Het verhaal van Europa60 jaar gezamenlijke vooruitgang

1 Maart 2017

Disclaimer:Deze publicatie is een bijdrage van het Europees Centrum voor Politieke Strategie aan de voorbereidingen van de Europese Commissie voor het Witboek over de toekomst van Europa en de top van Rome ter gelegenheid van de 60e verjaardag van de Verdragen van Rome.

De informatie en de standpunten hierin komen voor rekening van de auteurs en geven niet noodzakelijkerwijze het officiële standpunt van de Europese Unie weer.

© Europese Unie, 2017

Hergebruik met bronvermelding toegestaan.Het beleid ten aanzien van hergebruik van documenten van de Europese Commissie is vastgelegd in Besluit 2011/833/EU (PB L 330 van 14.12.2011, blz. 39).Voor gebruik of overname van foto’s of andere materialen die niet onder het auteursrecht van de EU vallen, moet u rechtstreeks toestemming vragen aan de houders van het desbetreffende auteursrecht.

Print: ISBN 978-92-79-66399-4 • doi:10.2872/842 • Catalogue number: ES-01-17-157-NL-CPDF: ISBN 978-92-79-66386-4 • doi:10.2872/6518 • Catalogue number: ES-01-17-157-NL-NHTML: ISBN 978-92-79-66356-7 • doi:10.2872/67041 • Catalogue number: ES-01-17-157-NL-Q

1

De 60e verjaardag van de Verdragen van Rome is een uitstekende gelegenheid om na te denken over de toekomst van de Europese Unie – eerst en vooral door vooruit te kijken, maar ook door de afgelopen decennia te evalueren. Nu een aantal beginselen die tot nog toe fundamenteel zijn geweest voor democratische staten en ontwikkelde economieën bedreigd lijken te worden, is het des te belangrijker dat wij de oorspronkelijke doelstellingen van Europese integratie niet uit het oog verliezen.

Het verhaal van Europa is een verhaal van vrede, democratie, solidariteit en vrijheid, maar ook van welvaart, gelijkheid, welzijn en duurzaamheid. Op dit kritieke moment in de geschiedenis is het zinvol stil te staan bij de beginselen die ons als Europeanen verenigen en bij onze gezamenlijke successen.

Uiteraard zijn er tegenslagen geweest en kunnen de uitdagingen die ons wachten soms overweldigend lijken. Daarom is een periode van dialoog, bezinning en zorgvuldig overleg op zijn plaats. Daartoe kan het misschien nuttig zijn om eerst eens de staat op te maken van de resultaten die Europa in de loop der jaren heeft behaald.

“De mensheid moet zich realiseren dat vrede geen geschenk van God aan zijn schepselen is; het is een geschenk van ons allen aan elkaar.”Elie Wiesel, overlevende van de Holocaust en winnaar van de Nobelprijs voor de vrede 1986

2

3

Met de oprichting van de Europese Gemeenschappen brak de langste periode van vrede en stabiliteit in de moderne geschiedenis van Europa aan: 70 jaar sinds het einde van WO II.

Als erkenning voor zijn rol bij het omvormen van het grootste deel van Europa van een continent van oorlog tot een continent van vrede werd Europa in 2012 de Nobelprijs voor de vrede toegekend.

Voor Europa is vrede altijd en overal van belang: in een wereld waar meer dan 40 gewapende conflicten woeden, levert de EU de meeste contingenten voor VN-vredesmissies.

Vrede

“Op dit moment maken veel landen deel uit van de Europese Unie die, toen we in 1988 met onze beweging voor democratie begonnen, nog niet de voordelen van een democratische samenleving genoten. […] Maar zij haalden ons in. Zij gingen voort en wij bleven achter.”Aung San Suu Kyi, Birmaans politica en winnares van de Nobelprijs voor de vrede 1991

4

5

Slechts twaalf van de huidige EU-lidstaten waren in 1957 een democratie. Vandaag bestaat de Unie uit 28 democratieën.

De EU is daarmee de grootste unie van democratieën ter wereld.

Alle burgers van de Unie hebben actief en passief kiesrecht, zowel bij de verkiezingen voor het Europees Parlement als die voor de gemeenteraad, ongeacht hun woonplaats.

