Monitor ENSCHEDE 2018 · minder werklozen. Het werkloosheidspercentage in Enschede is gedaald van...

1

Monitor ECONOMISCHE ONTWIKKELING ENSCHEDE 2018

Augustus 2019

2

Inhoudsopgave Samenvatting ................................................................................................................................................... 3

1 Indeling en opzet van de monitor .................................................................................................................. 8

1.1 Inleiding ................................................................................................................................................. 8

1.2 Leeswijzer .............................................................................................................................................. 8

2 Werkgelegenheidsontwikkeling en -structuur ............................................................................................. 10

2.1 Toegevoegde waarde .................................................................................................................................. 11

2.2 Totaaloverzicht vestigingen en werkgelegenheid ....................................................................................... 14

2.3 Grootteklasse .............................................................................................................................................. 23

* Per bedrijf/organisatie alle vestigingen in Enschede gecombineerd. ............................................................ 26

2.4 Sectorstructuur ........................................................................................................................................... 27

3 Ruimtelijke werkgelegenheidsstructuur ...................................................................................................... 35

3.1 Totaalbeeld bedrijfslocaties ........................................................................................................................ 36

3.2 Werkgelegenheid naar type bedrijfslocatie ................................................................................................ 38

3.3 Bedrijvigheid per wijk .................................................................................................................................. 44

3.4 Inzoom op Kernwinkelapparaat (KWA) ....................................................................................................... 48

3.5 Inzoom op Technology Base (voormalige militaire luchthaven) ................................................................. 50

3.5 Inzoom op Kennispark ................................................................................................................................. 52

3.5 Inzoom op startup locaties .......................................................................................................................... 59

4 Sectorale werkgelegenheidsanalyses .......................................................................................................... 60

4.1 Topsectoren ................................................................................................................................................ 60

4.2 Industriële sector naar technologieniveau.................................................................................................. 63

4.3 Kennisintensieve dienstensector ................................................................................................................ 65

4.4 Recreatie en toerisme ................................................................................................................................. 67

5 Beroepsbevolking en werkloosheid ............................................................................................................. 69

5.1 Beroepsbevolking ........................................................................................................................................ 69

5.2 Uitkeringen .................................................................................................................................................. 76

Bijlage 1 Begrippenlijst ................................................................................................................................... 80

Bijlage 2 Afbakening werkgelegenheidslocaties ............................................................................................. 81

Bijlage 3 Clustering industriële- en kennisintensieve dienstensector ............................................................. 83

Bijlage 4 Afbakening sector Recreatie en Toerisme ........................................................................................ 85

3

Samenvatting

Inleiding Centraal in het programma Economie en Werk van de gemeente Enschede staat het bouwen aan een economisch sterk Enschede, met voldoende en adequate banen voor de Enschedese beroepsbevolking, zowel nu als in de toekomst. Daartoe wordt de groei van het aantal banen bevorderd om de (arbeids)participatie te vergroten. Om deze doelstellingen te kunnen realiseren, is een goed beeld van de stand van de lokale economie en de ontwikkelingen gedurende de laatste jaren noodzakelijk. Deze Monitor Economische Ontwikkeling Enschede 2018 levert net als voorgaande jaren de onderbouwing voor dit beeld. In de monitor geven werkgelegenheids- en werkloosheidscijfers gezamenlijk inzicht in de economische positie van Enschede. Groei aantal vestigingen iets lager dan voorgaande jaren In deze Monitor is er ruime aandacht voor het aantal en type vestigingen van bedrijven en de ontwikkelingen over de laatste jaren. In het afgelopen jaar is het aantal vestigingen in Enschede verder gegroeid, maar de groei is wel minder groot dan in Nederland, G-40 gemeenten en Twente. Wat daarbij opvalt is dat de (door)groei van bedrijvigheid minder bij ZZP’ers zit. De procentuele groei van vestigingen is namelijk bij middelgrote (50-100 werkzame personen) en grote (minimaal 100 werkzame personen) hoger tussen 2017 en 2018. Waarschijnlijk is dat er niet alleen nieuwe bedrijven bijkomen maar dat in deze periode van economische groei Enschedese vestigingen ook personeelsgroei realiseren en daarmee doorschuiven naar grotere grootteklassen. Aantal banen groeit door Het aantal vestigingen in Enschede bevindt zich al vele jaren in een stijgende lijn. Bij de ontwikkeling van het aantal banen is het beeld anders en sterker gerelateerd aan het economische klimaat. De laatste vijf jaren is er sprake van een sterke doorgroei van het aantal banen in Enschede. In 2018 zijn er 87.420 banen, 1.600 meer dan in 2017. Anders dan in de voorgaande drie jaren is in Enschede ook de procentuele werkgelegenheidsgroei beperkt kleiner dan in Twente, de G40-gemeenten en Nederland. Sectoren die in 2018 meer werkgelegenheid bieden dan het voorgaande jaar zijn vooral de bouw, groothandel en horeca. De horecasector realiseert al meerdere jaren in Enschede banengroei. Anders dan in de voorgaande jaren is in 2018 voor het eerst wel weer sprake van een sterkere banengroei onder mannen (+2,7%) dan onder vrouwen (+1,0%) in Enschede. Deels samenhangend met onder meer het sterke herstel van de Enschedese bouwsector. Afname werkloosheid De werkgelegenheidspositie van Enschede in de regio is de afgelopen jaren vrij stabiel. In totaal is zo’n 28 procent van de Twentse werkgelegenheid te vinden in Enschede. De groei van de werkgelegenheid, zowel lokaal als regionaal, vertaalt zich in een toenemende arbeidsparticipatie en minder werklozen. Het werkloosheidspercentage in Enschede is gedaald van 8,6 procent in 2016 naar 7,1 procent in 2017 om in 2018 uit te komen op 5,2 procent. Daarmee zet de sinds 2013 ingezette daling door. Ook het aantal WW-uitkeringen ligt januari 2019 op een aanzienlijk lager niveau dan in januari 2018. De economische groei vertaalt zich in Enschede dus in meer banen, meer arbeidsdeelname en minder werklozen.

4

Samenstelling Enschedese beroepsbevolking en werkgelegenheid in schema (2018)

Bron: CBS / Bedrijvencartotheek Enschede; afgerond op duizendtallen

Kerncijfers

ABSOLUUT ONTWIKKELING T.O.V.

JAAR ERVOOR PEILJAAR

Vestigingen 13.163 +2,0% April 2018

Eenmansbedrijven (m.n. ZZP’ers) 8.356 +3,7% April 2018

Banen 87.417 +1,9% April 2018

Banen op bedrijventerreinen 19.234 +3,4% April 2018

Banen op kantoorlocaties 31.001 -0,3% April 2018

Banen op winkellocaties 9.992 +4,0% April 2018

Banen topsector HTSM 7.420 +2,1% April 2018

Banen topsector Life Sciences & Health 979 -1,5% April 2018

Banen industrie medium-tech & high-tech 1.734 +9,5% April 2018

Banen kennisintensieve diensten 2.525 +2,0% April 2018

Toegevoegde waarde (in miljoen euro) 5.676 +2,8% April 2018

Beroepsbevolking (15-75 jaar) 80.000 toegenomen 2018

Bruto arbeidsparticipatie 67% toegenomen 2018

Netto arbeidsparticipatie 63% toegenomen 2018

Werkloosheidspercentage 5,2% afgenomen 2018

WW-uitkeringen 2.704 -17,2 Januari 2019

P-wet uitkeringen 5.867 -5,5% Januari 2019

5

De highlights Werkgelegenheid vormt een belangrijke indicator voor het economisch klimaat. Hoe hebben de werkgelegenheid en de arbeidsmarkt in Enschede zich ontwikkeld in 2018? Onderstaand vindt u de belangrijkste uitkomsten op een rij (de ‘highlights’). Alle onderliggende cijfers zijn in de volgende hoofdstukken van deze monitor te raadplegen. Werkgelegenheidsontwikkeling en -structuur

• De toegevoegde waarde van Enschedese ondernemingen groeit sinds 2016 weer sterk. Met name

de commerciële dienstverlening draagt bij aan deze groei. Enschede volgt het landelijke patroon,

maar kent wel grotere groei dan in Almelo, Hengelo en Zwolle.

• De werkgelegenheid in Enschede is voor het vijfde achtereenvolgende jaar gestegen. Enschede

heeft in 2018 ruim 87.400 banen. Er zijn ten opzichte van 2017 ongeveer 1.600 banen bij

gekomen (+1,9%).

• Het aantal vestigingen stijgt ook nog steeds en heeft in 2018 de 13.000 gepasseerd (+2,0%). De

groei neemt wel af en is duidelijk kleiner dan in de periode 2013-2016.

• In 2017-2018 meer vestigingen en banen vertrokken uit Enschede naar elders in Twente dan dat

er naar Enschede vertrokken zijn (saldo: -18 vestigingen en -81 banen).

• Tussen 2009 en 2018 heeft Enschede per saldo 500 banen uit het overige deel van de regio

Twente ‘ontvangen’. Meeste jaren een positief migratiesaldo, met uitzondering van 2009-2010,

2012-2013 en 2017-2018.

• Door de gunstige werkgelegenheidsontwikkeling sinds 2014 is de totale procentuele

werkgelegenheidsontwikkeling 2009-2018 in Enschede positiever dan landelijk gemiddeld (+6

versus +4 procent).

• Het aantal Enschedese banen ingevuld door mannen (44.950) is nog beperkt groter dan het aantal

banen ingevuld door vrouwen (42.460). Anders dan in de voorgaande jaren is in 2018 voor het

eerst wel weer sprake van een sterkere banengroei onder mannen (+2,7%) dan onder vrouwen

(+1,0%) in Enschede.

• Het aantal vestigingen met minimaal 50 werkzame personen relatief sterk gestegen ten opzichte

van 2017 (+6%). Werkgelegenheidstoename tussen 2017 en 2018 is vooral zichtbaar bij zowel

ZZP’ers als middelgrote en grote vestigingen.

• Enschede heeft in 2017-2018 een sterke groei van het aantal vestigingen in het onderwijs, al is

landelijk de procentuele toename in deze sector nog groter (+6% versus +10%). Het aantal banen

is relatief het sterkst gegroeid in de bouw (+11%).

Ruimtelijke werkgelegenheidsstructuur

• Het aantal vestigingen groeit vooral buiten de bedrijvenlocaties (+127 procent tussen 1996 en

2018). Dit komt vooral door de groei van het aantal ZZP’ers, die veelal aan huis gevestigd zijn. De

groei van het aantal vestigingen op bedrijventerreinen (+71%) en op kantoorlocaties (+66%)

ontloopt elkaar beperkt.

• Sinds 1996 is in absolute aantallen het aantal banen op kantoorlocaties het sterkst gegroeid

(+8.740 banen). Procentueel is de toename het grootst op de Enschedese bedrijventerreinen

(+50%).

• In 2017-2018 is de absolute banengroei het grootst op de bedrijventerreinen (+630 banen). Op

kantoorlocaties is de werkgelegenheid beperkt gedaald (-80 banen).

• De daling van banen op kantoorlocaties wordt vooral gedragen door de

werkgelegenheidsafnamen in het Centrum en op Kennispark Twente Village.

• De doorgroei van werkgelegenheid op bedrijventerreinen is vooral sterk op de Marssteden, Josink

Es en Transportcentrum.

6

• Het aantal vestigingen en banen op winkellocaties groeit in 2018, niet alleen in het KWA maar ook

in de vernieuwde winkelcentrum Stokhorst/’t Ribbelt en Zuid.

• Het aantal banen in het Kernwinkelapparaat (KWA) van Enschede is gestegen van 5.280 naar

5.550, een toename van 5 procent.

• Op Technology Base schommelt het aantal banen op werkparken van 126 in maart 2018, naar 179

september 2018 naar in februari 145. Op woonparken is het aantal banen teruggelopen van 214

in maart 2018 naar 137 per februari 2019.

• Kennispark biedt in 2018 in totaal aan 9.070 personen werkgelegenheid, een lichte afname ten

opzichte van 2017 (-0,2%). Zowel Twente Village als UT hebben te maken met een lichte

banenkrimp. Alleen op B&S Park is het aantal banen gegroeid.

• De 5 onderscheiden startup locaties zijn gezamenlijk goed voor zo’n 1.150 banen, ruim 400 meer

dan in 2017. Performance Factory neemt hiervan ruim een derde voor rekening.

Specifieke sectoranalyses

• Van de topsectoren heeft de creatieve industrie met bijna 1.500 vestigingen het grootste aantal

vestigingen in Enschede, op ruime afstand gevolgd door de HTSM (hightech systemen en

materialen). De aanwas van nieuwe vestigingen is in de laatste vijf jaar en het afgelopen jaar ook

het grootst geweest.

• Qua werkgelegenheid is het beeld anders: HTSM (7.420 banen) en agrofood (3.640 banen) zijn

qua werkgelegenheid de sterkst vertegenwoordigde topsectoren in Enschede. Beide sectoren zijn

in 2017-2018, samen met de creatieve industrie, opnieuw gegroeid. Chemie heeft bijna 100

banen verloren het afgelopen jaar.

• Vergeleken met referentiegemeenten en landelijk is de werkgelegenheidsontwikkeling van HTSM

met +16 procent tussen 2013 en 2018 ook sterk; alleen Zwolle heeft met +20 procent een grotere

toename. Ook de Agrofood kent een hogere groei dan de meeste andere referentiegebieden.

• De high-technology industrie in Enschede is bescheiden van omvang maar laat wel een relatief

sterke groei van het aantal banen zien tussen 2013-2018 (+114 procent) en 2017-2018 (+13%). In

het cluster medium-tech is de werkgelegenheid nog niet op het niveau van 2013 maar is er wel

sprake van een stijging ten opzichte van 2017 (+8%).

• De kennisintensieve dienstensector is door groei van het aantal banen bij hightech diensten en

kennisintensieve zakelijke diensten sinds 2013 in omvang toegenomen. Het

werkgelegenheidsbelang van de hightech diensten in de totale Enschedese kennisintensieve

sector is door een toename van zo’n 1.200 banen in 5 jaar tijd gegroeid van 5 naar 8 procent.

• In de sector recreatie & toerisme in Enschede (volgens de landelijke R&T-standaard) zijn 5.900

banen aanwezig, zo’n 250 meer dan in 2017. Vooral de horeca heeft bijgedragen aan deze groei.

Beroepsbevolking en werkloosheid

• De beroepsbevolking omvat in 2018 afgerond 80.000 Enschedeërs. In 2017 was dat nog 79.000.

De toename houdt verband met een toename van het actieve deel van de 15-74 jarige

Enschedeërs. De werkzame beroepsbevolking is opgelopen, terwijl de werkloze beroepsbevolking

verder afgenomen is van zo’n 6.000 naar 4.000 personen.

• Ten opzichte van 2017 is de netto participatiegraad in Enschede gestegen. In referentiegebieden

is de arbeidsmarktdeelname ook gegroeid, waardoor de achterstand in de participatiegraad nog

steeds aanwezig is.

• De netto participatiegraad neemt in 2018 zowel bij vrouwen als bij mannen toe.

• Het opleidingsniveau van de Enschedese beroepsbevolking is in vergelijking met Almelo en

Hengelo relatief hoog, maar blijft nog achter bij steden als Zwolle, Nijmegen, Groningen en

Maastricht.

7

• De afname van het werkloosheidspercentage heeft zich in 2018 verder doorgezet. Enschede volgt

hiermee de ontwikkeling zichtbaar bij alle referentiegebieden. Met een werkloosheid van 5,2% in

2018 nadert Enschede het ‘laagste punt’ van 2008 (4,8%).

• Het aantal WW-uitkeringen ligt in januari 2019 rond de 2.700. In twee jaar tijd is het aantal WW-

uitkeringen met ruim 1.400 gekrompen (-34%).

8

1 Indeling en opzet van de monitor

1.1 Inleiding Sinds een aantal jaren groeit de economie en is er sprake van hoogconjunctuur, met een dusdanig aantrekkende arbeidsmarkt dat diverse sectoren kampen met personeelstekorten en (te) lang openstaande vacatures. Korte termijn vooruitzichten gaan na een aantal jaren van positieve vooruitzichten uit van een geleidelijke afvlakking van de economische groei. De eerste maanden van 2019 lijken dit beeld te bevestigen met onder meer een (beperkt) negatief consumentenvertrouwen en een minder hoog ondernemersvertrouwen1. De nieuwste werkgelegenheidscijfers laten zien dat Enschede in 2018 wederom banengroei heeft gerealiseerd. Het werkloosheidspercentage is in 2018 ook fors gedaald ten opzichte van 2017, en is met uitzondering van 2008 nog niet eerder zo laag geweest in Enschede. Nadere inzoom, specificering en benchmarking is te lezen in deze monitor van de Enschedese economische ontwikkeling.

1.2 Leeswijzer

De Monitor Economische Ontwikkeling 2018 sluit grotendeels aan bij de editie van 2017. Voor deze publicatie is gebruik gemaakt van diverse databronnen, waaronder de Enschedese Bedrijvencartotheek, LISA-vestigingenregister, het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) en het UWV Werkbedrijf. Op basis van de verzamelde data uit deze verschillende bronnen presenteren we de belangrijkste arbeidsmarktontwikkelingen in Enschede. Voor gegevens over het aantal banen en vestigingen in Enschede is de bron de Enschedese bedrijvencartotheek. Voor Almelo, Hengelo, Zwolle en Twente is dat de BIRO en voor andere steden, de G-40 en Nederland LISA. Tabel 1.1

Peildata diverse gebruikte bronnen

Bron Peildatum

Bedrijvencartotheek Gemeente Enschede 1 april

BIRO/LISA 1 april

CBS (gegevens beroepsbevolking en werkloosheid) Jaarcijfers

UWV Werkbedrijf (WW-uitkeringen) maandcijfers

Voor de meeste gepresenteerde kengetallen geldt dat we als vergelijkingsbasis een periode van vijf jaar aanhouden (2013-2018) en de jaarontwikkeling (2017-2018). In een aantal gevallen kijken we langer terug, bijvoorbeeld 2008-2018 om enkele kerncijfers voor een langere periode in perspectief te plaatsen. Of kiezen we er - ook - voor om in te zoomen op de (meest) recente ontwikkelingen (bijvoorbeeld werkloosheid). Verder zetten we Enschede af tegen Twente, G-40 gemeenten2 en het landelijke beeld, en de referentiegemeenten Almelo, Hengelo en Zwolle. Voor de beroepsbevolking (hoofdstuk 5) wordt ook vergeleken met Groningen, Nijmegen en Maastricht.

