%openingsfixing%%

!%fractie%van%een%seconde:%% % !%voor%elk%financieel%product%prijzen%vastleggen%% % !%transacties%zullen%doorgaan%% % !%geen%orders,%want%fractie%van%een%seconde%is%te%kort%09.00%U%17.30:%continu%handel%% % !%wel%orders,%wel%prijzen,%wel%transacties%17.30%–%17.35:%voorsluiting%% % !%wel%orders%% % !%geen%transacties%en%geen%prijzen%17.35:%slotfixing%% % !%geen%orders,%want%fractie%van%seconde%is%te%kort%% % !%wel%transacties,%wel%prijzen%17.35%–%17.40:%handel%tegen%slotkoers%% % !%Wel%orders,%wel%transacties%% % !%er%worden%geen%nieuwe%prijzen%meer%vastgelegd%% % % !%alle%transacties%gebeuren%tegen%de%slotprijzen%vastgelegd%om%%% % % 17.35%%3 3

Dagverloop3(dubbele)3fixingmarkt3

%Brok%1%en%4%(vooropening%en%sluiting)%zijn%belangrijkst%Brok%3%(handel%tegen%openingskoers)%is%anders%dan%continumarkt%%3 3

Prijsbepaling:3!%Continumarkt%openingsfixing%

%!%tabel:%orders%tijdens%vooropening%of%nog%uitstaande%orders%van%vorige%dagen%voor%een%bepaald%aandeel%% !%we%zitten%in%een%ordergedreven%markt%%

!%eerst%worden%orders%gezet,%dan%prijs%% !%evenwicht%markt:%Aankoop%=%vraag%(beleggers%die%willen%kopen)%

%Verkoop%=%aanbod%!%2%marktorders:%zonder%limiet:%zowel%bij%aankoop%als%verkoop%%

!%toevallig%in%evenwicht,%kan%ook%17%marktorders%links%zijn%en%1%%rechts%ofzo)%

!%12%limietorders%!%moet%niet%in%evenwicht%zijn%(vb:%links%2%limietorders,%rechts%1%marktorder)%

%!%eerste%kolom:%hulpkolom:%cumulatie%van%de%aandelen%%

!%vb:%400+200%=%600%+%250%=%850%……%!%derde%kolom:%prijs:%in%dalende%volgorde%van%prijs%

!%Je%wil%je%orders%verkrijgen%in%stijgende%volgorde%van%strengheid.%De%strengste%%(veeleisende%beleggers)%staan%beneden.%

!%vierde%kolom:%gerangschikt%in%stijgende%volgorde%van%opgegeven%limiet%% !Je%wil%ze%in%stijgende%volgorde%van%strengheid,%dus%laagste%getal%bovenaan%%% zetten%!%kolom%3%en%4%zijn%beide%in%stijgende%volgorde%van%strengheid%gerangschikt%Prijs%!%Vraag%=%aanbod,%en%je%wilt%op%de%prijs%zoveel%mogelijk%stuks%verhandelen%%Zie%vervolg%% %

%!%wat%bij%evenwichtsprijs%61,10?%% !%Deze%orders%worden%uitgevoerd%+%alle%minder%strenge%orders!!%% % !%Dus%bij%61,10%kan%je%de%som%(kolom%1%en%6)%verhandelen%% % !%2150%aandelen%verhandeld%% % % !%Het%laagste%van%de%2%cumulatieve%getalen%zal%bepalen%hoeveel%er%%% % % verhandeld%wordt%% % !%Er%is%50%meer%vraag%dan%dat%er%aanbod%is%%

%!%wat%bij%evenwichtsprijs%61,05?%% !%3200%langs%aankoop,%1550%bij%verkoop%% !%markt%niet%in%evenwicht%% !%61,05%is%minder%interessant%dan%61,10%% % !%Je%hebt%een%andere%prijs%die%leidt%tot%verhandeling%van%meer%aandelen%%% %

!%Conclusie:%61,10%is%de%beste%prijs%!%evenwichtsprijs%%Wat3met3die3503overschot?3!%Die%50%overschot%bij%61,10%

!%de%meest%strenge%(die%850%wil%kopen%aan%61,10)%zal%er%maar%800%mogen%kopen,%%en%die%andere%50%zal%in%de%wachtrij%komen%tot%er%een%passend%tegenbod%komt.%

% !%evenwicht%wordt%dus%een%beetje%geforceerd%%Opmerkingen:3!%een%order%dat%in%de%wachtrij%staat%en%dus%nog%niet%uitgevoerd%is,%kan%worden%geschrapt%of%gewijzigd%!%opletten:%bij%verhandelen:%degene%boven%de%evenwichtsprijs%kunnen%al%verhandeld%zijn%bij%een%eerste%operatie%als%je%wil%rekenen%voor%een%tweede%operatie%% %

Aandelenoperaties'op'de'primaire'markt'

!%Aantal%aandelen%stijgt%of%daalt%

Beursintroductie'

=3IPO3of3Initial3Public3Offering3!%Een%bedrijf%biedt%voor%de%eerste%keer%nieuwe%aandelen%aanbied%aan%het%publiek%via%de%beurs%

!%Het%bedrijf%krijgt%een%notering%!%Je%gaat%het%bedrijf%introduceren%op%het%de%beurs%!%reden:%vers%geld%ophalen%(als%de%huidige%aandeelhouders/oprichters%niet%extra%%willen/kunnen%investeren)%

%Voorbeeld:%OTC%(zie%eerder)%op%19/06/06%tegen%5,50%!%Voor%introductie:%2%oprichters:%% !%Alexander%Franco:%961.000%% !%Pascal%Vlaminck:%961.000%% % !%elk%50%%van%de%aandelen%% % !%geen%bij%het%publiek%!%beursintroductie:%%% !%Alexander%Franco:%961.000%% !%Pascal%Vlaminck:%961.000%% !%Publiek:%166.091%% % !%totaal%aantal%aandelen%is%gestegen%%Voordelen3marktintroductie3% !%Bereiken%van%een%grotere%groep%investeerders%% !%marketing:%uw%naam%komt%veel%in%de%krant%bij%een%introductie%Nadelen3marktintroductie3% !%kosten%(afhankelijk%van%deelmarkt%(vrije%markt,%Eurolist,%Alternext,…)%% !%Je%bent%een%gemakkelijkere%prooi%voor%overnames%als%je%op%de%beurs%staat%% % !%stel%zelfde%voorbeeld%als%hierboven,%maar%de%oprichters%verkopen%bij%de%%% % beursintroductie%behalve%die%166.091%aandelen%ook%van%hen%elk%500.000%%% % aandelen%aan%het%publiek.%% % % !%Alexander%Franco:%461.000%% % % !%Pascal%Vlaminck:%461.000%% % % !%Publiek:%1.166.091%% % !%Het%publiek%bezit%meer%dan%50%%van%de%aandelen%% % !%Als%ik%heel%veel%geld%bied%aan%het%publiek,%zullen%ze%allemaal%aan%mij%%% % verkopen%en%kan%ik%het%bedrijf%overnemen%% % !%Overnemer%kan%een%‘publiek%bod’%lanceren%% % % !%via%de%pers%zeggen:%ik%geef%8%euro%voor%aandeel%% % % !%aandeel%noteert%nu%6%euro%% % % !%publiek%kan%laten%weten%als%ze%al%dan%niet%doen%%%%%%