8 | Economie/Beurs | DE VOLKSKRANTDINSDAG 16 JUNI 2009

Prinses Máxima spreekt ondernemers die dankzij een microfinanciering een bedrijfje hebben kunnen oprichten, op een beurs begin juni. Foto ANP

WERK GELD TECHNOLOGIE MONDIALISERING

Startende ondernemers warenal geen favoriete klanten bijbanken, maar sinds de reces-sie maakt die groep nog min-der kans. Microkredieten bie-den uitkomst. Nederland teltinmiddels al tal van dergelijkem i c r o f i n a n c i e r s.Door Stefanie Vermeulen

Recessie stuwt populariteit microkredieten

KLEINE ONDERNEMERS EEN KREDIET LOSPEUTEREN BIJ DE BANK IS VOOR EEN STARTER KNAP LASTIG. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

I n 1999 verkochten Ivo Schrij-nemaekers (38) en KatjaBroersen (38) alles wat ze be-

zaten in Nederland. Al vier jaardaarvoor waren ze begonnenmet sparen. Het doel van dit al-les: klimmen in Zuid-Amerika.Iets waar beiden verzot op zijn.

Na drie maanden kwam hetstel in Santiago, Chili, aan, opzesduizend meter hoogte.Broersen had een dikke dons-jas nodig voor in de bergen.Broersen: ‘Het was daar zomeren een warme jas, die was ge-woon nergens te verkrijgen.’Dat was het moment dat ze be-sloten een eigen zaak te begin-nen. Broersen: ‘Ivo kwam’s ochtends de tent uit gekro-pen met een idee: een eigenbergsportwinkel in Chili metalleen producten van kwaliteiten goede merken.’

‘Niet dat er daar nog geenoutdoorwinkels waren’, vultSchrijnemaekers aan. ‘Maardie hadden weinig goede pro-ducten en voor een veel tehoge prijs. De meeste goedemerken hadden destijds noggeen helemaal interesse inZuid-Amerika. Maar wij zagenmogelijkheden.’ De twee ver-volgden hun klimreis en hetideetje evolueerde tot een seri-eus plan. ‘In internetcafés inPeru schreven we kwaliteits-merken uit de Verenigde Sta-

ten en Europa aan’, verteltBroersen. ‘En een aantal wastoch wel enthousiast.’

Terugkeren was geen optie.Te weinig natuurschoon, von-den ze. En: geen bergen. ‘Meteenzelfde soort baan, in dezelf-de sleur, in een ander land wer-ken, wilden we evenmin. Wewilden iets doen waar we watvanaf wisten. Bergsport dus’,beredeneert Schrijnemaekers.‘Bovendien is Chili een hart-stikke mooi land, dat op ge-bied van natuur alle variatieheeft die je maar kunt beden-ken. Je kunt hier zo even eenmiddagje gaan klimmen. Enhet weer is perfect.’

En, vinden de beide eigena-ren van la Cumbre, Chili is invergelijking met andere Zuid-Amerikaanse landen redelijkveilig en economisch stabiel.

Schrijnemaekers: ‘We begon-nen hier in Santiago met zo’n30 duizend euro, huurden eenpandje van 120 vierkante meteren zijn vervolgens anderhalvemaand aan het opknappen enmeubels timmeren geweest.’Later huurden ze het pand er-naast erbij en nu beslaat laCumre 300 vierkante meter.

‘De eerste klant die we had-den, was een Japanner. Diekocht meteen voor een paarhonderd euro aan spullen, om-dat hij de Aconcagua in Argen-tinië ging beklimmen’, verteltBroersen. ‘Wauw, dachten wetoen. Dit kan gaan werken. Wezetten de deur open en demensen kwamen gewoon.’

Marlous van Merkenstein

‘We openden de winkelen er kwamen al klanten’

EIGEN BAAS. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Wie: Ivo Schrijnemaekers enKatja BroersenWat: Verlieten het platte Ne-derland en begonnen eenbergsportwinkel in Chili.

‘Eerst een microkrediet, straks een grotere lening’

ROOD De Europese aandelen-beurzen eindigden maandagin het rood. De hoofdgraadme-ter AEX sloot punten 7,22 pun-ten (2,7 procent) lager op258,26 punten. De Midkap-index met middelgrote fond-sen sloot 2,1 procent in de minop 370,27 punten. De grote Eu-ropese beurzen van Londen,Parijs en Frankfurt gingen 2,6tot 3,5 procent omlaag.

TOMTOM Het aandeel van na-vigatiesystemenproducentTomTom daalde 5,1 procent.Om de balans te versterken,geeft het nieuwe aandelen uitwaardoor het aandeel verwa-tert. Analisten denken wel datde uitgifte het bedrijf door hetzware weer zal helpen.

AIR FRANCE-KLM Luchtvaart -maatschappij Air France-KLMging 5,2 procent omlaag. Ci-tigroup verlaagde zijn beleg-

gingsadvies bij wijze van cor-rectie. De bank meent dat hetaandeel vergeleken met bran-chegenoten de laatste tijd testerk heeft gepresteerd.

