18/10/12  

1  

S

Motiveren tot rookstop: hoe doe je dat?

Ellen Excelmans – psycholoog/tabakoloog verbonden aan de VRGT Ellen.excelmans@vrgt.be

Wat werkt niet?

20-9-2012

1

Motiverende Gespreksvoering

“It’s dancing; not wrestling” Van klacht naar kracht!

“It’s dancing; not wrestling”

1. Wie heeft er iemand in zijn/haar omgeving (privé of werk) die rookt?

1. Wie heeft er iemand in zijn/haar omgeving (privé of werk) die rookt?

2. Wie heeft er wel eens tegen zo'n roker gezegd (advies) dat 'ie moet stoppen? En uitgelegd waarom?

1. Wie heeft er iemand in zijn/haar omgeving (privé of werk) die rookt?

2. Wie heeft er wel eens tegen zo'n roker gezegd (advies) dat 'ie moet stoppen? En uitgelegd waarom?

3. Bij wie is die roker gestopt, als rechtstreeks gevolg van jouw advies?

Waarom niet?

18/10/12  

2  

Wat werkt wel?

20-9-2012

2

William (Bill) Miller

Stephen (Steve) Rollnick

Theoretische onderbouwing

- MI is geen methode

- MI is bottum-up ontstaan en roept theoretische vragen op

- Miller is geen theoreticus. Het is nodig om verder te bouwen aan concepten, kader en theorie.

Theoretische onderbouwing

Relationele component (Carl Rogers)

• Client-Centered Theory (Rogers) • Self-Perception Theory (Bem) • Self Determination Theory (Deci) (Needs for

autonomy, relatedness and competence) Technische component binnen MI uitlokken van verandertaal (commitment) (Festinger, Bem)

Motiverende gespreksvoering

S  Wijze van communiceren die de intrinsieke motivatie tot gedragsverandering bevordert S  Activeren van de eigen motivatie van de persoon

S  Verkennen en oplossen van ambivalenties: ja, maar…

S  Semi-directief: combinatie van volgen en sturen

S  Eerder een methode van communicatie dan een bundel van gesprekstechnieken

Haaks op de reparatiereflex

De persoon redden door hem het juiste gedrag voor te schrijven -  Adviseren -  Overtuigen -  Argumenteren -  Doen toegeven/ afdwingen

Activeren van de eigen motivatie tot verandering -  Exploreren -  Informeren -  Uitlokken -  Autonomie/eigen verantwoordelijkheid

18/10/12  

3  

3 communicatievaardigheden

S  Vragen stellen

S  Luisteren

S  Informatie bieden

S

Vragen stellen

Vragen stellen

S  Om informatie te bekomen

S  Stel bij voorkeur open vragen S  Geen aanleiding tot korte antwoorden

S  Meer dan 70% van je vragen

S  Stilte is de meest open vraag!

18/10/12  

4  

Open of gesloten vraag?

Wat vindt u zo lekker aan drank? Waar bent u opgegroeid? Vindt u het niet belangrijk om zin te geven aan uw leven? Bent u bereid om een tweede afspraak te maken? Waarom bent u hiernaartoe gekomen? Wilt u doorgaan met deze relatie? Hebt u om in beweging te blijven al eens overwogen om te gaan wandelen? Wilt u dit één week proberen?

Wat wilt u met het roken doen: stoppen, minderen of doorgaan? Hoe hebt u in het verleden een groot probleem overwonnen? Op welke dag wilt u gaan stoppen? Tegen welke lange termijn gevolgen van diabetes zie u het meest op? Vindt u gezondheid belangrijk? Wat zijn de belangrijkste redenen waarom u wilt ophouden met spuiten? Is dit een open of gesloten vraag?

Vragen stellen 2

S  Exploreer de voors én tegens (cf. skiën)

S  Stuur met evocatieve vragen S  Open vraag

S  Antwoord is verandertaal

S  Gebruik schaalvragen om te nuanceren

Skiën tussen ambivalenties

Voordelen van ROKEN

Ongemakken van ROKEN

Obstakels van STOPPEN

Voordelen ROOKSTOP

Behoudstaal

S  Beweging van verandering weg

S  Voordelen van de status quo

S  Nadelen van de verandering

S  Bedoeling om niet te veranderen

S  Pessimisme over verandering

Verandertaal

S  Beweging naar verandering toe

S  Nadelen van de status quo

S  Voordelen van verandering

S  Bedoeling om te veranderen

S  Optimisme over verandering

18/10/12  

5  

Dus niet:

S  Waarom wilt u niet…?

S  Waarom kunt u niet (gewoon)…?

S  Waarom hebt u niet…?

S  Waarom moet u (steeds) …?

S  Waarom gaat u niet …?

Waagstuk

S  Het is ongezond en het kost een pak geld.

S  Ik zou veel beter kunnen ademen en het zou me wel wat geld besparen.

S  Ik denk wel dat ik zou kunnen stoppen met roken, maar ik ben er nog niet aan toe.

S  Ik zou eerst en vooral al mijn rookgerief wegdoen.

S  Het zou veel gemakkelijker zijn als mijn partner ook zou stoppen met roken.

Schaalvragen

S  Op een schaal van 1 tot 10 (waarbij 1 is … en 10 is ….) S  Hoe belangrijk is stoppen met roken voor jou?

S  In welke mate heb je er vertrouwen in dat je kan stoppen met roken?

S  In welke mate ben je er klaar voor op dit moment?

S  Gevolgd door: S  Waarom zit je op X en niet op X-1?