1 Zie onder meer https://www.twenteindex.nl/home/166-ondernemersactiviteit 2 De G32 na de laatste uitbreiding met 2 nieuwe leden (Hilversum en Assen) overgegaan in het G40 Stedennetwerk. De 40 gemeenten van de G40 zijn: Alkmaar, Almelo, Almere, Alphen aan den Rijn, Amersfoort, Apeldoorn, Arnhem, Assen. Breda, Delft, Deventer, Dordrecht, Ede, Eindhoven, Emmen, Enschede, Gouda, Groningen, Haarlem, Haarlemmermeer, Heerlen, Helmond, Hengelo, ’s-Hertogenbosch, Hilversum, Hoorn, Leeuwarden, Leiden, Lelystad, Maastricht, Nijmegen, Oss, Roosendaal, Sittard-Geleen, Schiedam, Tilburg, Venlo, Zaanstad, Zoetermeer en Zwolle.

https://www.twenteindex.nl/home/166-ondernemersactiviteit

9

In hoofdstuk 2 komt de werkgelegenheidsontwikkeling aan bod. De totale ontwikkeling van de werkgelegenheid wordt behandeld, gevolgd door een analyse van de werkgelegenheid naar grootteklasse en naar sectoren. Deze werkgelegenheidscijfers worden elk jaar met terugwerkende kracht aangepast, ook voor eerdere jaren. Het is daarom belangrijk dat steeds de cijfers uit de meest recente publicatie worden gebruikt voor het in kaart brengen van de economische ontwikkelingen. De ruimtelijke spreiding en clustering van vestigingen en werkgelegenheid wordt gepresenteerd in hoofdstuk 3. Hierbij komt allereerst op geaggregeerd niveau de ontwikkeling naar type bedrijfslocaties aan bod, om vervolgens in te zoomen op de kantoorlocaties, bedrijventerreinen en winkellocaties. Ook bevat dit hoofdstuk werkgelegenheidsgegevens per wijk in Enschede. In aparte paragrafen wordt ingezoomd op de voormalige militaire luchthaven / Technology Base en op Kennispark. Nieuw toegevoegd zijn cijfers over het aantal vestigingen en aantal banen in startup locaties in Enschede. In hoofdstuk 4 is er aandacht voor een aantal sectorale werkgelegenheidsanalyses. Het eerste deel van het hoofdstuk geeft de ontwikkeling van de topsectoren in Enschede weer. Het ministerie van EL&I heeft negen sectoren benoemd die van groot belang zijn voor de Nederlandse concurrentiekracht. LISA heeft in samenwerking met IPO de sectoren afgebakend en daarmee is inzichtelijk te maken hoe deze sectoren zich ontwikkelen in Enschede, ook ten opzichte van de referentiegebieden. Daarna volgen de hightech en kennisintensieve bedrijvigheid. Hiervoor is een standaard gehanteerd die gebruikt wordt door het statistisch bureau van de Europese Unie (Eurostat). Het hoofdstuk wordt afgesloten met de sector recreatie & toerisme. Voor deze sectoranalyse is gebruik gemaakt van de landelijke R&T-standaard. Gegevens over de aanbodzijde van de arbeidsmarkt zijn opgenomen in hoofdstuk 5. Naast kerncijfers over de beroepsbevolking en participatie besteedt het hoofdstuk aandacht aan de werkloosheidsontwikkeling in Enschede. Voor het werkloosheidspercentage en uitkeringen zijn gegevens van het CBS gebruikt.

10

2 Werkgelegenheidsontwikkeling en -structuur

Highlights

• De toegevoegde waarde van Enschedese ondernemingen groeit sinds 2016 weer sterk. Met name

de commerciële dienstverlening draagt bij aan deze groei. Enschede volgt het landelijke patroon,

maar kent wel grotere groei dan in Almelo, Hengelo en Zwolle.

• De werkgelegenheid in Enschede is voor het vijfde achtereenvolgende jaar gestegen. Enschede

heeft in 2018 ruim 87.400 banen. Er zijn ten opzichte van 2017 ongeveer 1.600 banen bij

gekomen (+1,9%).

• Het aantal vestigingen stijgt ook nog steeds en heeft in 2018 de 13.000 gepasseerd (+2,0%). De

groei neemt wel af en is duidelijk kleiner dan in de periode 2013-2016.

• In 2017-2018 meer vestigingen en banen vertrokken uit Enschede naar elders in Twente dan dat

er naar Enschede vertrokken zijn (saldo: -18 vestigingen en -81 banen).

• Tussen 2009 en 2018 heeft Enschede per saldo 500 banen uit het overige deel van de regio

Twente ‘ontvangen’. Meeste jaren een positief migratiesaldo, met uitzondering van 2009-2010,

2012-2013 en 2017-2018.

• Door de gunstige werkgelegenheidsontwikkeling sinds 2014 is de totale procentuele

werkgelegenheidsontwikkeling 2009-2018 in Enschede positiever dan landelijk gemiddeld (+6

versus +4 procent).

• Het aantal Enschedese banen ingevuld door mannen (44.950) is nog beperkt groter dan het aantal

banen ingevuld door vrouwen (42.460). Anders dan in de voorgaande jaren is in 2018 voor het

eerst wel weer sprake van een sterkere banengroei onder mannen (+2,7%) dan onder vrouwen

(+1,0%) in Enschede.

• Het aantal vestigingen met minimaal 50 werkzame personen relatief sterk gestegen ten opzichte

van 2017 (+6%). Werkgelegenheidstoename tussen 2017 en 2018 is vooral zichtbaar bij zowel

ZZP’ers als middelgrote en grote vestigingen.

• Enschede heeft in 2017-2018 een sterke groei van het aantal vestigingen in het onderwijs, al is

landelijk de procentuele toename in deze sector nog groter (+6% versus +10%). Het aantal banen

is relatief het sterkst gegroeid in de bouw (+11%).

11

2.1 Toegevoegde waarde3

Toegevoegde waarde in Enschede groeit door en heeft ontwikkeltempo dat vergelijkbaar is met Twente en Nederland. Procentuele groei is wel groter dan in Almelo, Hengelo en Zwolle.

Figuur 2.1

Ontwikkeling toegevoegde waarde in constante prijzen (2010), in € miljoen, Enschede (2013-2018)

Figuur 2.2a

Geïndexeerde ontwikkeling toegevoegde waarde in constante prijzen (2010), Enschede vergeleken (2013=100;

2013-2018)

3 De toegevoegde waarde is het verschil tussen de productie en het intermediair verbruik (exclusief aftrekbare BTW) van ondernemingen en een belangrijk onderdeel van het bruto regionaal product.

€ 5.075€ 5.109

€ 5.137

€ 5.261

€ 5.520

€ 5.676

0,7%0,5%

2,4%

4,9%

2,8%

0%

1%

2%

3%

4%

5%

6%

€ 4.700

€ 4.800

€ 4.900

€ 5.000

€ 5.100

€ 5.200

€ 5.300

€ 5.400

€ 5.500

€ 5.600

€ 5.700

€ 5.800

2013 2014 2015 2016 2017 2018

Abs. % ontw.

95

100

105

110

115

2013 2014 2015 2016 2017 2018

Enschede Twente Nederland

12

Figuur 2.2b

Geïndexeerde ontwikkeling toegevoegde waarde in constante prijzen (2010), Enschede vergeleken (2013=100;

2013-2018)

Commerciële dienstverlening (o.a. zakelijke dienstverlening, handel en horeca) leveren grote bijdrage aan de (groei van de) toegevoegde waarde in Enschede. Maar vergeleken met G40, Twente en Nederland heeft ook de niet-commerciële dienstverlening een groot aandeel in de toegevoegde waarde.

Figuur 2.3

Ontwikkeling toegevoegde waarde in constante prijzen (2010), naar sectorgroep, in € miljoen, Enschede (2013-

2018)

95

100

105

110

115

2013 2014 2015 2016 2017 2018

Enschede G40 Almelo Hengelo Zwolle

€ 1.015 € 1.004 € 949 € 954 € 983 € 1.011

€ 2.354 € 2.392 € 2.469 € 2.557€ 2.731 € 2.850

€ 1.691 € 1.697 € 1.706 € 1.736€ 1.790

€ 1.800

€ 0

€ 1.000

€ 2.000

€ 3.000

€ 4.000

€ 5.000

€ 6.000

2013 2014 2015 2016 2017 2018

Landbouw Industrie en bouw Commerciële dienstverlening Niet-commerciële dienstverlening

13

Figuur 2.4

Procentuele verdeling toegevoegde waarde in constante prijzen (2010), naar sectorgroep, Enschede vergeleken

(2018)

Figuur 2.5

Procentuele ontwikkeling toegevoegde waarde in constante prijzen (2010), naar sectorgroep, Enschede

vergeleken (2013-2018)

18% 19%

29%19%

50%55%

45%56%

32%26% 24% 23%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

Enschede G40 Twente Nederland

Landbouw Industrie en bouw Commerciële dienstverlening Niet-commerciële dienstverlening

0%

8%

7%

14%

0%

15%

10%

6%

21%

14%

18%

16%

6%

4%

6%

6%

12%

11%

12%

12%

-5% 0% 5% 10% 15% 20% 25%

Enschede

G40

Twente

Nederland

Landbouw Industrie en bouw Commerciële dienstverlening Niet-commerciële dienstverlening Totaal

14

Figuur 2.6

Gemiddelde toegevoegde waarde in constante prijzen (2010) per baan, naar sectorgroep, Enschede vergeleken

(2018)

2.2 Totaaloverzicht vestigingen en werkgelegenheid

Aantal banen in Enschede met ongeveer 1.600 gestegen ten opzichte van 2017. Het aantal vestigingen heeft de grens van 13.000 gepasseerd. De procentuele groei is vergelijkbaar: banen +1,9%; vestigingen +2%.

Figuur 2.7

Ontwikkeling aantal banen, Enschede (1996-2018)

€ 35

€ 58

€ 32

€ 57

€ 93

€ 95

€ 83

€ 93

€ 68

€ 86

€ 63

€ 87

€ 53

€ 56

€ 50

€ 56

€ 65

€ 76

€ 62

€ 77

€ 0 € 20 € 40 € 60 € 80 € 100 € 120

Enschede

G40

Twente

Nederland

Landbouw Industrie en bouw Commerciële dienstverlening Niet-commerciële dienstverlening Totaal

66

.49

2

80

.40

4

85

.81

5

87

.41

7

1,5%

3,7%

4,4%

1,8%

1,0%

2,6%

-0,4%

-1,4%

-0,4%

0,1%

3,0%3,3%

2,5%

-2,2%

1,4%

0,9%

-1,6%

0,9%

1,8%1,5%1,4%

1,9%

-3%

-2%

-1%

0%

1%

2%

3%

4%

5%

0

10.000

20.000

30.000

40.000

50.000

60.000

70.000

80.000

90.000

100.000

'96 '97 '98 '99 '00 '01 '02 '03 '04 '05 '06 '07 '08 '09 '10 '11 '12 '13 '14 '15 '16 '17 '18

aantal banen % jaarlijkse ontw.

15

Figuur 2.8

Ontwikkeling aantal vestigingen, Enschede (1996-2018)

Figuur 2.9

Jaarlijkse procentuele ontwikkeling aantal banen en aantal vestigingen, Enschede (1996-2018)

6.8

12

9.4

67

12

.90

1

13

.16

3

0,3%

2,2%

3,2%

2,8%

0,4%

4,3%

0,3%

1,5%

3,9%

4,4%4,3%

6,0%

4,9%

0,4%

2,9%2,7%

4,6%4,4%4,3%

4,4%

2,9%

2,0%

0%

1%

2%

3%

4%

5%

6%

7%

0

2.000

4.000

6.000

8.000

10.000

12.000

14.000

'96 '97 '98 '99 '00 '01 '02 '03 '04 '05 '06 '07 '08 '09 '10 '11 '12 '13 '14 '15 '16 '17 '18

aantal vestigingen % jaarlijkse ontw.

-3%

-2%

-1%

0%

1%

2%

3%

4%

5%

6%

7%

'96 '97 '98 '99 '00 '01 '02 '03 '04 '05 '06 '07 '08 '09 '10 '11 '12 '13 '14 '15 '16 '17 '18

1996-2018: + 20.930 +6.3502008-2018: +7.010 +3.700

banen vestigingen

16

In 2018 is de banengroei harder bij mannen dan bij vrouwen. En de bijgekomen banen zijn bijna allemaal grote banen.

Figuur 2.10

Ontwikkeling aantal banen, uitgesplitst naar geslacht, Enschede (1996-2018)

Figuur 2.11

Ontwikkeling aantal banen, uitgesplitst naar grote en kleine banen, Enschede (1996-2018)

40

.35

3

43

.86

3

43

.79

1

44

.95

4

26

.13

9

36

.54

1

42

.02

4

42

.46

3

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

0

10.000

20.000

30.000

40.000

50.000

60.000

70.000

80.000

90.000

100.000

'96 '97 '98 '99 '00 '01 '02 '03 '04 '05 '06 '07 '08 '09 '10 '11 '12 '13 '14 '15 '16 '17 '18

mannen vrouwen aandeel mannen aandeel vrouwen

55

.84

3

69

.60

0

70

.87

2

72

.39

7

10

.64

9

10

.80

4

14

.94

3

15

.02

0

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

0

10.000

20.000

30.000

40.000

50.000

60.000

70.000

80.000

90.000

100.000

'96 '97 '98 '99 '00 '01 '02 '03 '04 '05 '06 '07 '08 '09 '10 '11 '12 '13 '14 '15 '16 '17 '18

grote baan kleine baan aandeel grote baan aandeel kleine baan

17

In 2017-2018 meer vestigingen en banen vertrokken uit Enschede naar elders in Twente dan dat er naar Enschede vertrokken zijn. Vestiging en vertrek vindt meer op formele bedrijfslocaties plaats; oprichting en opheffing meer daarbuiten (met name ZZP-ers). Tussen 2009 en 2018 heeft Enschede per saldo 500 banen uit het overige deel van de regio Twente ‘ontvangen’. Meeste jaren een positief migratiesaldo, met uitzondering van 2009-2010, 2012-2013 en 2017-2018.

Tabel 2.1

Aantal vestigingen en bijbehorend aantal banen dat vanuit Enschede vertrokken is naar andere Twentse

gemeente (2017-2018)

Gemeente herkomst Gemeente bestemming Banen (2017) Vestigingen

Enschede Almelo 36 12

Enschede Borne 9 7

Enschede Dinkelland 20 8

Enschede Haaksbergen 105 18

Enschede Hellendoorn 51 1

Enschede Hengelo 120 44

Enschede Hof van Twente 36 15

Enschede Losser 40 27

Enschede Oldenzaal 19 13

Enschede Rijssen-Holten 9 2

Enschede Tubbergen 2 2

Enschede Twenterand 4 2

Enschede Wierden 6 4

Totaal 457 155

Bron: BIRO

Tabel 2.2

Aantal vestigingen en bijbehorend aantal banen dat vanuit overig Twente vertrokken is naar Enschede (2017-

2018)

Gemeente herkomst Gemeente bestemming Banen (2018) Vestigingen

Almelo Enschede 48 14

Borne Enschede 21 9

Dinkelland Enschede 1 1

Haaksbergen Enschede 35 8

Hellendoorn Enschede 4 4

Hengelo Enschede 153 49

Hof van Twente Enschede 7 7

Losser Enschede 19 14

Oldenzaal Enschede 67 19

Rijssen-Holten Enschede 4 3

Tubbergen Enschede 9 4

Twenterand Enschede 5 3

Wierden Enschede 3 2

Totaal 376 137

Bron: BIRO

18

Figuur 2.12 Nieuwe bedrijven, naar aantal banen (2017-2018)

Groen = vestigers Rood = oprichtingen Bron: BIRO

Figuur 2.13 Niet meer aanwezige bedrijven, naar aantal banen (2017-2018)

Paars = vertrekkers Roze = opheffingen Bron: BIRO

19

Figuur 2.14 Saldo aantal banen vestiging in Enschede versus vertrek uit Enschede van/naar overige Twente (2009-2018)

Bron: BIRO

De groei van het aantal vestigingen in Enschede neemt geleidelijk aan af. In 2018 is de groei relatief klein, vergeleken met eerdere jaren en met G40-gemeenten en Nederland. Ook de groei van het aantal banen is in 2018 procentueel beperkt kleiner dan in Twente, G40-gemeenten en Nederland gemiddeld.

Tabel 2.3

Ontwikkeling aantal vestigingen, Enschede vergeleken (2013-2018)

Enschede Twente G40-gemeenten Nederland

abs. % ontw. abs. % ontw. abs. % ontw. abs. % ontw.

2013 11.026 48.103 371.410 1.378.509

2014 11.509 4,4% 49.123 2,1% 378.569 1,9% 1.412.261 2,4%

2015 12.002 4,3% 50.202 2,2% 389.839 3,0% 1.453.862 2,9%

2016 12.532 4,4% 51.027 1,6% 406.166 4,2% 1.515.069 4,2%

2017 12.901 2,9% 52.161 2,2% 418.900 3,1% 1.557.707 2,8%

2018 13.163 2,0% 53.297 2,2% 440.848 5,2% 1.630.070 4,6%

Tabel 2.4

Ontwikkeling aantal banen naar, Enschede vergeleken (2013-2018)

Enschede Twente G40-gemeenten Nederland

abs. % ontw. abs. % ontw. abs. % ontw. abs. % ontw.

2013 81.173 299.769 2.709.794 8.239.409

2014 81.920 0,9% 298.289 -0,5% 2.685.213 -0,9% 8.184.717 -0,7%

2015 83.393 1,8% 300.222 0,6% 2.689.106 0,1% 8.220.025 0,4%

2016 84.647 1,5% 300.738 0,2% 2.711.732 0,8% 8.334.222 1,4%

2017 85.815 1,4% 306.407 1,9% 2.762.037 1,9% 8.462.563 1,5%

2018 87.417 1,9% 315.455 3,0% 2.824.200 2,3% 8.651.832 2,2%

903

164238

618

406462

275204

457

349

195

540 567

887

565

351397 376

1.000

800

600

400

200

0

200

400

600

800

1.000

09-'10 10-'11 11-'12 12-'13 13-'14 14-'15 15-'16 16-'17 17-'18

vertrek vestiging

20

Figuur 2.15

Jaarlijkse procentuele ontwikkeling aantal banen, Enschede vergeleken (2009-2018)

Figuur 2.16

Geïndexeerde ontwikkeling aantal banen en aantal vestigingen, Enschede en Nederland (2009-2018; 2009=100)

-3%

-2%

-1%

0%

1%

2%

3%

09-'10 '10-'11 '11-'12 '12-'13 '13-'14 '14-'15 '15-'16 '16-'17 '17-'18

Enschede G40-gemeenten Twente Nederland

90

95

100

105

110

115

120

125

130

135

140

'09 '10 '11 '12 '13 '14 '15 '16 '17 '18

banen - Enschede banen - NL

vest. - Enschede vest. - NL

21

Vergeleken met Almelo en Hengelo heeft Enschede zich qua aantal vestigingen en aantal banen sterk ontwikkeld. Zwolle heeft vergeleken met Enschede wel een sterkere toename van het aantal banen tussen 2009 en 2018.