WESSANEN Voedingsmidde -lenbedrijf Wessanen zakte11,1 procent weg. In de boek-houding van de Amerikaansedochteronderneming Ameri-can Beverage Corporation isgesjoemeld. Wessanen heeftmogelijk het eigen vermogente hoog in de boeken staan.

FINANCIALS Onderin de AEXdaalde Aegon 6,4 procent enING 5,2 procent. Bij de middel-grote fondsen gaf SNS Reaal4,9 procent prijs. In Londenboekten Barclays en RoyalBank of Scotland circa 5 pro-cent verlies. In Parijs gaf Dexia7,2 procent prijs. Commerz-bank en Deutsche Bank verlo-ren 6,4 en 5,8 procent.

EURONEXT EN BEURZEN EUROPA. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Bijna elk aandeel daaltop bijna elke beurs

N E G AT I E F De aandelenbeur-zen in New York doken maan-dag in de min. Tegenvallendecijfers over de productie in destaat New York en dalendegrondstofprijzen die gerela-teerde fondsen omlaag trok-ken, stemden negatief.

INDICES De Dow-Jonesindexeindigde op 8.612 punten,2,1 procent minder dan vrij-dag. De Nasdaq ging 2,3 pro-cent achteruit en de bredereS&P 500-index daalde 2,4 pro-cent en sloot op 924 punten.

T E G E N VA L L E R De beurs wasmaandag in de ban van de ‘Em -pire State-index’, cijfers over deindustriële productie in destaat New York. Ze vormdeneen tegenvaller, want de pro-ductie daalde in juni harderdan verwacht. Investeerderswillen volgens analisten nu

duidelijkere tekenen dat heteconomisch echt beter gaat.

OLIE Door een sterkere dollardook de prijs van olie weer ietsonder de 70 dollar per vat, na-dat die eerder de hoogste prijsin acht maanden tijd had ge-haald. Hierop leverde het aan-deel Chevron 2,2 procent in.

GRONDSTOFFEN Hoewel stij-gende grondstofprijzen beur-zen eerder omhoog hielpen,waren er ook zorgen dat ze hetontluikende herstel in de wegkunnen zitten. Hogere ener-giekosten temperen consu-mentenuitgaven en kosten be-drijven die energie moeten in-kopen geld. Dalende grond-stofprijzen zijn weer voor an-dere fondsen slecht nieuws. Zoleverde door een sterke dalingvan de prijzen van aluminiumAlcoa 6,5 procent in.

WALL STREET. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Wachten op een tekendat het echt beter gaat

‘De bank had ons businessplan niet eens gelezen’

Wie: Patrick Meeren (31)Wa t : Ontwikkelaar van Blipstrip,compacte opvouwbare doordruk-verpakking voor medicijnen.

‘De rente die de banken rekenenvoor de ontwikkeling van een pro-duct dat nooit eerder op de marktis gezet, is hoger dan die we nubetalen aan onze microfinancier.Private investeerders en partici-patiemaatschappijen vragen inruil voor hun investering aandelenen die wilden we niet vrijgeven.Daarom zijn we begonnen met ei-gen vermogen en klopten we aanbij Starterslift. Zij lenen niet alleengeld, maar leveren ook een net-

werk, coaching en stellen kan-toorruimtes beschikbaar. Dat wastwee jaar geleden. Pas eind vorigjaar hebben we een microkredietaangevraagd. Met die 35 dui-zend euro kunnen we een prototy-pe ontwikkelen. Daarvan gaan wede licenties verkopen. M i c r o f i n a n-ciering is de beste optie voor ons,voor nu. We zitten nog in een voor-station voor als we straks een gro-tere kapitaalinjectie nodig heb-ben. Doordat we onze plannen uit-voerig hebben doorgelicht en aaneen commissie van wijze mannenhebben moeten verantwoorden,zullen we die grotere lening denkik gemakkelijker krijgen.’

Wie: Carlien Helmink (25)Wat: Eigenaar Studio Jux, datduurzame designkleding ontwerpten in Nepal laat fabriceren.

‘Onze coach bij ABN Amro hadons graag in zijn portfolio willenopnemen, maar moest ons teleur-stellen. Met een aanvraag vooreen krediet van 33 duizend eurovielen we tussen wal en hetschip. We pasten niet in hun stan-daardpakket van kleine leningen,daarvoor waren we te groot. Maarwe vroegen weer te weinig om bijde grote jongens te horen, waareen uitgebreide en strenge selec-tie bij komt kijken en waarbij je

ook eigen vermogen moet inleg-gen. Bij een tweede bank kregenwe meteen nee te horen. Maar uithun feedback bleek we dat ze onsbusinessplan niet eens gelezenhadden. Dat is wel een heel ge-makkelijk oordeel over een planwaar veel mensen wel in geloven.De coach van ABN Amro verweesons door naar Qredits. We dien-den ons businessplan in, dedeneen persoonlijkheidstest en toenwe door die selectie waren,moesten we in een twee uur du-rend gesprek ons verhaal nogeens uitvoerig uiteen zetten.Twee, drie weken later kregen wegroen licht.’

