Post on 18-May-2020
Inleiding
Roken wordt beschouwd als een « chronische verslaving »
Hervalpercentage ligt zeer hoog (ondanks hulmpiddelen, begeleiding)
Geen gespecialiseerde klinieken of opnamemogelijkheden
Sommigen stoppen « vanzelf », anderen worstelen hun levenlang met de sigaret…
→ Wat maakt stoppen (en rookvrij blijven) zo moeilijk?
Rookverslaving?
Psychologische
verslavingGewoonteAfkickverschijnselen
Rookverslaving…
• Craving: onweerstaanbare drang om roken
• Zenuwachtigheid, rusteloosheid
• Prikkelbaarheid, frustratie
• Concentratieproblemen
• Slapeloosheid
• Angst
• Depressieve stemming
• Toegenomen eetlust of gewicht
• Verlaagde hartfrequentie
• Constipatie
• Droge mond
• Vermoeidheid
• Duizeligheid
• “Levendige” dromen
• …
Rookverslaving…
Rookverslaving…
ROOKPROFIEL - FYSIEKE VERSLAVING
• FAGERSTROM testtijdstip 1ste sigaret!
• CO-meting COHb(%)
• Cotinine test
Rookverslaving…
Rookverslaving…
Aangeleerd gedrag?
Aangeleerd gedrag…
• Effecten in de hersenen:
- Dopamine wordt vrijgegeven
- Beloningssysteem (basaal)
Aangeleerd gedrag…
Aangeleerd gedrag…
Aangeleerd gedrag…
Wat houdt roken in stand:• Positieve connotatie – beeld van roken:
- Goed gevoel
- Pauze
- Troost
- Beste vriend
- Gezellig, …
• “Oplossing voor een aantal problemen (negatieve gevolgen
verminderen)
- Ontwenning wordt opgeheven – rustiger worden
- Weggaan uit crisissituatie, …
• Uitblijven van mogelijke negatieve gevolgen
- Geen confrontatie met mislukken in geval van herval, …
Aangeleerd gedrag…
In de praktijk: wat maakt dat rokers willen
stoppen?
• Negatieve ervaringen:
- Lichamelijke ongemakken, ziekte
- “Paria”
- Commentaren van omgeving, …
• Verminderen/verdwijnen van de positieve ervaringen:
- Gevoel van vrijheid en (zelf)controle verdwijnt
- Zelfbeeld klopt niet met realiteit, …
• Uitblijven van positieve effecten:
- Geen voldoening meer bij roken
Aangeleerd gedrag…
Rookstop?
Medicatie?
Medicatie…
Medicatie…
Medicatie…
Medicatie…
Medicatie…
• Uitdoving:
• Champix: roken zorgt niet langer voor extra vrijgave van dopamine en goed
gevoel (receptoren worden bezet)
• Geen positieve bekrachtiging meer via het genotscentrum;
beloningsmechanisme valt weg
• Uitblijven van negatieve gevolgen (ontwenning):
• NRT: opvangen van de ontwenningsverschijnselen (negatieve gevolgen van
rookstop).
→ Werken op fysieke afhankelijkheid!
Zorgt ervoor dat de fysieke ontwenning (nagenoeg) 100%
opgevangen wordt, zodat aandacht en energie kan gaan naar
gewoonteverandering en gebruiken van andere manieren om met
problemen, verveling, … om te gaan.
Medicatie…
• NRT – combitherapie!
Gedragsmatige ondersteuning…
Gedragsmatige ondersteuning…
• Voordelen – nadelen balans:
Gedragsmatige ondersteuning…
Motiveren tot verandering!
• Niet te verwaarlozen bij medische problemen!
• Voor een “buitenstaander”: onbegrijpelijk dat patiënten
verder roken want ze hebben net slecht nieuws gehad!
• Echter: wat heeft patiënt er gevoelsmatig bij te winnen?
Dé kernvraag:
“Zou je er over denken om te stoppen mocht je de
diagnose niet gekregen hebben?”
Gedragsmatige ondersteuning…
• Motivatie?
Gedragsmatige ondersteuning…
• De verschillende fasen van gedragsverandering binnen
rookstop → ANDERE AANPAK
Hoe motivatie
verhogen?
Motiverende
gespreksvoering
Gedragsmatige ondersteuning…
Gedragsmatige ondersteuning…
• Gericht op gedragsverandering
• Evidence based approach (gedragstherapie)
1. Verhogen van de motivatie om te stoppen met roken
→ verminderen van de motivatie om te roken
→ demystificatie van de sigaret
2. Ondersteunen van de wil om gestopt te blijven
3. Verhogen van het vermogen om craving om te gaan
4. Verzekeren van het effectief gebruik van de farmacotherapie
→ Basis: motivatie van de cliënt
Gedragsmatige ondersteuning…
Psycho-educatie:
• Waarom is stoppen met roken zo moeilijk?
• Drie elementen die in het spel zijn:
• Lichaam
• Gewoonten
• Psychologische verslaving
→ Lichamelijke component vaak onderschat
• Impulsiviteit van rookstop laat kans op succes dalen
→ noodzaak van goede voorbereiding
→ oefenen in veilige situatie (nog niet gestopt; elke verandering is succeservaring)
• Wat zijn de slaagkansen (5% op eigen houtje)
• Verschil tussen ratio en emotie
Gedragsmatige ondersteuning…
Gedachten…
• Denk niet aan een rode auto…
Gedragsmatige ondersteuning…
• Veranderingen…
Gedragsmatige ondersteuning…
Waarom veranderen mensen?