Figuur 2.17

Geïndexeerde ontwikkeling aantal vestigingen, Enschede vergeleken (2009-2018; 2009=100)

Figuur 2.18

Geïndexeerde ontwikkeling aantal banen, Enschede vergeleken (2009-2018; 2009=100)

90

95

100

105

110

115

120

125

130

135

140

2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

Enschede Almelo Hengelo Zwolle G-40 gemeenten

90

95

100

105

110

115

2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

Enschede Almelo Hengelo Zwolle G-40 gemeenten

22

Enschede herbergt 28 procent van het aantal banen in Twente en 25 procent van het aantal vestigingen.

Figuur 2.19

Aandeel van Enschede in totaal aantal banen en aantal vestigingen in Twente (2009-2018)

Conjunctuurgevoeligheid Enschedese werkgelegenheid zich licht toegenomen. Figuur 2.20

Ontwikkeling mate van conjunctuurgevoeligheid Enschedese werkgelegenheidsstructuur (1996-2018)

Nota bene: Door vermenigvuldiging van de Enschedese werkgelegenheid per bedrijfssector met de conjunctuurindicatoren van het ROA ontstaat een fictief voor conjunctuur gewogen aantal banen. Door deze vervolgens weer te relateren aan het werkelijke aantal banen in Enschede ontstaat aanvullend inzicht in de conjunctuurgevoeligheid van de Enschedese werkgelegenheidsstructuur. Bij een ratio onder 100% is de totale werkgelegenheid in Enschede minder conjunctuurgevoelig en bij ratio boven de 100% meer conjunctuurgevoelig.

20%

21%

22%

23%

24%

25%

26%

27%

28%

29%

2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

Banen Vestigingen

95

% 96

% 96

%

97

%

97

% 98

% 98

% 99

%

98

% 99

%

10

0%

10

0%

10

1%

10

1%

10

1%

10

1%

10

2%

10

2%

10

3%

10

3%

10

3%

10

4%

10

4%

85%

90%

95%

100%

105%

'96 '97 '98 '99 '00 '01 '02 '03 '04 '05 '06 '07 '08 '09 '10 '11 '12 '13 '14 '15 '16 '17 '18

23

2.3 Grootteklasse

Aantal vestigingen met minimaal 50 werkzame personen relatief sterk gestegen ten opzichte van 2017. Werkgelegenheidstoename zowel bij ZZP’ers als bij middelgrote en grote vestigingen.

Tabel 2.5

Ontwikkeling aantal vestigingen naar aantal werkzame personen per vestiging, Enschede (2013, 2017 en 2018)

2013 2017 2018 % ONTW. ’13 – ‘18

% ONTW. ’17 – ‘18

Geen werkzame personen 285 100 91 -68,1% -9,0%

ZZP (1 wp) 6.384 8.057 8.356 30,9% 3,7%

Micro (2-10 wp) 3.266 3.573 3.496 7,0% -2,2%

Klein (10-50 wp) 879 938 972 10,6% 3,6%

Middelgroot (50-100 wp) 97 116 123 26,8% 6,0%

Groot (100-250 wp) 72 78 84 16,7% 7,7%

Grootst (250 en meer wp) 43 39 41 -4,7% 5,1%

Totaal 11.026 12.901 13.163 19,4% 2,0%

NB: vestigingen zonder werkzame personen zijn onder meer vestigingen die tijdelijk bijvoorbeeld door omstandigheden (zoals brand) geen werkzame personen hebben en vestigingen waarbij werkzame personen elders geregistreerd staan, bijvoorbeeld bij moederbedrijf/hoofdkantoor en geen verder verbijzondering mogelijk is.

Tabel 2.6

Ontwikkeling aantal banen naar aantal werkzame personen per vestiging, Enschede (2013, 2017 en 2018)

2013 2017 2018 % ONTW. ’13 – ‘18

% ONTW. ’17 – ‘18

ZZP (1 wp) 6.384 8.057 8.356 30,9% 3,7%

Micro (2-10 wp) 12.244 13.349 13.344 9,0% 0,0%

Klein (10-50 wp) 17.384 18.550 19.016 9,4% 2,5%

Middelgroot (50-100 wp) 6.752 7.639 7.991 18,4% 4,6%

Groot (100-250 wp) 10.510 11.839 12.229 16,4% 3,3%

Grootst (250 en meer wp) 27.899 26.381 26.481 -5,1% 0,4%

Totaal 81.173 85.815 87.417 7,7% 1,9%

NB: vestigingen zonder werkzame personen zijn onder meer vestigingen die tijdelijk bijvoorbeeld door omstandigheden (zoals brand) geen werkzame personen hebben en vestigingen waarbij werkzame personen elders geregistreerd staan, bijvoorbeeld bij moederbedrijf/hoofdkantoor en geen verder verbijzondering mogelijk is.

24

Figuur 2.21

Procentuele verdeling aantal vestigingen naar grootteklasse, Enschede (1996-2018)

Figuur 2.22

Procentuele verdeling aantal banen naar grootteklasse, Enschede (1996-2018)

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

'96 '97 '98 '99 '00 '01 '02 '03 '04 '05 '06 '07 '08 '09 '10 '11 '12 '13 '14 '15 '16 '17 '18

Geen wp 1 wp 2-10 wp 10-50 wp 50-100 wp 100-250 wp 250 en meer wp

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

'96 '97 '98 '99 '00 '01 '02 '03 '04 '05 '06 '07 '08 '09 '10 '11 '12 '13 '14 '15 '16 '17 '18

1 wp 2-10 wp 10-50 wp 50-100 wp 100-250 wp 250 en meer wp

25

Figuur 2.23

Procentuele verdeling aantal banen naar grootteklasse, Enschede vergeleken (2009 en 2018)

Groot deel van ZZP’ers actief in zakelijke dienstverlening, zorg of detailhandel (o.a. webwinkels). Aandeel van ZZP’ers in de totale werkgelegenheid grootst in de cultuur, sport en recreatie, overige dienstverlening en de bouw.

Tabel 2.7

Ontwikkeling aantal vestigingen met 1 werkzaam persoon naar sector, Enschede (1998, 2008 en 2018)

1998 % 1998 2008 % 2008 2018 % 2018

Landbouw 48 2% 67 1% 83 1%

Industrie 103 4% 170 4% 297 4%

Bouwnijverheid 132 6% 519 11% 648 8%

Detailhandel 381 16% 616 13% 882 11%

Groothandel 294 12% 502 10% 503 6%

Horeca 59 2% 79 2% 144 2%

Vervoer en opslag 42 2% 58 1% 114 1%

Informatie en communicatie 129 5% 437 9% 638 8%

Financiële instellingen 65 3% 60 1% 62 1%

Zakelijke Dienstverlening 554 23% 1.208 25% 2.294 27%

Openbaar bestuur 2 0% 0 0% 0 0%

Onderwijs 83 4% 178 4% 528 6%

Gezondheids- en welzijnszorg 112 5% 279 6% 912 11%

Cultuur, sport en recreatie 128 5% 261 5% 637 8%

Overige Dienstverlening 231 10% 355 7% 614 7%

Totaal 2.363 100% 4.789 100% 8.356 100%

6% 10% 7% 11% 8%13%

16%15%

15%14% 19%

17%

21%22%

21%20%

24%23%

9%9%

11% 10%

11% 10%16%

14% 16% 15%

15% 14%

32% 30% 31% 31%24% 23%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

2009 2018 2009 2018 2009 2018

Enschede G-40 Nederland

1 wp 2-10 wp 10-50 wp 50-100 wp 100-250 wp 250+ wp

26

Tabel 2.8

Aandeel ZZP’ers op aantal banen naar sector, Enschede (1998, 2008, 2017 en 2018)

1998 2008 2017 2018

Landbouw 6% 10% 20% 20%

Industrie 1% 2% 4% 4%

Bouwnijverheid 4% 16% 22% 21%

Detailhandel 5% 7% 9% 9%

Groothandel 8% 11% 11% 10%

Horeca 3% 3% 4% 4%

Vervoer en opslag 2% 2% 5% 5%

Informatie en communicatie 8% 20% 17% 17%

Financiële instellingen 3% 3% 5% 4%

Zakelijke Dienstverlening 7% 9% 14% 15%

Openbaar bestuur 0% 0% 0% 0%

Onderwijs 1% 2% 5% 6%

Gezondheids- en welzijnszorg 1% 2% 5% 5%

Cultuur, sport en recreatie 11% 15% 29% 31%

Overige Dienstverlening 14% 19% 27% 27%

Totaal 3% 6% 9% 10%

Tabel 2.9

Top 10 bedrijven met grootste aantal werkzame

personen, profit sector (2018)*

Tabel 2.10

Top 10 instellingen/organisaties met grootste aantal

werkzame personen, non-profit sector (2018)*

Naam vestiging grootteklasse Naam vestiging grootteklasse

Asito 1.000+ MST 2.000+

Apollo Vredestein 1.000+ UT 2.000+

DCW 1.000+ Saxion 1.000+

Albert Heijn 1.000+ Gemeente 1.000+

Grolsch 500-1.000 Livio 1.000+

Cendris 500-1.000 Liberein (v/h Zorgpalet 1.000+

Menzis 500-1.000 Manna 500-1.000

In het Veld 500-1.000 De Twentse Zorgcentra 500-1.000

Huuskes 250-500 Het Roessingh 500-1.000

Medion 250-500 Mediant 500-1.000

* Per bedrijf/organisatie alle vestigingen in Enschede gecombineerd.

27

2.4 Sectorstructuur

Sinds 1996 Enschedese werkgelegenheid in de commerciële dienstverlening met 60 procent gestegen. Het aantal banen in de Enschedese industrie ligt ongeveer 20 procent onder het niveau van 1996.

Figuur 2.24

Geïndexeerde ontwikkeling aantal banen naar sectorgroep, Enschede (1996=100)

Figuur 2.25

Procentuele verdeling aantal banen, naar sectorgroep, Enschede vergeleken (2009 en 2018)

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

'96 '97 '98 '99 '00 '01 '02 '03 '04 '05 '06 '07 '08 '09 '10 '11 '12 '13 '14 '15 '16 '17 '18

Landbouw

Industrie en bouw

Commerciele dienstverlening

Niet-commerciele dienstverlening

Totaal

14% 12%

24%22%

16% 15%18% 16%

45% 48%

41% 45%

47% 49%48% 49%

40% 39%31% 31%

35% 36% 31% 32%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

2009 2018 2009 2018 2009 2018 2009 2018

Enschede Twente G40-gmeenten Nederland

Landbouw Industrie en bouw Commerciele dienstverlening Niet-commerciele dienstverlening

28

Tabel 2.11

Procentuele ontwikkeling aantal banen naar sectorgroep, Enschede vergeleken (2009-2018)

Landbouw Industrie en bouw Commerciële

dienstverlening Niet-commerciële

dienstverlening

Enschede -38% -7% 13% 4%

Almelo -28% -4% 17% -10%

Hengelo -33% -2% 7% 5%

Zwolle -38% -2% 15% 12%

Twente -22% -8% 13% 3%

G-40 -17% -7% 6% 4%

Nederland -12% -4% 7% 6%

Qua verdeling van het aantal vestigingen over de verschillen sectoren wijkt de Enschedese structuur beperkt af van het regionale of landelijke beeld. Qua werkgelegenheid is er meer onderscheid. Vergeleken met Twente, G40 en Nederland heeft Enschede verhoudingsgewijs minder banen in de industrie en meer banen in de zakelijke dienstverlening, onderwijs en zorg. Tabel 2.12

Aantal en aandeel vestigingen naar sector, Enschede vergeleken (2018)

ENSCHEDE TWENTE G-40 NEDERLAND

Abs. % totaal Abs. % totaal Abs. % totaal Abs. % totaal

Landbouw 180 1% 4.100 8% 6.960 2% 76.090 5%

Industrie 600 5% 2.820 5% 16.780 4% 67.620 4%

Bouw 850 6% 4.680 9% 39.510 9% 162.300 10%

Groothandel 890 7% 3.920 7% 22.190 5% 83.200 5%

Detailhandel 1.870 14% 7.460 14% 52.560 12% 181.620 11%

Vervoer en opslag 220 2% 910 2% 10.680 2% 43.310 3%

Horeca 510 4% 1.910 4% 16.450 4% 61.140 4%

Informatie en communicatie 930 7% 2.550 5% 28.240 6% 89.900 6%

Financiële instellingen 140 1% 530 1% 4.320 1% 17.720 1%

Zakelijke Dienstverlening 3.150 24% 11.050 21% 115.130 26% 409.860 25%

Openbaar bestuur 30 0% 80 0% 910 0% 3.300 0%

Onderwijs 730 6% 2.520 5% 25.790 6% 83.600 5%

Gezondheids- en welzijnszorg 1.480 11% 5.380 10% 48.450 11% 160.720 10%

Cultuur, sport en recreatie 780 6% 2.080 4% 27.310 6% 95.720 6%

Overige Dienstverlening 820 6% 3.320 6% 25.570 6% 93.980 6%

Totaal 13.160 100% 53.300 100% 440.850 100% 1.630.070 100%

29

Tabel 2.13

Aantal en aandeel banen naar sector, Enschede vergeleken (2018) ENSCHEDE TWENTE G-40 NEDERLAND Abs. % totaal Abs. % totaal Abs. % totaal Abs. % totaal

Landbouw 430 0% 9.490 3% 20.920 1% 221.350 3%

Industrie 7.810 9% 46.010 15% 299.000 11% 924.640 11%

Bouw 3.080 4% 21.950 7% 119.570 4% 474.800 5%

Groothandel 5.080 6% 22.780 7% 162.400 6% 537.700 6%

Detailhandel 9.930 11% 40.590 13% 309.270 11% 994.290 11%

Vervoer en opslag 2.090 2% 10.640 3% 160.800 6% 437.880 5%

Horeca 3.910 4% 14.980 5% 122.260 4% 429.170 5%

Informatie en communicatie 3.720 4% 7.720 2% 113.700 4% 316.420 4%

Financiële instellingen 1.410 2% 3.330 1% 66.250 2% 217.640 3%

Zakelijke Dienstverlening 15.760 18% 41.500 13% 441.490 16% 1.325.770 15%

Openbaar bestuur 3.840 4% 11.470 4% 160.430 6% 435.420 5%

Onderwijs 9.100 10% 21.980 7% 231.970 8% 576.430 7%

Gezondheids- en welzijnszorg 16.920 19% 50.550 16% 494.040 17% 1.344.450 16%

Cultuur, sport en recreatie 2.070 2% 6.340 2% 67.820 2% 218.720 3%

Overige Dienstverlening 2.300 3% 6.140 2% 54.270 2% 197.160 2%

Totaal 87.420 100% 315.460 100% 2.824.200 100% 8.651.830 100%

Figuur 2.26

Specialisatiegraad Enschede ten opzichte van Twente en Nederland, op basis van aantal banen (2018)

Nota bene: Indien het Enschedese werkgelegenheidsaandeel van een sector in de totale Enschedese werkgelegenheid (Enschede) lager is dan het regionale (Twente) of het landelijke aandeel dan is de score lager dan 100 (ondervertegenwoordiging) en bij een hoger aandeel is de specialisatiegraad hoger dan 100 (oververtegenwoordiging).

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

200

t.o.v. Twente t.o.v. Nederland

30

Groeisectoren zijn vooral de horeca, informatie en communicatie, groothandel en meer recent ook (weer) de bouw. Vooral met de doorgroei van de eerste twee sectoren onderscheidt Enschede zich.

Tabel 2.14

Ontwikkeling aantal vestigingen naar sector, Enschede vergeleken (2013-2018)


Abs. % ontw. Abs. % ontw. Abs. % ontw. Abs. % ontw.

Landbouw 20 13% 90 2% 86 1% -62 0%

Industrie 88 17% 177 7% 1.594 10% 7.208 12%

Bouw 104 14% 510 12% 7.024 22% 26.925 20%

Groothandel -4 0% -174 -4% 407 2% 879 1%

Detailhandel 150 9% 418 6% 3.098 6% 11.694 7%


Horeca 73 17% 186 11% 2.671 19% 8.624 16%

Informatie en communicatie 156 20% 444 21% 4.922 21% 17.560 24%

Financiële instellingen -5 -3% -51 -9% -241 -5% -445 -2%

Zakelijke Dienstverlening 584 23% 1.458 15% 19.808 21% 74.502 22%

Openbaar bestuur 0 0% 12 18% -169 -16% -236 -7%

Onderwijs 184 34% 364 17% 7.044 38% 23.629 39%

Gezondheids- en welzijnszorg 424 40% 903 20% 10.952 29% 38.278 31%

Cultuur, sport en recreatie 195 33% 334 19% 5.536 25% 19.682 26%

Overige Dienstverlening 144 21% 430 15% 4.059 19% 14.867 19%

Totaal 2.137 19% 5.194 11% 69.438 19% 251.561 18%

Tabel 2.15

Ontwikkeling aantal banen naar sector, Enschede vergeleken (2013-2018)



Landbouw -27 -6% -125 -1% -1.026 -5% -3.436 -2%

Industrie 328 4% 529 1% 5.490 2% 37.497 4%

Bouw 348 13% 1.349 7% 6.958 6% 20.536 5%

Groothandel 820 19% 2.817 14% 10.264 7% 26.831 5%

Detailhandel 794 9% 3.253 9% 15.862 5% 56.632 6%

Vervoer en opslag -181 -8% -741 -7% 12.373 8% 12.416 3%

Horeca 1.294 50% 2.003 15% 19.520 19% 57.953 16%

Informatie en communicatie 1.198 48% 2.071 37% 10.897 11% 38.778 14%

Financiële instellingen -264 -16% -700 -17% -13.154 -17% -11.935 -5%

Zakelijke Dienstverlening 1.518 11% 5.277 15% 31.283 8% 114.392 9%

Openbaar bestuur 325 9% -193 -2% -8.148 -5% -7.956 -2%

Onderwijs 237 3% 70 0% 13.744 6% 29.800 5%

Gezondheids- en welzijnszorg -570 -3% -627 -1% 739 0% 5.447 0%



Totaal 6.244 8% 15.686 5% 114.406 4% 412.423 5%

31

Tabel 2.16

Ontwikkeling aantal vestigingen naar sector, Enschede vergeleken (2017-2018)



