“Samen werken aan de toekomst!

Hefbomen voor een sterk sociaal Limburg!

Donderdag 24 januari 2013

1

Limburg op weg naar 2020 in woelige tijdenProf. dr. Koen HermansProjectleider Armoede en Welzijn LUCAS / Onderzoeksgroep Sociaal Werk KU Leuven

De huidige sociale situatie– Ruimer kader– Situatie in Limburg: door Steunpunt Sociale Planning

3 antwoorden op huidige crisis

Hefbomen voor een sterk sociaal beleid

Opbouw presentatie

3

De nieuwste sociale kwestie in tijden van crisis

4

Nieuwe sociale kwestie vanaf eind jaren ‘90:– Groeiende kloof tussen laag- en hooggeschoolden– Kloof tussen uitkeringsgerechtigden en werkenden – Antwoord: actieve welvaartsstaat

Huidige crisis = versterking van nieuwe sociale kwestie?

Financiële crisis economische crisis nieuwe sociale kwestie?

5

Huidige crisis is fundamenteler (Standing, 2011)

– Onzekerheid alom– Hooggeschoolden worden geraakt– Werkende middenklasse wordt geraakt – Sociale mobiliteit remt af– Draagvlak voor solidariteit daalt

Nieuwe armoede : middenklasse verglijdt naar armoede als gevolg van schuldenproblematiek

Nieuwste sociale kwestie?

6

Kwetsbaarheid monitoren ahv indicatoren Indicatoren geven indicatie

Selectie van een zevental indicatoren:– Werkzaamheidsgraad– Jongerenwerkloosheid– Geboorten in kansarme gezinnen– Mensen met betalingsachterstand– Voorkeursregeling in de ziekteverzekering en OMNIO– Leefloon– Eenoudergezinnen

Kwetsbaarheid in Limburgse gemeenten

7

Kwetsbaarheid in Limburg in cijfers

Overzicht

Steunpunt Sociale Planning even kort voorstellen Naar de indicatoren

Steunpunt Sociale Planning: even kort voorstellen

• meten en weten om te plannen• lokale besturen en actoren ondersteunen bij

• meten: cijfermateriaal ter beschikking stellen en ondersteunen bij studie en onderzoek

• weten: duiding en vorming geven om beleid op een meer onderbouwde manier te kunnen plannen

• aandacht voor• context• sociale grondrechten• maatschappelijk kwetsbare groepen en doelgroepen• behoeften en noden van doelgroepen• hiaten in het voorzieningenaanbod

Naar de indicatoren

• socio-economische situatieWerkzaamheidsgraad

• armoede• wettelijke armoedegrens

Leefloners• Europese armoedegrens

Voorkeurtarief in de ziekteverzekering• kwetsbare groepen

WerklozenPersonen met betalingsachterstandKansarme gezinnenEénoudergezinnen

Indicatoren: Limburg vs Vlaanderen

Werkzaamheidsgraad

Leefloners: leefloon en equivalent leefloon

Personen met voorkeurtarief in ziekteverzekering: verhoogde tegemoetkoming en OMNIO

Werklozen: niet-werkende werkzoekenden

Jonge werklozen: niet-werkende werkzoekenden jonger dan 25

Personen met betalingsachterstand

Geboorten in kansarme gezinnen

Eénoudergezinnen

Vragen? Op zoek naar info?

Tinne Mertenstinne.mertens@limburg.be011 23 72 42

www.limburg.be/socialeplanning

Mogelijke antwoorden op de huidige crisis

30

Individueel schuldmodel– Hulpverlening versterkt slachtofferrol– Hulpverlening bestendigt afhankelijkheid– Sociale voorzieningen zijn niet de oplossing, maar de oorzaak

Oplossing: sociale voorzieningen (sterk) afbouwen

Voorbeelden: Groot-Britannië, Nederland, Duitsland

Oplossing 1: sociale voorzieningen zijn niet oplossing maar probleem (Dalrymple)

31

Tegenover aanbod vanuit sociaal beleid (onderwijs, huisvesting, leefloon) hoort een inspanning, een wederdienst

Activeren als verplichting

Sanctionering bij gebrek aan ‘inspanningen’– Sancties leiden tot tegenovergesteld gedrag– Maatschappelijke kost van sancties op langere termijn – Mogelijk gebruik van GAS-boetes in sociale huisvesting

En ‘working poor’ ? En wat met langdurige effecten van activering?