Zes van de tien landen waar de kiezersopkomst de hoogste ter wereld is, zijn EU-lidstaten.

Democratie

“Artikel 42, lid 7, van het Verdrag betreffende de Europese Unie, de zogenoemde solidariteitsclausule, [...] bepaalt dat indien een lidstaat wordt aangevallen, alle lidstaten de plicht hebben hulp en bijstand te verlenen, en dat omdat de vijand niet alleen Frankrijks vijand is, maar de vijand van Europa.”François Hollande, president van Frankrijk6

7

Na de aanslagen in Parijs op 13 november 2015 verzocht Frankrijk de lidstaten om wederzijdse bijstand in de strijd tegen terrorisme. Er werd onmiddellijk en eensgezind gereageerd.

In minder dan twee weken hadden verschillende lidstaten, waaronder Duitsland, het Verenigd Koninkrijk, België, Estland, Slowakije en Slovenië, al militaire bijstand toegezegd voor operaties tegen de groepering Islamitische Staat in Syrië of Irak of voor andere missies van de Europese Unie op het gebied van veiligheid en defensie. Andere lidstaten volgden snel.

De Europese solidariteit strekt zich ook uit tot economische kwesties: in meer dan tien landen bestaat meer dan 40 procent van de totale overheidsinvesteringen uit financiële bijdragen van de EU.

Solidariteit

“Ondanks de prijs die wij hebben betaald, laten wij het hoofd niet hangen, want vrijheid kent geen prijs.”Lech Wałesa, Pools politicus en winnaar van de Nobelprijs voor de vrede 1983

8

9

Vrijheid is een van de kernwaarden van de EU en is als zodanig verankerd in artikel 2 van het Verdrag betreffende de Europese Unie. Daaraan ontlenen burgers onder meer het recht op vrij verkeer en verblijf binnen de Unie.

Het Handvest van de grondrechten beschermt individuele vrijheden; daarbij gaat het onder meer om de eerbiediging van de persoonlijke levenssfeer en de vrijheid van gedachte, godsdienst, vergadering, meningsuiting en informatie.

De EU-lidstaten vormen samen een derde van alle vrije landen in de wereld.

Europa is veruit het meest vrije continent en staat bovenaan de internationale ranglijsten inzake persvrijheid.

Vrijheid

10

“De integratie van Polen binnen de EU in 2004 betekende een keerpunt voor het land. [...] Door onze wetgeving in overeenstemming te brengen met het acquis communautaire zijn wij enorme economische en sociaal-politieke voordelen gaan genieten: de cumulatieve groei van ons bnp in de periode 2004-2012 bedroeg 46,3 procent.” Radosław Sikorski, voormalig minister van Buitenlandse Zaken van Polen.

11

Het lidmaatschap van de EU heeft geleid tot grotere en gedeelde welvaart. Het gemiddelde bbp per hoofd van de bevolking is in de Unie de afgelopen twintig jaar nagenoeg verdubbeld. Voor een aantal van de armste leden is dit gemiddelde meer dan vertienvoudigd.

Tussen januari 2013 en september 2016 werden er tien miljoen banen gecreëerd, waardoor de arbeidsparticipatie binnen de EU27 met 69,7 procent thans bijna hoger dan ooit is.

De euro is de op één na belangrijkste internationale reservemunt; wereldwijd hebben de centrale banken bijna 1,5 biljoen euro in kas.

Welvaart

“Zonder EU-financiering zou deze ontdekking niet

mogelijk zijn geweest.”Michaël Gillon, Belgisch astronoom en

ontdekker van het nieuwe TRAPPIST-1-stelsel12

13

Sinds in 1984 het allereerste Europees kaderprogramma voor onderzoek van start ging, heeft de Europese Unie bijna 200 miljard euro bijgedragen aan de financiering van onderzoek en nieuwe technologieën en producten die ons leven verbeteren. Horizon 2020, het achtste kaderprogramma, is het grootste multinationale onderzoeksprogramma ter wereld.

De Europese Unie is wereldleider op het gebied van onderzoek en innovatie. Zij is verantwoordelijk voor een kwart van de mondiale onderzoeksuitgaven en een derde van de mondiale octrooiaanvragen.