Landbouw -8 -4% 5 0% 34 0% 306 0%

Industrie 21 4% 77 3% 643 4% 2.623 4%

Bouw 44 5% 151 3% 2.879 8% 10.195 7%

Groothandel -16 -2% -83 -2% 225 1% 230 0%

Detailhandel 4 0% 20 0% 1.002 2% 3.313 2%


Horeca 7 1% 32 2% 690 4% 2.261 4%


Financiële instellingen -4 -3% -4 -1% -30 -1% -104 -1%

Zakelijke Dienstverlening 65 2% 288 3% 5.973 5% 20.025 5%

Openbaar bestuur -1 -3% 1 1% -5 -1% 11 0%

Onderwijs 42 6% 140 6% 2.444 10% 7.574 10%

Gezondheids- en welzijnszorg 37 3% 264 5% 3.129 7% 10.730 7%


Overige Dienstverlening 11 1% 74 2% 993 4% 3.264 4%

Totaal 262 2% 1.136 2% 21.948 5% 72.363 5%

Tabel 2.17

Ontwikkeling aantal banen naar sector, Enschede vergeleken (2017-2018)



Landbouw -21 -5% 158 2% -4 0% 2.529 1%

Industrie 3 0% 1.482 3% 6.475 2% 21.354 2%

Bouw 303 11% 1.225 6% 6.657 6% 20.446 5%

Groothandel 379 8% 903 4% 4.578 3% 11.239 2%

Detailhandel 200 2% 1.192 3% 5.702 2% 18.397 2%

Vervoer en opslag -46 -2% 38 0% 6.613 4% 10.896 3%

Horeca 207 6% 557 4% 4.919 4% 8.792 2%


Financiële instellingen -12 -1% -53 -2% -2.019 -3% -885 0%

Zakelijke Dienstverlening 312 2% 1.537 4% 7.640 2% 31.786 2%

Openbaar bestuur 24 1% 128 1% 474 0% 4.811 1%

Onderwijs 89 1% 255 1% 3.947 2% 14.772 3%

Gezondheids- en welzijnszorg -110 -1% 1.046 2% 11.029 2% 28.185 2%



Totaal 1.602 2% 9.048 3% 62.163 2% 189.269 2%

32

Figuur 2.27

Procentuele ontwikkeling aantal banen en aantal vestigingen naar sector, Enschede (2013-2018)

Figuur 2.28

Procentuele ontwikkeling aantal banen en aantal vestigingen naar sector, Enschede (2017-2018)

Nota bene: gesorteerd op procentuele ontwikkeling aantal banen

-20% -10% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60%

Financiële instellingen

Vervoer en opslag

Landbouw

Gezondheids- en welzijnszorg

Onderwijs

Industrie

Totaal

Cultuur, sport en recreatie

Detailhandel

Openbaar bestuur

Zakelijke Dienstverlening

Bouwnijverheid

Overige Dienstverlening

Groothandel

Informatie en communicatie

Horeca

WP

VEST

-6% -4% -2% 0% 2% 4% 6% 8% 10% 12%

Landbouw

Vervoer en opslag



Industrie

Openbaar bestuur

Onderwijs

Totaal


Overige Dienstverlening

Detailhandel



Horeca

Groothandel

Bouwnijverheid

WP

VEST

33

Vooral in de ‘publieke’ sectoren zit een groot deel van de werkgelegenheid in een beperkt aantal bedrijven/instellingen met minimaal 100 werkzame personen. In de industrie en zakelijke dienstverlening is de verdeling naar grootteklasse meer verspreid.

Tabel 2.18

Aantal vestigingen naar sector en grootteklasse, Enschede (2018)

0 wp 1 wp 2-10 wp 10-50 wp 50-100

wp 100-250

wp ≥ 250 wp Totaal

Landbouw 0 80 90 0 0 0 0 180

Industrie 10 300 180 90 10 10 0 600

Bouwnijverheid 0 650 150 50 10 0 0 850

Detailhandel 10 500 300 60 10 10 0 890

Groothandel 10 880 790 160 20 10 0 1.870

Horeca 0 140 260 90 10 0 0 510

Vervoer en opslag 0 110 70 30 0 0 0 220

Informatie en communicatie 0 640 210 70 10 0 0 930

Financiële instellingen 0 60 60 10 0 0 0 140

Zakelijke Dienstverlening 10 2.290 660 140 20 20 10 3.150

Openbaar bestuur 10 0 10 10 0 0 10 30

Onderwijs 10 530 90 80 10 10 0 730

Gezondheids- en welzijnszorg 20 910 370 150 10 10 10 1.480

Cultuur, sport en recreatie 10 640 110 20 0 0 0 780

Overige Dienstverlening 10 610 170 10 0 0 0 820

Totaal 90 8.360 3.500 970 120 80 40 13.160

Nota bene: cijfers afgerond op tientallen.

34

Tabel 2.19

Aantal banen naar sector en grootteklasse, Enschede (2018)

1 wp 2-10 wp 10-50 wp 50-100

wp 100-250

wp ≥ 250 wp Totaal

Landbouw 80 260 30 50 0 0 430

Industrie 300 710 2.080 770 1.490 2.470 7.810

Bouwnijverheid 650 530 960 350 590 0 3.080

Detailhandel 500 1.110 1.290 870 860 450 5.080

Groothandel 880 3.190 2.650 1.260 1.690 260 9.930

Horeca 140 1.060 1.840 750 100 0 3.910

Vervoer en opslag 110 280 530 0 560 600 2.090

Informatie en communicatie 640 730 1.190 580 240 340 3.720

Financiële instellingen 60 240 210 180 190 530 1.410

Zakelijke Dienstverlening 2.290 2.340 2.470 1.190 3.550 3.920 15.760

Openbaar bestuur 0 50 230 110 0 3.460 3.840

Onderwijs 530 300 1.900 800 730 4.850 9.100

Gezondheids- en welzijnszorg 910 1.640 2.950 810 1.320 9.280 16.920

Cultuur, sport en recreatie 640 350 460 80 560 0 2.070

Overige Dienstverlening 610 590 220 180 360 340 2.300

Totaal 8.360 13.340 19.020 7.990 12.230 26.480 87.420

Nota bene: cijfers afgerond op tientallen.

Tabel 2.20

Procentuele verdeling aantal banen naar sector en grootteklasse, Enschede (2018)

1-10 wp 10-50 wp 50-100 wp 100+ wp Totaal

Landbouw 80% 8% 12% 0% 100%

Industrie 13% 27% 10% 51% 100%

Bouwnijverheid 38% 31% 11% 19% 100%

Detailhandel 32% 25% 17% 26% 100%

Groothandel 41% 27% 13% 20% 100%

Horeca 31% 47% 19% 3% 100%

Vervoer en opslag 19% 26% 0% 56% 100%

Informatie en communicatie 37% 32% 16% 16% 100%

Financiële instellingen 21% 15% 13% 51% 100%

Zakelijke Dienstverlening 29% 16% 8% 47% 100%

Openbaar bestuur 1% 6% 3% 90% 100%

Onderwijs 9% 21% 9% 61% 100%

Gezondheids- en welzijnszorg 15% 17% 5% 63% 100%

Cultuur, sport en recreatie 47% 22% 4% 27% 100%

Overige Dienstverlening 52% 9% 8% 31% 100%

Totaal 25% 22% 9% 44% 100%

35

3 Ruimtelijke werkgelegenheidsstructuur

Highlights

• Het aantal vestigingen groeit vooral buiten de bedrijvenlocaties (+127 procent tussen 1996 en

2018). Dit komt vooral door de groei van het aantal ZZP’ers, die veelal aan huis gevestigd zijn. De

groei van het aantal vestigingen op bedrijventerreinen (+71%) en op kantoorlocaties (+66%)

ontloopt elkaar beperkt.

• Sinds 1996 is in absolute aantallen het aantal banen op kantoorlocaties het sterkst gegroeid

(+8.740 banen). Procentueel is de toename het grootst op de Enschedese bedrijventerreinen

(+50%).

• In 2017-2018 is de absolute banengroei het grootst op de bedrijventerreinen (+630 banen). Op

kantoorlocaties is de werkgelegenheid beperkt gedaald (-80 banen).

• De daling van banen op kantoorlocaties wordt vooral gedragen door de

werkgelegenheidsafnamen in het Centrum en op Kennispark Twente Village.

• De doorgroei van werkgelegenheid op bedrijventerreinen is vooral sterk op de Marssteden, Josink

Es en Transportcentrum.

• Het aantal vestigingen en banen op winkellocaties groeit in 2018, niet alleen in het KWA maar ook

in de vernieuwde winkelcentrum Stokhorst/’t Ribbelt en Zuid.

• Het aantal banen in het Kernwinkelapparaat (KWA) van Enschede is gestegen van 5.280 naar

5.550, een toename van 5 procent.

• Op Technology Base schommelt het aantal banen op werkparken van 126 in maart 2018, naar 179

september 2018 naar in februari 145. Op woonparken is het aantal banen teruggelopen van 214

in maart 2018 naar 137 per februari 2019.

• Kennispark biedt in 2018 in totaal aan 9.070 personen werkgelegenheid, een lichte afname ten

opzichte van 2017 (-0,2%). Zowel Twente Village als UT hebben te maken met een lichte

banenkrimp. Alleen op B&S Park is het aantal banen gegroeid.

• De 5 onderscheiden startup locaties zijn gezamenlijk goed voor zo’n 1.150 banen, ruim 400 meer

dan in 2017. Performance Factory neemt hiervan ruim een derde voor rekening.

36

3.1 Totaalbeeld bedrijfslocaties

Dat de sterke groei van het aantal vestigingen in Enschede grotendeels gedragen wordt door meer ZZP’ers sluit aan bij de grote toename van vestigingen buiten de formele werklocaties. De groei van het aantal vestigingen op bedrijventerreinen en op kantoorlocaties ontloopt elkaar beperkt.

Figuur 3.1

Geïndexeerde ontwikkeling aantal vestigingen per type bedrijfslocatie, Enschede (1996-2018)

Sinds 1996 is in absolute aantallen het aantal banen op kantoorlocaties het sterkst gegroeid. Procentueel is de toename het grootst op de Enschedese bedrijventerreinen.

Figuur 3.2

Geïndexeerde ontwikkeling aantal banen per type bedrijfslocatie, Enschede (1996-2018)

80

100

120

140

160

180

200

220

240

'96 '97 '98 '99 '00 '01 '02 '03 '04 '05 '06 '07 '08 '09 '10 '11 '12 '13 '14 '15 '16 '17 '18

abs. %+577 +71%+751 +66%+99 +10%

+4.924 +127%

Bedrijventerrein

Kantoorlocatie

Winkellocatie

Overig

80

90

100

110

120

130

140

150

160

'96 '97 '98 '99 '00 '01 '02 '03 '04 '05 '06 '07 '08 '09 '10 '11 '12 '13 '14 '15 '16 '17 '18

abs. %+6.427 +50%+8.741 +39%+2.535 +34%+3.222 +13%

BedrijventerreinKantoorlocatieWinkellocatieOverig

37

Tabel 3.1

Aantal vestigingen naar locatietype (2013-2018) 2013 2014 2015 2016 2017 2018

Bedrijventerrein 1.170 1.200 1.260 1.330 1.380 1.390

Kantoorlocatie 1.610 1.660 1.720 1.820 1.850 1.890

Winkellocatie 1.010 1.030 1.040 1.060 1.070 1.090

Overig 7.240 7.610 7.970 8.330 8.600 8.790

Totaal 11.030 11.510 12.000 12.530 12.900 13.160

Tabel 3.2

Aantal banen naar locatietype (2013-2018) 2013 2014 2015 2016 2017 2018

Bedrijventerrein 17.100 17.940 18.080 18.510 18.600 19.230

Kantoorlocatie 30.730 30.440 30.400 30.670 31.080 31.000

Winkellocatie 8.660 8.660 9.510 9.250 9.610 9.990

Overig 24.690 24.880 25.400 26.210 26.530 27.190

Totaal 81.170 81.920 83.390 84.650 85.820 87.420

Tabel 3.3

Aantal banen per vestiging naar locatietype (2013-2018) 2013 2014 2015 2016 2017 2018

Bedrijventerrein 14,7 14,9 14,3 14,0 13,5 13,9

Kantoorlocatie 19,1 18,3 17,7 16,8 16,8 16,4

Winkellocatie 8,6 8,4 9,1 8,7 9,0 9,2

Overig 3,4 3,3 3,2 3,1 3,1 3,1

Totaal 7,4 7,1 6,9 6,8 6,7 6,6

Opvallend is dat de werkgelegenheid op kantoorlocaties het afgelopen jaar licht gedaald is, terwijl op de andere typen werklocaties duidelijke banengroei is gerealiseerd.

Tabel 3.4

Ontwikkeling aantal vestigingen en aantal banen (2013-2018 en 2017-2018)

VESTIGINGEN BANEN

’13-‘18 ’13-’18 % ’17-‘18 ’17-’18 % ’13-‘18 ’13-’18 % ’17-‘18 ’17-’18 %

Bedrijventerrein 220 19% 9 1% 2.134 12% 632 3%

Kantoorlocatie 287 18% 40 2% 273 1% -78 0%

Winkellocatie 79 8% 19 2% 1.337 15% 387 4%

Overig 1551 21% 194 2% 2.500 10% 661 2%

Totaal 2.137 19% 262 2% 6.244 8% 1.602 2%

38

3.2 Werkgelegenheid naar type bedrijfslocatie

De daling van banen op kantoorlocaties wordt vooral gedragen door de

werkgelegenheidsontwikkelingen Centrum4 en op Kennispark Twente Village. Banengroei op de bedrijventerreinen vindt vooral plaats op de Marssteden, Josink Es en Transportcentrum. Op winkellocaties is er niet alleen banengroei in het Kernwinkelapparaat, ook bij de vernieuwde winkelcentra Stokhorst/’t Ribbelt en Zuid is het aantal banen in 2018 groter dan in 2017.

Tabel 3.5

Aantal vestigingen op kantoorlocaties Enschede (2013, 2017 en 2018)

2013 2017 2018

Centrum 666 759 777

Creatieve Campus 18 44 55

Kennispark B&S-park 270 289 291

Kennispark Twente Village 20 25 25

Kennispark UT 95 142 149

Stationsomgeving 43 44 39

Uitvalswegen buiten Binnensingel 400 441 445

Zuiderval - Het Eeftink 51 67 66

Zuiderval - Hofkwartier 29 22 27

Zuiderval - Kotmanpark 15 21 20

Totaal 1.607 1.854 1.894

Tabel 3.6

Aantal banen op kantoorlocaties Enschede (2013, 2017 en 2018)

2013 2017 2018

Centrum 14.620 14.522 14.052

Creatieve Campus 218 299 408

Kennispark B&S-park 4.144 4.123 4.275

Kennispark Twente Village 1.216 1.097 941

Kennispark UT 3.750 3.873 3.856

Stationsomgeving 3.049 3.662 3.677

Uitvalswegen buiten Binnensingel 1.935 1.984 2.130

Zuiderval - Het Eeftink 1.093 709 707

Zuiderval - Hofkwartier 95 53 62

Zuiderval - Kotmanpark 608 757 893

Totaal 30.728 31.079 31.001

4 Bestaande uit Centrumrand Zuid, Stadsweide, Singels en uitvalswegen (binnen Binnensingelgebied, excl. overige formele locaties),

Stadscampus / Connect-U.

39

Tabel 3.7 Aantal vestigingen op bedrijventerreinen Enschede (2013, 2017 en 2018)5

2013 2017 2018

Bleekweg (Hardick & Seckel) 20 26 25

De Plooij 10 10 10

De Reulver 57 62 64

Euregio 220 263 267

Groote Plooij 2 2 2

Havengebied 347 439 438

Het Sander 13 15 14

Josink Es 47 78 79

Luchthaven Twente 8 13 13

Marssteden 198 216 218

Rigtersbleek – Tubantia 110 121 119

Roombekerveld 4 11 12

Sleutelkamp 14 12 12

Transportcentrum 34 29 28

Usseler Es 24 27 28

Westerval 59 54 58

Totaal 1.167 1.378 1.387

Tabel 3.8 Aantal banen op bedrijventerreinen Enschede (2013, 2017 en 2018)

2013 2017 2018

Bleekweg (Hardick & Seckel) 69 101 92

De Plooij 60 58 64

De Reulver 692 672 637

Euregio 1.620 1.939 1.997

Groote Plooij 721 786 696

Havengebied 5.560 5.898 5.960

Het Sander 66 86 96

Josink Es 1.005 2.142 2.353

Luchthaven Twente 53 75 72

Marssteden 4.257 4.146 4.452

Rigtersbleek – Tubantia 1.007 1.214 1.277

Roombekerveld 25 46 53

Sleutelkamp 458 470 467

Transportcentrum 509 580 636

Usseler Es 79 79 83

Westerval 919 310 299

Totaal 17.100 18.602 19.234

5 Naast deze bedrijventerreinen participeert de gemeente Enschede in het regionale bedrijventerrein XL Businesspark Twente. Op dit terrein zijn in 2018 13 vestigingen geregistreerd met in totaal 472 banen. Ten opzichte van 2017 zijn er 90 banen bijgekomen (+24%).

40

Tabel 3.9

Aantal vestigingen op winkellocaties Enschede (2013, 2017 en 2018)

2013 2017 2018

Boswinkel 27 29 30

Budgetcenter 9 9 9

Deppenbroek 27 21 23

Eschmarke 5 8 8

Glanerbrug 63 75 78

Helmerhoek 11 12 10

Kernwinkelapparaat 646 663 673

Lage Bothofstraat 4 2 2

MIRO Center 13 17 17

Op de Brouwerij 38 63 61

Schuttersveld 17 22 25

Stadsveld 33 36 39

Stokhorst / t Ribbelt 11 13 14

Stroinkslanden 19 17 16

Twekkelerveld 23 28 27

Zuid 63 54 56

Totaal 1.009 1.069 1.088

Tabel 3.10

Aantal banen op winkellocaties Enschede (2013, 2017 en 2018)

2013 2017 2018

Boswinkel 197 214 217

Budgetcenter 201 197 184

Deppenbroek 312 305 317

Eschmarke 87 117 113

Glanerbrug 346 412 428

Helmerhoek 137 145 144

Kernwinkelapparaat 4.895 5.283 5.550

Lage Bothofstraat 69 72 73

MIRO Center 319 435 425

Op de Brouwerij 362 432 403

Schuttersveld 542 762 775

Stadsveld 221 218 240

Stokhorst / t Ribbelt 74 59 143

Stroinkslanden 237 227 228

Twekkelerveld 226 274 267

Zuid 430 453 485

Totaal 8.655 9.605 9.992

41

Naar sector is op kantoorlocaties ten opzichte van 2013 meer werkgelegenheid in de informatie en communicatie en is het werkgelegenheidsbelang van de zorgsector kleiner geworden.

Op bedrijventerreinen is de werkgelegenheid in de detail- en groothandel, bouw en de zakelijke dienstverlening opgelopen. Industrie en vervoer hebben terrein verloren.