M icrofinanciering, dat zijntoch leningen van hooguiteen paar tientjes, aan klei-

ne ondernemers in ontwikkelings-landen? Dat klopt, maar het feno-meen heeft nu ook in Nederlandeen vliegende start gemaakt.

Zo kreeg kapster Pamela Feleuseind april het honderdste micro-krediet van Qredits. Deze krediet-verlener heeft sinds de oprichting,in januari 2009, al zo’n 4 miljoeneuro aan kredieten verstrekt. Veelmeer dan verwacht. ‘We dachtenover heel 2009 5 miljoen euro aanmicrokredieten te verstrekken.Maar dat wordt waarschijnlijk11 miljoen euro’, zegt Elwin Groe-nevelt, directeur van Qredits.

Deze landelijke microfinancieris opgericht door het ministerievan Economische Zaken (EZ), om-dat de markt faalt. Uit onderzoekvan McKinsey en de Raad voor Mi-crofinanciering, waarvan prinsesMáxima bestuurslid is, blijkt dat er

jaarlijks zo’n tweeduizend startershet werken onmogelijk wordt ge-maakt, omdat voor hun de deur bijde traditionele financiële instellin-gen dicht blijft. Nog duizenden an-deren zouden veel baat hebben bijextra begeleiding tijdens de op-startfase. ‘Banken screenen op leef-tijd, opleiding en track record. Wan-neer je tijdens je studie bijvoor-beeld een negatieve registratie bijhet Bureau Krediet Registratiehebt opgelopen, omdat je de reke-ning van je mobiele telefoon nietop tijd betaalde, kun je het laterschudden bij de banken. Maar datzegt niets over de kwaliteiten vanzo’n persoon’, zegt Groenevelt.

EZ vond dat zonde en richtte

daarom Qredits op, dat aan star-ters en doorstarters kredieten tot35 duizend euro kon verstrekken.

Groenevelt: ‘Wat we zien is datveel bedrijven die al een kleine le-ning bij de bank hebben uitstaan,bij ons aankloppen omdat ze geenuitbreiding kunnen krijgen. Ban-ken zijn strenger geworden, men-sen vallen sneller af.’

Qredits’ benadering is heel per-soonlijk, zegt hij. ‘We komen bijmensen thuis. We screenen ze ophun plan, niet op hun BKR-regi-stratie. We zoeken naar de onder-nemer in de mens. En we helpenhem bij zijn ondernemersplan,zijn administratie, noem maar op.Het is een intensieve begeleiding.’

Qredits is niet de enige aanbie-der van microkrediet. Afgelopenjaren kwamen er al tal van microfi-nanciers in Nederland bij. Nie-mand weet hoeveel er precies zijnen hoeveel geld er in omgaat. Datkomt vooral door de ruime defini-tie van het begrip. De financiersdie al bestonden voordat Qreditswerd opgericht, opereren meestallokaal, zoals Handson, dat in Am -sterdam microkredieten verstrekttot vijfduizend euro en Starterslift,dat in Brabant opereert en zichspeciaal richt op techneuten.

Waarom heeft EZ dan de krach-ten van deze lokale en gespeciali-seerde microfinanciers niet ge-bundeld? Dat had volgens een

woordvoerder weinig zin. ‘De be-staande verstrekkers zijn vaakvoor bepaalde groepen opgericht,bijvoorbeeld voor vrouwen, of al-lochtonen. Ook zijn sommige ver-strekkers alleen beschikbaar voorbewoners binnen een bepaalde ge-meente.’

Volgens Groenevelt van Qreditsmoet je wel landelijk opereren omals microfinancier toekomst tehebben. ‘Als je met kleine kredie-ten werkt, moet je aantallen ma-ken. De enige manier waarop klan-ten je kunnen vinden en waarop jebanken aan je kunt binden, is metlandelijke bekendheid.’. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Alles over werk: V K B A N E N. N L

Katja Broersen en Ivo Schrijnemaekers.Foto Marlous van Merkenstein

BRON:

Amsterdamslot vorig la ho lj dd hj dd k/w

aex index 258,26 265,48 257,93 263,14 194,99 09/03 464,32 17/06 -aegon 4,41 4,71 4,33 4,68 1,83 09/03 9,47 16/06 10,8ahold 8,23 8,29 8,20 8,32 6,58 10/10 9,54 30/01 11,1air france-klm 9,46 9,98 9,41 9,80 6,22 06/03 18,54 12/08 -6,7akzo nobel 33,62 34,32 33,56 34,18 22,39 21/11 49,89 16/06 17,6arcelor mittal 23,84 25,11 23,84 24,86 12,58 17/03 66,90 24/06 42,6asml holding 14,86 15,07 14,77 15,12 9,90 15/10 18,38 17/06 -26,5bam groep 6,03 6,31 6,02 6,34 4,60 20/11 13,09 17/06 5,2boskalis westm., kon. 15,95 16,50 15,95 16,50 13,25 09/03 41,90 27/08 7,2corio 34,80 35,04 33,75 35,04 22,62 10/03 56,97 17/06 11,4dsm, kon. 23,68 24,53 23,60 24,51 15,56 05/12 41,41 17/06 16,1fugro 29,58 30,34 29,19 30,20 19,02 03/03 56,23 17/06 8,8heineken 24,57 24,96 24,28 24,90 18,75 04/03 36,50 16/06 12,2ing groep c. 7,46 7,87 7,37 7,84 2,30 09/03 23,47 17/06 12,0kpn 9,10 9,11 9,07 9,19 8,01 10/10 11,84 02/09 9,9philips, kon. 13,33 13,66 13,24 13,60 10,84 30/03 24,11 16/06 29,6randstad 20,94 21,46 20,68 21,29 9,36 09/03 26,24 16/06 17,3reed elsevier 8,02 8,21 8,01 8,20 7,54 15/04 11,68 02/09 9,9royal dutch shell a 18,70 19,40 18,64 19,26 15,27 03/03 26,70 17/06 11,0sbm offshore 12,20 12,40 12,01 12,30 8,72 29/12 25,84 17/06 12,1tnt 13,76 14,24 13,74 14,23 10,42 06/03 26,59 23/07 10,8tomtom 7,10 7,48 6,55 7,29 2,56 03/03 22,36 16/06 17,3unibail-rodamco 110,47 112,68 110,04 112,62 85,80 09/03 161,83 17/06 12,3unilever c. 17,48 17,51 17,20 17,66 13,46 09/03 20,85 15/09 13,9wereldhave 55,90 56,70 55,46 56,72 44,28 09/03 76,80 28/08 11,8wolters-kluwer c. 12,11 12,54 12,04 12,54 11,25 10/03 17,24 02/09 8,0

amx index 370,27 378,32 369,92 379,10 258,56 09/03 656,58 17/06 -aalberts ind. 6,41 6,75 6,41 6,75 3,30 09/03 14,15 17/06 10,5amg 4,52 4,65 4,47 4,65 3,70 06/03 63,50 17/06 8,9arcadis 10,80 11,10 10,78 11,26 5,98 21/11 15,75 17/06 10,9asm international 11,50 11,93 11,50 12,10 4,41 08/12 21,99 17/06 -12,1binckbank 9,00 9,10 8,90 9,10 4,10 10/10 9,43 02/06 11,1crucell 16,45 16,07 16,20 16,75 7,40 24/10 17,61 22/01 30,5csm 9,60 9,93 9,53 9,96 7,90 24/02 25,41 17/06 9,1draka holding 9,09 9,25 9,00 9,20 4,17 09/03 21,14 16/06 9,9eurocomm. prop. 22,42 22,53 22,20 22,72 17,76 10/03 35,54 17/06 12,6heijmans 3,92 3,97 3,90 4,01 3,36 24/12 18,00 17/06 12,2imtech 14,03 14,12 13,99 14,28 9,19 09/03 18,55 17/06 8,1logica 0,85 0,87 0,85 0,88 0,64 17/12 1,78 02/09 7,7mediq 9,03 9,77 9,03 9,92 5,95 06/03 15,70 17/06 8,9nutreco holding 30,13 31,15 29,97 31,10 21,40 05/12 47,35 17/06 12,0oce 4,37 4,66 4,37 4,65 1,82 24/02 8,94 17/06 14,6ordina 3,33 3,45 3,32 3,48 1,75 03/12 10,75 17/06 6,8prologis euro prop 3,60 3,50 3,42 3,74 0,66 24/11 10,68 17/06 -smit international 44,00 44,80 44,00 45,00 29,06 04/12 70,99 17/06 8,6sns reaal 4,13 4,34 4,10 4,33 1,85 09/03 13,68 17/06 20,6ten cate 17,51 18,50 17,40 18,63 10,40 03/03 27,50 04/09 8,3usg people 8,83 8,99 8,71 9,09 4,89 09/03 12,66 17/06 15,0vastned retail 37,75 37,86 37,31 38,94 25,36 09/03 57,90 17/06 9,9vopak 35,65 35,80 35,41 36,00 20,52 02/12 47,25 17/06 10,4wavin 2,69 2,70 2,65 2,78 1,76 09/03 7,05 17/06 9,0wessanen c. 2,86 3,22 2,77 3,08 2,35 08/04 8,27 16/06 7,9

overige aandelen

slot vorigaccell group 27,2027,00acomo 4,044,15afc ajax 6,506,50alanheri cert 5,725,72amt holding 3,763,78antonov plc 0,900,88baan 1,751,75ballast ned cpc 15,8915,60bam grp conv pref 5,665,66bam grp niet-conv pref 6,006,00batenburg 18,9818,68be semiconductor 2,272,28begemann groep 2,002,00beter bed 9,8310,00bever holding 5,505,50blue fox enterpr 0,600,61brill cert. 9,379,50brunel intern 16,9816,93crown v.gel.c. 6,726,60ctac 2,972,95de vries robb 0,100,09dico intern. 0,010,01docdata 6,846,84