Van alle Nobelprijzen is het grootste aantal toegekend aan wetenschappers, economen, auteurs, dokters, artiesten en activisten uit de Europese Unie, vanwege hun bijdrage aan de vooruitgang van de mensheid.

Ontdekkingen

“Eramus is veel meer dan alleen een studie-ervaring. Voor mij gaat het om een andere kijk op de wereld, het voelen en ontdekken van nieuwe emoties en leren buiten de boeken om.”Een student over zijn ervaringen met het Erasmus-uitwisselingsprogramma

14

15

Als Europeanen hebben wij de vrijheid om waar dan ook in Europa te wonen, te werken en van ons pensioen te genieten. Dankzij de interne markt zijn vluchten goedkoper geworden, gaat reizen met minder rompslomp gepaard en zijn de kosten van inkomende en uitgaande gesprekken in het buitenland nu 90 % goedkoper dan in 2007. Roamingtarieven zullen binnenkort volledig worden afgeschaft.

Thans werken 6,5 miljoen Europeanen in een andere EU-lidstaat.

Het Erasmusprogramma heeft sinds de invoering ervan in 1987, 9 miljoen mensen in staat gesteld om in het buitenland te studeren, een stage te volgen, als vrijwilliger te werken of beroepservaring op te doen.

Van alle G20-landen kent de EU het hoogste percentage voorschoolse en vroegschoolse educatie: 94,3 % van de kinderen van vier jaar of ouder gaat naar school nog voor het onderwijs verplicht is.

Kansen

“Eenieder is gelijk voor de wet.”

Artikel 20 van het Handvest van de grondrechten.

16

17

Van meet af aan is de Europese integratie gebaseerd geweest op het beginsel van non-discriminatie, dat aan al het Europees beleid ten grondslag ligt.

Gelijkheid van vrouwen en mannen is een van de waarden waarop de Europese Unie gegrondvest is. Al in 1957 werd in het Verdrag van Rome het beginsel van gelijk loon voor gelijk werk vastgelegd. De loonkloof tussen mannen en vrouwen is verkleind tot 16 procent.

Aan Europese universiteiten studeren nu meer vrouwen dan mannen af.

Op de index inzake persoonlijke vrijheid scoren Europese vrouwen het hoogste gemiddelde ter wereld.

Gelijkheid

“De Unie heeft als doel de vrede, haar waarden en het welzijn van

haar volkeren te bevorderen.”Artikel 3 van het Verdrag betreffende de Europese Unie

18

19

Het Europees sociaal model heeft als een krachtige gelijkmaker gefungeerd en een eind gemaakt aan een groot aantal bruto-inkomensongelijkheden, met een afname in ongelijkheid variërend van 22 procent in Estland tot 43 procent in Ierland, tegenover slechts 18 procent in de VS en 15 procent in Japan.

EU-burgers leven ruim acht jaar langer dan het mondiale gemiddelde (de levensverwachting bij de geboorte is in de EU-28 79,6 jaar tegenover 71,4 jaar wereldwijd).

Alle werknemers in de EU hebben recht op vier weken betaalde vakantie per jaar. In landen als Canada en Japan heeft een werknemer aanvankelijk slechts recht op tien dagen betaalde vakantiedagen; in de VS is er helemaal geen sprake van een wettelijk minimumaantal betaalde vakantiedagen.

Bovendien hebben alle Europese vrouwen recht op ten minste 14 weken moederschapsverlof en genieten alle ouders een individueel recht op ouderschapsverlof na de geboorte of adoptie van een kind.

Welzijn

“Europa heeft altijd tot de ecologische voorhoede behoord. Onze aarde heeft voortdurend zorg en aandacht nodig”.Paus Franciscus

20

21

DuurzaamheidSinds 1972, toen er voor het eerst sprake van een Europees milieubeleid was, heeft de EU de problemen van zure regen en het dunner worden van de ozonlaag aangepakt.

Tegenwoordig is de luchtverontreiniging bijna nergens ter wereld geringer dan in de Europese steden, wat grotendeels komt doordat verontreinigende stoffen als lood in benzine al vroeg verboden werden. Het recycleren van afval is in de Europese gemeenten toegenomen van 30 procent in 2004 tot 43 procent in 2014. 96 procent van onze kusten is schoon genoeg om er te kunnen zwemmen en 85 procent kreeg het label “uitstekend”.