Op winkellocaties concentreert zich de banengroei vooral in de horeca en detailhandel, maar ook het aantal personen dat werkzaam is in cultuur, sport en recreatie is er gegroeid.

Tabel 3.11

Aantal banen op kantoorlocaties naar sector Enschede (2013 en 2018)

AANTAL BANEN % VERDELING ONTWIKKELING 2013-2018

2013 2018 2018 Abs. %

Landbouw 5 9 0% 4 80%

Industrie 584 935 3% 351 60%

Bouwnijverheid 394 164 1% -230 -58%

Groothandel 277 461 1% 184 66%

Detailhandel 661 689 2% 28 4%

Vervoer en opslag 249 456 1% 207 83%

Horeca 614 751 2% 137 22%

Informatie en communicatie 1.314 2.136 7% 822 63%

Financiële instellingen 1.341 967 3% -374 -28%

Zakelijke Dienstverlening 6.446 6.071 20% -375 -6%

Openbaar bestuur 3.441 3.637 12% 196 6%

Onderwijs 5.261 5.502 18% 241 5%

Gezondheids- en welzijnszorg 9.142 8.352 27% -790 -9%

Cultuur, sport en recreatie 567 395 1% -172 -30%

Overige Dienstverlening 432 476 2% 44 10%

Totaal 30.728 31.001 100% 273 1%

42

Tabel 3.12

Aantal banen op bedrijventerreinen naar sector Enschede (2013 en 2018)


2013 2018 2018 Abs. %

Landbouw 9 11 0% 2 22%

Industrie 6.126 5.894 31% -232 -4%

Bouwnijverheid 1.407 1.821 9% 414 29%

Groothandel 3.145 3.867 20% 722 23%

Detailhandel 961 1.242 6% 281 29%

Vervoer en opslag 1.318 1.037 5% -281 -21%

Horeca 38 54 0% 16 42%

Informatie en communicatie 162 537 3% 375 231%

Financiële instellingen 61 99 1% 38 62%

Zakelijke Dienstverlening 2.579 3.842 20% 1.263 49%

Openbaar bestuur 34 41 0% 7 21%

Onderwijs 100 67 0% -33 -33%

Gezondheids- en welzijnszorg 684 183 1% -501 -73%

Cultuur, sport en recreatie 152 123 1% -29 -19%


Totaal 17.100 19.234 100% 2.134 12%

Tabel 3.13

Aantal banen op winkellocaties naar sector Enschede (2013 en 2018)


2013 2018 2018 Abs. %

Landbouw 0 0 0% 0 -

Industrie 54 36 0% -18 -33%

Bouwnijverheid 3 10 0% 7 233%

Groothandel 15 40 0% 25 167%

Detailhandel 5.114 5.454 55% 340 7%

Vervoer en opslag 4 27 0% 23 575%

Horeca 1.257 2.080 21% 823 65%

Informatie en communicatie 158 146 1% -12 -8%

Financiële instellingen 40 20 0% -20 -50%

Zakelijke Dienstverlening 1.059 1.028 10% -31 -3%

Openbaar bestuur 0 6 0% 6 -

Onderwijs 214 165 2% -49 -23%

Gezondheids- en welzijnszorg 105 150 2% 45 43%

Cultuur, sport en recreatie 403 581 6% 178 44%


Totaal 8.655 9.992 100% 1.337 15%

43

Op kantoorlocaties is vooral veel werkgelegenheid te vinden in het grootbedrijf, op bedrijventerreinen is het meer divers en bij de winkellocaties is een groot deel van het aantal banen in het micro- en kleinbedrijf aanwezig.

Tabel 3.14

Aantal banen op kantoorlocaties naar grootteklasse Enschede (2013 en 2018)


2013 2018 2018 Abs. %

ZZP (1 wp) 657 881 3% 224 34%

Micro (2-10 wp) 2.453 2.780 9% 327 13%

Klein (10-50 wp) 4.797 4.989 16% 192 4%

Middelgroot (50-100 wp) 2.073 1.946 6% -127 -6%

Groot (100-250 wp) 2.828 3.776 12% 948 34%

Grootst (250 en meer wp) 17.920 16.629 54% -1.291 -7%

Totaal 30.728 31.001 100% 273 1%

Tabel 3.15

Aantal banen op bedrijventerreinen naar grootteklasse Enschede (2013 en 2018)


2013 2018 2018 Abs. %

ZZP (1 wp) 326 474 2% 148 45%

Micro (2-10 wp) 2.119 2.428 13% 309 15%

Klein (10-50 wp) 5.079 5.218 27% 139 3%

Middelgroot (50-100 wp) 1.679 2.324 12% 645 38%

Groot (100-250 wp) 3.100 3.753 20% 653 21%

Grootst (250 en meer wp) 4.797 5.037 26% 240 5%

Totaal 17.100 19.234 100% 2.134 12%

Tabel 3.16

Aantal banen op winkellocaties naar grootteklasse Enschede (2013 en 2018)


2013 2018 2018 Abs. %

ZZP (1 wp) 287 362 4% 75 26%

Micro (2-10 wp) 2.443 2.389 24% -54 -2%

Klein (10-50 wp) 2.077 2.875 29% 798 38%

Middelgroot (50-100 wp) 1.312 1.673 17% 361 28%

Groot (100-250 wp) 2.101 1.719 17% -382 -18%

Grootst (250 en meer wp) 435 974 10% 539 124%

Totaal 8.655 9.992 100% 1.337 15%

44

3.3 Bedrijvigheid per wijk

Groei van het aantal vestigingen is het grootst in wijken met veel inwoners (waar o.a. ZZP’ers aan huis starten). Tussen 1996 en 2018 is de banengroei het grootst geweest in het Industrie- en Havengebied. Kijken we naar de afgelopen 5 jaar dan hebben de binnenring (het Binnensingelgebied) en het buitengebied (Landelijk gebied en kernen) de grootste procentuele stijging van het aantal banen. Hogeland/Velve heeft als enige wijk nog te maken met een teruglopend aantal banen.

Tabel 3.17

Aantal vestigingen naar wijk (2013-2018) 2013 2014 2015 2016 2017 2018

Binnensingelgebied 2.465 2.580 2.663 2.731 2.802 2.862

Hogeland / Velve 851 882 922 977 980 1.013

Boswinkel / Stadsveld 1.087 1.132 1.183 1.238 1.264 1.323

Twekkelerveld 628 670 680 682 678 696

Enschede-Noord 1.197 1.269 1.344 1.451 1.477 1.513

Ribbelt / Stokhorst 435 464 496 534 553 576

Enschede-Zuid 1.454 1.508 1.543 1.572 1.619 1.641

Industrie- en Havengebied 880 867 915 971 1.005 1.005

Glanerbrug en omstreken 1.091 1.146 1.204 1.256 1.323 1.338

Landelijk gebied en kernen 938 991 1.052 1.120 1.200 1.196

Totaal 11.026 11.509 12.002 12.532 12.901 13.163

Tabel 3.18

Aantal banen naar wijk (2013-2018) 2013 2014 2015 2016 2017 2018

Binnensingelgebied 26.466 26.421 26.977 27.732 27.835 28.116

Hogeland / Velve 5.868 5.819 6.048 5.843 5.542 5.541

Boswinkel / Stadsveld 5.235 5.199 5.057 4.704 5.017 5.162

Twekkelerveld 2.728 2.836 2.737 2.884 2.908 2.964

Enschede-Noord 9.628 9.760 10.311 10.240 10.532 10.680

Ribbelt / Stokhorst 959 1.027 1.218 1.378 1.449 1.598

Enschede-Zuid 6.259 6.209 5.696 5.830 5.802 5.899

Industrie- en Havengebied 15.720 15.339 15.551 15.606 15.877 16.300

Glanerbrug en omstreken 4.329 4.372 4.511 4.868 5.047 5.172

Landelijk gebied en kernen 3.981 4.938 5.287 5.562 5.806 5.985

Totaal 81.173 81.920 83.393 84.647 85.815 87.417

45

Tabel 3.19

Procentuele verdeling en ontwikkeling aantal banen naar wijk (2013-2018) % verdeling Ontwikkeling ’13-‘18 Ontwikkeling ’17-‘18

2018 Abs. % Abs. %

Binnensingelgebied 32% 1.650 6% 281 1%

Hogeland / Velve 6% -327 -6% -1 0%

Boswinkel / Stadsveld 6% -73 -1% 145 3%

Twekkelerveld 3% 236 9% 56 2%

Enschede-Noord 12% 1.052 11% 148 1%

Ribbelt / Stokhorst 2% 639 67% 149 10%

Enschede-Zuid 7% -360 -6% 97 2%

Industrie- en Havengebied 19% 580 4% 423 3%

Glanerbrug en omstreken 6% 843 19% 125 2%

Landelijk gebied en kernen 7% 2.004 50% 179 3%

Totaal 100% 6.244 8% 1.602 2%

Figuur 3.3

Absolute ontwikkeling aantal vestigingen naar wijk, Enschede (1996-2018)

0 100 200 300 400 500 600 700 800 900 1.000

Ribbelt / Stokhorst

Twekkelerveld

Landelijk gebied en kernen

Industrie- en Havengebied

Hogeland / Velve

Boswinkel / Stadsveld

Binnensingelgebied

Enschede-Zuid

Glanerbrug en omstreken

Enschede-Noord

1996-2018

2013-2018

46

Figuur 3.4

Absolute ontwikkeling aantal banen naar wijk, Enschede (1996-2018)

Figuur 3.5

Gemiddeld aantal banen per vestiging naar wijk, Enschede (1996, 2013 en 2018)

-1.000 0 1.000 2.000 3.000 4.000 5.000 6.000 7.000 8.000

Twekkelerveld

Hogeland / Velve

Ribbelt / Stokhorst




Enschede-Zuid

Enschede-Noord

Binnensingelgebied


1996-2018

2013-2018

0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20

Ribbelt / Stokhorst

Enschede-Zuid



Twekkelerveld


Hogeland / Velve

Enschede - gemiddeld

Enschede-Noord

Binnensingelgebied


2018

2013

1996

47

In Enschede-Noord behoort een groot deel van de werkgelegenheid tot de niet-commerciële dienstverlening. Andere wijken met veel inwoners hebben verhoudingsgewijs meer werkgelegenheid in de commerciële dienstverlening.

Tabel 3.20

Totaal aantal banen per sectorgroep naar wijk, Enschede (2018)

A landbouw B Industrie &

bouw G-N commerciële dienstverlening

O-U niet-commerciële

dienstverlening totaal

Binnensingelgebied 9 410 11.841 15.856 28.116

Hogeland / Velve 7 266 3.701 1.567 5.541

Boswinkel / Stadsveld 3 297 2.931 1.931 5.162

Twekkelerveld 9 425 1.491 1.039 2.964

Enschede-Noord 54 287 3.399 6.940 10.680

Ribbelt / Stokhorst 0 110 615 873 1.598

Enschede-Zuid 3 394 2.319 3.183 5.899

Industrie- en Havengebied 2 6.232 9.428 638 16.300

Glanerbrug en omstreken 5 1.104 2.789 1.274 5.172

Landelijk gebied en kernen 333 1.359 3.366 927 5.985

Totaal 425 10.884 41.880 34.228 87.417

Tabel 3.21

Absolute ontwikkeling aantal banen per sectorgroep naar wijk, Enschede (2013-2018)

A landbouw B Industrie &

bouw G-N commerciële dienstverlening

O-U niet-commerciële

dienstverlening totaal

Binnensingelgebied 3 -126 1.653 120 1.650

Hogeland / Velve 6 83 -631 215 -327

Boswinkel / Stadsveld 3 -61 481 -496 -73

Twekkelerveld 0 -102 13 325 236

Enschede-Noord -71 -6 795 334 1.052

Ribbelt / Stokhorst 0 34 92 513 639

Enschede-Zuid -1 33 54 -446 -360

Industrie- en Havengebied 2 525 516 -463 580

Glanerbrug en omstreken -2 175 620 50 843

Landelijk gebied en kernen 33 121 1.586 264 2.004

Totaal -27 676 5.179 416 6.244

48

3.4 Inzoom op Kernwinkelapparaat (KWA)

De doorgroei van het aantal horecavestigingen in KWA leidt tot een groter aandeel in het totaal aantal vestigingen en het totaal aantal banen. De ‘dominantie’ van de detailhandel is kleiner geworden.

Tabel 3.22

Aantal vestigingen naar sector in Kernwinkelapparaat, Enschede (2013 en 2018)

aantal vestigingen aandeel ontwikkeling ’13-‘18

2013 2018 2013 2018 Abs. % ontw.

Detailhandel 315 293 49% 44% -22 -7%

Horeca 117 142 18% 21% 25 21%

Zakelijke dienstverlening 106 104 16% 15% -2 -2%

Overig* 108 134 17% 20% 26 24%

Totaal 646 673 100% 100% 27 4%

* Nota bene: hierin zitten onder meer vestigingen en werkgelegenheid in ‘cultuur, sport en recreatie’ en ‘onderwijs’.

Tabel 3.23

Aantal banen naar sector in Kernwinkelapparaat, Enschede (2013 en 2018)

aantal banen aandeel ontwikkeling ’13-‘18

2013 2018 2013 2018 Abs. % ontw.

Detailhandel 2.427 2.331 50% 42% -96 -4%

Horeca 1.099 1.697 22% 31% 598 54%

Zakelijke dienstverlening 592 598 12% 11% 6 1%

Overig* 777 924 16% 17% 147 19%

Totaal 4.895 5.550 100% 100% 655 13%

* Nota bene: hierin zitten onder meer vestigingen en werkgelegenheid in ‘cultuur, sport en recreatie’ en ‘onderwijs’.

Ook buiten het KWA groeit de horecasector, met name als het om het aantal banen gaat.

Tabel 3.24

Inzoom aantal horecavestigingen, Enschede (2013, 2017 en 2018) 2013 2017 2018 ’13-‘18 ’17-‘18

KWA Eet- en drinkgelegenheden 115 134 139 24 5

Logiesverstrekking 2 3 3 1 0

Horeca totaal 117 137 142 25 5

Overig Enschede Eet- en drinkgelegenheden 289 332 332 43 0



Enschede totaal Eet- en drinkgelegenheden 404 466 471 67 5



49

Tabel 3.25

Inzoom aantal banen in horeca, Enschede (2013, 2017 en 2018) 2013 2017 2018 ’13-‘18 ’17-‘18

KWA Eet- en drinkgelegenheden 1.075 1.572 1.669 594 97


Horeca totaal 1.099 1.598 1.697 598 99

Overig Enschede Eet- en drinkgelegenheden 1.326 1.830 1.924 598 94


Horeca totaal 1.515 2.103 2.211 696 108

Enschede totaal Eet- en drinkgelegenheden 2.401 3.402 3.593 1.192 191


Horeca totaal 2.614 3.701 3.908 1.294 207

Ook het aantal personen dat werkzaam is in winkels neemt weer licht toe, zowel in het Enschedese KWA als daarbuiten.

Tabel 3.26

Inzoom aantal banen in winkels, Enschede (2013, 2017 en 2018) 2013 2017 2018 ’13-‘18 ’17-‘18

KWA Dagelijkse artikelen 506 562 576 70 14

Mode en luxe 1.480 1.308 1.351 -129 43

Vrije tijd 117 97 96 -21 -1

In en om het huis 192 145 181 -11 36

Overige detailhandel 67 61 51 -16 -10

Totaal 2.362 2.173 2.255 -107 82

Overig Enschede Dagelijkse artikelen 2.823 2.942 3.039 216 97

Mode en luxe 468 591 608 140 17

Vrije tijd 267 270 288 21 18

In en om het huis 599 733 742 143 9

Overige detailhandel 191 284 263 72 -21

Totaal 4.348 4.820 4.940 592 120

Enschede totaal Dagelijkse artikelen 3.329 3.504 3.615 286 111

Mode en luxe 1.948 1.899 1.959 11 60

Vrije tijd 384 367 384 0 17

In en om het huis 791 878 923 132 45

Overige detailhandel 258 345 314 56 -31

Totaal 6.710 6.993 7.195 485 202

NB: cijfers wijken beperkt af van totale werkgelegenheid detailhandel (die incl. markthandel, webwinkels en postorderbedrijven is). • Dagelijkse artikelen: voedings- en genotmiddelen, drogisterij-, parfumerie- en medische artikelen;

• Mode & luxe: kleding en modeaccessoires, stoffen, Handwerken, huishoudlinnen, schoeisel, lederwaren en reisartikelen, huishoudelijke

en luxe artikelen, juweliersartikelen, warenhuizen, fotografische en optische artikelen (was eerder ingedeeld bij Overige detailhandel);

• Vrije tijd: boeken, tijdschriften en kantoorbenodigdheden, sport, kamperen en speelgoed, fietsen;

• In en om het huis: bloemen, planten, dieren en tuinbenodigdheden, woninginrichting, meubelen, vloerbedekking, DHZ, wit- en

bruingoed, elektrische artikelen en verlichting;

• Overige detailhandel: tweedehandsgoederen, overige detailhandel.

50

Figuur 3.6

Geïndexeerde ontwikkeling aantal banen detailhandel en horeca, uitgesplitst naar KWA en overig Enschede

(1996=100; 1996-2018)

3.5 Inzoom op Technology Base (voormalige militaire luchthaven)6

De werkgelegenheidsmonitor Technology Base3 geeft een overzicht van de op het voormalige Luchthaven Twente en omgeving aanwezige bedrijven en banen. In de monitoring is onderscheid gemaakt tussen werkparken (Technology Base Noord/Bedrijvenpark en Airside, Werkparken Van Eck en Deventerpoort) en de woonparken (Zuidkamp/Vaneker, Prins Bernardpark, Overmaat en Fokkerweg). Per februari 2019 zijn in de woon- en werkparken 43 bedrijven actief met 282 werkzame personen. In de werkparken is zowel het aantal bedrijven als het aantal werkzame personen gedaald ten opzichte van september 2018. Dit is vooral het gevolg van de afname van het aantal bedrijven en arbeidsplaatsen op de Deventerpoort. Dit is het resultaat van de voorgenomen verkoop van het gebied: meerdere huurovereenkomsten zijn hier opgezegd. In de woonparken is het aantal bedrijven licht toegenomen. Ten opzichte van september 2018 is het aantal arbeidsplaatsen in de woonparken afgenomen. Dit blijkt het gevolg te zijn van een (administratieve) banenkrimp bij één bedrijf.

