“Prostaatkanker, de behandeling en dan?”

De dokter is ook maar een mens;

zorgverleners rondom de patiënt

Dr. Evert L. Koldewijn

uroloog

Catharina-ziekenhuis Eindhoven

Voor de diagnose

• PSA meting als screening• PSA meting ivm klachten• PSA meting ivm familievoorgeschiedenis• PSA meting ivm ongerustheid

Verwijzing uroloog

Voor de diagnose

• Gesprek met een arts: – uroloog of een uroloog in opleiding

• Uitleg prostaatbiopten– Uroloog, uroloog in opleiding, nurse practitioner

(=gespecialiseerde verpleegkundige met academische opleiding)

• Nemen van prostaatbiopten– Patholoog

De diagnose

• Het slecht nieuws gesprek:

• Met de uroloog, uroloog in opleiding

• Hoe vertel je als arts het slechte nieuws aan een patiënt?– De “mokerslag”techniek: “U hebt prostaatkanker”– Breng het slechte nieuws langzaam: “Ik vrees dat

het ernstiger is dan eerst gedacht…….”

De diagnose

• “Het slechtnieuws” gesprek– De diagnose– De eventuele behandeling– Aanvullend onderzoek– De complicaties van de evt. behandeling– De prognose– Tweede gesprek afspreken, na aanvullend

onderzoek

Na de diagnose

• Controle patiënt: 5 minuten

• “Nieuwe” patiënt: 15 minuten

• Slecht nieuwsgesprek: 10-20-30 minuten?

• Benodigde tijd niet altijd te plannen

Na de diagnose

• Informatie-informatie –informatie• De patiënt met een stapel uitdraaien van

internet: tijd-tijd-tijd• De patiënt die zegt: maakt u maar de

keuze dokter.• Inschakelen van

oncologieverpleegkundigen

De behandeling

• Wait and see: waakzaam volgen • Operatie: laparoscopisch (kijkoperatie) of via

snee in de onderbuik• Bestraling: uitwendige bestraling of

brachytherapie (=inwendige bestraling)• Hormonale therapie: invloed, gevolgen, partner• Geen kookboek voor wie welke behandeling;

afhankelijk van heel veel factoren

De behandeling

• Waakzaam volgen:– Uroloog, uroloog in opleiding– Regelmatig PSA controle– Herhalen van biopten na 1,4 en 7 jaar – Niet voor iedereen geschikt: leven met kanker

zonder therapie!!

De behandeling

• Operatie (=verwijderen van prostaat)– Uroloog, anesthesist (= narcotiseur),

verpleegkundigen op afdeling– Kijkoperatie (= laparoscopie), kunnen ze dat wel

of toch naar Frankrijk?– Complicaties: incontinentie voor urine (5-10%);

impotentie (90%); ziekenhuis opname; vernauwingen in de plasbuis (5%)

– Bekkenfysiotherapie bij incontinentieklachten

De behandeling

• Uitwendige bestraling– Uroloog, uroloog in opleiding, radiotherapeut,

laboranten, verpleegkundigen– 36-40 keer naar ziekenhuis komen– Controles bij radiotherapeut/uroloog– Darmklachten (5-10%), impotentie (40%),

plasklachten (20-30%), incontinentie (10%)– Bekkenfysiotherapie of incontinentie-

verpleegkundigen

De behandeling

• Inwendige bestraling (=brachytherapie)– Uroloog, radiotherapeut, fysicus, laboranten,

ziekenhuisopname, verpleegkundigen– Anesthesist, narcose– 1-2 dagen opname– Impotentie (ong. 40%), plasklachten (40-50%)– 6 maanden niet fietsen – Bekkenfysiotherapie of incontinentie-

verpleegkundigen

De behandeling

• Hifu (hoog intensiteit geluidsgolven, soort warmte behandeling) en cyrotherapie zijn op dit moment nog geen standaard behandelingen (resultaten bekend over vele jaren)

• Voor mensen die niet geschikt zijn voor operatie of bestraling

De behandeling

• Hormonale therapie• Tijdelijk (bij radiotherapie inwendig en

uitwendig) of blijvend (bij bot uitzaaiingen)– Uroloog, uroloog in opleiding, nurse practitioner,

radiotherapeut– Bijwerkingen: borstgroei, verlies in seks,

impotentie, moe, verlies van energie, maagdarmklachten, sterkte van bot verminderd

De behandeling

• Hormonale therapie bij botuitzaaiingen– Urologen, urologen in opleiding

• Wanneer PSA gaat stijgen, bij gebruik van hormonale therapie

• Chemotherapie– Internist-oncologen– Alleen chemotherapie als er klachten zijn van pijn,

algemeen ziekte gevoel, NIET bij PSA stijging alleen

De behandeling

• Chemotherapie:– Internist-oncoloog, dagverpleging, oncologie-

verpleegkundigen– Kuren van 3 weken, soms 10 weken achter elkaar– Minimale levensverlenging– Vooral verbetering van de “kwaliteit van het leven”,

minder pijn, meer energie– Psycholoog

De behandeling

• Chemotherapie: wel of niet doorgaan met hormonale therapie

• Chemotherapie en behandeling met bifosfanaten en APD– Zinvol bij sterke botafbraak, botpijn en

hoogkalkgehalte in bloed, risico op bijwerkingen, nog onduidelijk wanneer en wie meest baat heeft bij deze behandeling

De behandeling

• Botpijn bij botmetastasen– Urologen, urologen in opleiding: pijnstillers– pijnspecialisten: anesthesisten– Bestraling van botuitzaaiing: radiotherapeuten– Inwendige bestraling van botuitzaaiingen:

nucleair geneeskundigen

De toekomst

• Nieuwe ontwikkelingen zijn onderweg– Targeted (=gerichte) therapie– Gentherapie– biochemici

Conclusie

Uroloog

Patholoog

(oncologie) verpleegkundigen

Bekkenfysiotherapeut

Incontinentie-verpleegkundigen

Radiotherapeut (+laboranten)

Radioloog (+laboranten)

Fysicus

Internist-oncoloog

Nucleair geneeskundige

biochemici

Psychologen

Uroloog in opleiding Nurse practitioner

Conclusie

• Veel hulpverleners rondom prostaatkanker patiënt

• Allemaal hebben ze kun eigen verhaal

• Soms is dat verwarrend: verhalen kunnen soms tegenstrijdig zijn

• De dokter is ook maar een mens…