Oplossing 2: ‘Voor wat, hoort wat’ (Janssens, 2011)

32

Wilkinson, Marmot, WHO, OECD: – 30 jaar economische vooruitgang : (te) weinig effect op ongelijkheid– Focus niet enkel op armoede– Sociale ongelijkheid als oorzaak van sociale problemen en dus van

welzijnsproblemen

Onwelzijn creeërt hoge maatschappelijke EN economische kost

Noodzaak aan integraal beleid in de strijd tegen sociale ongelijkheid– Structureel beleid: sociale zekerheid, huisvesting, onderwijs en arbeidsmarkt– Welzijnsinterventies als fundamenteel onderdeel

Oplossing 3: sociale investeringsbeleid

33

Welzijnswerk als vorm van sociale investering

34

Kind en gezin : jonge kinderen en gezinnen Samenwerking tussen onderwijs en welzijn Ondersteuning van complexe opvoedingssituaties Ondersteuning bij specifieke behoeften, bv. handicap Overgang naar jongvolwassenheid Begeleiding bij relaties Gebrek aan inkomen Schulden Ontstaan van zorgsituatie Buurtwerk, opbouwwerk, jeugdwerk …

Welzijnswerk in iedere levensfase: breed palet van interventies

35

Verhouding tussen reactief en pro-actief beleid

– Reactief of curatief • Traditionele aanpak van welzijnswerk • nadat een probleem optreedt

– Pro-actief of preventief• Voorkomen dat problemen optreden• Effecten veel moeilijker te meten

Combinatie is essentieel

Rol van het welzijnswerk

36

Welzijnswerk: hefbomen

Enkele veelbelovende voorbeelden

37

Levensloopbenadering: cumulatie van achterstand

Vroeginterventies zijn het meest effectief (Heckman, 2006)

Huizen van het Kind als beloftevolle vernieuwing– Samenwerking tussen alle actoren (netwerkvorming)– Hoe ondersteuning op respectvolle wijze brengen bij gezinnen

met jonge kinderen?– Hoe gezinnen hierin betrekken– Focus niet enkel op gezinnen zelf, maar versterk vooral hun

sociale netwerk

Interventies bij jonge kinderen

38

Jongeren als kwetsbare groep Vrijetijd als vorm van empowerment Rol van jeugdverenigingen, jeugdhuizen, jeugdwerk

voor maatschappelijk kwetsbare groepen

Meerwaarde:– Ontdekken van talenten– Besef van invloed en participatie– Samenwerken met anderen aan gemeenschappelijke

doelstellingen

Vrijetijdsbesteding bij jongeren

39

Jongvolwassenen als grootste groep binnen leefloon

Studenten met een leefloon

Ongeveer de helft van de studenten volgt secundair onderwijs

Relatie met maatschappelijk werker als belangrijkste succesfactor

Activeren op korte termijn of investeren in lange termijn

Jongvolwassenen : jonge leefloongerechtigden

40

Verhouding tussen budgetbeheer en –begeleiding

Individuele hulp versus groepsbegeleiding

Onderwijs: aandacht voor financiële competenties

Schuldhulpverlening

41

Algemeen:– Slachtofferdenken doorbreken– Vertrekken vanuit krachten en sterktes

Lokale overheden: the moment is now– Durf targets te zetten– Durf met indicatoren te werken– Durft indicatoren te interpreteren en samen met stakeholders

op zoek te gaan naar de realiteit achter de cijfers

Uitsmijter

42