Tabel 3.27

Bedrijven en banen op werkparken, per gebied (september 2017 – februari 2019) sept. 2017 mrt. 2018 sept. 2018 febr. 2019

Deelgebieden bedrijven banen bedrijven banen bedrijven banen bedrijven banen

Technology Base Bedrijvenpark 7 36 7 40 11 87 9 63* (82)

Airside 2 14 3 33 3 35 3 35

Totaal 9 50 10 73 14 122 12 98

Deventerpoort 13 32 14 37 13 34 9 24

Werkparken Van Eck 5 17 5 16 6 23 3 23** (9)

Totaal 27 99 29 126 33 179 24 145

* Administratieve correctie: uit contact met een bedrijf op Technology Base Bedrijvenpark blijkt dat betreffende bedrijf deze en voorgaande monitor(en) 19 banen minder had dan de gebruikte Bedrijvencartotheekgegevens laten zien.

** Administratieve correctie: uit contact met een bedrijf op Werkparken van Eck blijkt dat betreffende bedrijf deze en voorgaande

monitor(en) 14 banen meer had dan de gebruikte Bedrijvencartotheekgegevens laten zien.

6 De in deze paragraaf gepresenteerde gegevens zijn afkomstig uit de rapportage ‘Monitoring werkgelegenheid Technology Base gebieden’, samengesteld door I&O Research, in opdracht van Technology Base (april 2019).

80

100

120

140

160

180

200

'96 '97 '98 '99 '00 '01 '02 '03 '04 '05 '06 '07 '08 '09 '10 '11 '12 '13 '14 '15 '16 '17 '18

KWA - winkels overig Enschede - winkels

KWA - horeca overig Enschede - horeca

51

Tabel 3.28

Bedrijven en banen op woonparken, per gebied (september 2017 – februari 2019) sept. 2017 mrt. 2018 sept. 2018 febr. 2019

Deelgebieden bedrijven banen bedrijven banen bedrijven banen bedrijven banen

Zuidkamp/Vaneker 27 208 22 195 13 167 15 117* (173)

Prins Bernardpark 2 2 2 2 2 2 3 3

Overmaat 1 17 1 17 1 17 1 17

Fokkerweg 0 0 0 0 0 0 0 0

Totaal 30 227 25 214 16 186 19 137

* Eén bedrijf in Zuidkamp/Vaneker, dat daar tijdelijk gevestigd is, is verantwoordelijk voor de banenkrimp: uit contact met het bedrijf blijkt dat ze deze en voorgaande monitor(en) 56 banen minder hadden dan Bedrijvencartotheekgegevens laten zien. Slechts een klein deel van de werknemers van dit bedrijf is structureel werkzaam in het onderzoeksgebied; het merendeel van de werkzame personen is vooral elders in de gemeente of regio actief.

Figuur 3.7

Gebiedsindeling voormalige militaire luchthaven

52

3.5 Inzoom op Kennispark

Tegenover een lichte groei van het aantal vestigingen staat een bescheiden afname van het aantal banen op Kennispark. De afname is vooral voortkomend uit banenkrimp op Twente Village.

Tabel 3.29

Ontwikkeling aantal vestigingen Kennispark naar deelgebied, Enschede (2009, 2013, 2017 en 2018)

2009 2013 2017 2018 ’09-‘18 ’13-‘18 ’17-‘18

Kennispark Twente Village 26 20 25 25 -1 5 0

Kennispark B&S-park 261 270 289 291 30 21 2

Kennispark UT 88 95 142 149 61 54 7

Totaal 375 385 456 465 90 80 9

Tabel 3.30

Ontwikkeling aantal banen Kennispark naar deelgebied, Enschede (2009, 2013, 2017 en 2018)

2009 2013 2017 2018 ’09-‘18 ’13-‘18 ’17-‘18

Kennispark Twente Village 945 1.216 1.097 941 -4 -275 -156

Kennispark B&S-park 4.336 4.144 4.123 4.275 -61 131 152

Kennispark UT 3.468 3.750 3.873 3.856 388 106 -17

Totaal 8.749 9.110 9.093 9.072 323 -38 -21

Figuur 3.8

Geïndexeerde ontwikkeling aantal vestigingen op Kennispark, naar deelgebied (2009=100; 2009-2018)

70

80

90

100

110

120

130

140

150

160

170

180

2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

Kennispark Twente Village Kennispark B&S-park

Kennispark UT Kennispark totaal

53

Figuur 3.9

Geïndexeerde ontwikkeling aantal banen op Kennispark, naar deelgebied (2009=100; 2009-2018)

Sterkst gegroeide sectoren op Kennispark sinds 2013 zijn de (beperkt vertegenwoordigde) groot- en detailhandel. De sterk vertegenwoordigde zakelijke dienstverlening heeft een beperkte afname van banen, terwijl informatie en communicatie meer werkzame personen op Kennispark heeft.

Figuur 3.10

Ontwikkeling aantal banen op Kennispark (3 deelgebieden), per sector (2013-2018)

70

80

90

100

110

120

130

140

150

160

170

180

2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

Kennispark Twente Village Kennispark B&S-park Kennispark UT Kennispark totaal

-100%

-60%

-53%

-40%

-17%

-6%

-5%

5%

19%

64%

71%

104%

149%

-150% -100% -50% 0% 50% 100% 150% 200%

Vervoer en opslag



Openbaar bestuur



Onderwijs

Horeca


Bouwnijverheid

Industrie

Detailhandel

Groothandel

54

Tabel 3.31

Ontwikkeling aantal banen Kennispark - Twente Village naar sector, Enschede (2013, 2017 en 2018)

2013 2017 2018 ’13-‘18 ’17-‘18

Landbouw 0 0 0 0 0

Industrie 0 0 0 0 0

Bouwnijverheid 1 3 3 2 0

Groothandel 0 0 0 0 0

Detailhandel 4 0 0 -4 0

Vervoer en opslag 0 0 0 0 0

Horeca 102 109 112 10 3

Informatie en communicatie 100 55 56 -44 1

Financiële instellingen 0 0 0 0 0

Zakelijke Dienstverlening 650 713 569 -81 -144

Openbaar bestuur 0 0 0 0 0

Onderwijs 0 32 35 35 3

Gezondheids- en welzijnszorg 7 4 5 -2 1

Cultuur, sport en recreatie 352 179 159 -193 -20

Overige Dienstverlening 0 2 2 2 0

Totaal 1.216 1.097 941 -275 -156

Tabel 3.32

Ontwikkeling aantal banen Kennispark – B&S Park naar sector, Enschede (2013, 2017 en 2018)

2013 2017 2018 ’13-‘18 ’17-‘18

Landbouw 0 0 0 0 0

Industrie 424 643 734 310 91

Bouwnijverheid 10 11 14 4 3

Groothandel 122 191 307 185 116

Detailhandel 1 16 23 22 7

Vervoer en opslag 100 6 0 -100 -6

Horeca 46 38 38 -8 0

Informatie en communicatie 691 907 830 139 -77

Financiële instellingen 100 50 40 -60 -10

Zakelijke Dienstverlening 2.252 2.033 2.001 -251 -32

Openbaar bestuur 78 48 47 -31 -1

Onderwijs 107 55 93 -14 38

Gezondheids- en welzijnszorg 211 116 136 -75 20

Cultuur, sport en recreatie 0 1 1 1 0

Overige Dienstverlening 2 8 11 9 3

Totaal 4.144 4.123 4.275 131 152

55

Tabel 3.33

Ontwikkeling aantal banen Kennispark – UT naar sector, Enschede (2013, 2017 en 2018)

2013 2017 2018 ’13-‘18 ’17-‘18

Landbouw 0 0 0 0 0

Industrie 35 43 53 18 10

Bouwnijverheid 14 26 24 10 -2

Groothandel 15 29 34 19 5

Detailhandel 18 25 24 6 -1

Vervoer en opslag 2 0 0 -2 0

Horeca 29 40 36 7 -4

Informatie en communicatie 64 104 130 66 26

Financiële instellingen 0 0 0 0 0

Zakelijke Dienstverlening 186 474 343 157 -131

Openbaar bestuur 0 0 0 0 0

Onderwijs 3.222 2.957 3.030 -192 73

Gezondheids- en welzijnszorg 145 145 162 17 17

Cultuur, sport en recreatie 15 13 13 -2 0

Overige Dienstverlening 5 17 7 2 -10

Totaal 3.750 3.873 3.856 106 -17

Veel kleine en eenmansbedrijven op Kennispark. Aantal grote vestigingen neemt wel toe. Werkgelegenheid is verspreid over verschillende grootteklassen.

Tabel 3.34

Ontwikkeling aantal vestigingen Kennispark (3 deelgebieden) naar bedrijfsgrootte, Enschede (2013, 2017 en

2018)

2013 2017 2018 ’13-‘18 ’17-‘18

Geen werkzame personen 10 2 2 -8 0

ZZP (1 wp) 110 154 157 47 3

Micro (2-10 wp) 134 179 182 48 3

Klein (10-50 wp) 109 96 94 -15 -2

Middelgroot (50-100 wp) 12 13 17 5 4

Groot/grootst (100 wp en meer) 10 12 13 3 1

Totaal 385 456 465 80 9

56

Tabel 3.35

Ontwikkeling aantal banen Kennispark (3 deelgebieden) naar bedrijfsgrootte, Enschede (2013, 2017 en 2018)

2013 2017 2018 ’13-‘18 ’17-‘18

ZZP (1 wp) 110 154 157 47 3

Micro (2-10 wp) 573 752 787 214 35

Klein (10-50 wp) 2.393 2.159 2.026 -367 -133

Middelgroot (50-100 wp) 926 887 1.049 123 162

Groot/grootst (100 wp en meer) 5.108 5.141 5.053 -55 -88

Totaal 9.110 9.093 9.072 -38 -21

Tabel 3.36

Ontwikkeling aantal banen Kennispark – Twente Village naar bedrijfsgrootte, Enschede (2013, 2017 en 2018)

2013 2017 2018 ’13-‘18 ’17-‘18

ZZP (1 wp) 3 5 3 0 -2

Micro (2-10 wp) 36 44 43 7 -1

Klein (10-50 wp) 87 124 144 57 20

Middelgroot (50-100 wp) 0 55 56 56 1

Groot (100-250 wp) 100 160 130 30 -30

Grootst (250 en meer wp) 990 709 565 -425 -144

Totaal 1.216 1.097 941 -275 -156

Tabel 3.37

Ontwikkeling aantal banen Kennispark – B&S Park naar bedrijfsgrootte, Enschede (2013, 2017 en 2018)

2013 2017 2018 ’13-‘18 ’17-‘18

ZZP (1 wp) 59 77 73 14 -4

Micro (2-10 wp) 398 478 533 135 55

Klein (10-50 wp) 2.083 1.707 1.530 -553 -177

Middelgroot (50-100 wp) 828 832 993 165 161

Groot (100-250 wp) 449 1.029 1.146 697 117

Grootst (250 en meer wp) 327 0 0 -327 0

Totaal 4.144 4.123 4.275 131 152

Tabel 3.38

Ontwikkeling aantal banen Kennispark – UT naar bedrijfsgrootte, Enschede (2013, 2017 en 2018)

2013 2017 2018 ’13-‘18 ’17-‘18

ZZP (1 wp) 48 72 81 33 9

Micro (2-10 wp) 139 230 211 72 -19

Klein (10-50 wp) 223 328 352 129 24

Middelgroot (50-100 wp) 98 0 0 -98 0

Groot (100-250 wp) 121 0 188 67 188

Grootst (250 en meer wp) 3.121 3.243 3.024 -97 -219

Totaal 3.750 3.873 3.856 106 -17

57

Toename aantal banen in hightech industrie en in hightech kennisintensieve diensten

Tabel 3.39

Ontwikkeling aantal banen Kennispark (3 deelgebieden), naar kennisintensieve industrie en diensten, Enschede

(2013, 2017 en 2018)

2013 2017 2018 2013-2018 2017-2018

Hightech industrie 225 388 451 226 63

Medium Hightech industrie 143 124 146 3 22

Medium Lowtech industrie 8 14 31 23 17

Lowtech industrie 68 157 157 89 0

Kennisintensieve diensten 2.181 2.057 2.017 -164 -40

Hightech kennisintensieve diensten 955 1.070 1.097 142 27

Kennisintensieve financ. diensten 100 50 40 -60 -10

Overige kennisintensieve diensten 4.137 3.652 3.692 -445 40

Overig 1.293 1.511 1.441 148 -70

Totaal 9.110 9.023 9.072 -38 49

Tabel 3.40

Ontwikkeling aantal banen Kennispark – Twente Village, naar kennisintensieve industrie en diensten, Enschede

(2013, 2017 en 2018)

2013 2017 2018 2013-2018 2017-2018





Kennisintensieve diensten 0 4 4 4 0

Hightech kennisintensieve diensten 100 55 56 -44 1

Kennisintensieve financ. diensten 0 0 0 0 0

Overige kennisintensieve diensten 359 215 199 -160 -16

Overig 757 823 682 -75 -141

Totaal 1.216 1.097 941 -275 -156

58

Tabel 3.41

Ontwikkeling aantal banen Kennispark – B&S Park, naar kennisintensieve industrie en diensten, Enschede

(2013, 2017 en 2018)

2013 2017 2018 2013-2018 2017-2018




Lowtech industrie 67 157 155 88 -2

Kennisintensieve diensten 2.152 1.933 1.879 -273 -54

Hightech kennisintensieve diensten 761 875 907 146 32

Kennisintensieve financ. diensten 100 50 40 -60 -10

Overige kennisintensieve diensten 396 311 277 -119 -34

Overig 326 314 440 114 126

Totaal 4.144 4.123 4.275 131 152

Tabel 3.42

Ontwikkeling aantal banen Kennispark – UT, naar kennisintensieve industrie en diensten, Enschede (2013, 2017

en 2018)

2013 2017 2018 2013-2018 2017-2018


Medium Hightech industrie 3 2 2 -1 0

Medium Lowtech industrie 1 0 0 -1 0


Kennisintensieve diensten 29 120 134 105 14

Hightech kennisintensieve diensten 94 140 134 40 -6

Kennisintensieve financ. diensten 0 0 0 0 0

Overige kennisintensieve diensten 3.382 3.126 3.216 -166 90

Overig 210 444 319 109 -125

Totaal 3.750 3.873 3.856 106 -17

HTSM-sector sterk gegroeid op B&S-park. Werkgelegenheidsaandeel van HTSM op B&S Park gestegen van 35 procent naar 48 procent.

Tabel 3.43

Ontwikkeling aantal banen Kennispark – B&S Park en UT, topsectoren Lifescience en HTSM, Enschede (2013 en

2018)*

2013 2017 2018 2013-2018 2017-2018

Kennispark B&S Park

HTSM 1.448 1.983 2.035 587 52

Lifescience 72 135 139 67 4

Kennispark UT

HTSM 93 205 211 118 6

Lifescience 6 14 16 10 2

* Nota bene: HTSM: CBS-afbakening gehanteerd; andere topsectoren (waaronder ook Lifescience) LISA-afbakening gehanteerd.

59

3.5 Inzoom op startup locaties

Aantal vestigingen en aantal banen in Enschedese startup locaties in 2018 hoger dan in 2017. Vooral Performance Factory heeft een sterke doorgroei gerealiseerd.

Tabel 3.44

Aantal vestigingen startup locaties, Enschede (2017 en 2018) 2017 2018 ‘17-’18 abs. ‘17-’18 %

Spinnerij Oosterveld 63 58 -5 -8%

The Ceespot 11 14 3 27%

The Gallery 29 35 6 21%

Connect-U 6 8 2 33%

Performance Factory 17 28 11 65%

Totaal 126 143 17 13%

Tabel 3.45

Aantal banen startup locaties, Enschede (2017 en 2018) 2017 2018 ‘17-’18 abs. ‘17-’18 %

Spinnerij Oosterveld 256 274 18 7%

The Ceespot 67 115 48 72%

The Gallery 212 261 49 23%

Connect-U 73 81 8 11%

Performance Factory 119 418 299 251%

Totaal 727 1.149 422 58%

Tabel 3.46

Aantal banen startup locaties naar sector, Enschede (2018) Informatie en communicatie Zakelijke Dienstverlening Overig Totaal

Spinnerij Oosterveld 133 65 76 274

The Ceespot 51 59 5 115

The Gallery 60 92 109 261

Connect-U 7 0 74 81

Performance Factory 17 334 67 418

Totaal 268 550 331 1.149

Tabel 3.47

Procentuele verdeling aantal banen startup locaties naar sector, Enschede (2018) Informatie en communicatie Zakelijke Dienstverlening Overig Totaal

Spinnerij Oosterveld 49% 24% 28% 100%

The Ceespot 44% 51% 4% 100%

The Gallery 23% 35% 42% 100%

Connect-U 9% 0% 91% 100%

Performance Factory 4% 80% 16% 100%

Totaal 23% 48% 29% 100%

60

4 Sectorale werkgelegenheidsanalyses

Highlights

• Van de topsectoren heeft de creatieve industrie met bijna 1.500 vestigingen het grootste aantal

vestigingen in Enschede, op ruime afstand gevolgd door de HTSM (hightech systemen en

materialen). De aanwas van nieuwe vestigingen is in de laatste vijf jaar en het afgelopen jaar ook

het grootst geweest.

• Qua werkgelegenheid is het beeld anders: HTSM (7.420 banen) en agrofood (3.640 banen) zijn

qua werkgelegenheid de sterkst vertegenwoordigde topsectoren in Enschede. Beide sectoren

zijn in 2017-2018, samen met de creatieve industrie, opnieuw gegroeid. Chemie heeft bijna 100

banen verloren het afgelopen jaar.

• Vergeleken met referentiegemeenten en landelijk is de werkgelegenheidsontwikkeling van

HTSM met +16 procent tussen 2013 en 2018 ook sterk; alleen Zwolle heeft met +20 procent een

grotere toename. Ook de Agrofood kent een hogere groei dan de meeste andere

referentiegebieden.

• De high-technology industrie in Enschede is bescheiden van omvang maar laat wel een relatief

sterke groei van het aantal banen zien tussen 2013-2018 (+114 procent) en 2017-2018 (+13%).

In het cluster medium-tech is de werkgelegenheid nog niet op het niveau van 2013 maar is er

wel sprake van een stijging ten opzichte van 2017 (+8%).

• De kennisintensieve dienstensector is door groei van het aantal banen bij hightech diensten en

kennisintensieve zakelijke diensten sinds 2013 in omvang toegenomen. Het

werkgelegenheidsbelang van de hightech diensten in de totale Enschedese kennisintensieve

sector is door een toename van zo’n 1.200 banen in 5 jaar tijd gegroeid van 5 naar 8 procent.

• In de sector recreatie & toerisme in Enschede (volgens de landelijke R&T-standaard) zijn 5.900

banen aanwezig, zo’n 250 meer dan in 2017. Vooral de horeca heeft bijgedragen aan deze groei.

4.1 Topsectoren

Het aantal vestigingen en het aantal banen in de creatieve industrie en de HTSM groeit door in Enschede. Ook ten opzichte van de referentiegebieden met een relatief sterke groei van beide topsectoren.

