(Psycho)therapie met ouderenWat is er anders dan met andere volwassenen

Kees Spapens en Aimée Janssen

De problemen zijn hetzelfde

• Depressie • Angst• Persoonlijkheidsstoornis• Psychose (waan)• Schizofrenie• Etc.

Vier levensfasen

• Derde levensfase wordt gekenmerkt door pensionering, lege nest, verandering van levensritme en activiteiten

• Vierde levensfase wordt gekenmerkt door zorgen om lichamelijke gezondheid en verlies van familie en vrienden

Specifieke ouderenproblemen

• Psycho-organische stoornissen• Aanpassen aan verlies en dood;

kwetsbaarheid• Gebrek aan zingeving• Vasthouden aan patronen

Specifiek voor ouderen

• Depressie gesomatiseerd• Altijd rekening houden met dat

geheugen• Ouderen vermijden

gemakkelijker• Therapeutisch nihilisme

(ze vragen niet gemakkelijk om therapie)

• Omgeving stuurt in• Voldoende basisvaardigheden?

Om rekening mee te houden 1• Lichamelijke toestand (frailty)• Veranderende sociale situatie• Polyfarmacie• Stigma op oud zijn• Religiositeit• Relatieproblemen en

sexualiteit• Op tijd toedekken

Om rekening mee te houden 2

• Wilsonbekwaamheid en communicatieve beperkingen

• Geringe coöperatie en motivatie• Hoge drop-out• Ethiek van de bemoeizorger• DSM minder geschikt• Speciaal zorgcircuit

spreekkamer adviezen 1

• Niet te snel• Niet te abstract en niet ambigue• Variëteit op zintuiglijk vlak• Sfeer van warmte, gezelligheid

en acceptatie• Duidelijk spreken

Spreekkamer adviezen 2

• Flexibel zijn en niet te dogmatisch• Werk multidisciplinair• Leeftijd geen contra-indicatie voor

therapie

Angst bij ouderen

• Voor misdrijven (bv. op straat)• Om te vallen• Om dement te worden of voor de

dood• Voor onbekende omgeving• Vermijden valt niet op• Als symptoom

Depressie bij ouderen

• Achter een lachend gezicht• Somatisering• Niet somber maar mat• Traag of juist rusteloos• Besluiteloos• Doodswens voor de

hand liggender• Niet verwarren met rouw

Persoonlijkheidsstoornis bij ouderenTherapie:

• Beginsuccesje bevordert holding: bijv. m.b.t. lichamelijke klacht

• Pas op met pillen of opnemen• afspraken

Psychose bij ouderen

• Gevoeliger voor omgevingsinvloeden

• Cave: te hoog doseren• RRR

Cognitieve gedragstherapie werkt bij de volgende stoornissen:• Depressie• Angststoornissen• Hypochondrie• Somatoforme stoornissen• Psychotische achterdocht en

stemmen horen• Impulscontroleproblemen• Persoonlijkheidsproblematiek• Relatieproblemen• Sexuele problemen• Etc…….

Depressie

• 13% van de mannen en 20% van de vrouwen krijgt minstens éénmaal in hun leven een depressie

• Cognitieve gedragstherapie is effectief bij het behandelen van een depressie, al dan niet in combinatie met medicatie

• De evidence-based CGT-behandeling bestaat onder meer uit de methoden gedragsactivatie, cognitieve therapie en terugvalpreventie

Angststoornissen20% van de mensen krijgt minstens éénmaal in hun leven een angststoornis.

Cognitieve gedragstherapie werkt bij:

•Paniekstoornis met of zonder agorafobie•Gegeneraliseerde angst•Dwangstoornis•Sociale fobie•Specifieke fobie•Posttraumatische stress-stoornis (PTSS)•Etc….

Evidence based CGT-behandeling voor paniekstoornis met of zonder agorafobie

• Exposure in vivo• Cognitieve therapie• Anxiety management

interventies

Evidence based CGT-behandeling voor PTSS

• Imaginaire exposure• EMDR• Cognitieve therapie