In de strijd tegen klimaatverandering heeft de EU laten zien dat duurzame ontwikkeling en economische vooruitgang hand in hand kunnen gaan. De EU heeft de CO2-uitstoot tussen 1990 en 2015 met 22 procent teruggedrongen, bij een economische groei van 50 procent.

Tussen 2010 en 2015 heeft de EU meer geïnvesteerd in de ontwikkeling van hernieuwbare energie dan in de ontwikkeling van enige andere energiebron. Er is nu per persoon drie keer meer hernieuwbare stroom beschikbaar dan het mondiale gemiddelde.

“Het heeft veeleer onze prioriteit handelsakkoorden te sluiten met de

EU en grote handelsgebieden dan met de afzonderlijke EU-lidstaten.”

Shinzo Abe, premier van Japan22

23

De Europese Unie is het grootste handelsblok ter wereld. De waarde van de totale uitvoer van de EU-27 bedraagt ongeveer 5,8 biljoen euro. Dat is meer dan een derde van de totale mondiale uitvoer, meer dan tweeëneenhalf maal de uitvoer van China en meer dan drie maal die van de VS.

De EU is voor 80 landen de voornaamste handelspartner.

De EU is ‘s werelds grootste bron en bestemming van buitenlandse directe investeringen.

De Europese Unie en haar lidstaten zijn de voornaamste donor ter wereld: in 2015 verleenden zij meer dan de helft van de totale officiële ontwikkelingshulp.

Invloed

“Europa is belangrijk omdat diversiteit beter is dan monotonie.”Deelnemer #pulseofeurope march

24

25

Binnen de EU worden meer dan 24 officiële talen en meer dan 60 inheemse regionale talen of talen van minderheden gesproken.

De EU is gestoeld op het concept van “eenheid in verscheidenheid”. Nationale identiteit wordt beschermd door artikel 4, lid 2, van het Verdrag betreffende de Europese Unie. Om geen afbreuk te doen aan nationale of regionale bevoegdheden heeft de EU het subsidiariteitsbeginsel verankerd, dat waarborgt dat maatregelen op het niveau van de EU gericht zijn op aangelegenheden die niet door de lidstaten zelf kunnen worden opgelost, zoals luchtverontreiniging.

Europa’s rijkdom aan culturele attracties heeft het tot de voornaamste toeristische bestemming ter wereld gemaakt. In 2015 stonden Frankrijk, Spanje en Italië op respectievelijk de eerste, derde en vijfde plaats in een mondiaal overzicht van internationale toeristische bestemmingen.

Diversiteit

26

Vrede:Elie Wiesel, “Hope, Despair and Memory”, Nobelprijsrede, 11 december 1986.

Thorbjørn Jagland, voorzitter van het Noors Nobelcomité, “Award Ceremony Speech”, Nobelprijs voor de vrede 2012, 10 december 2012.

Internationaal Instituut voor strategische studies , “Armed Conflict Survey 2016”, 29 maart 2016.

Institute for Peace in Partnership, “EU Contribution to UN Peacekeeping”, 17 maart 2016.

Democratie:Aung San Suu Kyi, “You have to know why the world is the way it is or you have to want to know”, Sacharovprijs voor de vrijheid van denken 2016, oktober 2013.

Grafeus, “Democracy Map of Europe”, september 2013.

Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling, “Better life Index”.

Solidariteit:François Hollande, “Toespraak voor een gezamenlijke zitting van het Parlement”, 16 november 2015.

Onderzoeksdienst van het Europees Parlement, “Activation of Article 42(7) TEU France’s request for assistance and Member States’ responses”, informatie Europese Raad, voor het eerst gepubliceerd in december 2015, geactualiseerd in juli 2016.

Europese Commissie, “Bijdrage van de Europese structuur- en investeringsfondsen aan werkgelegenheid en groei, het investeringsplan en de prioriteiten van de Commissie”, 2016.

Vrijheid:M. Day, “Freedom is priceless, Walesa tells Poland”, The Telegraph, 30 augustus 2005.

Handvest van de grondrechten van de EU, hoofdstuk II.Freedom House, “Freedom in the World 2017”, 2016.