Tabel 4.1

Ontwikkeling aantal vestigingen topsectoren, Enschede (2013, 2017 en 2018)*

2013-2018 2017-2018

2013 2017 2018 Abs. % ontw. Abs. % ontw.

Agrofood 317 361 364 47 15% 3 1%

Chemie 34 33 35 1 3% 2 6%

Creatieve industrie 1.067 1.387 1.470 403 38% 83 6%

Energie 34 41 42 8 24% 1 2%

HTSM 884 1.007 1.035 151 17% 28 3%

Lifescience 67 86 83 16 24% -3 -3%

Logistiek 157 176 176 19 12% 0 0%

Tuinbouw 9 11 9 0 0% -2 -18%

Water 4 7 7 3 75% 0 0%

* Nota bene: HTSM: CBS-afbakening gehanteerd; andere topsectoren LISA-afbakening gehanteerd.

61

Tabel 4.2

Ontwikkeling aantal banen topsectoren, Enschede (2013, 2017 en 2018)*

2013-2018 2017-2018

2013 2017 2018 Abs. % ontw. Abs. % ontw.

Agrofood 3.204 3.556 3.641 437 14% 85 2%

Chemie 2.065 2.053 1.956 -109 -5% -97 -5%

Creatieve industrie 2.306 2.625 2.759 453 20% 134 5%

Energie 184 198 207 23 13% 9 5%

HTSM 6.415 7.266 7.420 1.005 16% 154 2%

Lifescience 944 994 979 35 4% -15 -2%

Logistiek 1.422 1.485 1.479 57 4% -6 0%

Tuinbouw 24 24 21 -3 -13% -3 -13%

Water 13 30 37 24 185% 7 23%


Figuur 4.1

Procentuele verdeling aantal banen in topsectoren, Enschede vergeleken (2018)

20%

26%

13%

24%

16%

6%

8%

11%

6%

5%

5%

4%

4%

1%

15%

10%

15%

14%

11%

7%

13%

1%

6%

4%

3%

4%

21%

8%

40%

37%

31%

26%

46%

52%

30%

5%

3%

11%

7%

6%

3%

3%

8%

10%

19%

16%

13%

7%

33%

3%

4%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

Enschede

Twente

G40-gemeenten

Nederland

Almelo

Hengelo

Zwolle

Agrofood Chemie Creatieve industrie Energie HTSM Lifescience Logistiek Tuinbouw Water

62

Tabel 4.3

Procentuele ontwikkeling aantal banen topsectoren, Enschede vergeleken (2013-2018)*

Enschede Twente G40-gemeenten

Nederland Almelo Hengelo Zwolle

Agrofood 14% 6% 7% 6% 5% 4% -4%

Chemie -5% 2% 1% 5% -5% 3% 4%

Creatieve industrie 20% 15% 11% 14% 25% 14% 24%

Energie 13% -4% -7% 0% -17% -9% -8%

HTSM 16% 8% 8% 10% 7% -4% 20%

Lifescience 4% 30% 10% 9% -8% 215% -9%

Logistiek 4% 5% 12% 5% 74% -12% 30%

Tuinbouw -13% 9% 1% -4% 0% -10% -21%

Water 185% 79% 16% 2% 17% 420% 70%


Gerelateerd aan de totale Enschedese werkgelegenheid is het werkgelegenheidsbelang van topsector in Enschede relatief gering (wat ook mede samenhangt met de aanwezigheid van onderwijs, zorg en openbaar bestuur). In Hengelo is het werkgelegenheidsaandeel van topsectoren het grootst met zo’n 310 ‘topsectorbanen’ per 1.000 banen.

Figuur 4.2

Aantal banen in topsectoren per 1.000 banen totale werkgelegenheid, Enschede vergeleken (2018)

42

71

34

63

44

17

17

22

17

13

12

12

13

3

32

27

37

38

31

23

28

2

17

11

9

12

65

16

85

100

77

70

128

161

64

11

9

27

18

15

10

5

17

28

49

42

36

21

70

9

9

0 50 100 150 200 250 300 350

Enschede

Twente

G40-gemeenten

Nederland

Almelo

Hengelo

Zwolle

Agrofood Chemie Creatieve industrie Energie HTSM Lifescience Logistiek Tuinbouw Water

63

4.2 Industriële sector naar technologieniveau7

Het qua omvang bescheiden high technology cluster laat qua vestigingen en banen wel een procentueel sterke groei zien. Almelo heeft een groter deel hightech, terwijl in Hengelo het cluster medium-tech sterker vertegenwoordigd is.

Tabel 4.4

Ontwikkeling aantal vestigingen industriële sector, Enschede (2013, 2017 en 2018)

2013-2018 2017-2018

2013 2017 2018 Abs. % ontw. Abs. % ontw.

Low-tech 267 293 306 39 15% 13 4%

Medium-low-tech 126 139 142 16 13% 3 2%

Medium-tech 69 66 68 -1 -1% 2 3%

High-tech 25 41 43 18 72% 2 5%

Totaal 487 539 559 72 15% 20 4%

Tabel 4.5

Ontwikkeling aantal banen industriële sector, Enschede (2013, 2017 en 2018)

2013-2018 2017-2018

2013 2017 2018 Abs. % ontw. Abs. % ontw.

Low-tech 2.905 3.289 3.218 313 11% -71 -2%

Medium-low-tech 2.665 2.616 2.532 -133 -5% -84 -3%

Medium-tech 1.315 1.074 1.159 -156 -12% 85 8%

High-tech 269 509 575 306 114% 66 13%

Totaal 7.154 7.488 7.484 330 5% -4 0%

Figuur 4.3

Procentuele verdeling aantal banen in industriële sector, Enschede vergeleken (2018)

7 Zie bijlage 3 voor de SBI08-afbakening van de industriële sector naar technologieniveau.

43%

38%

41%

42%

34%

24%

40%

34%

27%

20%

27%

25%

22%

13%

15%

30%

30%

26%

27%

51%

46%

8%

5%

8%

5%

14%

4%

1%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

Enschede

Twente

G40-gemeenten

Nederland

Almelo

Hengelo

Zwolle

Lowtech industrie Medium Lowtech industrie Medium Hightech industrie Hightech industrie

64

Tabel 4.6

Procentuele ontwikkeling aantal banen industriële sector, Enschede vergeleken (2013-2018)

Enschede Twente G40 Nederland Almelo Hengelo Zwolle

Low-tech 11% -2% -5% 0% -14% 29% -13%

Medium-low-tech -5% 9% 10% 9% 26% 1% -3%

Medium-tech -12% -3% 7% 7% -9% -9% 4%

High-tech 114% 10% 3% 4% 14% -29% -49%

Tabel 4.7

Aantal banen industriële sector en aandeel in totale werkgelegenheid, Enschede vergeleken (2018)


Low-tech abs 3.218 16.682 109.777 349.713 2.735 2.005 2.389

% 3,7% 5,3% 3,9% 4,0% 6,5% 4,1% 2,4%

Medium-low-tech abs 2.532 11.742 53.797 223.427 2.062 1.915 806

% 2,9% 3,7% 1,9% 2,6% 4,9% 3,9% 0,8%

Medium-tech abs 1.159 13.302 79.535 220.484 2.186 4.308 2.780

% 1,3% 4,2% 2,8% 2,5% 5,2% 8,7% 2,8%

High-tech abs 575 2.147 21.746 45.002 1.162 299 47

% 0,7% 0,7% 0,8% 0,5% 2,8% 0,6% 0,0%

Figuur 4.4

Aantal banen in de industriële sector per 1.000 banen van de totale werkgelegenheid, Enschede vergeleken

(2018)

7

7

8

5

28

6

0

13

42

28

25

52

87

28

29

37

19

26

49

39

8

37

53

39

40

65

41

24

0 50 100 150 200 250

Enschede

Twente

G40-gemeenten

Nederland

Almelo

Hengelo

Zwolle

hightech industrie medium hightech industrie medium lowtech industrie lowtech industrie

65

4.3 Kennisintensieve dienstensector8

Groei in banen ook in 2018 vooral bij kennisintensieve zakelijke diensten en overige kennisintensieve diensten. De qua omvang beperkte groep hightech kennisintensieve diensten groeit wel door.

Tabel 4.8

Ontwikkeling aantal vestigingen kennisintensieve dienstensector, Enschede (2013, 2017 en 2018)

2013-2018 2017-2018

2013 2017 2018 Abs. % ontw. Abs. % ontw.

Kennisintensieve zakelijke diensten 2.032 2.476 2.525 493 24% 49 2%

Hightech kennisintensieve diensten 777 941 967 190 24% 26 3%

Kennisintensieve financiële diensten 144 143 139 -5 -3% -4 -3%

Overige kennisintensieve diensten 2.270 2.952 3.065 795 35% 113 4%

Totaal 5.223 6.512 6.696 1.473 28% 184 3%

Tabel 4.9

Ontwikkeling aantal banen kennisintensieve dienstensector, Enschede (2013, 2017 en 2018)

2013-2018 2017-2018

2013 2017 2018 Abs. % ontw. Abs. % ontw.

Kennisintensieve zakelijke diensten 8.553 8.524 8.764 211 2% 240 3%

Hightech kennisintensieve diensten 2.659 3.667 3.856 1.197 45% 189 5%

Kennisintensieve financiële diensten 1.673 1.421 1.409 -264 -16% -12 -1%

Overige kennisintensieve diensten 32.044 32.127 32.186 142 0% 59 0%

Totaal 44.929 45.739 46.215 1.286 3% 476 1%

Figuur 4.5

Procentuele verdeling aantal banen in kennisintensieve dienstensector, Enschede vergeleken (2018)

8 Zie bijlage 3 voor de SBI08-afbakening van de industriële sector naar technologieniveau.

19%

20%

21%

23%

21%

20%

17%

8%

7%

9%

9%

3%

10%

6%

3%

3%

5%

5%

3%

2%

4%

70%

71%

66%

63%

73%

68%

74%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

Enschede

Twente

G40-gemeenten

Nederland

Almelo

Hengelo

Zwolle

zakelijke diensten hightech diensten financiële diensten overige diensten

66

Tabel 4.10

Procentuele ontwikkeling aantal banen kennisintensieve dienstensector, Enschede vergeleken (2013-2018)


Kennisintensieve zakelijke diensten 2% 13% 9% 11% 16% 9% 18%

Hightech kennisintensieve diensten 45% 38% 15% 17% 58% 60% 0%

Kennisintensieve financiële diensten -16% -17% -17% -5% -6% -23% -11%

Overige kennisintensieve diensten 0% 0% 1% 2% -10% -8% 8%

Tabel 4.11

Aantal banen kennisintensieve diensten en aandeel in totale werkgelegenheid, Enschede vergeleken ( 2018)

Enschede Twente G-40 Nederland Almelo Hengelo Zwolle

Kennisintensieve zakelijke diensten

abs 8.764 25.558 310.957 937.777 3.831 4.250 9.217

% 10,0% 8,1% 11,0% 10,8% 9,2% 8,6% 9,4%

Hightech kennis-intensieve diensten

abs 3.856 8.730 128.734 352.643 631 2.029 3.123

% 4,4% 2,8% 4,6% 4,1% 1,5% 4,1% 3,2%

Kennisintensieve financiële diensten

abs 1.409 3.334 66.248 217.639 506 383 1.964

% 1,6% 1,1% 2,3% 2,5% 1,2% 0,8% 2,0%

Overige kennis-intensieve diensten

abs 32.186 91.138 965.717 2.609.501 13.653 14.457 41.391

% 36,8% 28,9% 34,2% 30,2% 32,6% 29,2% 42,2%

Figuur 4.6

Aantal banen in kennisintensieve dienstensector per 1.000 banen van de totale werkgelegenheid, Enschede

vergeleken (2018)

100

81

110

108

92

86

94

44

28

46

41

15

41

32

16

11

23

25

12

8

20

368

289

342

302

326

292

422

0 100 200 300 400 500 600

Enschede

Twente

G40-gemeenten

Nederland

Almelo

Hengelo

Zwolle

zakelijke diensten hightech diensten financiële diensten overige diensten

67

4.4 Recreatie en toerisme9

In 2018 zet de groei van het aantal vestigingen in de sector recreatie en toerisme zich door. Vooral in de R&T-clusters sport, cultuur, recreatie, amusement en logiesverstrekking neemt het aantal vestigingen toe. Bij de werkgelegenheid groeit vooral de horeca. Ook ten opzichte van de referentiegebieden onderscheidt Enschede zich hiermee. Al hebben Hengelo en Zwolle in 2017-2018 wel een sterkere relatieve groei in R&T-banen dan Enschede.

Tabel 4.12

Ontwikkeling aantal vestigingen recreatie & toerisme, Enschede (2013, 2017 en 2018)

2013-2018 2017-2018

2013 2017 2018 Abs. % ontw. Abs. % ontw.

Detailhandel/groothandel 64 64 59 -5 -8% -5 -8%

Logiesverstrekking 31 35 37 6 19% 2 6%

Horeca 355 387 384 29 8% -3 -1%

Vervoer 91 93 95 4 4% 2 2%

Cultuur, recreatie, amusement 208 274 291 83 40% 17 6%

Sport 119 176 197 78 66% 21 12%

Overig 79 96 104 25 32% 8 8%

Totaal 947 1.125 1.167 220 23% 42 4%

Tabel 4.13

Ontwikkeling aantal banen recreatie & toerisme, Enschede (2013, 2017 en 2018)

2013-2018 2017-2018

2013 2017 2018 Abs. % ontw. Abs. % ontw.

Detailhandel/groothandel 199 134 132 -67 -34% -3 -2%

Logiesverstrekking 213 299 315 102 48% 16 5%

Horeca 2.254 3.228 3.400 1.146 51% 172 5%

Vervoer 609 544 542 -67 -11% -1 0%

Cultuur, recreatie, amusement 561 700 747 186 33% 47 7%

Sport 349 329 319 -29 -8% -10 -3%

Overig 354 409 445 90 26% 35 9%

Totaal 4.539 5.644 5.900 1.361 30% 256 5%

9 Sector afgebakend op basis van landelijke standaard voor de sector Recreatie en Toerisme. In bijlage 4 is de indeling en afbakening van de

sector opgenomen. Ter bepaling van de R&T-werkgelegenheid zijn conform de landelijke standaard wegingsfactoren toegepast op het aantal werkzame personen, maar niet op het aantal vestigingen.

68

Tabel 4.14

Procentuele ontwikkeling aantal banen recreatie & toerisme, Enschede vergeleken (2013-2018) Enschede Twente Nederland Almelo Hengelo Zwolle

Detailhandel/groothandel -34% 5% -6% -13% 25% 11%

Logiesverstrekking 48% 14% 15% 4% 34% 71%

Horeca 51% 16% 16% -4% 16% 33%

Vervoer -11% 2% 0% -43% -31% -1%

Cultuur, recreatie, amusement 33% 8% 16% 20% 11% 14%

Sport -8% 35% 18% 3% 42% 6%

Overig 26% 3% 2% -20% -4% -13%

Totaal 30% 14% 13% 2% 15% 26%

Tabel 4.15

Procentuele ontwikkeling aantal banen recreatie & toerisme, Enschede vergeleken (2017-2018) Enschede Twente Nederland Almelo Hengelo Zwolle

Detailhandel/groothandel -2% 5% -2% -11% 24% 6%

Logiesverstrekking 5% 5% 3% -19% 9% 21%

Horeca 5% 3% 3% 1% 5% 7%

Vervoer 0% -4% 1% 7% 6% 4%

Cultuur, recreatie, amusement 7% 2% 3% 2% 5% 5%

Sport -3% 8% 3% 1% 16% 6%

Overig 9% 5% 1% 2% 10% 6%

Totaal 5% 3% 3% 1% 7% 8%

Figuur 4.7

Aantal banen in R&T-sector per 1.000 banen van de totale werkgelegenheid, Enschede vergeleken (2018)

2

2

2

1

3

1

4

8

10

1

6

5

39

36

35

23

32

31

6

4

5

1

2

3

9

7

8

18

5

6

4

4

4

2

2

2

5

3

5

1

2

2

0 10 20 30 40 50 60 70 80

Enschede

Twente

Nederland

Almelo

Hengelo

Zwolle

detailhandel/groothandel logiesverstrekking horeca vervoer cultuur, recr. & amusement sport overig T&R

69

5 Beroepsbevolking en werkloosheid

Highlights

• De beroepsbevolking omvat in 2018 afgerond 80.000 Enschedeërs. In 2017 was dat nog 79.000.

De toename houdt verband met een toename van het actieve deel van de 15-74 jarige

Enschedeërs. De werkzame beroepsbevolking is opgelopen, terwijl de werkloze beroepsbevolking

verder afgenomen is van zo’n 6.000 naar 4.000 personen.

• Ten opzichte van 2017 is de netto participatiegraad in Enschede gestegen. In referentiegebieden

is de arbeidsmarktdeelname ook gegroeid, waardoor de achterstand in de participatiegraad nog

steeds aanwezig is.

• De netto participatiegraad neemt in 2018 zowel bij vrouwen als bij mannen toe.

• Het opleidingsniveau van de Enschedese beroepsbevolking is in vergelijking met Almelo en

Hengelo relatief hoog, maar blijft nog achter bij steden als Zwolle, Nijmegen, Groningen en

Maastricht.

• De afname van het werkloosheidspercentage heeft zich in 2018 verder doorgezet. Enschede volgt

hiermee de ontwikkeling zichtbaar bij alle referentiegebieden. Met een werkloosheid van 5,2% in

2018 nadert Enschede het ‘laagste punt’ van 2008 (4,8%).

• Het aantal WW-uitkeringen ligt in januari 2019 rond de 2.700. In twee jaar tijd is het aantal WW-

uitkeringen met ruim 1.400 gekrompen (-34%).

5.1 Beroepsbevolking

De beroepsbevolking is in Enschede in 2018 na aantal jaren van afname sinds het ‘piekjaar’ 2013 toegenomen ten opzichte van 2017. Deze ontwikkeling is tegengesteld aan die in Twente en Nederland. De werkzame Enschedese beroepsbevolking is in 2018 licht toegenomen ten opzichte van 2013. In vergelijking met 2013 is de netto participatiegraad in Enschede in 2018 1 procentpunt hoger. In Twente en Nederland is de toename van de netto participatiegraad iets groter. Figuur 5.1

Ontwikkeling beroepsbevolking Enschede (2003-2018)

Bron: CBS (jaarcijfers); afgerond op duizendtallen.