• Welke zijn de voordelen die toenemen?
• Welke zijn de nadelen die afnemen?
• Zelfbeeld?
Gedragsmatige ondersteuning…
• Wat met opname in het ziekenhuis?
Gedragsmatige ondersteuning…
Gedragsmatige ondersteuning…
DOEL
• Komen tot rookstop…
Die volgehouden wordt
→ Geen opsomming van de risico’s van rookgedrag
→ Vertrekken van de eigen motivatie om te stoppen met
roken
Gedragsmatige ondersteuning…
Maximaal 8 gesprekken gespreid over 3 maand:
• Intake
• Historiek
• Huidig gebruik
• Motivatie
• Verschillende aspecten van de rookverslaving
• Belang van gedragsverandering
Gedragsmatige ondersteuning…
• Bespreken medicatie:
• In functie van de setting: bewuste keuze om enkel NRT te
gebruiken (meestal combitherapie)
• Rookstopdag binnen de maand na start begeleiding
• Hervalpreventie
• CO meting bij elke sessie
Gedragsmatige ondersteuning…
Vastgeroeste ideeën – klassieke denkpatronen:
• Stoppen met roken is moeilijk
• Stoppen met roken is lastig
• Stoppen met roken is een gevecht
• Stoppen met roken is onmogelijk
• …
Gedragsmatige ondersteuning…
Remmende gedachten
• Ik heb het al zo vaak geprobeerd!
• Het is niet meer de moeite, ik ben al te oud.
• Ik heb niet genoeg karakter.
• Ik ga dik worden als ik stop met roken.
• Ik heb nu al zoveel stress.
• Ik ga het niet kunnen.
• ….
Gedragsmatige ondersteuning…
Negatieve ervaringen
• Bijwerkingen medicatie
• Nicotinevervangers hebben geen effect
• Mijn partner heeft me na een paar dagen gesmeekt om
terug te roken …
Gedragsmatige ondersteuning…
Positieve boodschap:
• Wat zijn zaken die WEL lukken
• Rokers hebben de neiging om de lat hoger te leggen
dan gevraagd
• Versterken van zelfvertrouwen
• Zorgen voor een soliede basis om op verder te bouwen
• Herval is een leermoment …
Rol van de (para)medici?
• Focus op het bespreekbaar maken van het thema en
het doorverwijzen naar een professional
Rol van de (para)medici?
ASK:
• Stel de vraag of de cliënt rookt
• Op een niet bedreigende manier
• Op een niet veroordelende manier
• Tracht te weten te komen hoeveel hij rookt
• Tracht te weten te komen welke sigaretten (gekocht/zelf
gemaakt)
Rol van de (para)medici?
ADVISE:
• Advies geven om te stoppen met roken
• Zonder met het vingertje te wijzen
• Komt bedreigend over
• Wekt weerstand op
• Is contraproductief
• Proberen te kaderen in verbeteren van de
gezondheid/behandeling
• Aangeven dat het in elk van de gevallen positieve effecten
heeft
Rol van de (para)medici?
REFER:
• Doorsturen van de cliënt naar gespecialiseerde hulp
• Aangeven dat begeleiding werkt en meer kans op succes heeft:
• poging zonder begeleiding 5 à 6%
• Poging met begeleiding
• Einde traject: 45%
• Na 1 jaar 25 %
• Kort uitleggen waaruit de begeleiding bestaat
• Aangeven dat een rookstop niet hoeft gelijk te staan met “afzien”
• Vrije keuze laten
• Aan de andere kant: wat heb je te verliezen?
http://www.motiverentotrookstop.be
Boodschappen Vlaams Platform tegen Tabak
1. Stoppen met roken is steeds een goede beslissing
• Gemiddeld zijn er 5 tot 7 pogingen nodig voor een roker
definitief stopt
• Geef dus niet te snel op als het niet onmiddellijk lukt!
2. Als u een stoppoging plant, bereidt u zich best goed
voor
• Vaak is een rookstop(poging) een impulsieve beslissing
• Daardoor heeft de rookstopper niet steeds een antwoord op
de problemen en de uitdagingen die een rookstop met zich
meebrengt
Boodschappen Vlaams Platform tegen Tabak
3. Stoppen met hulp verhoogt uw slaagkans
• Een combinatie van een vorm van intensieve gedragsmatige
begeleiding en ondersteuning met rookstopmedicijnen zorgt
voor het meeste kans op stoppen op de lange termijn.
4. Is de e-sigaret met nicotine ook een rookstopmiddel?
• Ja, de e-sigaret met nicotine kan een hulp zijn bij het stoppen
met het roken van tabak
• MAAR…
• Stop helemaal met het roken van tabak. Roken en damp
niet samen
• Gezondheidswinst wanneer tabaksgebruik met 85%
afneemt…
Boodschappen Vlaams Platform tegen Tabak
• slaagkansen op de lange termijn sterk zullen toenemen als u
tegelijk ook gebruikmaakt van een vorm van gedragsmatige
ondersteuning
• Combineer met klassieke NRT
5. Helpen alternatieve methoden om te stoppen met roken
ook?
• De effecten ervan zijn niet wetenschappelijk bewezen. Er zijn
weinig betrouwbare studies over, of de beschikbare studies
kunnen meestal geen positief effect aantonen.
Vragen?