Verslaggevers zonder grenzen, “Wereldindex voor persvrijheid 2016”, 2016.

Welvaart:Radosław Sikorski, ‘Spurring on the European Project’, in New Eastern Europe, Issue 4 (IX)/2013.

Eurostat, bbp per hoofd, september 2016.

Eurostat, Werkgelegenheidsstatistieken, november 2016.

Internationaal Monetair Fonds, “Currency Composition of Official Foreign Exchange Reserves”, 30 december 2016.

Referenties

27

Ontdekkingen:R. Heath, R., “EU cash, Belgian beer, and the final frontier”, 23 februari 2017.

Europese Commissie, “30 Years of EU Research Framework Programmes”, Horizon Magazine, speciale uitgave, maart 2015.

Officiële website van de Nobelprijs.

Kansen:Europese Commissie, “Erasmus: ervaringen van studenten met een Erasmusbeurs”, 2010.

Europese Commissie, “From Erasmus to Erasmus+: a story of 30 years”, Fact Sheet, 26 januari 2017.

Eurostat, “EU citizenship – statistics on cross-border activities”, april 2013.

Eurostat, “Europe 2020 indicators – education” en “The EU in the world – education and training”, maart 2016.

Gelijkheid:Eurostat, “Gender pay gap statistics”, november 2016.

Eurostat, “Tertiary education statistics”, december 2015.

Cato Institute, “Human Freedom Index 2016”, 2016.

Welzijn:Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling , “Income Distribution and Poverty”, meest recente gegevens over 2013 en 2014.

Wereldgezondheidsorganisatie, “Global Health Observatory (GHO) data: Life expectancy”, gegevens over 2015.

Europese Commissie, “Privéleven en gezinsleven, november 2016.”

Wage Indicator Foundation, 2017.

Duurzaamheid:Paus Franciscus, “Toespraak tot de leden van het Europees Parlement”, Straatsburg, Frankrijk, dinsdag 25 november 2014.

Europese Commissie, “The European Union Leading in Renewables”, COP21 brochure, 2015.

International Renewable Energy Agency, “The Power to Change: Solar and Wind Cost Reduction Potential to 2025”, juni 2016.

28

Europese Commissie, “De energietransitie in Europa ligt op schema”, persbericht, 1 februari 2017.

Europees Milieuagentschap, “Report on European bathing water quality in 2015”, september 2016.

Stavros Dimas, “Celebrating the Environmental Union”, in BBC News, 23 maart 2007.

Europees Milieuagentschap, “Indicatorverslag inzake het milieu over 2016”, ter ondersteuning van het Zevende Milieuactieprogramma, 9 december 2016.

Wereldgezondheidsorganisatie, “Urban Air Quality Database”, 2016.

Invloed:Europese Commissie, “Een krachtiger optreden op het wereldtoneel”, oktober 2016.

Stewart, H., ‘Britain remaining in EU is ‘better for the world’, says Japanese prime minister’; The Guardian, 5 May 2016.

Diversiteit:Europese Commissie, “Thema’s van de Europese Unie – Meertaligheid”.

Verdrag betreffende de Europese Unie, artikel 5.

#PulseofEurope: http://pulseofeurope.eu/?lang=en.

Wereldorganisatie voor Toerisme van de VN, Tourism Highlights.

©

Omslag: © AP Photo/Sergei Grits© AP/Fotolia/Pavlo Vakhrushev Vrede: © AP Photo / B.H. Rollins

Democratie: © AP/Fotolia/bizoo_nSolidariteit: © AP Photo/Christophe Ena

Vrijheid: © AP Photo/Lutz SchmidtWelvaart: © AP/Fotolia/Lena Serditova

Ontdekkingen: © ESA/ATG medialab, 2016 / Source: EC - Audiovisual ServiceKansen: © AP/Fotolia/Syda Productions

Gelijkheid: © AP/Fotolia/Aliaksei LasevichDuurzaamheid: © European Communities, 2009 / Source: EC - Audiovisual Service / Photo: Laurent Chamussy

Invloed:© AP Photo/Mosa’ab ElshamyDiversiteit: © AP/Fotolia/WavebreakmediaMicro

ES-01-17-157-NL-C