75 75

77

78

79

81 81 81 81 81

83

82 82

81

79

80

70

72

74

76

78

80

82

84

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

beroepsbevolking (* 1.000)

70

Tabel 5.1

Arbeidsmarktopbouw, Enschede, Twente en Nederland (2013 en 2018)

ENSCHEDE TWENTE NEDERLAND

2013 2018 2013 2018 2013 2018

(absolute aantallen x 1.000)

bevolking 15 tot en met 74 jaar 121 121 466 468 12.638 12.936

beroepsbevolking 83 80 327 328 8.913 9.125

niet-beroepsbevolking 38 40 139 140 3.724 3.812

werkzame beroepsbevolking 75 76 302 315 8.266 8.774

werkloze beroepsbevolking 8 4 25 13 647 350

procentuele verdeling

beroepsbevolking 69% 66% 70% 70% 71% 71%

niet-beroepsbevolking 31% 33% 30% 30% 29% 29%

participatie

bruto participatiegraad 69% 67% 70% 70% 71% 71%

netto participatiegraad 62% 63% 65% 67% 65% 68%

• Beroepsbevolking: personen van 15 tot en met 74 jaar die betaald werk hebben of die geen betaald werk hebben, recent naar betaald

werk hebben gezocht en daarvoor direct beschikbaar zijn.

• Beroepsbevolking en niet-beroepsbevolking als percentage van bevolking 15-74 jaar.

• Bruto participatiegraad: het aandeel van de (werkzame en werkloze) beroepsbevolking in de bevolking 15-74 jaar (beroeps- en niet-

beroepsbevolking).

• Netto participatiegraad: aandeel 15-74 jaar behorend tot de werkzame beroepsbevolking ten opzichte van de totale groep 15-74

jarigen.

Bron: CBS-EBB (jaarcijfers)

De groei van beroepsbevolking tussen 2003 en 2018 is in Enschede ongeveer vergelijkbaar met de regionale toename. Landelijk is de beroepsbevolking in 15 jaar tijd wel relatief harder gegroeid. Ten opzichte van 2003 is vooral het aantal 45-75 jarigen en het aantal hoogopgeleiden in de beroepsbevolking groter geworden. Dit beeld is lokaal, regionaal en landelijk zichtbaar. Tabel 5.2

Ontwikkeling beroepsbevolking naar kenmerk, Enschede en Nederland (2003, 2013 en 2018)

ENSCHEDE % ONTW. 2003-2018

2003 2013 2018 ENSCHEDE TWENTE NEDERLAND

Totaal 75 83 80 7% 8% 12%

Geslacht: mannen 44 46 45 2% 2% 6%

Geslacht: vrouwen 31 37 36 16% 16% 19%

Leeftijd: 15 tot 25 jaar 14 16 15 7% 8% 9%

Leeftijd: 25 tot 45 jaar 39 37 34 -13% -18% -12%

Leeftijd: 45 tot 75 jaar 22 29 32 45% 49% 50%

Onderwijsniveau: laag 21 21 18 -14% -12% -21%

Onderwijsniveau: middelbaar 36 35 34 -6% 1% 5%

Onderwijsniveau: hoog 18 25 28 56% 52% 58%

Onderwijsniveau: onbekend 2 - - - -


71

Figuur 5.2

Samenstelling Enschedese beroepsbevolking en werkgelegenheid schematisch weergegeven (2018)

Bron: CBS / Bedrijvencartotheek Enschede; afgerond op duizendtallen

Nota bene: Vanaf januari 2015 volgt het CBS de internationaal afgesproken definitie van werkloosheid. Hiermee vervalt het urencriterium van 12 uur en de leeftijdsgrens van 65 jaar.

De mate waarin Enschedeërs deelnemen aan de arbeidsmarkt is gestegen tussen 2017 en 2018. Hoewel de toename ten opzichte van 2017 groter is dan onder meer in Hengelo ligt de netto participatiegraad in Enschede lager dan in de Overijssels steden Almelo, Hengelo en Zwolle. Dit verschil is zichtbaar bij zowel mannen als bij vrouwen. Tabel 5.3

Bruto en netto participatiegraad, Enschede vergeleken (2013, 2017 en 2018)

BRUTO PARTICIPATIEGRAAD NETTO PARTICIPATIEGRAAD

2013 2017 2018 2013 2017 2018

Enschede 69% 66% 67% 62% 61% 63%

Twente 70% 69% 70% 65% 66% 67%

Nederland 71% 70% 71% 65% 67% 68%

Almelo 68% 67% 68% 61% 63% 65%

Hengelo 71% 71% 70% 66% 67% 68%

Zwolle 75% 73% 75% 70% 70% 72%

• Bruto participatiegraad: aandeel 15-74 jaar behorend tot beroepsbevolking ten opzichte van de totale groep 15-74 jarigen.

• Netto participatiegraad: aandeel 15-74 jaar behorend tot de werkzame beroepsbevolking ten opzichte van de totale groep 15-74

jarigen.


72

Figuur 5.3

Ontwikkeling netto participatiegraad, Enschede vergeleken (2003-2018)


Tabel 5.4

Netto participatiegraad mannen en vrouwen, Enschede vergeleken (2013, 2017 en 2018)

MANNEN VROUWEN

2013 2017 2018 2013 2017 2018

Enschede 67% 66% 68% 56% 56% 58%

Twente 70% 71% 72% 60% 61% 62%

Nederland 70% 72% 73% 61% 62% 63%

Almelo 67% 68% 71% 56% 57% 59%

Hengelo 71% 72% 72% 61% 62% 63%

Zwolle 74% 74% 76% 66% 66% 68%


55%

57%

59%

61%

63%

65%

67%

69%

71%

73%

75%

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

Nederland Twente (CR) Almelo Enschede Hengelo (O.) Zwolle

73

Conform het regionale beeld is het aandeel hoog opgeleiden in Enschede in de potentiele beroepsbevolking lager dan landelijk gemiddeld. In de beroepsbevolking (dus degenen die werken of willen werken) is het aandeel hoog opgeleiden in Enschede dichter bij het landelijke gemiddelde dan in Twente. Het verschil met Zwolle is tussen 2013 en 2018 niet kleiner geworden. In Groningen en Nijmegen is ongeveer de helft van de beroepsbevolking hoog opgeleid. Tabel 5.5

Opleidingsniveau potentiële beroepsbevolking; Enschede, Twente en Nederland (2013, 2017 en 2018)


2013 2017 2018 2013 2017 2018 2013 2017 2018

Laag 34% 31% 30% 32% 31% 31% 31% 29% 28%

Midden 40% 40% 42% 42% 43% 43% 40% 40% 39%

Hoog 25% 26% 27% 24% 25% 26% 28% 30% 31%

Onbekend 2% 1% 1% 2% 1% 1% 2% 1% 1%

Nota ben: als gevolg van afronding, kan verschil ontstaan in het kolomtotaal (niet optellend tot exact 100%). Bron: CBS-EBB (jaarcijfers)

Tabel 5.6

Opleidingsniveau beroepsbevolking; Enschede, Twente en Nederland (2013, 2017 en 2018)


2013 2017 2018 2013 2017 2018 2013 2017 2018

Laag 25% 23% 23% 25% 23% 24% 23% 21% 21%

Midden 42% 42% 43% 45% 45% 45% 42% 42% 41%

Hoog 30% 34% 35% 28% 30% 30% 33% 36% 37%

Onbekend 2% 1% - 2% 2% 1% 2% 1% 1%


Tabel 5.7

Opleidingsniveau beroepsbevolking; Enschede, Almelo, Hengelo en Zwolle (2013 en 2018)

ENSCHEDE ALMELO HENGELO ZWOLLE

2013 2018 2013 2018 2013 2018 2013 2018

Laag 25% 23% 28% 24% 21% 21% 19% 15%

Midden 42% 43% 47% 49% 47% 47% 41% 39%

Hoog 30% 35% 22% 24% 33% 33% 38% 44%

Onbekend 2% - 6% - - - 1%


74

Figuur 5.4

Ontwikkeling aandeel hoog opgeleiden in beroepsbevolking, Enschede vergeleken (2003, 2010 en 2018)


Figuur 5.5

Verhouding aantal banen / omvang beroepsbevolking, Enschede (2003-2018)

Nota bene: de verhouding banen/beroepsbevolking vormt een indicator voor de relatieve sterkte van de werkgelegenheidsfunctie van gemeenten. Enerzijds geeft het een indicatie van de theoretische beschikbaarheid van banen voor de bevolking, anderzijds ook een indicatie van de mate waarin werkgelegenheid wordt ingevuld door niet-inwoners.

24%

18%

27%

29%

38%

32%

43%

21%

26%

28% 28%

31%

42%

49%

36%

47%

26%

32%

35%

24%

33%

44%

49%

43%

53%

30%

37%

15%

20%

25%

30%

35%

40%

45%

50%

55%

Enschede Almelo Hengelo (O.) Zwolle Groningen Maastricht Nijmegen Twente Nederland

2003 2010 2018

90%

92%

94%

96%

98%

100%

102%

104%

106%

108%

110%

112%

68.000

70.000

72.000

74.000

76.000

78.000

80.000

82.000

84.000

86.000

88.000

90.000

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

Verhouding banen/beroepsbevolkingBeroepsbevolkingBanen

75

Figuur 5.6

Verhouding aantal banen / omvang beroepsbevolking, Enschede vergeleken (2010, 2014 en 2018)

Nota bene: de verhouding banen/beroepsbevolking vormt een indicator voor de relatieve sterkte van de werkgelegenheidsfunctie van gemeenten. Enerzijds geeft het een indicatie van de theoretische beschikbaarheid van banen voor de bevolking, anderzijds ook een indicatie van de mate waarin werkgelegenheid wordt ingevuld door niet-inwoners. De ontwikkeling van het werkloosheidspercentage kent in grote lijnen een vergelijkbaar verloop met pieken in 2004 en 2013-2015 en dalen in 2008 en 2018. Het Enschedese werkloosheidspercentage volgt ook deze lijn, alleen nog wel op een hoger niveau dan in de meeste andere referentiegebieden. Alleen Groningen heeft in 2018 een relatief hogere werkloosheid. Figuur 5.7

Werkloosheidspercentage, Enschede vergeleken (2003-2018)


100%

116%112%

94%100%

118%114%

93%

109%113% 115%

96%

0%

20%

40%

60%

80%

100%

120%

140%

Enschede Almelo Hengelo (o) Twente

2010 2014 2018

3%

4%

5%

6%

7%

8%

9%

10%

11%

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

Enschede Almelo Hengelo (O.) Zwolle Twente Nederland

76

Figuur 5.8

Werkloosheidspercentage, Enschede vergeleken met Groningen, Maastricht en Nijmegen (2003-2018)


5.2 Uitkeringen

Het aantal WW-uitkeringen is conform het landelijk beeld met bijna een kwart afgenomen in ruim een jaar tijd. Regionaal is de daling nog sterker geweest. Het aantal WW-uitkeringen per 1.000 15-74 jarigen is met 22 lager dan in onder meer Hengelo en Zwolle. Dat geldt niet voor het aantal P-wet uitkeringen. Ondanks - ook - een daling in de afgelopen twee jaar is het aantal P-wet uitkeringen per 1.000 15-74 jarigen in Enschede relatief hoog vergeleken met Hengelo, Twente en Nederland.

Figuur 5.9

Geïndexeerde ontwikkeling aantal WW-uitkeringen, Enschede vergeleken (januari 2018 – april 2019)

Bron: UWV Werkbedrijf

3%

4%

5%

6%

7%

8%

9%

10%

11%

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

Enschede Groningen Maastricht Nijmegen

70

75

80

85

90

95

100

105

jan feb mrt apr mei jun jul aug sep okt nov dec jan feb mrt apr

2018 2019

Enschede Almelo Hengelo Zwolle Twente Nederland

77

Figuur 5.10

Geïndexeerde ontwikkeling aantal WW-uitkeringen, Enschede vergeleken (januari 2018 – april 2019)


Tabel 5.8

Aantal WW-uitkeringen, Enschede vergeleken (januari 2017, 2018 en 2019)

JAN. ‘17 JAN. ‘18 JAN. ‘19 % ONTW. JAN. ’17 – JAN. ‘19

% ONTW. JAN. ’18 – JAN. ‘19

Enschede 4.123 3.264 2.704 -34% -17%

Almelo 2.165 1.544 1.238 -43% -20%

Hengelo 2.441 1.913 1.506 -38% -21%

Zwolle 3.475 2.655 2.277 -34% -14%

Groningen 4.889 4.356 3.729 -24% -14%

Maastricht 2.525 1.847 1.738 -31% -6%

Nijmegen 4.348 3.528 2.982 -31% -15%

Nederland 418.709 334.834 279.084 -33% -17%


70

75

80

85

90

95

100

105

jan feb mrt apr mei jun jul aug sep okt nov dec jan feb mrt apr

2018 2019

Enschede Groningen Maastricht Nijmegen

78

Figuur 5.11

Aantal WW-uitkeringen per 1.000 15-74 jarigen, Enschede vergeleken (januari 2017, 2018 en 2019)


Tabel 5.9

Aantal P-wet uitkeringen, Enschede vergeleken (januari 2017, 2018 en 2019)

JAN. ‘17 JAN. ‘18 JAN. ‘19 % ONTW. JAN. ’17 – JAN. ‘19

% ONTW. JAN. ’18 – JAN. ‘19

Enschede 6.402 6.206 5.867 -8,4% -5,5%

Almelo 2.663 2.683 2.587 -2,9% -3,6%

Hengelo 2.261 2.226 2.067 -8,6% -7,1%

Twente 14.934 14.730 13.936 -6,7% -5,4%

Nederland 401.170 389.220 366.000 -8,8% -6,0%

Bron: Twentse gemeenten en CBS (https://kennispunttwente.nl/dashboards-monitors/twentse-arbeidsmarktmonitor/participatiewet-p-wet)

34

40 40

37

29

26

31 32

2728

32

2826

19

25 26

22 2225

24

2018

21 21

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

50

Enschede Almelo Hengelo (O.) Zwolle Groningen Maastricht Nijmegen Nederland

jan-17 jan-18

https://kennispunttwente.nl/dashboards-monitors/twentse-arbeidsmarktmonitor/participatiewet-p-wet

79

Figuur 5.12

Geïndexeerde ontwikkeling aantal P-wet uitkeringen, Enschede vergeleken (januari 2017 – april 2019)

Figuur 5.13

Aantal P-wet uitkeringen per 1.000 15-74 jarigen, Enschede vergeleken (januari 2017, 2018 en 2019)

Bron: Twentse gemeenten en CBS

90

92

94

96

98

100

102

104

jan feb mrt apr mei jun jul aug sep okt nov dec jan feb mrt apr mei jun jul aug sep okt nov dec jan feb mrt apr

2017 2018 2019

Enschede Almelo Hengelo Twente

52

49

37

32 31

5149

37

3130

48 47

34

2928

0

10

20

30

40

50

60

Enschede Almelo Hengelo Twente Nederland

jan-17 jan-18

80

Bijlage 1 Begrippenlijst

Begrip Omschrijving

Beroepsbevolking Alle personen (15 tot en 74 jaar) die: • tenminste twaalf uur per week werken, of • werk hebben aanvaard waardoor ze tenminste twaalf uur per week gaan werken, of • verklaren ten minste twaalf uur per week te willen werken, daarvoor beschikbaar zijn en activiteiten ontplooien om werk voor ten minste twaalf uur per week te vinden.

Fulltime werkzaam Gemiddeld 12 uur of meer per week werkzaam.

Grootteklasse vestigingen Indeling van vestigingen op basis van het aantal fulltime werkzame personen.

Netto participatiegraad Het aandeel van de werkzame beroepsbevolking in de potentiële beroepsbevolking.

Potentiële beroepsbevolking Alle 15-74 jarigen, bestaande uit de beroepsbevolking en niet- beroepsbevolking.

P-wet uitkering Participatiewet uitkering bedoeld voor mensen die niet in staat zijn om in hun eigen onderhoud te voorzien en ook geen beroep kunnen doen op een andere sociale verzekeringswet. Voorheen WWB.

Parttime werkzaam Gemiddeld minder dan 12 uur per week werkzaam

Toegevoegde waarde De toegevoegde waarde is het verschil tussen de productie en het intermediair verbruik (exclusief aftrekbare BTW) van ondernemingen en een belangrijk onderdeel van het bruto regionaal product.

Vestiging Locatie van een onderneming, instelling of zelfstandige beroepsbeoefenaar (dat wil zeggen elke fabriek, werkplaats, kantoor, winkel of andere bedrijfsruimte, dan wel elk complex daarvan) waarin of van waaruit een economische activiteit of zelfstandig (vrij) beroep wordt uitgeoefend door minimaal 1 werkzaam persoon.

Werkloze beroepsbevolking Personen (15 tot en met 74 jaar) zonder werk, of met werk voor minder dan twaalf uur per week, die actief op zoek zijn naar betaald werk voor twaalf uur of meer per week en die daarvoor direct beschikbaar zijn.

Werkzame beroepsbevolking

Personen (15 tot en met 74 jaar) die in Nederland wonen en betaald werk hebben van twaalf uur of meer per week.

Werkzame persoon Persoon die betaalde activiteiten verricht op of vanuit de vestiging: meewerkende eigenaar (directie, bedrijfshoofd), meewerkend gezinslid, zelfstandige beroepsbeoefenaar en/of werknemer. Uitzendkrachten zijn werknemers en worden meegeteld in het totaal aantal werkzame personen.

81

Bijlage 2 Afbakening werkgelegenheidslocaties Type locatie Locatie

Bedrijventerrein Bleekweg (Hardick & Seckel) De Plooij De Reulver Euregio Groote Plooij Havengebied Het Sander Josink Es Luchthaven Twente Marssteden Rigtersbleek - Tubantia Roombekerveld Sleutelkamp Transportcentrum Usseler Es Westerval

Kantoorlocatie Centrum Creatieve Campus Kennispark B&S-park Kennispark Twente Village Kennispark UT Stationsomgeving Uitvalswegen buiten Binnensingelgebied Zuiderval – Het Eeftink Zuiderval – Hofkwartier Zuiderval – Kotmanpark

Winkellocatie Boswinkel Budgetcenter Deppenbroek Eschmarke Glanerbrug Helmerhoek Kernwinkelapparaat Lage Bothofstraat MIRO Center Op de Brouwerij Schuttersveld Stadsveld Stokhorst / t Ribbelt Stroinkslanden Twekkelerveld Zuid

Startup locaties Spinnerij Oosterveld The Ceespot The Gallery Connect-U Performance Factory

83

Bijlage 3 Clustering industriële- en kennisintensieve dienstensector

85

Bijlage 4 Afbakening sector Recreatie en Toerisme

Nota bene: de wegingsfactoren worden toegepast op het aantal werkzame personen, maar niet op het aantal vestigingen.

Monitor ENSCHEDE 2018 · minder werklozen. Het werkloosheidspercentage in Enschede is gedaald van...

Documents

Transcript of Monitor ENSCHEDE 2018 · minder werklozen. Het werkloosheidspercentage in Enschede is gedaald van...