S  Wat zou er moeten gebeuren om van een X naar een X+1 te gaan? S

Luisteren

18/10/12  

6  

Luisteren

S  Na een open vraag

S  Reflecteren als bewijs dat je luistert S  Luisteren naar wat de ander echt bedoelt

S  Selectief reflecteren van verandertaal

S  Ook bruikbaar bij weerstand

Reflectief luisteren

= Luisteren naar hetgeen de ander echt bedoelt

Wat de spreker zegt Wat de luisteraar hoort

Wat de spreker bedoelt Wat de luisteraar denkt dat de spreker bedoelt

Reflectief luisteren 2

S  Hypothesetoetsend

S  Onder de vorm van een statement S  “Ik hoor je zeggen dat…” S  “Je voelt je…” S  “Je denkt/vindt…” S  “Het klinkt alsof je…” S  “Het lijkt alsof je…”

S  CAVE: overstating versus understating

Reflectief luisteren 3

S  Verschillende niveaus: S  Papegaaien: letterlijk

herhalen

S  Parafraseren: herhalen met andere woorden

S  Reflecteren: teruggeven van het onderliggende gevoel/conflict

Eenvoudige reflectie

Complexe reflectie

18/10/12  

7  

Selectief reflecteren

S  Ik wil eigenlijk niet stoppen met roken, maar het is nodig voor mijn gezondheid. Ik heb het in het verleden al eens geprobeerd, maar het was absoluut niet gemakkelijk. 1.  Je wil dus echt niet stoppen met roken.

2.  Het is overduidelijk dat je moet stoppen.

3.  Je twijfelt of je wel kàn stoppen met roken.

Selectief reflecteren 2

S  Ik drink niet veel meer dan de meeste mensen die ik ken. Ik weet wel dat ik de meeste mensen onder tafel kan drinken. Maar ik zie niet in waarom iedereen daar zo’n probleem van maakt. Ik heb het nog steeds onder controle.

S  Ik maakte me eerst zorgen, maar ik denk dat het nog niet zo erg mij gesteld is. Ik heb wel diabetes, maar de dokter zei dat ik een ‘borderline’ geval was. En trouwens ik voel me kiplekker.

S  Natuurlijk wil ik gezond zijn, maar ik ben wel 68, hé. Het is niet zo simpel om nog te veranderen op mijn leeftijd. Ik ben niet meer van de jongste.

Selectief reflecteren 3

S  Ik was toch niets mis aan het doen. Ik was gewoon met mijn maten op stap. Ik kon toch niet weten dat ze die handtas van die dame zouden pikken. Nu zeggen ze dat ik mijn probatie heb geschonden. Ik weet dat het niet zo slim was om met die gasten op te trekken, maar het gebeurde zo snel; er was niets dat ik kon doen om dit te voorkomen. Ik heb geen enkele wet overtreden; ik wil zeker niet terug naar de gevangenis.

S  Het is gewoon zo’n gedoe om al die pillen te nemen. Ik word veronderstel ze 4 keer per dag te nemen en de helft van de tijd heb ik ze zelfs niet bij me. Ik voel me rot. Er zal wel een goede reden voor dit alles zijn, maar ik krijg dit gewoon niet geregeld. S

Informatie bieden

18/10/12  

8  

Informatie en advies

S  Op vraag van de patiënt

S  Na toestemming van de patiënt S  Rechtstreeks vragen

S  Als je geen neen wil horen: S  “Ik moet je iets vertellen dat je niet graag wil horen”

S  “Ik weet niet of je er wat aan hebt, maar…”

S  “Misschien slaat het nergens op, maar…”

Informatie geven

S  Neem je tijd

S  Gebruik de taal van de patiënt

S  Pas de informatie aan de behoeftes aan S  “Wat zou je willen weten over…?”

S  “Wat weet je al over…?”

S  Geef ook positieve informatie

S  Controleer hoe de informatie is overgekomen

Adviezen geven

S  Pas op voor de reparatiereflex

S  Bied keuzes aan

S  Praten over wat anderen doen

S  Belang van keuzevrijheid: de patiënt is vrij om ermee te doen wat hij wil

S

De vijf A’s

18/10/12  

9  

De vijf A’s

1.  Ask: rook je?

2.  Assess: evalueer de rookstopbereidheid: 1.  Zou je willen stoppen met roken? 2.  Hoe belangrijk is stoppen met roken voor jou? 3.  Hoeveel vertrouwen heb je erin dat het je zal lukken? 4.  In welke mate zou je nu een poging willen ondernemen? 5.  Eventueel gebruik van CO-meting

3.  Advice 1.  Rookstop is belangrijk 2.  Bespreek de mogelijkheid om te stoppen

4.  Assist: ondersteun de rookstop met psychologische en eventueel farmacologische hulp

5.  Arrange follow-up

S

Interessante lectuur en websites

Literatuur

S  Miller, W.R. & Rollnick, S. (2005). Motiverende gespreksvoering: een methode om mensen voor te bereiden op verandering.

S  Rollnick, S., Miller, W.R. & Butler, C.C. (2007). Motiverende gespreksvoering in de gezondheidszorg: werken aan gedragsverandering als je maar 7 minuten hebt.

S  Arkowitz, H. (2011). Motiverende gespreksvoering in de GGZ

S  Berg, I.K. & Reuss, N. R. (1998). Solutions Step by Step. A Substance Abuse Treatment Manual.

Websites

S  www.vrgt.be

S  www.motivationalinterview.org

S  www.MotivateHealthyHabits.com

18/10/12  

10  

Dansen maar…