dpa holding 2,542,54eriks 47,4047,40exact hold. 17,1017,25fornix biosc 6,656,41galapagos 7,507,35gamma 4,414,21gamma pr 3,223,54grontmij c. 17,3017,00groothandelsg c. 44,0044,00hal trust 56,4454,60heineken hold. a 21,1320,68hes beheer c. 16,3216,32hitt 3,453,23holl.colours c. 15,4415,44hunter dougl. pr 0,100,10hunter douglas 28,6628,00ict automat. 4,294,14innoconcepts 4,073,90kardan 3,053,18kas-bank c. 12,6212,08kendrion 7,807,62kpn inkoop --lanschot, van 38,3037,70macintosh retail 11,7011,11moolen holding 1,661,58ned.am.hyp.bk 0,850,85nedap 16,0516,07

nedfield 0,390,36neways elec.int. 5,645,35nyloplast 15,3515,25nyse euronext 21,0320,50octoplus 1,401,40oranjewoud 4,975,00pb rente gar.1 12 21,8821,90pb rente gar.2 12 21,4021,43pb rente gar.3 14 19,8319,86pb rente gar.4 14 19,6319,65Pharming Group 0,780,76philips inkoop, kon. --porc fles 14,2314,23punch technix n.v. 1,681,65qurius 0,400,38rood testhouse 0,180,17roto smeets 13,5013,50royal bank of scotland 0,480,44royal dutch shell'b' 19,7219,18samas gr c. 0,130,13schuitema 26,0026,00simac techniek 1,751,75sligro food gr 18,7918,80sopheon plc 0,150,14spyker cars 2,202,15stern groep 13,6713,11super de boer 2,862,84telegraaf de c. 12,8112,70tie holding 0,170,16tiscali 0,370,37tkh group 10,3910,18unil. 4%pref 29,5029,50unil. 6%pref 40,0740,07unil. 7% pr.c 46,5046,50unil. 7%pref 590,49590,49unilever 17,3617,65unit 4 agresso 11,5011,14value8 12,0011,11vivenda media gr 0,040,04wegener c. 4,404,60

alternextroyalreesink 63,0063,00themembercomp. 9,409,50

niet officieel genoteerdand int publishers 8,558,50ceteco cert 0,050,05kpnqwest 0,040,04management share 0,250,31

genoteerde beleggingsfondsenachmea euroland.aand 12,9412,82achmea euroland.mix 20,1520,11achmea euroland.obl. 25,2025,29achmea nederl.aand. 10,2010,15achmea wereld aand. 10,8110,81allianz h.amerika 11,6311,69allianz h.e.selectie 30,0429,97allianz h.fund 45,7045,53allianz h.obligatie 62,4362,51allianz h.pacific 49,1649,18allianz h.selectie 71,3371,23allianz h.wereld 23,3123,32allianz hol eu 11 49,3249,19asian cap hold a 98,1597,15asian cap hold.b 71,7671,76asn aandelenfonds 42,3442,51asn milieuwaterfonds 12,8712,87asn mixfonds 54,3254,50asn obligatiefonds 26,2526,32asn small&midcap 15,4115,43cif global equity 14,2514,25columbia securities 202,38198,27delta deelneming.fnd 34,8934,90delta lloyd dollar 8,708,82delta lloyd donau 16,9916,99delta lloyd eur. fnd 4,994,97delta lloyd euro cr. 10,1410,16delta lloyd euro de. 15,9915,92delta lloyd investm. 4,954,94delta lloyd jade fnd 5,445,44delta lloyd mix 9,169,18delta lloyd nederl. 4,894,89delta lloyd rente 12,2812,34delta lloyd sel. div 6,206,18diamonds trust 62,5762,51dim vastgoed 7,307,30dresvpv eur valfd 18,7318,83dresvpv income fund 14,1714,06ducatus 20,5721,00etfs agri busi 29,0228,52

buitenlandse aandelenfortis 2,602,44

etfs alt energy 14,1014,15etfs basres 19,0618,36etfs coal mining 29,1027,95etfs gold mining 26,2224,83etfs nuclear 20,0019,53etfs oil gas 16,2215,84etfs russell 1000 14,2514,59etfs russell 2000 14,3614,15etfs shipping 16,1115,90etfs steel 24,5926,43etfs utilities 17,5716,85etfs water 29,1029,34eur.assets trust 5,125,69eurocastle invest. 0,400,40eurocommercial prop. 22,5322,42european capital hld 183,75183,55faxtor credit value 6,986,98fort.aex index fund 280,75277,99fort.all in fund 47,1247,25fort.all income fund 35,5635,66fort.asia pac.highin 41,2040,96fort.euro obligatie 98,0698,23fort.glob.high inceq 46,5246,47fort.glob.property 30,3030,82fort.groen fonds 40,2540,40fort.high inc.prop. 18,7619,03fort.netherlands fd 80,6579,55fort.premium gl.div. 35,8735,83fort.prop.sec.amer. 29,1929,97fort.prop.sec.europe 31,1131,55fort.prop.sec.fareas 25,6925,78fort.small comp.neth 77,3677,73fortis obam 43,1442,78friesland aandelen 14,6114,54friesland eurorente 22,9422,96himalayan fund n.v. 42,4842,48homburg invest cl.a 6,145,57idb alchemy 21,3021,22idb emerg comp 18,1318,14idb eq.income 36,8136,85idb glob.conv . 36,5936,29idb mm intl.equity 142,15143,38idb mm realestate eq 95,8996,30idb sustain.value fd 19,3019,36ing aex shadow 27,2126,89ing basic materials 40,3239,89ing biotechnology 11,8111,94ing daily con.goods 32,7932,96ing dutch fund 36,6936,34ing duurzaamaandelen 12,7712,77ing dyn mix1 fd 22,8822,93ing dyn mix2 fd 20,6920,70ing dyn mix3 fd 18,3218,37ing dyn mix4 fd 16,5916,59ing dyn mix5 fd 14,2214,22ing emerg.east.eur.f 43,7243,65ing energy fund 42,3941,98ing euro credit obl. 20,7820,86ing euro obligatie 34,3534,41ing europe fund 17,0817,02ing europe growth 14,0614,06ing europe smallcaps 30,5530,69ing far east fund 25,7425,77ing financials fund 10,2110,26ing firstclass obli. 22,3922,51ing glob.emerg.mkts 26,8026,73ing global fund 39,9340,14ing global growth 16,8316,87ing global obligatie 12,5212,61ing global real est. 42,0542,98ing health care fund 17,4617,72ing hoog div.oblig. 18,9819,03ing hoog divaandelen 16,7216,83ing industrials fund 25,7625,88ing information tech 24,0023,98ing internet fund 12,2212,22ing japan fund 8,098,16ing lion fund 29,5429,67ing luxury con.goods 20,8120,84ing north america 14,6114,67ing opp aand fonds 20,1420,16ing premium dividend 16,2116,13ing telecom services 22,5322,55ing utilities fund 36,6536,77ing young mix fund 20,3820,42intereffekt china 2,442,30intereffekt e.africa 11,5611,72intereffekt indiawar 0,830,79intereffekt vietnam 12,2512,37intereffektjap.warrA 1,431,38ishares aex 26,5625,86ishares asia pacif 15,0214,73ishares b e agg 100,59101,49ishares b e corp 107,38108,08ishares b e tr 0-1 100,22100,26ishares brazil 31,6530,85ishares bric 50 17,7517,33ishares china 25 80,5078,31ishares clean nrgy 10,099,79

ishares e corp bd 116,16116,20ishares e cov bond 133,69134,26ishares e first100 18,4417,93ishares e first80 7,747,52ishares e gov1-3 135,72135,89ishares e gov15-30 147,94148,44ishares e gov3-5 144,22144,56ishares e gov7-10 149,36150,27ishares e inf-link 170,13170,08ishares east ex-jp 23,3222,69ishares easte10/40 16,6616,12ishares em markets 22,2921,76ishares estoxx div 15,1714,72ishares estoxx gro 17,6017,07ishares estoxx mid 29,4228,53ishares estoxx sml 18,4017,85ishares estoxx val 19,0018,44ishares euro stx50 25,6424,86ishares europ exuk 17,5017,02ishares europe 13,9613,61ishares ftse 100 5,245,13ishares gcc ex-s 25,7426,11ishares infra glo 14,4914,45ishares islam em 11,2511,24ishares islam usa 13,4613,09ishares islam wrld 11,7512,56ishares japan 6,816,79ishares korea 16,0515,77ishares msci latam 14,0213,75ishares n-america 13,5213,40ishares private eq 6,827,04ishares prop asia 12,9512,71ishares prop euro 17,3317,22ishares prop glo 9,119,03ishares prop us 8,007,80ishares s&p 500 6,706,67ishares sp em infr 13,5113,12ishares stoxx 50 22,1621,64ishares taiwan 18,2517,44ishares timber 8,568,39ishares turkey 16,3616,21ishares us t 1-3 90,9193,11ishares us t 7-10 117,74119,27ishares us tips 106,74108,72ishares usd crp bd 65,2866,73ishares water 13,2613,17ishares world 15,3015,11kempen euro.part. 31.096,9931.096,99lansch glob.eq.fd nv 25,1625,14lanschot euro credit 41,8241,98lanschot ms def 21,2621,29lanschot ms gro 18,4918,51lanschot ms neu 20,2220,20lanschot ms off 17,2017,21leveraged cap.hld.a 217,05218,00leveraged cap.hld.b 166,35164,27lyxor lev aex 3,883,68lyxor short aex 87,9791,46mark acc afric40 19,2518,77mark acc amx gld 103,50101,32mark acc daxasia 22,4223,90mark acc daxbric 34,0535,59mark acc daxruss 29,8328,95mark acc rici 21,2520,82mark acc rici a 82,2080,73mark acc rici m 87,0383,67mark acc setxeur 10,7510,44mastermix gl.mixfund 17,2917,39mei real estate 28,8628,86mei rusland mid fo 9,269,15mei-roe.en bul.fnd. 7,227,25mei-tsj.&slow.fd 22,4422,47ml com. ind. ext. 8.300,008.170,45nieuwe steen inv. 11,5511,40ohra aandelen fonds 11,8711,79ohra care fund 11,9612,05ohra milieutechn.fd. 12,5612,46ohra new energy fds 7,347,31ohra oblig.div.fds 29,9630,05ohra onroerend goed 39,5340,35ohra spaardividend 20,5320,54ohra techn.trend fd. 6,776,82ohra totaal fonds 20,3620,35optimix america fund 5,965,96optimix emerging (f) 39,9239,88optimix europe d 73,6573,17optimix income c 30,8630,86optimix mix fund (e) 22,0821,98orange eur.highdivi. 4,774,73orange eur.property 10,5210,64orange eur.smallcap 17,9117,80orange fund 33,7433,79orange gl.high div. 16,5416,52orange global bond 51,8751,99orange oranje part. 40,2140,21orange sense fund 16,5516,51phoenix fund 9,349,49ro afrika fonds 75,8275,96robeco 17,1917,22

robeco balanced mix 42,9743,10robeco commodities 21,6621,37robeco divirente 18,2918,29robeco duurz.aand a 31,1631,20robeco dynamic mix 27,9428,21robeco euro obl.div. 23,0823,13robeco growth mix 39,0139,12robeco high yld obl. 19,9019,98robeco hollandsbezit 16,5016,40robeco hoog dividend 9,809,89robeco l. cycle a 12 41,5541,66robeco l. cycle b 15 39,4239,53robeco l. cycle c 20 36,3936,45robeco l. cycle d 25 35,2035,23robeco l. cycle e 30 32,7832,82robeco l. cycle f 35 33,1333,17robeco l. cycle g 40 33,3733,42robeco private eq. 58,4956,00robeco safe mix 44,4044,51robeco solid mix 41,1241,10robeco young dynamic 8,488,50rolinco 14,6214,66rolinco 6,50% cumpr 43,3541,95rorento 41,8241,93sns amerika aand.fds 9,619,68sns azie aand.fonds 14,1013,97sns duurzaam aandfds 15,2515,20sns euro aandelen 17,4117,36sns euro liquiditeit 22,5822,58sns euro mixfonds 22,1522,14sns euro obligatief. 24,0524,11sns euro vastgoedfds 24,2424,55sns hoogdividend 14,2014,19sns ned.aandelenf. 29,4229,15sns opk land af 17,5617,38sns optimaal blauw 24,7724,81sns optimaal geel 25,8125,87sns optimaal oranje 26,8726,93sns optimaal paars 10,3710,38sns optimaal rood 25,0425,08sns wereld aand.fds 11,7011,70streettrackssm aex 26,0825,37t&p allegretto fd 7,437,42triodos groenfonds 56,8656,96triodos meerw.aand.b 16,9416,89triodos meerw.mix 23,2323,25triodos meerw.obl.c 27,1727,28triodos vastgoed 6,336,33triodoscultuurfonds 25,4425,51value gain mix fd. 70,0070,00vastned offices 10,9511,25vastned retail 37,8637,75w.p stewarthold.fund 127,70125,86wereldhave o/naam 1,901,90

GeldmarktEuro-deposito slot vorigdaggeld 0,79-0,84 0,50-0,551 maand 0,91-0,96 0,89-0,942 maanden 1,04-1,09 1,03-1,083 maanden 1,22-1,27 1,22-1,276 maanden 1,43-1,48 1,42-1,4712 maanden 1,61-1,66 1,59-1,64

Stijgers(AEX/AMX) % hoger naar

prologis euro prop 2,86 3,601crucell 2,36 16,452

Dalers(AEX/AMX) % lager naar

wessanen c. 11,07 2,861mediq 7,61 9,032aegon 6,41 4,413oce 6,22 4,374ten cate 5,35 17,515air france-klm 5,21 9,466ing groep c. 5,16 7,467tomtom 5,11 7,108arcelor mittal 5,06 23,849aalberts ind. 5,04 6,4110

Buitenlands Geld1 € = aankoop verkoopamerikaanse dlr 1,51581,2884antilliaanse gulden 2,76002,1100australische dlr 1,89261,5219canadese dlr 1,71451,3802chinese yuan 10,41008,1200deense kroon 8,11986,5487engelse pond 0,92210,7812hongkong dlr 11,85009,3100israel shekel 6,07004,6900japanse yen 148,4800120,0100marokkaanse dirham 12,58009,4100nieuw-zeelandse dlr 2,39001,9170noorse kroon 9,74507,8595poolse zloty 4,99503,8380turkse lira 2,35681,8382zuid-afrikaanse rand 12,40909,6470zweedse kroon 11,82129,5340zwitserse frank 1,64501,4140

Obligaties50 meest verhandelde obligaties

slot vorig rendaab 5,1%13 95,87 96,00 -aab 6 1/4%10 102,27 102,37 3,94aab aex2 0%19jun14 99,20 - -aab ran 0%20 64,35 63,62 -aab vast0%15may12 107,85 106,48 -aab yld magn 0%16 70,30 70,15 -aegon 5,185%pl 56,57 54,00 -aegon 7% 12 105,53 105,59 0,55aegon eur3,9543%pl 42,00 42,50 -ass back 4,433%14 45,10 44,00 23,75assback a 0%14 33,50 34,00 31,87assback a6,2555%13 48,00 49,30 52,70assetb clinfl 0%11 72,50 72,50 15,51axa 4,74294%pl 52,50 54,00 9,44bk ireland 6,25%pl 32,92 33,50 -bng 4%14 101,69 101,29 3,63bng if 3.4%06jun16 100,75 100,75 3,27depfa fd 2 6,5%pl 10,00 8,62 -eib 5,908%20 93,10 93,15 -eureko 5 1/8%pl 45,75 45,49 -eureko 6%perp 57,00 58,75 -eureko 8,375% 75,01 76,99 -friesl fd 7 1/8%pl 93,99 93,88 -ibrad eco 0%13 100,75 100,64 -ing 5 7/8%11 103,41 103,00 3,73ingbank 10 99,84 99,87 -ingbank frn 11 98,66 98,85 -inggnvfrnperp1 46,08 47,50 -inggnvfrnperp2 52,50 52,50 -

azieJapan (Nikkei) 10.135,8210.039,67Hongkong 18.889,6818.498,96Singapore 2.377,072.316,56Taiwan 6.448,236.225,56

verenigde statenDow Jones 8.799,268.612,13Nasdaq 1.858,801.816,38S&P 500 946,21923,72toronto 10.644,9610.397,00

Beursindicesftse eurotop slot vorigaex-index 265,48258,26midkap-index 378,32370,27all share index 420,73408,77duitsland(DAX) 5.069,244.889,94engeland(FT100) 4.441,954.326,01frankrijk(CAC40) 3.326,143.219,58italie(ftse/mib) 20.384,2219.770,49spanje(Ibex-35) 9.714,409.518,70zwitserland(SMI) 5.521,845.410,31FTSE eurotop 300 885,75863,34

inggroep 8% 84,05 83,96 -ing verz 6 1/4%21 75,10 74,00 -kpn 4 1/2%13 101,11 102,00 4,17lehman 0%35 3,60 4,60 -nedwbkzar11 1/2%12105,60 102,90 9,00nwb infl pro 0%18 97,88 97,78 -philips 6 1/8%11 105,60 105,37 3,05rabobned 4,375% 16 101,21 100,06 -rb 4.75%18 100,80 100,50 4,53rb 4 1/4%17 99,10 98,35 4,39rb 4 3/8%21 96,60 94,62 4,75rb rob m 0%28may19 100,50 105,00 -rb scotl 5 1/2%pl 36,00 36,29 -rb titans 0%12 100,65 100,45 -0,21rb titans 5 1/2%11 92,35 92,25 -rodamco 3 3/4%10 100,01 100,01 3,73ro emerg mix 0%13 88,00 87,75 3,51ro hattrick 0%15 100,00 100,00 0,00ro mmb 0%13 138,70 138,50 -schiphne 6,625% 14 110,98 108,60 3,77sns ffr 6.258%pl 53,00 52,99 -

staatsleningen slot vorig rend2 1/2 grb 55,00 55,00 5,183 1/2 grb 75,30 75,30 4,933 3/4 nl 04-14 103,16 102,81 3,073 3/4 nl 99-09 100,16 100,17 1,493 grb 65,70 64,60 4,993 nl 04-10 101,17 101,25 0,953.25 nl 05-15 99,66 99,16 3,313.75 nl 06-23 94,92 94,27 4,254 1/4 nl 03-13 105,71 105,44 2,754 nl 05-37 93,40 92,85 4,425 1/2 nl 00-10 104,68 104,55 1,09

5 1/2 nl 98-28I-II 113,00 112,35 4,455 nl 01-11 106,55 106,48 1,755 nl 02 107,93 107,80 2,307 1/2 nl 93-23 133,02 132,22 4,257 1/2 nl 95-10 105,10 105,00 1,23

GoederenmarktLondon slot vorigGoud (dlr/ounce) slot 942,54928,75Zilver (dlr-ct/ounce) slot 1.507,001.431,00Aluminium (dlr/ton) 1.640,501.585,50Koper 'a' (dlr/ton) 5.240,255.072,50Lood (dlr/ton) 1.796,251.719,00Nikkel (dlr/ton) 15.587,5015.037,50Zink (dlr/ton) 1.672,251.601,25Tin (dlr/ton) 15.697,5015.337,50Cacao (gbp/ton) 1.750,001.680,00Brent olie (dlr/barrel) 70,9269,44Suiker (dlr/ton) 431,20428,10